Transcript Potansiyel zarar
Slide 1
Açıklayıcı Araştırmanın Amaçları
(Explanatory Research)
Bir ilke ya da kuramın doğruluğunu (occuracy) belirlemek
Birbirleri ile yarışan amaçlardan hangisinin en iyi/uygun
olduğunu ortaya koymak
Temel süreçler hakkında bilgiyi ilerletmek, geliştirmek
Ortak genel cümleye bağlı olarak, farklı konu ve başlıklar
arasında bağ kurmak
Tamamlanması ya da daha tam hale gelmesi için bir teori
inşa etmek; özenle işlemek, zenginleştirmek ya da
detaylandırmak
Yeni konu ve alanlara doğru teoriyi genişletmek
Açıklamayı desteklemek ya da çürütmek için kanıt
sağlamak
Slide 2
Keşfedici Araştırmanın Amaçları
(Exploratory Research)
İlgilenilen konudaki temel düşüncelere, insanlara ve
olaylara aşina olmak
Etrafta neler olup bittiği hakkında derli-toplu, ayakları
yere basan mental(zihinsel) bir resim geliştirmek
Birçok fikirler ortaya atmak ve geçici teori ve bağlantılar
geliştirmek, çeşitli fikirleri birlikte düşünmek
Slide 3
Keşfedici Araştırmanın Amaçları
(Exploratory Research)
-DEVAM
Ek ya da ilave/daha fazla araştırma yapmanın
uygunluğunu/yararını ve olasılığını belirlemek
Soru formüle etme ve daha sistematik incelemeler için
konuları daha hassas/ ince (rafine) hale getirmek,
inceltmek
Gelecekte başka araştırmalar yapmaya yöneltme ve
teknikler geliştirme(yönelim duygusu ve teknikler
geliştirme)
Slide 4
Betimsel Araştırma Amaçları
(descriptive Research)
Bir grubun kusursuz/düzgün bir profilini sağlamak
İlişki,mekanizma ve süreci betimlemek
Sözel ya da sayısal(yüzdelik gibi) olarak
göstermek/resmetmek
Yeni açıklamalara yol açacak, uyaracak bilgiler bulmak
Tipleri sınıflama ya da kategorileri oluşturmak
Birbirlerini izleyen ardışık olaylara açıklık kazandırma,
adım ya da aşamalar dizisi oluşturmak
Bir konu hakkında daha öncekiler ile uyuşmayan/yeni
bilgileri toplamak(daha önceki bilgiler ile çelişen de
olabilir)
Slide 5
Sosyal Etki Araştırmalarında Konu Alanları
Toplum hizmetleri: okul sicil kayıtları, polis tepki hızları
gibi
Sosyal koşullar: oyun alanlarında çocukların
arkadaşlıkları, ırk ayrımcılığı, suçluluk oranları, yaşlıların
kendilerine yeterlilikleri
Ekonomik etkiler: gelir düzeyindeki değişmeler, iş
kaybetme hızları
Demografik neticeler: bir bölgedeki nüfus hareketleri,
genç-yaşlı nüfustaki değişmeler
Slide 6
Sosyal Etki Araştırmalarında Konu Alanları
-DEVAM
Çevre: gürültü düzeyindeki değişmeler
Sağlık çıktıları: hastalıkların görülmesindeki değişmeler,
zararlı maddeler bulundurma
Psikolojik iyilik: streste, korkuda, kendine saygıda
değişmeler
Slide 7
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
Tüm ideolojilerin, örgütlü inanç sistemlerinin tüm
toplumsal kuramlar da dahil olmak üzere red
edilmesi(Heiddeger, Nietzshe, Sartre, Wittgenstein,
Varolşculuk, Nihilizm, Anarşizmden beslenir)
Kişisel deneyimlere, duygulara, imgelemelere, sezgilere
güçlü güven
Anlamsızlık ve kötümserlik duygusu; dünyanın hiç
ilerlemeyeceğine/düzelmeyeceğine inanç
Aşırı öznellik; dış dünya ile akıl arasında hiçbir ayrım
yapmamak
Slide 8
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
-DEVAM
Ateşli relativizm/görelilikçilik, birbirine üstün olmayan
sonsuz sayıda yorumlar
Farklılık, kaos ve karmaşıklığın benimsenmesi/sürekli
değişmenin kabulü
“şimdi ve burada” (now and here) olanın önemsenmesi,
geçmişin ve farklı yerler ile ilgili çalışmaların reddedilmesi
Yaşamın çok karmaşık olduğu ve hızla değiştiği için
“nedensellik” in çalışılamayacağı. Modernizm ve
Aydınlanmanın reddi
Slide 9
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
-DEVAM
Araştırmanın, hiçbir zaman gerçek toplumsal düzeyde
olup biteni yansıtamayacağı iddiası. Toplumun bilimi
olamayacağı sosyal bilimin kökten dönüşümü fikri
Post modern araştırma raporu bir sanat çalışmasıdır.
Tiyatrovari, dramatik sunumla sunulabilir. Oyun, film
kaset kayıtları gibi
Slide 10
Feminist Toplumsal Araştırmanın Özellikleri
Araştırmalarda feminist değerlerin ve yaklaşımların
savunuculuğunu yapmak(çoğunluğu kadındır)
Kavram, sayıltı (assumption) ve araştırma sorularında
sexizm’in reddi(biyolojik farklılık değil/toplumsal cinsiyet
gender önemlidir).
Toplumsal cinsiyet(gender) ve güç ilişkilerinin toplumsal
yaşamın tüm yönlerini nasıl nüfuz edip etkileyeceğine
duyarlı olma
Araştırma sürecine, araştırmacının kişisel tecrübe ve
duygularının katılması
Slide 11
Feminist Toplumsal Araştırmanın Özellikleri
-DEVAM
Araştırma tekniklerinin seçiminde esneklik ve akademik
alanlar arasında sınırları aşma/ birçok araştırma tekniğini
bir arada kullanma. Ancak deney ve niceliksel
çözümlemelerden kaçınır. Kalitatif araştırma vak’a
incelemeleri önemlidir.
