Transcript pps
Slide 1
SÖZCÜK ANLAMI
Slide 2
A. SÖZCÜKLERDE ANLAM ÖZELLİKLERİ
Çok Anlamlılık (Anlam Genişlemesi)
Gerçek Anlam (Temel Anlam)
Mecaz Anlam
Ad Aktarması
Dolaylama
Yansımalar
Terim Anlam
Genel-Özel Anlam
Somut-Soyut Anlam
İkilemeler
Argo
Slide 3
B.SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
Eş Anlam (Anlamdaşlık)
Zıt Anlam ( Karşıt Anlam)
Eş Seslilik (Sesteşlik)
Sözcük İlişkileri
C.DEYİMLER
Slide 4
DİL:
İnsanların, duygu, düşünce ve dileklerini anlatmak
için kullandıkları işaretlerin hepsine birden dil denir.
Kelime ise anlamı olan ses veya ses birliğidir.
Slide 5
A. SÖZCÜKLERDE ANLAM ÖZELLİKLERİ
1. ÇOK ANLAMLILIK (ANLAM GENİŞLEMESİ)
Köydeki çeşmenin suyu çok soğuktu.
Anlamı: Isısı düşük olan
Arkadaşı soğuk biriydi.
Anlamı: Yakın, içten olmayan
Teklifimi soğuk karşıladılar.
Anlamı: İlgisiz
Soruma soğuk bir cevap verdi.
Anlamı: Sevimsiz, yersiz
Slide 6
SORU:
Söz dağarcığı daha çok, okumakla zenginleşir.
Yukarıdaki altı çizili sözcüğün cümleye kattığı anlam,
aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Toplumlar uygarlık yolunda hızla ilerlemek istiyorlar.
B) Bale ve müzik eşliği, gösteriyi renklendirmişti.
C) Kimileri, çocukça duygularımızı ustalıkla sömürürler.
D) Söyleşi yazıları, Pazar günleri daha iyi okunuyor.
(2001 - LGS)
Slide 7
SORU
“Ağır” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yavaş”
anlamında kullanılmıştır?
A) Kaynak yetersizliğinden işler ağır ilerliyordu.
B) Boksta ağır sıklet şampiyonu oldu.
C) Kurallara göre ağır taşıtlar yolun sağından gider.
D) Ağır bir hastalık geçirdi, ama sonunda iyileşti.
(2000 – ML)
Slide 8
2. GERÇEK ANLAM ( Temel Anlam)
Örnek:
“Sıkışmak” sözcüğü “basınçla iki şey arasında kalmak”
anlamına gelir.
Çocuk arabaların arasına sıkışmış.
Eli kapıya sıkışmış.
Slide 9
SORU:
“Aktarmak” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde “iletmek,
bildirmek” anlamında kullanılmıştır?
A) Yazarlar, fikirlerini topluma eserleriyle aktarırlar.
B) “Küçük Ağa” romanını televizyona aktardılar.
C) Ünlü eserlerden bazı bölümleri dergiye aktardılar.
D) Çevirmenler, bazı yabancı eserleri dilimize aktardılar.
(1994 – FL)
Slide 10
3. MECAZ ANLAM
“Sorulan sorulara cevap veremeyince sıkıştı.”
Bu cümlede “sıkışmak” sözcüğü “zor durumda kalmak” anlamında
kullanılmıştır.
Slide 11
Genellikle gerçek anlamlı sözcükler mecaz anlam kazanırken
soyutlaşırlar.
•
Örnek:
Yediğim yemek çok acıydı. -------------------somut
Bu acı olaydan sonra zor iyileşti.------------soyut
Slide 12
SORU:
“Tertemiz” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde
diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır?
A) Onun tertemiz bir yüreği vardır.
B) Çocuklarını tertemiz giydirir.
C) Bu kentin sokakları her zaman tertemizdir.
D) Evin her tarafını tertemiz yapmış.
( 2001 – LGS)
Slide 13
SORU:
“Çevre” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz
anlamıyla kullanılmıştır?
A) Bu çevrede ev kiraları çok yüksek.
B) Güzel motifler işlenmiş çevreleri sergilemişler.
C) Çevre kirliliği, dünyanın en önemli sorunlarındandır.
D) Yıllarca aynı yerde kalmasına rağmen bir çevre
edinememiş.
(1995 – FL)
Slide 14
4. AD AKTARMASI
Bir sözcüğün benzetme amacı olmadan, doğrudan başka bir
sözcüğün yerine kullanılmasıdır.
Örnek:
Gol sonrasında tribünler ayağa kalktı.
Kayseri, Ankara’ya yürüdü.
Artık hep Tarık Buğra okuyacağım.
Cebini çaldırdım açmadı.
