Transcript İlk Müslüman Türk Devletleri 06.11.2015 Sunu Arşivi: Sunuindir.blogspot.com • Konuyu tanımlayın • Dinleyicilerin bu eğitimde neler öğreneceğini anlatın • Dinleyicilerin konuyla ilgili olabilecek birikimlerini ve ilgilerini.

İlk Müslüman Türk Devletleri
06.11.2015
Sunu Arşivi: Sunuindir.blogspot.com
1
• Konuyu tanımlayın
• Dinleyicilerin bu eğitimde neler
öğreneceğini anlatın
• Dinleyicilerin konuyla ilgili olabilecek
birikimlerini ve ilgilerini bulup çıkarın
06.11.2015
2
Türklerin Genel
İslamiyeti
Kabulü
Bakış
• Konuyu genel çizgileri ile verin
• Her başlığın diğeriyle olan ilişkisini
açıklayın
Metin
Metin
Metin
06.11.2015
Meti
n
Meti
n
Meti
n
Metin
Metin
Metin
3
Gündem
• Ele alınacak başlıkların bir listesini
yapın
• Her biri için ayrılan zamanı da listeleyin
06.11.2015
4
Türklerin İslamiyeti Kabul Etme Aşamaları
Türkler ilk defa Müslümanlarla Hz. Ömer
zaamanında karşılaştı.
 Hz. Osman zamanında İran'ın fethinin
tamamlanması ile Türklerle Müslümanlar
komşu durumuna geldi.
 Emeviler Dönemi'nde İslam ordularının
Maveraünnehir'i fethi bölgede bulunan Türk
devletleri yüzünden başarılı olamadı.

06.11.2015
5
Türklerin Müslüman Olma
Nedenleri
• 1. Türkler'in doğuştan savaşçı olmaları
ve her Türk erkeğinin asker sayılması
İslamiyet'teki cihat anlayışı ile uyuşması
• 2. İslamiyet'in kendi dinleri ile olan
benzerliği
• 3. Türklerin sosyal hayatındaki bir takım
unsurların İslamiyet'te de olması
06.11.2015
6
Ekonomik Nedenler :
• 1. Türkler'in haraç ve cizye vergisinden
kurtulmak istemeleri
• 2. Abbasi ordusunda ücretli askerlik
yapmaları
06.11.2015
7
Siyasi Nedenler :
• 1. Türkler'in Çinlilere karşı güçlü
müttefik elde etmek istemeleri
• 2. Abbasilerin ılımlı politikaları
06.11.2015
8
06.11.2015
9
Talas Savaşı
• Nedeni : Çinliler ve Arapların Orta
Asya'yı denetim altına almak istemeleri.
• Çinliler, Orta Asya'yı denetimleri altına
almak amacıyla 747 yılında Türkistan'a
sefer düzenledi.
• Abbasiler, Karluk, Yağma ve Çiğil
Türkleri'nin yardımı ile 571 yılında
Talas'da Müslümanlar Çinlileri yendi.
06.11.2015
10
Talas Savaşı Sonuçları :
• 1. Orta Asya Çinlileşmekten kurtuldu
• 2. Türkler, İslamiyet'i kabul etmeye başladı.
• 3. Kağıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin
geliştirdiği aletler, Müslümanlar tarafından
öğrenilmeye başlandı.
• UYARI : Kağıt, matbaa, barut ve pusulanın
tarih içinde el değişmesi şu şekildedir.
06.11.2015
11
Teknolojinin el
değiştirmesi
• Talas Savaşı
• Haçlı Seferleri
• Çinliler ----> İslam Dünyası --->
Avrupalılar
• Matbaa - Kağıt ---------->Rönesans Reform
• Barut --------->Feodalite'nin Yıkılışı
• Pusula ------------>Coğrafya Keşifleri
06.11.2015
12
KARAHANLILAR
840-1212
06.11.2015
13
06.11.2015
14
KARAHANLILAR
•
•
•
•
•
•
•
•
Merkez Balasagun olmak üzere, 840 yılında Karluk, Yağma ve Çiğil
Türkleri tarafından kuruldu.
Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han'dır.
920 yılında Saltuk Buğra Han zamanında İslamiyet'i kabul ettiler.
UYARI : Karahanlılar, İslamiyet'i resmi dini olarak ilk kez kabul
eden Türk devletidir. Bu devlet Türk kültürü ile İslam değelerinin
sentezini yapmıştır.
Türkler'in yaşadığı topraklar üzerinde kurulan bir devlet olduğu
için Türkçe'yi resmi dil olarak kabul ettiler.
1042 yılında, Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar olmak üzere
ikiye ayrıldılar.
Doğu Karahanlılar 1141 Katvan Savaşı sonucunda Karahitaylılara
yenilmiştir.
Batı Karahanlılar 1212 yılında Harzemşahlar tarafında yıkılmıştır.
06.11.2015
15
GAZNELİLER
963-1187
06.11.2015
16
06.11.2015
17
GAZNELİLER
• Merkez Gazne olmak üzere, 963 yılında Alp
Tekin(Tigin) tarafından kuruldu.
• Gazneliler, en parlak devrini, ünlü
hükümdarları Gazneli Mahmut zamanında
yaşamıştı.
• UYARI : Gazneli Mahmut , İslamiyet'in
koruuculuğunu yapan ilk Türk hükümdarı
olmuştur. Bu yüzden Abbasi halifesi
kendisine "Sultan" ünvanını vermiştir.
06.11.2015
18
GAZNELİLER
• Gazneli Mahmut, Hindistan'a toplam 17 sefer
düzenledi.
• UYARI : Bu seferler sonucu İslamiyet,
Hindistan'da yayıldı. Bu durum ileride, bölgede
kurulacak Türk-İslam Devletleri için temel teşkil
etti.
• Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına
yerleşildi.
• 1040 tarihinde Gazneliler, Dandanakan Savaşı ile
Selçuklulara yenildi.
• Gazneliler, 1187 yılında Gurluların isyanı sonunda
yıkıldı.
06.11.2015
19
BÜYÜK SELÇUKLULAR
1040-1157
06.11.2015
20
OĞUZ BOYLARI
ÜÇ OKLAR
GÖK HAN
BOZ OKLAR
BAYUNDUR
ÇAVULDUR
ÇEPNİ
BEÇENE
GÜN HAN
KAYI
BAYAT
ALKAEVLİ
KARAEVLİ
AY HAN
YAZIR
DODURGA
DÖĞER
YAPARLI
SALUR
DAĞ HAN
DENİZ HAN
06.11.2015
ALA-YUNTLU
EYMÜR
YÜREĞİR
İĞDİR
BÜGDÜZ
YIVA
KINIK
YILDIZ HAN
AVŞAR
BEGDİLLİK
KARKIN
KIZIK
21
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ KÖKENİ
Selçuklular Oğuzların Kınık Boyu'na mensuptur.
 Boyun başı olan Dukak Bey'in ölümü üzerine
boyun başına Selçuk Bey geçti.
 Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca
Cend Bölgesine göç etti ve Samanoğlu
Devleti'nin egemenliği altına girerek İslamiyet ile
tanıştı.
 Kınık Boyu'nun başına daha sonra Tuğrul ve
Çağrı Beyler geçti.

06.11.2015
22
06.11.2015
23
Tuğrul ve Çağrı Bey Dönemi
Tuğrul Bey, 1038'de Nişabur Kenti'ni
merkez yaparak Büyük Selçuklu Devleti'ni
kurdu.
 Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040
tarihinde Dandanakan Savaşı'nda yendi.
 Abbas halifesinin yardım istemesi üzerine,
1051'de Bağdat'a girdi.
 Selçuklular, bundan sonra Anadolu'nun
fethine başladı.

06.11.2015
24
Alp Arslan Dönemi
Bizans İmparatorluğu'na bağlı olan Kars'ı
Ermeniler'den aldı.
 Malazgirt'te karşılaşan iki ordu arasında, 1071
yılında çıkan savaşta Bizanslılar yenildi.
 Böylece Bizans İmparatorluğu'nun İslam dünyası
üzerindeki olumsuz baskısı sona erdi.
 Bu savaştan sonra Anadolu'ya Türk yerleşimi
hızlandı, Anadolu Türk Beylikleri kurulmaya
başladı.