İnsan deneyiminin duygusal olan ve karşılıklı bağımlılığa
dayanan boyutlarının kabulü
Kişisel ve toplumsal değişme amaçlayan Eylem’e
yönelik(action oriented) araştırma yapmak (aktivist)
Erkekçil söylemin tüm insanlığa mal edilmesine karşı
olma. Pozitivizm erkekçildir. Pozitivizme karşı olma
Slide 12
Pozitivizm, Yorumlayıcı ve Eleştirel
Teorilerin Karşılaştırılması
Slide 13
Araştırma nedeni
Pozitivizm: insanların olayları öngörebilmeleri ve
denetleyebilmeleri için doğal yasaların bulunması
Yorumlayıcı: anlamlı toplumsal eylemi anlamak ve
betimlemek
Eleştirel(critical): efsane/mitleri yıkmak, toplumu kökten
değiştirmek üzere insanları güçlendirmek
Slide 14
Toplumsal gerçekliğin doğası
Pozitivizm: düzenli kalıplar ya da keşfedilebilecek bir
düzen
Yorumlayıcı: insan etkileşimi tarafından yaratılan ortamın
akışkan/kalıcı olmayan tanımları
Eleştirel(critical): çatışma dolu gizli yapılan tarafından
yönetilen
Slide 15
İnsanoğlunun doğası
Pozitivizm: dışsal faktörler tarafından
belirlenmiş/rasyonel ve ben merkezli bireyler
Yorumlayıcı: anlamı yaratan sosyal varlıklar ve
yaşamlarını sürekli anlamlandıran varlıklar
Eleştirel(critical): hayal ve istismar ile tuzağa
düşürülmüş, yaratıcı ve uyumlu potansiyelleri
gerçekleşmeyen bireyler
Slide 16
Sağduyunun Rolü
Pozitivizm: bilimden daha az değerli. Açıkça çok farklı bir
form/biçim
Yorumlayıcı: sıradan insanlar tarafından kullanılan, güçlü
gündelik kuramlar
Eleştirel(critical): nesnel koşullar ve gücü/erki gizleyen
sahte/yanlış inanç
Slide 17
Teori nedir? Neye benzer?
Pozitivizm: birbirleri ile ilişkili tanımlar, aksiyomlar ve
yasaların mantıksal tümdengelimsel sistemi
Yorumlayıcı: bir grubun, anlam sistemini nasıl meydana
getirdiklerine ve sürdürdüklerine ilişkin tanımlama
Eleştirel(critical): gerçek koşulları ortaya koyan ve
insanların daha iyi bir yaşama kavuşmalarına yardım
eden bir eleştiri
Slide 18
Doğru olan bir açıklama nedir?
Pozitivizm: yasalara mantıksal olarak bağlı olan ve
algılara dayanandır
Yorumlayıcı: üzerinde çalışma yapılanların ses ve
duygularını doğru aksettirme
Eleştirel(critical): insanların dünyayı değiştirmek için
ihtiyaç duydukları araçları sağlama
Slide 19
İyi kanıt nedir?
Pozitivizm: diğerleri tarafından tekrarlanabilecek, kesin
gözlemlere dayalı olan / nesnel olan
Yorumlayıcı: akışkan toplumsal etkileşimler çerçevesine
konumlandırılan
Eleştirel(critical): hayalleri ortaya koyan kuram
tarafından bilgilendirilen
Slide 20
Değerin yeri nedir?
Pozitivizm: bilim değerlerden arınıktır. Değerlerin bilimde
yeri yoktur. Ancak değerler bir konu olarak ele alınıp
incelenebilir
Yorumlayıcı: değerler, toplumsal yaşamın bütünleşmiş bir
parçasıdır. Hiçbir grup değeri yanlış değildir. Ancak
değerler farklı olabilirler
Eleştirel(critical): tüm bilim değerler ile
başlamalıdır(aktivist). Değer konumlarının bazıları doğru
bazıları yanlıştır
Slide 21
Temel araştırma uygulamalı
araştırma
Araştırma içsel bir tatmin
sağlar ve araştırma ile ilgili
kararı diğer sosyologlar verir
Araştırma konu ve problemi
büyük bir özgürlük içinde verilir
Bilimsel özenin en yüksek
soyut normlarına göre
araştırmaya karar verilir ve
bilim adamlığının en yüksek
standartları gözetilir
Araştırma iş/görevin bir
parçasıdır. Araştırmaya
sosyoloji disiplini dışından,
kaynak sağlayıcılar tarafından
karar verilir.
Araştırma problemi,
araştırmayı yaptıran ya da
destekleyenlerin taleplerine
göre dar bir çerçevede
tutulmaya zorlanır(sınırlıdır)
Bilimsel özen ve standartlar,
sonuçlarının
yararına/kullanımına bağlıdır.
Araştırma çabuk yapıldığı için
standartlara bazen uymayabilir
Slide 22
Temel araştırma uygulamalı araştırma
Temel ilgi araştırmanın içsel
tutarlılığı ve araştırma
desenine gösterilen özen
üzerinedir
Güdüleyici amaç, temel
kuramsal bilgiye katkıda
bulunmak
Araştırma sonuçlarının bilimsel
dergilerde yayımlanması ve
bilimsel toplulukta diğerlerinin
tepkilerini alma ile başarıya
ulaşılır
Temel ilgi, araştırmayı
destekleyenlerin ilgilendikleri
alandaki bulguların genelleme
yeteneği üzerinedir
Temel güdü, araştırma
sonuçlarını kullanmak ve
karşılığını bir türlü
almaktır(ödül, para ya da
pratik sonuç olabilir)
Destekleyenler ya da karar
verenler tarafından araştırma
sonuçları kullanıldığında başarı
gündeme gelir.