06.11.2015
25
Sultan Melikşah Dönemi





İran asıllı vezir Nizamülmülk devlet yönetiminde
ona yardım etti.
Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve
Suriye'nin fethini tamamladı.
Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı kuruldu, ikta
sistemi uygulandı.
Vezir Nizamülmülk "Siyasetname" adlı eseri
yazdı. Dönemin sonlarına doğru "Batınilik"
mezhebi ortaya çıktı.
Batiniler, 1092 tarihinde ilk önce Nizamülmülk'ü
daha sonra da Melikşah'ı öldürdü.
06.11.2015
26
Sultan Sencer Dönemi
1118'de tahta geçti ve iç karışıklıklara
rağmen devlete eski gücünü kazandırmaya
çalıştı.
 1141 tarihinde Karahitaylar'la yaptığı
Katvan Savaşı'nda yenildi.
 1157 yılında Sultan Sencer'in ölmesi
üzerine Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı.

06.11.2015
27
1071 SONRASI ANADOLU
BEYLİKLERİ

Malazgirt Savaşı (1071) ile başlayan ve
bugünkü sınırlarımız üzerinde, Türklerin
kurduğu devletlerin tamamının birden
oluşturduğu Türkiye Tarihi'nin ilk
bölümünü ilk Türkmen Beylikleri oluşturur.
06.11.2015
28
Danişmentliler
Danişmentliler 1080 yılında Sivas merkez
olmak üzere kuruldu.
 Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından
Danişmentoğlu Ahmet Gazi'dir.
Bizanslılar'a ve Haçlılara karşı mücadele
etmişlerdir.
 Danişmenliler'in varlığına 1178 tarihinde
Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç
Arslan son vermiştir.

06.11.2015
29
Saltuklular

Saltuklular, 1072'de Erzurum merkez
olmak üzere kurulmuştur. Kurucusu Alp
Arslan'ın komutanlarından Ebulkasım
Saltuk'tur. Haçlılar ve Gürcülerle mücadele
etmişlerdir. Saltukluların varlığına 1202'de
Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin
Süleyman Şah son vermiştir.
06.11.2015
30
Mengücekliler

Mengücekliler, 1080 tarihinde Erzincan
merkez olmak üzere kurulmuştur.
Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından
Mengücek Gazi'dir. Gürcülere ve Rumlara
karşı mücadele etmişlerdir. Mengüceklerin
varlığına 1228 tarihindeAnadolu Selçuklu
Hükümdarı Alaaddin Keykubat son
vermiştir.
06.11.2015
31
Artuklular
Artuklular, 1102'de Harput, Diyarbakır, Halep ve
Mardin civarında kurulmuştur. Bu beyliğin
Hasankeyf kolu 1102'de Diyarbakır'da
kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından
yıkılmıştır.
 Diğer kolu olan Harput kolu 1112'de Harput'ta
kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti
tarafından yıkılmıştır. Diğer bir kolu olan Mardin
kolu ise, 1108'de Mardin'de kurulmuştur ve
1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır.

06.11.2015
32
Çaka Beyliği

Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde İzmir'de
kurulmuştur. Kurucusu Çaka Bey'dir. İlk denizci
Türk devleti olan bu beylik bazı Ege Adaları'na
sahip olmuştur. Beyliğin kurucusu Çaka Bey,
İstanbul'u kuşatmak isteyince, Bizans'ın
kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan tarafından
öldürtülmüştür. Çaka Beyliği 1093 tarihinde
Bizans tarafından yıkıldı. Böylece Batı
Anadolu'dakiilk Türk egemenliği sona ermiş oldu.
06.11.2015
33
06.11.2015
34
Orta Asya
ve
Yakın Doğu'da
Kurulan Diğer Müslüman
Türk Devletleri
06.11.2015
35
Fatimiler





Şii Müslümanlar tarafından 969 yılında Tunus'ta
kuruldu.
969 yılında Mısır'ı alarak Akşid devletine son
verdiler.
Abbas halifesine saldırılarda bulunması üzerine
Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey tarafından
Suriye'den çıkarıldılar.
Haçlı saldırılarına karşı koyamayan Fatimiler,
1171 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından yıkıldı.
UYARI : Batıni mezhebinden olan Fatimilerin
972'de kurdukları El-Ezher medresesi dönemin
en önemli eğitim kuruluşudur.
06.11.2015
36
TOLUNOĞULLARI: (868-905)







Kurulduğu Yer: Mısır.
Kurucusu: Tolunoğlu Ahmet.
Not: Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.
Özellikleri:
* Mısır’da Türk kültürü yayıldı ve Mısır, Tolunoğulları
tarafından imar edilerek zenginleştirildi.
* Suriye alındı.
Yıkılışı: Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra oğulları
zamanında iç karışıklıklar çıktı. Bu durumdan yararlanan
Abbasiler, Tolunoğullarına son verdiler (905).
06.11.2015
37
İHŞİTLER(AKŞİTLER): (935-969)
Kurulduğu Yer: Mısır.
 Kurucusu: Ebubekir Muhammed.
 Özellikleri:
 * Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.
 * Suriye’yi aldılar ve ülke topraklarına
kattılar.
 Yıkılışı:Fatimiler tarafından ortadan
kaldırıldı.

06.11.2015
38
Eyyubiler
Mısır'da, 1174 tarihinde Selahaddin Eyyubi
tarafından kuruldu.
 Selahaddin Eyyubi, Filistin, Suriye, Irak ve
Yemen'i fethetti.
 Selahaddin Eyyubi, Haçlılarla büyük
savaşlar yaptı.
 Haçlıların elinden Kudüs'ü geri aldı.
 Eyyubi Devleti, 1250 yılında Kölemen
komutanlarından Aybeg tarafından yıkıldı.

06.11.2015
39
Memlük Devleti
1250 tarihinde Aybeg Türkmeni tarafından
Mısır'da kuruldu.
 Haçlılar ve Moğollarla büyük mücadeleler yaptılar.
 Abbasi halifeliğinin koruyuculuğunu üstlendiler.
 Ayn-ı Calud Savaşı ile Memlük hükümdarı
Baybars, Mısır ve Avrupa'yı Moğol istilasından
kurtardı.
 Hicaz, Filistin ve Suriye'de egemen olna
Memlüklüler bahrat yolu ticaretini ele geçirerek
ekonomik yönden güç kazandı.
 Anadolu üzerindeki emelleri nedeniyle
Osmanlılarla uzun süre mücadele ettiler.
 Memlüklüler, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi
sırasında yapılan Merc-i Dabık ve Ridaniye
Savaşları sonunda yıkıldı.

06.11.2015
40
MEMLUKLULAR(KÖLEMENLER)

UYARI : Hükümdarlığın veraset yoluyla
geçmediği tek Türk devletidir. Memlük
Sultanları komutanlar arasından seçimle
gelirdi.
06.11.2015
41
Harzemşahlar
Merkez Gürgenç olmak üzere 1097
tarihinde Atsız tarafından kuruldu.
 Moğol saldırıları sonucunda zayıfladılar.
 Anadolu Selçukluları ile 1230'da yaptıkları
Yassı Çimen Savaşı'nda yenildiler.
 Moğol istilası sonrasında topraklarını
terkedip Selçuklulara sığındılar.
 UYARI : Selçuklulara bağlı atabeylerden
imparatorluğa dönüşen tek devlettir.

06.11.2015
42
Moğol İmparatorluğu
1196 yılında Temuçin, yani Cengiz Han tarafından
başkent Karakurum olmak üzere kuruldu.
 Cengiz Han 1227 yılında öldü.
 Cengiz Han ölmeden önce eski bir Türk geleneğine
uyarak topraklarını oğulları ve torunları arasında
paylaştırdı.
 UYARI : Moğollar (Cengiz Han)
 Altınorda Hanlığı İlhanlılar Çağatay Hanlığı Kubilay
Hanlığı
 (1256 - 1502) (1256-1335) (1227 - 1370) (1206-1368)
 (Hazar Denizi'nin (İran ve Doğu (Türkistan) (Çin)
 Kuzeyinden Kırım'a Anadolu)
 kadar uzanan topraklar)

06.11.2015
43
Timur İmparatorluğu





Timur tarafından 1335 yılında Semerkant merkez
olmak üzere kuruldu.
1401 yılında Karakoyunlu Devleti'nin
topraklarının büyük bir kısmını ele geçirdi.
Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf'un Osmanlı
Devleti'ne sığınması üzerine Anadolu'ya girdi.
1402 yılında Çubuk Ovası'nda Osmanlı Devleti ile
Ankara Savaşı'nı yaptı ve Yıldırım Bayezıt'ı yendi.
Timur'un ölümünden sonra devlet parçalandı.
06.11.2015
44
Timur İmparatorluğu

UYARI : Bu dönem, ticaret ve bilimde
özenli gelişmelerin olduğu bir dönemdir.
Astronomi alalında Uluğ Bey, Edebiyat
alanında Ali Şir Nevai ve Matematik
alanında Ali Kuşçu gibi ünlü isimler yetişti.
06.11.2015
45
BABUR DEVLETİ 1501-1858
KURUCUSU: BABURŞAH’TIR
 AFGANİSTAN , HİNDİSTAN BÖLGESİNDE
KURULDU
 EN ÖNEMLİ KÜLTÜR MİRASLARI ŞAH
CİHAN’IN EŞİ MÜMTAZ MAHAL İÇİN
YAPTIRDIĞI TAC MAHAL’DIR.