Slide 23
Temel bilgi toplama teknikleri
İnformel
düzen(biçimsel
olmayan)
Formel fakat
yapılaşmamış
Formel fakat
yapılaşmış
Katılarak gözlem:
(participant
observation)
yalın ve denetimsiz
Sistematik
gözlem(denetimli
gözlem)
Deneyleme
(experimental
techniques)
Karşılklı konuşma:
kaynak kişiler ile
görüşme
Mülakat/görüşme
teknikleri: sorular açık
uçlu, seçenekler
belirlenmemiş.
(Görüşme kılavuzu ile)
Mülakat/görüşme:
sorular kapalı
seçenekler önceden
belirlenmiş.(görüşme
cetveli)
Mektuplar,biyografiler
makaleler
Soru cetveli/sorular
açık
uçlu(questionnaire)
Soru cetveli/sorular
kapalı/questionnaire
Grup tipi, posta ile,
Slide 24
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
nicel/quantitative
nitel/qualitative
Denence(hypothesis)lerin test
edilmesi. Araştırmacının
başlangıçta belirlediği
hipotezlerin test edilmesi
Kavramlar, birbirinden ayrı
değişken/variable
formlarındadır (bağımlıbağımsız): yaş, cinsiyet ve
gelirin intihar ile ilişkisi
Ölçekler, ölçüler bilgiler
toplanmadan önce sistematik
olarak oluşturulmuş ve
standartlaştırılmıştır(nesnellik)
Anlam’ı yakalama ve keşfetme.
Araştırmacının bilgilerin içine
dalıp ona nüfuz etmesi, anlamı
yakalaması, keşfetmesi
Kavramlar, temalar/konular,
genellemeler ve
sınıflamalar(taxonomies)
formundadır(intihar, süreç
olarak incelenir)
Ölçü/ölçekler, çoğu zaman
araştırmacının bireysel
durumuna özgüdür; bunun için
(ad hoc) oluşturulmuştur.
öznellik
Slide 25
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
-DEVAMnicel/quantitative
nitel/qualitative
Bilgiler, kesin ölçümlerden elde
edilmiş rakamlar
halindedir(sayısal veriler)
Kuram, büyük ölçüde
nedensel(causal) ve
tümdengelimseldir.
İzlenen yollar/süreçler standart
olup; aynen tekrarlanabileceği
sayıltılanmıştır.
Bilgiler, kelimeler halindedir.
Gözlem, dokümanlar, ikinci
sayı/ kopya/transcript
suretlerden elde edilmiştir
Kuram, kozal ya da non
kozal(non causal)olabilir; çoğu
kez tümevarımsaldır.
GROUNDED THEORY
Araştırma süreçleri özgüldür,
tekrarlanabilmesi çok nadirdir.
Slide 26
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
-DEVAMnicel/quantitative
nitel/qualitative
İstatiksel teknikler, tablolar,
şekiller kullanılarak, denenceler
ile ilgili olarak neyin nasıl
gösterdiği tartışılarak analizler
yapılır
Teknokratik
yaklaşım/perspective(bürokrasi
ye hizmet eden teknisyen
yaklaşımı) ve poztivizm,
quantitative researchs
Konular çıkararak (extracting
themes)ya da kanıtlardan
genelleme yaparak, uyumlu ve
sürekli/değişmeyen bir resim
sunmak için bilgiyi
örgütleyerek/düzenleyerek
analizler yapılır.
Interptretive/critical
approaches;
transandantal/transcendent
perspective: bilginin ampirik
olmayıp deneyüstü, üstün
olduğu(sezgiye dayalı bilgiEmerson Felsefesi)
Slide 27
ARAŞTIRMA ETİĞİ
Etik tartışmaları, özellikle, toplumsal değerler(mahremiyet, özgürlük
gibi) ile en yüksek kalitede bilimsel veri elde etme amacında olan
bilimsel çıkarlar arasındaki gerilimden ortaya çıkmaktadır.
Bilimsel çalışmalar, araştırmanın nasıl kurgulanacağı, metodolojik
yaklaşımının ne olacağı ve bununla ilişkili olarak verilerin nasıl
toplanacağı, analiz edileceği konularına ek olarak araştırmanın nasıl
yapılacağı, yanıtlayıcılara yönelik tutum ve davranışların nasıl olacağı
konularını kapsayan etik boyutu da içermektedir.
Slide 28
Üç temel etik alanı bulunmaktadır:
•veri toplama ve analizi hakkında etiksel tartışmalar;
• topluma karşı sorumluluk hakkında etiksel tartışmalar
•katılımcılara nasıl davranılacağı konundaki etiksel tartışmalar.
Slide 29
Katılımcılara yönelik tutum ve
davranışları içeren etiksel tartışmalar
Katılımcılara yönelik tutum ve davranışların nasıl olması gerektiği
hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Bu alanları dört başlık
altında toplamak mümkündür:
potansiyel zarar,
bilgilendirilmiş rızanın olmaması,
hile
özel alanın ihlali.
Bu alt başlıkların hepsi temelde, insan hakları ile paralellik
göstermektedir
Slide 30
Potansiyel zarar
Bilimsel araştırmalarda katılımcının ya da yanıtlayıcının yaşam
güvenliğini tehlikeye sokacak ya da hali hazırda bulunduğu
koşulların kötüleşmesine neden olabilecek çalışmalar kabul
edilemezdir. Söz konusu yaşam ve güvenlik hakkı sadece insan ile
sınırlı değildir, çevre ve diğer canlıların varlığını tehlikeye sokacak
her türlü araştırma dolaylı olarak insan yaşam kalitesini
etkilemektedir.
Sosyal bilimlerde de, zararın niteliği hakkında kesin bir çıkarımda
bulunmak oldukça güçtür. Bu zarar, aynı anda kişisel olarak
(utandırma ya da aşağılama), psikolojik olarak (öz güvenin kaybı) ve
sosyal olarak (diğerlerine karşı güven duygusunun kaybı)
gerçekleşebilir. Bu durumda fiziksel bir zararın varlığı şart
olmayabilir.
Slide 31
Araştırma süresi boyunca katılımcı ya da
yanıtlayıcının zarar görmesini mümkün
olduğunca engellemek için alınması gereken
önlemleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
Yanıtlayıcının ya da katılımcının, potansiyel zararlar
konunda bilgilendirilmesi ve istedikleri anda araştırmadan
ayrılabileceklerinin garanti edilmesi
Araştırmacı, araştırma sırasında zarar görme olasılığı
olanları araştırmaya dahil etmemelidir.
Araştırma potansiyel zararı içeriyorsa, söz konusu zararın
ölçülmesi için ölçme araçları geliştirilmelidir ve
araştırmaya dahil olanlar bu konuda bilgilendirilmelidir.
Slide 32
Bilgilendirilmiş Rıza
Bu konu, temelde kişilerin seçme hakkı ile yakından ilişkilidir. Kişiler,
araştırma sürecine zorla dahil edilmemeli, katılımlarının gönüllülük
esasında olduğu ve araştırmanın amacı vb konularda bilgilendirilip,
katılıp katılmama konusunda karar vermeleri sağlanmalıdır. Bu,
araştırmanın amaç ve sponsorları konusunda yanıtlayıcı ya da
katılımcıya bütünü ile bilgi vermek anlamına gelmemektedir. Bazı
durumlarda, araştırmanın gerçekleştirilmesinin tehlikeye
sokulmaması için katılımcı ya da yanıtlayıcılardan, araştırmanın
amacı ve olası zararları konusunda bilgilendirildiklerini ve bu sürece
gönüllü olarak dahil olduklarını içeren bir yazılı belge alınabilir. Bu
yaklaşım sıklıkla tıp ile ilgili araştırmalarda uygulanmakla beraber,
sosyal bilimler için pek uygun değildir.
Bilgilendirme, araştırmanın sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesine engel
oluyorsa, söz gelimi kişilerin doğallıklarının kaybolmasına neden
oluyorsa kimi otoriteler bu konuda kişilerin bilgilendirilmemesini
savunmaktadır. Ancak bu görüş, etik olmadığı gerekçesi ile özellikle
kişilerin özel yaşamlarına müdahale edildiği) eleştirilmektedir.
Slide 33
Hile/Aldatma
Araştırmalarda sıklıkla kullanılan hile türleri şu şekilde sıralanabilir:
katılımcı yada yanıtlayıcının araştırmanın amacı konusunda yanlış
yönlendirilmesi, araştırmanın amacına uygun olarak, kişilerin kendi
davranışlarının yorumlanması konusunda bilinçli bir şekilde
yönlendirilmesi ve kişilerin, araştırmanın amaçlarına uygun olarak
davranmalarının sağlanması. Bu hilenin arkasında yatan temel
gerekçe, kişilerin doğal davranmalarını sağlamaktır. Araştırmanın
amacından haberdar olan kişiler araştırma için bir anlam ifade
etmeyen şekilde davranacakları için bu durum, söz konusu
çalışmanın varlığını tehlikeye sokacaktır.
Bilinçli olarak yapılan hilenin etiksel olarak uygun olmadığı
konusunda güçlü eleştiriler bulunmaktadır. Çükü bu tür bir davranış,
bilimin güvenirliğini sarsmaktadır ve temel insan haklarına aykırıdır
Slide 34
Geri bildirim
İdeal olanı, hile ile yapılan araştırmalar hariç, tüm bilimsel
çalışmalarda, araştırma sonrasında yanıtlayıcı ya da katılımcılara
çalışmanın sonuçları hakkında bilgi verilmesidir. Böylelikle, araştırma
süreci hakkında söz konusu kişilerden araştırma hakkındaki
değerlendirmelerinin alınması ve kalitesinin yükseltilmesi
sağlanabilir.
Araştırma hile ile gerçekleştirilmiş ise, bu tür çalışmalardan sonra
gerçekleştirilen geri bildirimler oldukça büyük dikkat
gerektirmektedir. Katılımcı ya da yanıtlayıcılar, çalışmanın gerçek
amacı ve neden yanlış bilgilendirildikleri konusunda bilgi sahibi
yapılmalı ve bu gerçekleştirilirken büyük dikkat ve duyarlılık
gösterilmelidir
Slide 35
Özel alan ya da mahremiyet
Özellikle kişilerin cinsel tercih ve davranışları, uyuşturucu
kullanımları gibi hassas konularda, araştırmanın amacına
uygun olarak kişilerin bilgilendirilmemesi ve çeşitli teknik
cihazlar yardımı ile kişilerin bilgisi dışında görüntü ya da ses
kayıtlarının yapılması özel alanın ihlali nedeni ile etik bir
davranış olarak değerlendirilmemektedir.
Bu nedenle araştırmacılar araştırma konuları hakkında
kişilere gerekil derecede bilgi vermeli ve kimliklerin anonim
olacağı konusunda onların emin olmalarını sağlamalıdır.