06.11.2015
46
Müslüman-Türk Devletlerinde
Kültür ve Uygarlık
06.11.2015
47
Hükümdar ve Saray
Devlet hanedanın ortak malı olarak kabul edilirdi.
 Bu durum hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına
sebep olur, devleti zayıflatırdı.
 Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar, Sultan,Hakan,Han
unvanı kullanıldı.
 NOT: Harzemşahlar (Melik,Şahinşah) unvanını kullandılar.
UYARI : İLK SULTAN ÜNVANINI GAZNE
HÜKÜMDARI SULTAN MAHMUT KULLANMIŞTIR.
ÖNEMLİ: TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLEREDE ABBASİ HALİFESİ
DOĞUNUN VE BATININ HÜKÜMDARI ÜNVANINI
VERMİŞLERDİR.
 İlk Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar tahta çıkınca
Abbasi halifelerinin tasdiğini istedi.

06.11.2015
48
06.11.2015
49
Hükümdar ve Saray
İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE
HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ
 Hutbe okutmak,sikke(para),tuğra,
nevbent(Resmi yerlerde belli zamanlarda
çalınan davul),sancak,taç,taht, ve saltanat
çadırı.
06.11.2015
50
Merkez Teşkilatı









Saray : Saray teşkilatı doğrudan sultana bağlıydı.Sarayda
yazışmaları yürütmek amacıyla Hacip adı verilen görevliler
vardı.Karahanlılarda Tayangu adı verilmiştir.
Hükümet, Divan-ı Saltanat denilen Büyük Divan'dan meydana
gelirdi.
Divanın başkanı ilk zamanlarda hükümdardı.Daha sonra
Veziriazamlar başkanlık etmiştir.Karahanlılarda divan başkanına
YUĞRUŞ adı verilmiştir.
Selçuklular bu kurumu Abbasilerden almışlardır.
Büyük Divan'a bağlı olan dört divan şunlardı:
İstifa Divanı; Mali işlerle ilgilenen divandır. Başkanlığını müstevfi
yapardı.
Tuğra Divanı(Divan-ı İnşa); Devletin yazışmalarının yapıldığı
divandır.Başkanına TUĞRAİ denilirdi.
İşraf Divanı; Mal işlerin yolunda gidip gitmediğini kontrol eden
divandır. Başkanına müşrif denirdi.
Divan-ı Arz; Ordu ve asker maaşları ile ilgilenen divandır.Başkanı
Emir-i Arz.
06.11.2015
51
ÜLKE YÖNETİMİ
İSLAMDAN SONRA ÜLKE YÖNETİMİ
EYALETLER-VİLAYETLER-KAZALARKÖYLER ŞEKLİNDE İDARİ BÖLÜMLERE
AYRILMIŞTIR.
 EYALET VE VİLAYETLERDE GÖREVLİ
OLAN ASKERİ KOMUTAN HÜKÜMDAR
AİLAESİNDENSE MELİK DEĞİLSE ŞIHNE
ADI VERİLİRDİ.

06.11.2015
52
Taşra Teşkilatı
Başkent dışındaki idari birimlere vilayet denirdi.
 Vilayetlerin başında şehzadeler veya vali statüsünde
naipler bulunurdu.
 Anadolu Selçuklularında üç tip vilayet bulunurdu.
 Meliklerin yönettiği vilayetler; bunlar hanedan tarafından
gönderilen meliklerin doğrudan hükümdara bağlı olduğu
vilayetlerdi.
 Divan Dairesi vilayetleri; yönetimi divana ait olan
vilayetlerdi.
 Bizans sınırında bulunan vilayetler;
 Başında uç beyi denilen sınır koruyucu beylerin
bulunduğu vilayetlerdi.

06.11.2015
53
Hukuk






İslamiyet'in kabulü ile hukuk kuralları değişikliğe uğradı,
Türk töresi ile İslami kurallar bir sentez haline getirildi.
Adli teşkilat; Şeri Yargı ve Örfi Yargı olmak üzere ikiye
ayrılırdı.
Şer'i Yargı; kadıların başkanlığındaki mahkemeler
tarafından yürütülürdü.Büyük Selçuklularda Kadıların
başkanlarına KADi’L KUDAT
Örfi Yargı; vergilere, askeriye ile, ikta sahipleri ve
ticarete ilişkin kanunlarla ilgilenirdi.
Hükümdarların halkın şikayetlerini dinlemek amacıyla
düzenlediği Mezali Divanları da görülürdü.
Askeri davalara kadı askerler denilen kadılar bakardı.
06.11.2015
54
Ordu
İlk Türk-İslam Devletleri'nde ordu Türkmenlerden oluşurdu.
 Karahanlılarda ordu Hassa ordusu, Eyalet askerleri ve Türkmen
kuvvetleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştı.
 Selçuklularda, Karahanlılar'dan farklı olarak ikta askerleri, bağlı
devletlerin askerleri ve gönüllü askerler vardı.
 Hassa Ordusunda, askerlik için ayrılan çocuklar belirli merkezlerde
yetiştirilir, sultanlar Hassa Birliklerini burada yetişen askerler
arasından seçerlerdi.
 Gulam Sistemi ilk defa Gaznelilerde uygulanmıştır.
 İkta Askerleri; Tarihte ilk defa Hz.Ömer Döneminde uygulandı.
UYARI: BU SİSTEMİN FAYDASI MASRAF YAPMADAN ASKER
YETİŞTİRİLİRDİ AYRICA BULUNDUKLARI YERLERİN GÜVENLİĞİNİ
DE KORUYORLARDI.
 Eyalet askerleri; Şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki askerlerdi.
 Türkmen birlikleri; Göçebe Türkmen boylarının savaş anında orduya
katılmaları ile oluşan birliklerdi.

06.11.2015
55
Toprak Yönetimi
Devlete ait ve miri arazi olarak adlandırılan topraklar dört
bölüme ayrılmıştı.





Has arazi ; Geliri hükümdara ait olan arazilerdi.
İkta arazi; Gelirlerine göre önemli devlet görevlilerine dağıtılan
arazilerdi.Kendisine ikta verilen kişiye SAHİB-İ ARZ denilirdi.
BU SİSTEM BİR ÇOK GÖÇEBE TÜRKMENİN YERLEŞİK YAŞAMA
GEÇMESİNİ SAĞLADI AYRICA TOPRAK SÜREKLİ İŞLENDİĞİNDEN
EKONOMİ CANLANDI.
Mülk arazi; Başarılı devlet adamlarına verilen arazi idi. Bu topraklara
sahip olanlar toprak hakkında her türlü tasarrufa sahipti.
Vakıf arazi; İlmi ve sosyal kuruluşların masraflarını karşılamak
amacıyla bu kuruluşlara tahsis edilen arazilerdi.
Haraci arazi; Müslüman olmayan halka ait arazilerdi.
06.11.2015
56
Din
İslamiyet'in kabulünden sonra İslam dinini
yaymak için önemli çalışmalar yapmışlardı.
 İslamiyet'te gaza denilen Müslüman olmayan
ülkelere yönelik savaşlar ile önemli fetihler
gerçekleştirmişlerdi.
 İslam dini ile İslamiyetten önceki kültürlerin
birleşmesi ile Babalik, Bektaşlik, Ekberilik ve
Mevlevilik gibi çeşitli tarikatlar oluşturulmuştu.
 İslamiyeti yaymak amacıyla eserler yazılmış,
Kur'anı'ın yayılması amacıyla çalışmalar
yapılmıştı.