Kimliklerin gizli kalmasını sağlamada izlenilen belli başlı
yoları şu şekilde sıralamak mümkündür:
Soru formlarında isimlere yer vermemek, çalışma rapor
haline geldiğinde çeşitli kodlar kullanmak ya da hayali isim
ve yerleşim alanları kullanmak, kişilerin raporda
kullanılmasına izin vermedikleri bilgilere yer vermemek
Açıklayıcı Araştırmanın Amaçları
(Explanatory Research)
Bir ilke ya da kuramın doğruluğunu (occuracy) belirlemek
Birbirleri ile yarışan amaçlardan hangisinin en iyi/uygun
olduğunu ortaya koymak
Temel süreçler hakkında bilgiyi ilerletmek, geliştirmek
Ortak genel cümleye bağlı olarak, farklı konu ve başlıklar
arasında bağ kurmak
Tamamlanması ya da daha tam hale gelmesi için bir teori
inşa etmek; özenle işlemek, zenginleştirmek ya da
detaylandırmak
Yeni konu ve alanlara doğru teoriyi genişletmek
Açıklamayı desteklemek ya da çürütmek için kanıt
sağlamak
Slide 2
Keşfedici Araştırmanın Amaçları
(Exploratory Research)
İlgilenilen konudaki temel düşüncelere, insanlara ve
olaylara aşina olmak
Etrafta neler olup bittiği hakkında derli-toplu, ayakları
yere basan mental(zihinsel) bir resim geliştirmek
Birçok fikirler ortaya atmak ve geçici teori ve bağlantılar
geliştirmek, çeşitli fikirleri birlikte düşünmek
Slide 3
Keşfedici Araştırmanın Amaçları
(Exploratory Research)
-DEVAM
Ek ya da ilave/daha fazla araştırma yapmanın
uygunluğunu/yararını ve olasılığını belirlemek
Soru formüle etme ve daha sistematik incelemeler için
konuları daha hassas/ ince (rafine) hale getirmek,
inceltmek
Gelecekte başka araştırmalar yapmaya yöneltme ve
teknikler geliştirme(yönelim duygusu ve teknikler
geliştirme)
Slide 4
Betimsel Araştırma Amaçları
(descriptive Research)
Bir grubun kusursuz/düzgün bir profilini sağlamak
İlişki,mekanizma ve süreci betimlemek
Sözel ya da sayısal(yüzdelik gibi) olarak
göstermek/resmetmek
Yeni açıklamalara yol açacak, uyaracak bilgiler bulmak
Tipleri sınıflama ya da kategorileri oluşturmak
Birbirlerini izleyen ardışık olaylara açıklık kazandırma,
adım ya da aşamalar dizisi oluşturmak
Bir konu hakkında daha öncekiler ile uyuşmayan/yeni
bilgileri toplamak(daha önceki bilgiler ile çelişen de
olabilir)
Slide 5
Sosyal Etki Araştırmalarında Konu Alanları
Toplum hizmetleri: okul sicil kayıtları, polis tepki hızları
gibi
Sosyal koşullar: oyun alanlarında çocukların
arkadaşlıkları, ırk ayrımcılığı, suçluluk oranları, yaşlıların
kendilerine yeterlilikleri
Ekonomik etkiler: gelir düzeyindeki değişmeler, iş
kaybetme hızları
Demografik neticeler: bir bölgedeki nüfus hareketleri,
genç-yaşlı nüfustaki değişmeler
Slide 6
Sosyal Etki Araştırmalarında Konu Alanları
-DEVAM
Çevre: gürültü düzeyindeki değişmeler
Sağlık çıktıları: hastalıkların görülmesindeki değişmeler,
zararlı maddeler bulundurma
Psikolojik iyilik: streste, korkuda, kendine saygıda
değişmeler
Slide 7
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
Tüm ideolojilerin, örgütlü inanç sistemlerinin tüm
toplumsal kuramlar da dahil olmak üzere red
edilmesi(Heiddeger, Nietzshe, Sartre, Wittgenstein,
Varolşculuk, Nihilizm, Anarşizmden beslenir)
Kişisel deneyimlere, duygulara, imgelemelere, sezgilere
güçlü güven
Anlamsızlık ve kötümserlik duygusu; dünyanın hiç
ilerlemeyeceğine/düzelmeyeceğine inanç
Aşırı öznellik; dış dünya ile akıl arasında hiçbir ayrım
yapmamak
Slide 8
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
-DEVAM
Ateşli relativizm/görelilikçilik, birbirine üstün olmayan
sonsuz sayıda yorumlar
Farklılık, kaos ve karmaşıklığın benimsenmesi/sürekli
değişmenin kabulü
“şimdi ve burada” (now and here) olanın önemsenmesi,
geçmişin ve farklı yerler ile ilgili çalışmaların reddedilmesi
Yaşamın çok karmaşık olduğu ve hızla değiştiği için
“nedensellik” in çalışılamayacağı. Modernizm ve
Aydınlanmanın reddi
Slide 9
Post modern Toplumsal Araştırmanın
Özellikleri
-DEVAM
Araştırmanın, hiçbir zaman gerçek toplumsal düzeyde
olup biteni yansıtamayacağı iddiası. Toplumun bilimi
olamayacağı sosyal bilimin kökten dönüşümü fikri
Post modern araştırma raporu bir sanat çalışmasıdır.
Tiyatrovari, dramatik sunumla sunulabilir. Oyun, film
kaset kayıtları gibi
Slide 10
Feminist Toplumsal Araştırmanın Özellikleri
Araştırmalarda feminist değerlerin ve yaklaşımların
savunuculuğunu yapmak(çoğunluğu kadındır)
Kavram, sayıltı (assumption) ve araştırma sorularında
sexizm’in reddi(biyolojik farklılık değil/toplumsal cinsiyet
gender önemlidir).
Toplumsal cinsiyet(gender) ve güç ilişkilerinin toplumsal
yaşamın tüm yönlerini nasıl nüfuz edip etkileyeceğine
duyarlı olma
Araştırma sürecine, araştırmacının kişisel tecrübe ve
duygularının katılması
Slide 11
Feminist Toplumsal Araştırmanın Özellikleri
-DEVAM
Araştırma tekniklerinin seçiminde esneklik ve akademik
alanlar arasında sınırları aşma/ birçok araştırma tekniğini
bir arada kullanma. Ancak deney ve niceliksel
çözümlemelerden kaçınır. Kalitatif araştırma vak’a
incelemeleri önemlidir.