06.11.2015
57
Ekonomik Hayat








Tulunoğulları ve Akşidler, doğu ve batı ticaret yolları
arasında oldukları için ticarette oldukça gelişmişti.
Eyyubiler ve Memlüklüler'de ise Mısır'la ticaret çok
gelişmişti.
Memlüklüler döneminde Trablus, Şam, İskenderiye, Dimyat,
Yafa ve Akka önemli ticaret merkezleri haline geldi.
Ümit Burnu'nun buluması ile bu ticaret merkezleri önemini
yitirdi.
Gazneliler, Hindistan topraklarını ele geçirerek
ekonomilerini canlandırmıştı.
Büyük Selçuklular'da, Orta Asya ve Hindistan'dan gelen
ticaret yollarının geçmesi ülkeyi zengin bir hale getirmişti.
Anadolu Selçuklu Devleti, ticaret yolları üzerinde yaptığı
vakıf kuruluşları, han ve kervansaraylarla ticari alanda
gelişmişti.
Ahilik önemli bir teşkilattır.(Abbasilerde Fütüvvet)
06.11.2015
58
Ekonomik Hayat
Devletin Gelirleri
Öşür:Müslüman halktan alınan ürün vergisi
 Haraç: Gayri müslimlerden alınan ürün
vergisi
 Cizye: Gayri müslimlerden devletin
korunması için alınan baş vergisi
 Gümrük vergileri
 Maden işletmelerinden elde edilen gelirler
 Ganimetler

06.11.2015
59
Sosyal Hayat
Türk-İslam Devletleri'nde göçebe bir hayat
görülmüş, göçebecilikten dolayı hayvancılık
gelişmişti.
 Yerleşik hayata geçildikçe köylerde oturanlar
tarımla, şehirlerde yaşayanlar ise ticaret ve el
sanatlarıyla uğraşmışlardı.
 Şehirlerde ticaretle uğraşanlar Ahi teşkilatını
oluşturmuşladı.
 Anadolu Selçukluları zamanında Türkler zengin
ve mutlu bir hayat sürmüşlerdi.

06.11.2015
60
Bilim






Türk İslam Devletleri'nde medreseler bilim merkezi idi.
Büyük Selçuklu Devleti zamanında, dünyanın ilk
üniversitesi olarak kabul edilen Nizamiye Medresesi
yapıldı.
Medreselerde Kur'an, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve
edebiyatı, matematik, mantık geometri ve tarih
okutulurdu.
Önemli bilim adamlarının başlıcaları; Farabi, Biruni, İbn-i
Türk, İbn-i Sina, Gazali, Ömer Hayyam'dır.
Farabi Muallimi Sani olarakta bilinmektedir.(ikinci
öğretmen)
İbni Sina: eseri El Kanun Fit-Tıp
06.11.2015
61
06.11.2015
62
Sanat





KÖS




06.11.2015
Türk-İslam devletlerindeki
sanat eserlerinde mimari
ağırlıkta idi.
Türk-İslam Devletleri
tarafından yapılan ve
günümüzde hala ayakta
duran sanat eserlerinden
bazıları şunlardır:
Tulunoğlu Camii
Baybars Camii
Mescid-i Cuma
Sultan Sencer Türbesi
Alaaddin Camii
Burmalı Minare
En Önemli çangılar :
Kopuz,Kös,Zurna,Davul
63
06.11.2015
64
MİMARİ
KARAHANLILAR DÖNEMİ
 ŞİR KEBİR CAMİİ: Kerpiçten yapılmıştır.
 Arap Ata Türbesi
 Herakkan Kümbeti
 Ayşe Bibi Türbesi
 Balacı Hatun Türbesi
06.11.2015
65
MİMARİ
GAZNELİLER DÖNEMİ
 Zafer Kuleleri
 Leşkeri Bazar Ulu Camii
 Arusül Felek Camii
06.11.2015
66
MİMARİ





BÜYÜK SELÇUKLULAR
Mescidi Cuma : İsfahanda Melikşah yaptırmıştır.
Haydariye Mescidi
Damgan Mescidi Cuması
UYARI: Kervansaraylar ilk defa Karahanlılar ve
Gaznelilerde görülmektedir.
Ribatı Anuşirvan Medresesi : Tuğrul Bey
tarafından yaptırılmıştır.
06.11.2015
67
06.11.2015
68
DİL VE EDEBİYAT
KARAHANLILAR
 Devlet Dili Hakaniye
GAZNELİLER
 Bilim dili Arapça Edebiyat dili Farsça
B.SELÇUKLULAR
 Devlet dili Farsça
06.11.2015
69
06.11.2015
70
EDEBİ ESERLER

06.11.2015
KUTADGU BİLİG:
“1069-1070”Yusuf
Has Hacip tarfından
yazılmıştır. “Mutluluk
veren
bilge”anlamındadır.Bir
SEYAHATNAME olarak
yazılan eser ilk Islami
Türkçe eserdir.
71
EDEBİ ESERLER
DİVAN-İ LUGATİ’T
TÜRK: Kaşgarlı
Mahmut tarafından
1077 yazılmıştır.ilk
Türkçe Ansiklopedik
Sözlüktür.Türkçenin
Arapça’dan üstünlüğü
ortaya koyulmuştur.
 İlk dünya haritası bu
kitapta yer almıştır.

06.11.2015
72
EDEBİ ESERLER
ATABET-ÜL HAKAYIK:
Yüknekli Edip Ahmet
tarafından yazılmıştır.
 Uygur alfabesi
Hakaniye Türkçesiyle
yazılmıştır.
 Eğitici ve öğretici bir
ahlak kitabıdır.

06.11.2015
73
EDEBİ ESERLER
SALTUK BUĞRA HAN
DESTANI: Karahanlı
hükümdarı dönemini
konu alan destandır.
 Türklerin islamiyete
geçişini anlatan ilk
sözlü edebiyat
örnekleridir.

06.11.2015
74
EDEBİ ESERLER
DİVANI HİKMET:
Yesevilik tarikatının
kurucusu Hoca Ahmet
Yesevi tarafından
yazılmıştır.ilk Türk
Mutasavvıfıdır.
 Eserinde islam
esaslarını Türkçe
olarak öğretmeye
çalışmıştır.

06.11.2015
75
EDEBİ ESERLER

06.11.2015
RUBAİLER: Ömer
Hayyam tarafından
yazılmıştır.Ayrıca
Cellali takvimini
yapmıştır.
76
06.11.2015
77
EDEBİ ESERLER
SİYASETNAME: Büyük Selçukluları
Vezirazamı Nizamülmülk tarafından
yazılmıştır.Dönemin aksayan yönleri konu
alınmıştır.
 Eserini Farsça olarak kaleme almıştır.

06.11.2015
78
EDEBİ ESERLER
MUHAMMET BİN KAYS : Türkçe-Farsça
sözlük yazmıştır.
 MAHMUT ZEMAHŞERİ: Mukaddimet-ül
Edeb adlı eserini yazarak Türk lehçeleri
hakkında bilgi vermiştir.