İnsan deneyiminin duygusal olan ve karşılıklı bağımlılığa
dayanan boyutlarının kabulü
Kişisel ve toplumsal değişme amaçlayan Eylem’e
yönelik(action oriented) araştırma yapmak (aktivist)
Erkekçil söylemin tüm insanlığa mal edilmesine karşı
olma. Pozitivizm erkekçildir. Pozitivizme karşı olma
Slide 12
Pozitivizm, Yorumlayıcı ve Eleştirel
Teorilerin Karşılaştırılması
Slide 13
Araştırma nedeni
Pozitivizm: insanların olayları öngörebilmeleri ve
denetleyebilmeleri için doğal yasaların bulunması
Yorumlayıcı: anlamlı toplumsal eylemi anlamak ve
betimlemek
Eleştirel(critical): efsane/mitleri yıkmak, toplumu kökten
değiştirmek üzere insanları güçlendirmek
Slide 14
Toplumsal gerçekliğin doğası
Pozitivizm: düzenli kalıplar ya da keşfedilebilecek bir
düzen
Yorumlayıcı: insan etkileşimi tarafından yaratılan ortamın
akışkan/kalıcı olmayan tanımları
Eleştirel(critical): çatışma dolu gizli yapılan tarafından
yönetilen
Slide 15
İnsanoğlunun doğası
Pozitivizm: dışsal faktörler tarafından
belirlenmiş/rasyonel ve ben merkezli bireyler
Yorumlayıcı: anlamı yaratan sosyal varlıklar ve
yaşamlarını sürekli anlamlandıran varlıklar
Eleştirel(critical): hayal ve istismar ile tuzağa
düşürülmüş, yaratıcı ve uyumlu potansiyelleri
gerçekleşmeyen bireyler
Slide 16
Sağduyunun Rolü
Pozitivizm: bilimden daha az değerli. Açıkça çok farklı bir
form/biçim
Yorumlayıcı: sıradan insanlar tarafından kullanılan, güçlü
gündelik kuramlar
Eleştirel(critical): nesnel koşullar ve gücü/erki gizleyen
sahte/yanlış inanç
Slide 17
Teori nedir? Neye benzer?
Pozitivizm: birbirleri ile ilişkili tanımlar, aksiyomlar ve
yasaların mantıksal tümdengelimsel sistemi
Yorumlayıcı: bir grubun, anlam sistemini nasıl meydana
getirdiklerine ve sürdürdüklerine ilişkin tanımlama
Eleştirel(critical): gerçek koşulları ortaya koyan ve
insanların daha iyi bir yaşama kavuşmalarına yardım
eden bir eleştiri
Slide 18
Doğru olan bir açıklama nedir?
Pozitivizm: yasalara mantıksal olarak bağlı olan ve
algılara dayanandır
Yorumlayıcı: üzerinde çalışma yapılanların ses ve
duygularını doğru aksettirme
Eleştirel(critical): insanların dünyayı değiştirmek için
ihtiyaç duydukları araçları sağlama
Slide 19
İyi kanıt nedir?
Pozitivizm: diğerleri tarafından tekrarlanabilecek, kesin
gözlemlere dayalı olan / nesnel olan
Yorumlayıcı: akışkan toplumsal etkileşimler çerçevesine
konumlandırılan
Eleştirel(critical): hayalleri ortaya koyan kuram
tarafından bilgilendirilen
Slide 20
Değerin yeri nedir?
Pozitivizm: bilim değerlerden arınıktır. Değerlerin bilimde
yeri yoktur. Ancak değerler bir konu olarak ele alınıp
incelenebilir
Yorumlayıcı: değerler, toplumsal yaşamın bütünleşmiş bir
parçasıdır. Hiçbir grup değeri yanlış değildir. Ancak
değerler farklı olabilirler
Eleştirel(critical): tüm bilim değerler ile
başlamalıdır(aktivist). Değer konumlarının bazıları doğru
bazıları yanlıştır
Slide 21
Temel araştırma uygulamalı
araştırma
Araştırma içsel bir tatmin
sağlar ve araştırma ile ilgili
kararı diğer sosyologlar verir
Araştırma konu ve problemi
büyük bir özgürlük içinde verilir
Bilimsel özenin en yüksek
soyut normlarına göre
araştırmaya karar verilir ve
bilim adamlığının en yüksek
standartları gözetilir
Araştırma iş/görevin bir
parçasıdır. Araştırmaya
sosyoloji disiplini dışından,
kaynak sağlayıcılar tarafından
karar verilir.
Araştırma problemi,
araştırmayı yaptıran ya da
destekleyenlerin taleplerine
göre dar bir çerçevede
tutulmaya zorlanır(sınırlıdır)
Bilimsel özen ve standartlar,
sonuçlarının
yararına/kullanımına bağlıdır.
Araştırma çabuk yapıldığı için
standartlara bazen uymayabilir
Slide 22
Temel araştırma uygulamalı araştırma
Temel ilgi araştırmanın içsel
tutarlılığı ve araştırma
desenine gösterilen özen
üzerinedir
Güdüleyici amaç, temel
kuramsal bilgiye katkıda
bulunmak
Araştırma sonuçlarının bilimsel
dergilerde yayımlanması ve
bilimsel toplulukta diğerlerinin
tepkilerini alma ile başarıya
ulaşılır
Temel ilgi, araştırmayı
destekleyenlerin ilgilendikleri
alandaki bulguların genelleme
yeteneği üzerinedir
Temel güdü, araştırma
sonuçlarını kullanmak ve
karşılığını bir türlü
almaktır(ödül, para ya da
pratik sonuç olabilir)
Destekleyenler ya da karar
verenler tarafından araştırma
sonuçları kullanıldığında başarı
gündeme gelir.
Slide 23
Temel bilgi toplama teknikleri
İnformel
düzen(biçimsel
olmayan)
Formel fakat
yapılaşmamış
Formel fakat
yapılaşmış
Katılarak gözlem:
(participant
observation)
yalın ve denetimsiz
Sistematik
gözlem(denetimli
gözlem)
Deneyleme
(experimental
techniques)
Karşılklı konuşma:
kaynak kişiler ile
görüşme
Mülakat/görüşme
teknikleri: sorular açık
uçlu, seçenekler
belirlenmemiş.
(Görüşme kılavuzu ile)
Mülakat/görüşme:
sorular kapalı
seçenekler önceden
belirlenmiş.(görüşme
cetveli)
Mektuplar,biyografiler
makaleler
Soru cetveli/sorular
açık
uçlu(questionnaire)
Soru cetveli/sorular
kapalı/questionnaire
Grup tipi, posta ile,
Slide 24
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
nicel/quantitative
nitel/qualitative
Denence(hypothesis)lerin test
edilmesi. Araştırmacının
başlangıçta belirlediği
hipotezlerin test edilmesi
Kavramlar, birbirinden ayrı
değişken/variable
formlarındadır (bağımlıbağımsız): yaş, cinsiyet ve
gelirin intihar ile ilişkisi
Ölçekler, ölçüler bilgiler
toplanmadan önce sistematik
olarak oluşturulmuş ve
standartlaştırılmıştır(nesnellik)
Anlam’ı yakalama ve keşfetme.
Araştırmacının bilgilerin içine
dalıp ona nüfuz etmesi, anlamı
yakalaması, keşfetmesi
Kavramlar, temalar/konular,
genellemeler ve
sınıflamalar(taxonomies)
formundadır(intihar, süreç
olarak incelenir)
Ölçü/ölçekler, çoğu zaman
araştırmacının bireysel
durumuna özgüdür; bunun için
(ad hoc) oluşturulmuştur.
öznellik
Slide 25
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
-DEVAMnicel/quantitative
nitel/qualitative
Bilgiler, kesin ölçümlerden elde
edilmiş rakamlar
halindedir(sayısal veriler)
Kuram, büyük ölçüde
nedensel(causal) ve
tümdengelimseldir.
İzlenen yollar/süreçler standart
olup; aynen tekrarlanabileceği
sayıltılanmıştır.
Bilgiler, kelimeler halindedir.
Gözlem, dokümanlar, ikinci
sayı/ kopya/transcript
suretlerden elde edilmiştir
Kuram, kozal ya da non
kozal(non causal)olabilir; çoğu
kez tümevarımsaldır.
GROUNDED THEORY
Araştırma süreçleri özgüldür,
tekrarlanabilmesi çok nadirdir.
Slide 26
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar
-DEVAMnicel/quantitative
nitel/qualitative
İstatiksel teknikler, tablolar,
şekiller kullanılarak, denenceler
ile ilgili olarak neyin nasıl
gösterdiği tartışılarak analizler
yapılır
Teknokratik
yaklaşım/perspective(bürokrasi
ye hizmet eden teknisyen
yaklaşımı) ve poztivizm,
quantitative researchs
Konular çıkararak (extracting
themes)ya da kanıtlardan
genelleme yaparak, uyumlu ve
sürekli/değişmeyen bir resim
sunmak için bilgiyi
örgütleyerek/düzenleyerek
analizler yapılır.
Interptretive/critical
approaches;
transandantal/transcendent
perspective: bilginin ampirik
olmayıp deneyüstü, üstün
olduğu(sezgiye dayalı bilgiEmerson Felsefesi)
Slide 27
ARAŞTIRMA ETİĞİ
Etik tartışmaları, özellikle, toplumsal değerler(mahremiyet, özgürlük
gibi) ile en yüksek kalitede bilimsel veri elde etme amacında olan
bilimsel çıkarlar arasındaki gerilimden ortaya çıkmaktadır.
Bilimsel çalışmalar, araştırmanın nasıl kurgulanacağı, metodolojik
yaklaşımının ne olacağı ve bununla ilişkili olarak verilerin nasıl
toplanacağı, analiz edileceği konularına ek olarak araştırmanın nasıl
yapılacağı, yanıtlayıcılara yönelik tutum ve davranışların nasıl olacağı
konularını kapsayan etik boyutu da içermektedir.
Slide 28
Üç temel etik alanı bulunmaktadır:
•veri toplama ve analizi hakkında etiksel tartışmalar;
• topluma karşı sorumluluk hakkında etiksel tartışmalar
•katılımcılara nasıl davranılacağı konundaki etiksel tartışmalar.
Slide 29
Katılımcılara yönelik tutum ve
davranışları içeren etiksel tartışmalar
Katılımcılara yönelik tutum ve davranışların nasıl olması gerektiği
hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Bu alanları dört başlık
altında toplamak mümkündür:
potansiyel zarar,
bilgilendirilmiş rızanın olmaması,
hile
özel alanın ihlali.
Bu alt başlıkların hepsi temelde, insan hakları ile paralellik
göstermektedir
Slide 30
Potansiyel zarar
Bilimsel araştırmalarda katılımcının ya da yanıtlayıcının yaşam
güvenliğini tehlikeye sokacak ya da hali hazırda bulunduğu
koşulların kötüleşmesine neden olabilecek çalışmalar kabul
edilemezdir. Söz konusu yaşam ve güvenlik hakkı sadece insan ile
sınırlı değildir, çevre ve diğer canlıların varlığını tehlikeye sokacak
her türlü araştırma dolaylı olarak insan yaşam kalitesini
etkilemektedir.