06.11.2015
79
06.11.2015
80
MERV ŞEHRİNDE KERVANSARAY
06.11.2015
81
SULTAN SENCER DÖNEMİ PARA
06.11.2015
82
TAÇ MAHAL
06.11.2015
83
AHMET YESEVİ TÜRBESİ
06.11.2015
84
06.11.2015
85
SELÇUKLU
MEDRESELERİ
ABDULLAH ŞAHİN
06.11.2015
86
NİZAMİYE
MEDRESELERİ
06.11.2015
87
İlk Selçuklu medresesi Tuğrul Bey (l040-1063) tarafından
1046 yılında Nişabur'da kurulmuştur. Başlıca Selçuklu
medreseleri Nizamülmülk (1063-1092) tarafından
kurulmuştur. Nizamülmülk'ün kurmuş olduğu bu devlet
teşkilatı, kendisinden sonra gelen İslâm-Türk devletleri
için bir örnek olmuştur.
Ayrıca kurduğu medreselerde güçlü bir din eğitiminin
yanında, İslâm hukuku anlayışına uygun eğitilmiş
güvenilir ve yetenekli yöneticileri yetiştirmektir. Dinî
sahada izlediği hoşgörülü ve birleştirici siyaseti, ülkeyi
terk eden Kuşeyrî ve Cuveynî gibi ünlü bilim adamlarının
yurtlarına geri dönmelerini sağlamıştır. Bu hoşgörülü
siyaseti, kendini medreselerde de göstermiştir. Çünkü,
kurduğu Nizamiye medreseleri çeşitli düşüncelerin
barınabildiği ilmî ve idari muhtariyete sahip üniversite
karakteri taşıyordu. Nizamülmülk Bağdat, Musul, Basra,
Nişabur, Belh, Herat, İsfahan, Merv, Amul, Rey ve Tuş gibi
büyük kentlerde çok sayıda bu tip medreseler kurdu.
06.11.2015
88
Büyük Selçuklu İmparatorluğu Veziri
Nizamülmülk’ün 1068 de Bağdat’ta açmış
olduğu “Nizamiye Medresesi” Türk
yükseköğretim tarihinde yükseköğretim
kurumu olarak önemli bir kurumdur.
Gazali, Nişabur Medresesi’de öğrenim
gördükten sonra Bağdat’ta açılan
“Nizamiye Medresesi” nde 1091-1095
yılları arasında “müderrislik” yapmıştır.
06.11.2015
89
Bu okulların bir benzerleri
Anadolu Selçukluları tarafından
Konya, Kayseri, Sivas ve
Erzurum'da açılmıştı. Bir dönemin
bilim merkezi olarak toplumu
aydınlatan Nizamiye Medreseleri
Osmanlı, medreselerine de örneklik
etmiştir. İmam-ı Gazali gibi büyük
bir şahsiyet Nizamiye medresesinde
baş müderrislik görevinde
bulunmuş, âlim ve fâzıl biri olarak
onlarca talebe yetiştirmişti.
06.11.2015
90
KAYSERİ’DEKİ MEDRESELER
Hunat Hatun Medresesi
Kayseri’de I. Alaaddin Keykubat’ın eşi Hunad
(Mahperi) Hatun tarafından 1237/1238 yılında
yaptırılan Medrese, cami, türbe ve hamam
komplekslerinden ibaret olan Hunad Hatun Külliyesi
içinde yer alır.
Dikdörtgen planlı, açık avlulu ve iki eyvanlı olan
Medrese, yuvarlak destek kulelerine sahiptir. Doğu
yönündeki portali kısmen yıkılmış olmasına karşın
Selçuklu taş işçiliğinin iyi örneklerinden olduğu
anlaşılmaktadır.
Ana eyvanın solunda kare planlı dersane, sağında ise
iç içe bölmeli mekanlar yer alır. Bu kısımdan daha
sonra inşa edilen Hunat Hatun Türbesi’ne geçilir.
06.11.2015
91
Taşkınpaşa Medresesi
Ürgüp-Soğanlı yolu
kenarında,
Ürgüp’ün 20km.
güneyindeki Damsa
(Taşkınpaşa)
köyündedir.
Karamanoğulları’na
ait Medrese, Portali,
mescitteki mihrabı,
kapı ve pencereleri
düzgün kesme
taşlardan duvarları
ise moloz taşlarla
örülüdür. Üst
örtüsü tamamen
yıkılmış olmasına
karşın girişin
hemen solundaki
merdivenlerden en
az iki katlı olduğu
anlaşılmaktadır.
06.11.2015
92
İhlasiye Medresesi
Bitlis İl Merkezinde
bulunan Medrese,
Selçuklular tarafından 1216
tarihinde yaptırılmıştır.
Kitabesine göre 1589
tarihinde Bitlis hanlarından
5. Şerefhan tarafından
onarılmıştır. Mimari
görünüş açısından klasik
Selçuklu estetiğinin tüm
özelliklerini taşıyan şaheser,
06.11.2015
93
Atabey Gazi Ertokuş Medresesi
Medrese, I. Alaaddin Keykubat
zamanında, Selçuklu uç
kumandanı Mübarizeddin Ertokuş
tarafından H. 621 / M. 1224
yılında yaptırılmıştır. Medrese
“Kapalı Tip Medrese” türüne girer
ve dış avlu, iç avlu ile türbe ve
medrese odalarından oluşur.
Medresenin hücreleri zemin katta
olup, üzerleri kubbelidir.
Medresenin portali ve yan nişleri,
daha sonraki Selçuklu
Medreselerine göre daha sade bir
tezyinatla işlenmiştir. Medresenin
içinde hiçbir dekor
bulunmadığından, sadece mimarî
kuvvete dayalı değişik bir mekan
ifadesi elde edilmiştir. Burada
büyüklük ve ahenk bakımından
gerçekten az görülen tesire
varılmıştır. Taş mihrabıyla
Anadolu Selçuklu eserlerinin nadir
örneklerindendir.
06.11.2015
94
Eğirdir Dündar Bey Medresesi (Taş
Medrese)
Medrese, 1237 yılında Selçuklu
Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev
zamanında han olarak yapılmış, daha
sonra 1301 yılında Hamidoğlu Dündar
Bey tarafından medreseye çevrilmiştir.
Medrese iki katlı olup, 30 hücresi
vardır.
Büyük dış kapısının fevkalâde süsü ve
mimarî değerinin üstünlüğü ile şöhret
bulmuştur. Dış kapıdan içeriye
girilince, küçük antreden sonra ikinci
bir kapıdan geçilerek ortasında
şadırvan olan avluya girilir. İkinci kata
12 basamaklı bir merdivenden çıkılır.
Medrese 11 odalı olup, 6’sı avlunun
sağında, 5’i solundadır. Kitabeleri
Selçuklu sülüsü ile büyük kapının
etrafına kazılmıştır.
06.11.2015
95
Karatay (Çini Eserler) Müzesi
Karatay Medresesi, Sultan II. İzzeddin Keykavus Devrinde, Emir
Celaleddin Karatay tarafından, 649, H. (1251 M.) yılında
yaptırılmıştır. Mimarı bilinmemektedir. Osmanlı Devrinde de
kullanılan medrese XIX. yüzyılın sonlarında terk edilmiştir.
Medrese Selçuklular Devrinde hadis ve tefsir ilimleri okutulmak
üzere "Kapalı Medrese" tipinde Sille taşından inşa edilmiştir.
Kapı Selçuklu Devri taş işçiliğinin şaheser bir örneğidir. Yazı
ve desenlerle süslenmiştir. Kapının diğer yüzeylerine seçme
ayet ve hadisler kabartma olarak işlenmiştir.
Binanın batı yönünde bulunan beşik tonozlu eyvanın kemerinde
besmele ve Ayet-el Kürsi yer almaktadır. Kubbeye geçiş
elemanı olan üçgenlerde ise Muhammed, İsa, Musa ve Davud
peygamberlerin isimleri ile dört halifenin (Ebu Bekir, Ömer,
Osman, Ali)'nin isimlerine yer verilmiştir. Eyvanın solundaki
kubbeli hücre Celaleddin Karatay'ın türbesidir.
06.11.2015
96
Sırçalı Medrese
Sırçalı Medrese Selçuklu ve Osmanlı
dönemlerinde medrese olarak
kullanılmıştır.
Konya'nın ve Anadolu'nun önemli
medreselerinden biri olan Sırçalı Medrese
Konya İli, Meram İlçesi, Gazialemşah
Mahallesi'ndedir. Açık avlulu, iki eyvanlı
ve iki katlı medreselerden olan Sırçalı
Medrese, II. Gıyaseddin Keyhüsrev
Devrinde Bedreddin Muslih tarafından
yaptırılmıştır. Çeşitli değişikliklerle 1924
yılına kadar medrese olarak kullanılmıştır.
06.11.2015
97
İnce Minare (Taş ve Ahşap Eserler) Müzesi
Selçuklu Sultanı II. İzzeddin
Keykavus Devrinde Vezir
Sahip Ata Fahreddin Ali