Sosyal bilimlerde de, zararın niteliği hakkında kesin bir çıkarımda
bulunmak oldukça güçtür. Bu zarar, aynı anda kişisel olarak
(utandırma ya da aşağılama), psikolojik olarak (öz güvenin kaybı) ve
sosyal olarak (diğerlerine karşı güven duygusunun kaybı)
gerçekleşebilir. Bu durumda fiziksel bir zararın varlığı şart
olmayabilir.
Slide 31
Araştırma süresi boyunca katılımcı ya da
yanıtlayıcının zarar görmesini mümkün
olduğunca engellemek için alınması gereken
önlemleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
Yanıtlayıcının ya da katılımcının, potansiyel zararlar
konunda bilgilendirilmesi ve istedikleri anda araştırmadan
ayrılabileceklerinin garanti edilmesi
Araştırmacı, araştırma sırasında zarar görme olasılığı
olanları araştırmaya dahil etmemelidir.
Araştırma potansiyel zararı içeriyorsa, söz konusu zararın
ölçülmesi için ölçme araçları geliştirilmelidir ve
araştırmaya dahil olanlar bu konuda bilgilendirilmelidir.
Slide 32
Bilgilendirilmiş Rıza
Bu konu, temelde kişilerin seçme hakkı ile yakından ilişkilidir. Kişiler,
araştırma sürecine zorla dahil edilmemeli, katılımlarının gönüllülük
esasında olduğu ve araştırmanın amacı vb konularda bilgilendirilip,
katılıp katılmama konusunda karar vermeleri sağlanmalıdır. Bu,
araştırmanın amaç ve sponsorları konusunda yanıtlayıcı ya da
katılımcıya bütünü ile bilgi vermek anlamına gelmemektedir. Bazı
durumlarda, araştırmanın gerçekleştirilmesinin tehlikeye
sokulmaması için katılımcı ya da yanıtlayıcılardan, araştırmanın
amacı ve olası zararları konusunda bilgilendirildiklerini ve bu sürece
gönüllü olarak dahil olduklarını içeren bir yazılı belge alınabilir. Bu
yaklaşım sıklıkla tıp ile ilgili araştırmalarda uygulanmakla beraber,
sosyal bilimler için pek uygun değildir.
Bilgilendirme, araştırmanın sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesine engel
oluyorsa, söz gelimi kişilerin doğallıklarının kaybolmasına neden
oluyorsa kimi otoriteler bu konuda kişilerin bilgilendirilmemesini
savunmaktadır. Ancak bu görüş, etik olmadığı gerekçesi ile özellikle
kişilerin özel yaşamlarına müdahale edildiği) eleştirilmektedir.
Slide 33
Hile/Aldatma
Araştırmalarda sıklıkla kullanılan hile türleri şu şekilde sıralanabilir:
katılımcı yada yanıtlayıcının araştırmanın amacı konusunda yanlış
yönlendirilmesi, araştırmanın amacına uygun olarak, kişilerin kendi
davranışlarının yorumlanması konusunda bilinçli bir şekilde
yönlendirilmesi ve kişilerin, araştırmanın amaçlarına uygun olarak
davranmalarının sağlanması. Bu hilenin arkasında yatan temel
gerekçe, kişilerin doğal davranmalarını sağlamaktır. Araştırmanın
amacından haberdar olan kişiler araştırma için bir anlam ifade
etmeyen şekilde davranacakları için bu durum, söz konusu
çalışmanın varlığını tehlikeye sokacaktır.
Bilinçli olarak yapılan hilenin etiksel olarak uygun olmadığı
konusunda güçlü eleştiriler bulunmaktadır. Çükü bu tür bir davranış,
bilimin güvenirliğini sarsmaktadır ve temel insan haklarına aykırıdır
Slide 34
Geri bildirim
İdeal olanı, hile ile yapılan araştırmalar hariç, tüm bilimsel
çalışmalarda, araştırma sonrasında yanıtlayıcı ya da katılımcılara
çalışmanın sonuçları hakkında bilgi verilmesidir. Böylelikle, araştırma
süreci hakkında söz konusu kişilerden araştırma hakkındaki
değerlendirmelerinin alınması ve kalitesinin yükseltilmesi
sağlanabilir.
Araştırma hile ile gerçekleştirilmiş ise, bu tür çalışmalardan sonra
gerçekleştirilen geri bildirimler oldukça büyük dikkat
gerektirmektedir. Katılımcı ya da yanıtlayıcılar, çalışmanın gerçek
amacı ve neden yanlış bilgilendirildikleri konusunda bilgi sahibi
yapılmalı ve bu gerçekleştirilirken büyük dikkat ve duyarlılık
gösterilmelidir
Slide 35
Özel alan ya da mahremiyet
Özellikle kişilerin cinsel tercih ve davranışları, uyuşturucu
kullanımları gibi hassas konularda, araştırmanın amacına
uygun olarak kişilerin bilgilendirilmemesi ve çeşitli teknik
cihazlar yardımı ile kişilerin bilgisi dışında görüntü ya da ses
kayıtlarının yapılması özel alanın ihlali nedeni ile etik bir
davranış olarak değerlendirilmemektedir.
Bu nedenle araştırmacılar araştırma konuları hakkında
kişilere gerekil derecede bilgi vermeli ve kimliklerin anonim
olacağı konusunda onların emin olmalarını sağlamalıdır.
Kimliklerin gizli kalmasını sağlamada izlenilen belli başlı
yoları şu şekilde sıralamak mümkündür:
Soru formlarında isimlere yer vermemek, çalışma rapor
haline geldiğinde çeşitli kodlar kullanmak ya da hayali isim
ve yerleşim alanları kullanmak, kişilerin raporda
kullanılmasına izin vermedikleri bilgilere yer vermemek