tarafından, hadis ilmi
öğretilmek üzere 663
H.(1264 M.) yılında inşa
ettirilmiştir.
Darü-l Hadis Selçuklu Devrinin
avlusu kapalı medreseleri
grubundadır. Tek eyvanlıdır.
Doğusunda yer alan taçapı,
Selçuklu Devri taş işçiliğinin
en güzel örnekleri
arasındadır.
Kubbe kasnağında kûfi yazı ile
"El-Mülkü-Lillah" "Ayet'el
Kürsi" yazılıdır.
.
06.11.2015
98
SİVAS MEDRESELERİ
Şifaiye Medresesi : Taç kapısı üzerinde yer alan
kitabesinde Selçuklu Sultanı I. İzzettin Keykavus tarafından
1217 M. yılında inşa ettirildiği yazmaktadır. Anadolu'daki
Selçuklu tıp sitelerinin ve hastanelerin en büyük
boyutlusudur.
Selçuklu yapılarında olduğu gibi taç kapısı süslemelerine önem
verilmiştir. Dışarı doğru taşıntılı taç kapı alınlığının sağında
ve solunda aslan ve boğa kabartmaları yapılmıştır.
06.11.2015
99
Gök Medrese :
1271 yılında Sahip
Ata Fahreddin Ali
tarafından
yaptırılmıştır. Gök
medresenin mimarı
Konyalı Kaluyan'dır.
Gök Medrese açık
avlulu dört eyvan
şemasının
uygulandığı iki katlı
olduğu iddia edilen
bir medresedir.
Koç, domuz, aslan,
yılan, ejder
başlarının tanındığı
bu kompozisyonda
burç işaretlerinin
kast edildiği iddia
edilmektedir.
Türklerin on iki
hayvanlı
takvimlerinde de
bu hayvanların bir
kısmı mevcuttur.
06.11.2015
100
Çifte
Minareli
Medrese :
1271 yılında
Vezir Sahip
Şemsettin
Mehmed
Cüveyni
tarafından
yaptırılmıştır.
Sivas Gök
Medrese
Erzurum Çifte
Minareli
Medrese ile
benzerlik
gösteren
yapının iki katlı
olduğu
öğrenilmektedir
.
06.11.2015
101
Buruciye
Medresesi : 1271
M. yılında Anadolu
Selçuklu
Sultanlarından III.
Gıyasettin
Keyhüsrev
zamanında
Hibetullah
Burucerdioğlu
Muzaffer Bey
tarafından
yaptırılmıştır.
Sarımtırak renkli
taşların oyma olarak
yapılan giriş kapısı
ve avlu karşısındaki
iç cephe, devrin
Selçuklu taş
oymacılığının en
güzel
örneklerindendir.
06.11.2015
102
ERZURUM MEDRESELERİ
YAKUTİYE
MEDRESESi
06.11.2015
Cumhuriyet
caddesi
üzerinde
bulunan ve
ilhanlılar
döneminde
n kalan
Yakutiye
Medresesi
1310
yılında
Sultan
Gazan ve
Horasanlı
Bulga
Hatun'un
yardımlarıy
la Hoca
Cemaleddi
n Yakut
tarafından
yaptırılmış
tır.
103
ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE
Tebrizkapı semti'ndeki bu
şaheserin ismi, çeşitli
kaynaklarda Hand Hatun,
Hande Hatun, Eski Medrese
olarakta geçmektedir.Çifte
Minareli Medrese'nin İlhanlı
Hükümdarı Keyhato'nun karısı
Hand Hatun tarafından
13.yüzyılın son çeyreği ile
14.yüzyılın ilk on yılları
arasında, Yakutiye
Medresesinden önce
yaptırıldığı tahmin
edilmektedir.Minarelerindeki
muhteşem çinileri ve
duvarlarındaki çeşitli taş
kabartmalarıyla günümüze
kadar ulaşan tarihi medrese,
şimdilerde Yakutiye
Belediyesi'ne devredilmiştir.
06.11.2015
104
KIRŞEHİR – CACABEY MEDRESESİ
Kırşehir il
merkezinde yer alan medrese
halk arasında minaresindeki
yeşil çinilerden
dolayı "Cıncıklı Camii"
olarak bilinmektedir. Selçuklul
ar döneminde Kırşehir Emiri
Nurettin Cibrilbin Cacabey
tarafından 12711272 yıllarında yapılmıştır. Dö
neminde astronomi yüksek
okulu olarak hizmet vermiştir.
Taç kapısının hemen solunda
Cacabey'in yattığı türbe yer
almaktadır.
06.11.2015
105
Büyük kubbenin hemen altında,
Yıldızların incelendiği bir havuz bulunmaktadır. Mukarnas kavsaralı
iki renkli taş işçiliğinin Taç kapısı mimari bir şaheserdir. Minaresi yapıdan ayrı
olup, Gözlem kulesi niteliğini taşır. Ana eyvanda yer alan karşılıklı iki sütun, koni
ve küre biçimlerinin üst
üste bindirilmesiyle oluşmuştur Bu sütun düzenlemesinin Anadolu Türk Sanatında
başka bir örneği bulunmamaktadır. Medrese yakın zamanda restore edilmiştir. Yerli
ve yabancı turislerin ilgisini çeken Camii, Kırşehir'in En büyük tarihi Camisidir.
Cacabey Camii içi
06.11.2015
106
SİNOP – PERVANE MEDRESESİ
1261 Yılında Selçuklu Veziri Süleyman Pervane tarafından
yaptırılmıştır. İki eyvanlı, 10 derslikli, 7 odalı, müştemilatlı, orta
kısmında üstü açık avlu, avlu ortasında şadırvanı bulunan bir
yapıdır.
06.11.2015
107
ANTALYA MEDRESELERİ
Gıyasettin Keyhüsrev Medresesi
Kitabeye göre medrese, Atabey Armağan
tarafından yaptırılmıştır. Ancak, Selçuklu
Medreseleri yaptıranın değil Sultan Hanın
adıyla anıldığından Gıyaseddin Keyhüsrev
Medresesi diye adlandırılmıştır. 1239
tarihinde yapılan Medresenin Taç Kapı
portalinden başka sağlam kalmış yeri
yoktur.
06.11.2015
108
KAYNAKLAR
. AKYÜZ, Yahya Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınları, Ankara, 2004
. ERGÜN, Mustafa Örgün Eğitimin Kurulmasında Medresenin Rolü
. ERGÜN, Mustafa Medreseden Mektebe Osmanlı Eğitim Sistemindeki Değişme
,
. TURAN O. Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul. KUTLUTAŞ,
Hasan Selçuklu- Türk Toplumunda Eğitim- Öğretim Kurumları, Ankara,1978
. KÖYMEN, M. A. Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara, 1982
. KURAN, A. Anadolu Medreseleri, I, Ankara, 1969
. BİLGE, Mustafa İlk Osmanlı Medreseleri, İstanbul, 1984
. BAYKARA, T. Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, Ankara1985
. AKGÜNDÜZ, H. Medreseler ve Üniversiteler, Diyarbakır, 1998
06.11.2015
109
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ
Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Melikşah
Dönemi’nde,Selçuklu Ailesi’nden olan Süleyman
Şah,Melikşah’tan aldığı izinle İznik ve Çevresi’ni
Bizanslılar’ın elinden alır.
06.11.2015
110
SELÇUKLU DEVLETİ
SÜLEYMAN ŞAH DÖNEMİ
Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Melikşah zamanında
Selçuklu Ailesi’nden Süleyman Şah,Melikşah’tan aldığı izinle
1075 yılında,Bizanslılar’dan İznik alındıktan sonra,Büyük
Selçuklu Devleti’ne bağlı,Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurar.
Bu devlet iç işlerinde serbest-bağımsız;dış işlerde ise,Büyük
Selçuklu Devleti’ne bağlıydı.Yani Özerk bir yapısı vardı.
Devletin başkenti,İznik idi.
Süleyman Şah güneye doğru inerek,Tarsus,Adana ve
Antakya’yı fethetti.1092 yılında devletin başına,I.Kılıçaslan
geçer.
06.11.2015
111
SELÇUKLU DEVLETİ
I.KILIÇASLAN DÖNEMİ
I.Kılıçaslan,Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Melikşah’ın
ölümünden sonra,kendi devletinin Büyük Selçuklu Devleti ile
olan ilişkisini keser.Ve tam bağımsızlığını ilan eder.
Bu sırada, 1096 yılında,Anadolu’ya yönelik ilk HAÇLI
SEFERLERİ başlar.Bu Haçlı Seferleri’nde,I.Kılıçaslan,İznik’i
Haçlılar’a karşı savunamayacağını anlayınca,İznik’ten Konya
istikametinde geri çekilmiş ve devletin başkentini buraya
taşımıştır.
1116 yılında I.Kılıçaslan’ın ölümünden sonra,devletin başına
I.Mesut geçer.
06.11.2015
112
SELÇUKLU DEVLETİ
I.MESUT DÖNEMİ
Bu dönemde,II.HAÇLI SEFERLERİ başlamıştır.Haçlılar,bu
sefer amaçlarına ulaşamazlar ve geri çekilirler.Bu seferlerden
sonra Haçlılar,bir daha Anadolu üzerinden sefer düzenlememişlerdir.Diğer seferler,genelde denizler üzerinden yapılmıştır.
I.Mesut’un ölümünden sonra devletin başına II.Kılıçaslan
geçer.
06.11.2015
113
SELÇUKLU DEVLETİ
II.KILIÇASLAN DÖNEMİ
II.Kılıçaslan,Selçuklular’ın en büyük düşmanı olan Danişmentliler’i ortadan kaldırarak,Selçuklu Tarihi’nde,Anadolu’da Türk Birliği’ni ilk kez
sağlamıştır.
Haçlılar’ın yardımı ile ayakta durabilen Bizanslılar,Türkler’i Anadoludan
atmak için yoğun bir hazırlık içine girer.Ve Eskişehir yakınlarındaki
Miryakefelon Ovası’nda 1176 yılında Bizanslılar ile Selçuklular karşı karşıya gelir.Savaşı,Selçuklular kazanır.
Bu MİRYAKEFELON SAVAŞI ile, Türkler,Anadolu’ya kesin olarak yerleşmişlerdir.Ve bu savaş ile Bizanslılar,Türkleri Anadolu’dan atamayacaklarını artık anlamışlardır.
II.Kılıçaslan’ın 1215 yılında ölümünden sonra devletin başına,
I.Gıyaseddin Keyhüsrev geçer.
06.11.2015
114
SELÇUKLU DEVLETİ
I.GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİ
Bu dönemde,Antalya Limanı fethedilerek,ilk defa donanma
oluşturulmuştur.Selçuklular’ın,artık denizciliğe el atması,o
dönemde Venedikliler’in işine gelmemişti.Bu yüzden, Venedik
liler’le sürekli deniz savaşları yapılmıştır.
I.Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümünden sonra devletin
başına,İzzettin Keykavus geçer.
06.11.2015
115
SELÇUKLU DEVLETİ
İZZETTİN KEYKAVUS DÖNEMİ
Bu dönemde Sinop Limanı’nın alınmasıyla,hem kuzeyden,
hem de güneyden denizlerimiz kontrol altına alınmıştır.
1220 yılında İzzettin Keykavus’un ölümüyle devletin başına
I.Alaeddin Keykübat geçer.
06.11.2015
116
SELÇUKLU DEVLETİ
I.ALAEDDİN KEYKUBAT DÖNEMİ
Bu dönem,Anadolu Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemidir.
Bu dönemde,Alanya fethedilerek,burası liman yapılmıştır.Ayrıca, Akdeniz’in tüm
kıyıları alınmıştır.
I.Alaeddin Keykübat,Orta Asya’da yer alan tüm Türk Boyları’nı,Anadolu’ya
getirttirerek,Anadolu’nun değişik yörelerine yerleştirilmesine yardımcı olmuştur.
1230 yılında,Yassı-Çemen’de Harzemşahlar Devleti ile yapılan savaşı, Selçuklular
kazanır.Bu YASSI-ÇEMEN SAVAŞI’ndan sonra,
a)Harzemşahlar Devleti,yıkılma sürecine girmiştir,
b)Bu savaştan sonra,Anadolu Selçuklu Devleti,en parlak devrine girer.
I.Alaeddin Keykübat’ın ölümünden sonra,devletin başına II.Gıyaseddin
Keyhüsrev geçer.
06.11.2015
117
SELÇUKLU DEVLETİ
II.GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİ
Bu dönem,Anadolu Selçuklu Devleti’nin en felaketli yıllarıdır.
Bu dönemde,devlet yönetimin halkı ezmesi üzerine,devlet temelinden sarsılır.Bu
koşulların yaşandığı böylesi bir dönemde,1243 yılında Moğollar’la yapılan
KÖSEDAĞ SAVAŞI’ndan sonra,
a)Anadolu’da Fetret Dönemi başlar.Bu Fetret Dönemi’nde, sırasıyla,
II.İzzettin Keykavus,
III.Kılıçaslan,
IV.Kılıçaslan ve
II.Alaeddin Keykübat,
devlet yönetiminde bulunmuşlardır. Ancak,bunlardan hiçbiri,devletin yıkılmasını
önleyememişlerdir.
b)Anadolu Selçuklu Devleti,yıkılma sürecine girer.
c)Anadolu,Moğollar’ın egemenliği altına girer,
d)Anadolu Selçuklu Devleti’nin parçalanmasıyla,Anadolu’da yer yer Türk
Beylikleri kurulur,
06.11.2015
118
TÜRKİYE
SELÇUKLULARI
BEYLİKLERİ
DÖNEMİ
06.11.2015
119
06.11.2015
120
OSMANOĞULLARI
BEYLİĞİ(1299-1922)
06.11.2015
121
Osmanlılar Oğuzların Kayı boyundadır.
1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Oğuz
topluluklarıyla birlikte Anadolu’ya geldiler.
Kayıların başında Ertuğrul Bey bulunuyordu.
Ertuğrul Bey Söğüt ve Domaniç’i ele geçirdi
ve buraya yerleşti.
06.11.2015
122
Ertuğrul Bey’in 1281 yılında vefat
etti.
Yerine oğlu Osman Bey geçti.
Osman Bey sürekli Bizans
tekfurlarıyla savaştı.
1299’da bağımsızlığını ilan etti.
Beyliğin ilk merkezi Söğüt oldu.
06.11.2015
123
KARAMANOĞULLARI
BEYLİĞİ (1256-1487)
06.11.2015
124
Oğuzların Avşar boyundan olan Karaman
aşireti Moğollardan kaçarak Anadolu’ya
geldi.
Mut ve Ermenek dolaylarına yerleştiler.
Başlarında Nur Sufi vardı.
Karamanoğlu Mehmet Bey topladığı
divanda ”Bundan sonra
divanda,dergahda,mecliste ve
meydanda Türkçe’den başka dil
kullanılmayacaktır.”diyerek Türkçeyi
resmi dil ilan etmiştir.
06.11.2015
125
Yıldırım Bayezit Karamanoğulları
Beyliğine son verdi.
1402 Ankara savaşından sonra
yeniden kuruldular.
II.bayezit 1487’de
Karamanoğulları Beyliğine kesin
olarak son verdi.
06.11.2015
126
GERMİYANOĞULLARI
BEYLİĞİ(1299-1429)
06.11.2015
127
Celaleddin Harzemşah ile
Germiyan aşireti Anadolu’ya geldi.
Beyliğin kurucusu I.Yakup Bey’dir.
Beyliğin merkezi Kütahya’dır.
Germiyanoğulları çeyiz olarak
Kütahya,Emet,Simav ve Tavşanlı’yı
Osmanlıya verdi.
Yıldırım Bayezit Beyliğe son verdi.
Ankara savaşı’ndan sonra yeniden
kuruldular.
06.11.2015
128
Erkek çocuğu olmayan II.Yakup
Bey vefatından sonra beyliğinin
Osmanlı’ya verilmesini vasiyet
etti.
1429’da vefatından sonra
Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı’ya
katıldı.
06.11.2015
129
KARESİOĞULLARI
BEYLİĞİ(1304-1360)
06.11.2015
130
Balıkesir ve Çanakkale çevresinde
kuruldu.
Uç beyi olarak Bizans sınırında
bulundular.
Balıkesir’i Bizans’tan alarak
kendilerine merkez yaptılar.
Denizcilikte ileri düzeyde olan
Karesioğulları Bizans’a karşı güçlü
bir donanma oluşturmuşlardı.
06.11.2015
131
Orhan Bey’in bir seferi sonucu
Balıkesir ve çevresi alındı.
I.Murat’ın 1360’da Çanakkale’yi
alması ile Karesioğulları Beyliği
sona erdi.
06.11.2015
132
HAMİTOĞULLARI
BEYLİĞİ(1300-4239
06.11.2015
133
Isparta,Eğirdir ve Yalvaç’ta Hamit
Bey’in torunu Dündar Bey
tarafından kuruldu.
Hamitoğulları I.Murat’ın isteği
üzerine topraklarının bir bölümünü
Osmanlılara sattı.
Yıldırım Bayezit 1390 yılında
beyliğe son verdi.
06.11.2015
134
Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden
kuruldular.
II.Murat 1423’te bu beyliği
Osmanlı topraklarına kattı.
06.11.2015
135
MENTEŞEOĞULLARI(12
61-1424)
06.11.2015
136
Menteşe Bey tarafından Muğla ve
Milas yöresinde kuruldu.
Güçlü bir donanmaya sahiptiler.
Yıldırım Bayezit 1390’da bu beyliğe
son verdi.
Ankara Savaşı’ndan sonra tekrar
kuruldular.
II.Murat Menteşeoğulları Beyliğine
1424 yılında son verdi.
06.11.2015
137
AYDINOĞULLARI
BEYLİĞİ(1308-1426)
06.11.2015
138
Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından
Birgi,Selçuk ve Tire’de kuruldu.
Denizciliğe önem verilerek Selçuk
ve İzmir’de büyük donanma inşa
edildi.
Yıldırım Bayezit tarafından
1390’da yıkıldı.
Ankara Savaşı’ndan sonra tekrar
kuruldular.
II.Murat 1426’da beyliğe son
verdi.
06.11.2015
139
CANDAROĞULLARI(İSFEN
DİYAROĞULLARI) BEYLİĞİ
06.11.2015
140
Kastamonu ve Sinop yöresinde
Şemseddin Yaman Candar
tarafından kuruldu.
Kastamonu Süleyman Paşa
zamanında beyliğin merkezi oldu.
Yıldırım Bayezit 1392’de
Kastamonu’yu aldı.
Ankara Savaşı’ndan sonra
İsfendiyaroğulları adı ile varlığını
sürdürdü.
II.Mehmet 1461’de beyliğe son
verdi.
06.11.2015
141
SARUHANOĞULLARI
BEYLİĞİ(1313-1410)
06.11.2015
142
Manisa ve yöresinde Saruhan Bey
tarafından kurulmuştur.
Yıldırım Bayezit 1390 yılında
Manisa’yı alarak Bu beyliğe son
verdi.
Ankara Savaşı’ndan sonra
Saruhanoğulları Beyliği tekrar
kuruldu.
1410’da Çelebi Mehmet tarafından
ortadan kaldırıldı.
06.11.2015
143
DULKADİROĞULLARI
BEYLİĞİ(1337-1515)
06.11.2015
144
Maraş ve Elbistan çevresinde
kurulmuştur.
Oğuzların Bozok Kolundandır.
Başkent önce Elbistan sonra
Maraş olmuştur.
Bu beylik zaman zaman Osmanlı ile
Memlüklerin arasını açmıştır.
Osmanlılar tarafından Turnadağ
Savaşı’nda yenilgiye uğrayan
beylik sona erdi.
06.11.2015
145
RAMAZANOĞULLARI
BEYLİĞİ(1353-1608)
06.11.2015
146
Adana ve Tarsus dolaylarında
kuruldu.
Oğuzların Yüredir Boyu
beylerinden Ramazan Bey
tarafından kuruldu.
1608’de Osmanlı’ya bağlı hale
geldi.
06.11.2015
147
Bir göçün ve aynı amaçlara yönelik göçler dizisinin sebepleri arasında siyasi, sosyal,
ekonomik ve dini etkenler yer alır.
Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya göçlerinin siyasi sebebi olarak gösterilebilir?
A) Kuraklık ve nüfus artışının olması
B) Salgın hayvan hastalıklarının baş göstermesi
C) Orduda onluk sisteme geçilmesi
D) Boylar arasında hakimiyet mücadelelerinin olması
E) Yeni kültürler edinmek istenmesi
06.11.2015
148
I. Mete, Çin topraklarına girmektense, Çin’i baskı altında tutmayı tercih
etmiştir.
II. Uygurlar, çeşitli dinlere girdikleri halde dini terimlerin bile Türkçe
karşılıklarını kullanmışlardır.
III. Karahanlılar islamı kabul etmelerinden sonra bile Türk dilini
kullanmaya devam etmişlerdir.
Yukarıda anlatılan bu davranışlardan, aşağıdakilerden hangisinin
korunmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır?
A) Yönetim biçiminin
B) Toprak bütünlüğünün
C) İnanç sisteminin
D) Milli benliklerinin
E) Adalet ve hoşgörünün
06.11.2015
149
I. Ulusal kültürün korunması
Il. Göçebe bir yaşam tarzı sürdürülmesi
III. Sosyal sınıflaşmanın çok belirsiz olması
IV. Hakanlar ile diğer yöneticilerin de halk gibi töreye bağımlı tutulması
V. Ülke sorunlarının Kurultay’da görüşülüp karara bağlanması
geleneklerinden hangileri, İslamiyet öncesi Türk toplumlarında demokratik veya
hukuk üstünlüğü niteliğine özgü bir anlayışın varlığını ortaya koymaktadır?
A) Yalnız V
B) I,III ve V
D) Il, III ve IV
06.11.2015
C) I ve IV
E) III, IV ve V
150
İslamiyet Öncesi Orta Asya Türk Devletleri’nde;
- Mimari gelişmemiştir.
- Uzun süreli hapis cezaları yoktur.
- Bilimsel faaliyetler ve yazı kullanımı azdır.
Bu durumun oluşmasında;
I. Hukuk sistemi
II. Etnik yapı
III. Egemenlik anlayışı
IV. Yaşam tarzı
gibi etkenlerden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) I ve III
06.11.2015
C) Yalnız IV
E) III ve IV
151
Orta Asya Türklerinde, tam yerleşik düzene geçilinceye kadar toplumsal
sınıflaşmanın belirgin olmayışı ve kurulan devletlerde merkezi yönetimin
görülmeyişi,
I. Özel mülkiyet anlayışının olmaması
II. Göçebe yaşam tarzının sürdürülmesi
III. Ulusal nitelikli kültürlerinin korunmuş olması
IV. Savaşçı bir toplum yapısının bulunması
gibi nedenlerden hangilerine bağlanabilir?
A) I ve II
B) I ve IV
D) III ve IV
06.11.2015
C) II ve IV
E) II, III ve IV
152
İslamiyet öncesi Türk devletlerinin geleneklerinden bazıları şunlardır.
I. Askeri ve ekonomik kararların mecliste alınması
II. Hükümdar soyundan gelenlerin devletin yönetiminde
hak sahibi olması
III. Boy beylerinin seçimle belirlenmesi
IV. Hükümdar eşlerinin devlet meclisine katılması
Bu geleneklerden hangileri, İslamiyet öncesi Türk devletlerinin kısa
zamanda parçalanıp yıkılmalarında etkili olmuştur?
A)Yalnız I
D) I ve IV
06.11.2015
B) Yalnız II
C) I ve III
E) II, III ve IV
153
‘Orta Asya’da kurulmuş Türk devletlerinde yönetim; hakan, hatun ve Kurultay
adı verilen meclis tarafından yürütülmüştür. Siyasi, askeri ve ekonomik
konuların görüşüldüğü “Kurultay danışma meclisi niteliğindedir.’
Kurultay’ın varlığı aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?
A) Laik devlet anlayışının
B) Oligarşik devlet işleyişinin
C) Teokratik devlet yapısının
D) Demokratik uygulamanın
E) Mandater Sistemin
06.11.2015
154
Orhun Kitabeleri’nde, aç milletin doyurulması, çıplak milletin giydirilmesi ve
halkın refahının artırılması gibi ifadeler yer almaktadır.
Buna göre;
I. Ordu – millet anlayışının olduğuna
II. Sosyal devlet anlayışının olduğuna
III. Halkın hürriyetinin sınırlandırıldığına
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
06.11.2015
C) Yalnız III
E) I ve III
155
Türkçe’de;
- Buğday, arpa, darı gibi tahıl adları
-Altın, gümüş, bakır, tunç gibi maden adlarının bulunması Türkler’in
geçmiş yaşantılarıyla ilgili olarak;
I. Yerleşik hayata geçtikleri
II. İleri bir uygarlığa erişmiş oldukları
III. Geçim kaynaklarının sadece tarım olduğu
IV. Diğer milletlere maden işlemeyi öğrettikleri
gibi yargılarından hangilerine kesin olarak ulaşmamızı sağlar?
A)Yalnız I
B) I ve II
D) II ve IV
06.11.2015
C) I ve III
E) III ve IV
156
Eski Türklerin sanat eserleri genelde, taşınabilir malzemeden, çoğunlukla
ahşap, deri, metal ve taş işçiliğine dayalı eserlerden oluşmuştur.
Bu durumun temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Savaşçı toplum yapısı
B) Göktanrı inanışı
C) Yoğun Çin saldırıları
D) Göçebe yaşam tarzı
E) İpek Yolu ticareti
06.11.2015
157
ARKADAŞLAR
DERS
06.11.2015
158
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
ABDULLAH ŞAHİN
TARİH ÖĞRETMENİ
www.tarihogretmeni.org
06.11.2015
159