Beyoğlu tepinirken ağlar Karacaahmet
Slide 15
SORU:
“Gel deniz bakışlım, sel gibi coş gel,
Bana doğru köpür, bana doğru ak…
Ne haberin gelir, ne mektup ne tel,
Sen benden uzakta, ben senden uzak…
Şiirin kaçıncı dizesinde ad aktarması yapılmıştır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Slide 16
5. DOLAYLAMA
Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın veya varlığın, birden
fazla sözcükle anlatılmasıdır.
Bu dolaylamalar halk tarafından benimsendiği şekilde
kullanılmalıdır.
Atatürk--------------Büyük kurtarıcı
Kıbrıs---------------Yavru vatan
Sinema-------------Beyaz perde
Top------------------Meşin yuvarlak
Fenerbahçe-------Sarı kanarya
Slide 17
6. YANSIMALAR
Doğadaki canlıların çıkardığı veya cansızların aracılığıyla çıkan
seslerin taklidiyle ortaya çıkan sözcükleridir.
Yanma sesi---------Cız
Su sesi---------------Şırıl
Sinek sesi-----------Vız
Köpek sesi----------Hav
ve cansız varlıkların sesleri olan:
şırak, pat, küt, güm, tık vb.
……
Slide 18
● Yansımalardan isim ve fiil türetilebilir.
Yansıma
tık
cız
şırıl
İsim
tıkırtı
cızırtı
şırıltı
Fiil
tıkırdamak
cızırdamak
şırıldamak
Slide 19
● Yansımalar varlıkların kendi sesleridir. O seslerin isimleri
yansımaların kendileriyle karıştırılmamalıdır.
Kuş sesleri
At sesi
Yansıma
cik
iiiii….
Yansıma isimleri
ötmek
Kişnemek
Slide 20
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yansımadan türeyen bir ses
vardır?
A) Hasta ateşler içinde yanıyordu.
B) Çocuğun boğazından hırıltılar geliyordu.
C) Fırtına balkon kapısını sarsıyordu.
D) Adam bağıra bağıra konuşuyordu.
(1995 – DPY)
Slide 21
7. TERİM
Bir sanat, meslek, bilim dalıyla veya herhangi bir konuyla ilgili
kavramları karşılayan sözcüklerdir.
Kafiye------------Edebiyat
Gol----------------Futbol
Plato-------------Coğrafya
Dünya-----------Astronomi
Peyzaj-----------Resim
Nota--------------Müzik
Slide 22
• Bir sözcüğün terim olup olmadığını anlamak için cümledeki anlamına
bakmak gerekir.
“Seni görünce dünyalar benim oldu.”
“Dünya güzel bir gezegendir.”
Hangisinde terim anlamlıdır?
Slide 23
SORU:
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi “ terim” anlamda
kullanılmıştır?
A) Annesini görünce çok sevindi.
B) Arkadaşlarıyla pikniğe gitti.
C) Bugünkü maçta çok gol atıldı.
D) Her işe burnunu sokan biriydi.
Slide 24
8. GENEL- ÖZEL ANLAM
Duygu, düşünce, varlık ve kavramları geniş kapsamlı olarak
anlatan sözcüklere genel anlamlı sözcük denir.
Bu sözcükler içerisinde birden çok kavramı, düşünceyi vb.
bulundurur.
Özel anlamlı sözcükler ise anlam içeriği olarak daha dar
kapsamlıdır.
Slide 25
Örnek:
“Canlı” dediğimiz zaman aklımıza insanlar, bitkiler ve hayvanlar
gelir. Yani bu sözcük genel anlamlıdır. Çünkü anlam olarak birden fazla
sözcüğü kapsamaktadır.
“Karanfil” dediğimiz zaman ise aklımıza daha dar kapsamlı bir
sözcük gelir. Çünkü “canlı” sözcüğü gibi içeriğinde birden çok anlam
yoktur.
Örnek:
Aşağıdaki sözcüklerin en dar kapsamlı olanı hangisidir?
A) Anadolu
C) Akdeniz
B) Çukurova
D) Kahramanmaraş
Slide 26
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde genelden özele doğru bir
anlatım vardır?
A) Mahallemizde bulunan sitedeki satılık evin dört odası var.
B) Güller ve tüm çiçekler, bitkilerin en güzelidir.
C) Süt, yoğurt, peynir önemli gıdalardır.
D) Çocukluk yaşamın en tatlı zamanıdır.
Slide 27
Evren – Dünya – Türkiye – Ankara --------(Genelden özele bir sıralama)
Çocukluk – gençlik – yaşlılık – hayat--------( Özelden genele bir
sıralama)
Slide 28
9. SOMUT – SOYUT ANLAM
Çiçek, ses, ateş, kitap,…… somut anlamlı
Akıl, öfke, rüya, sevinç,……soyut anlamlı
SORU:
Hiçbir zaman heyecanını yenemedi. (………….anlam)
Hava her günkü gibi kapalıdır. (…………anlam)
Slide 29
•
Sözcükler cümlede kullanılışına göre somut veya soyut olabilirler.
Yüreği böyle dertleri kaldıramadı. (kalp anlamında ve somut)
Ahmet çok yüreksiz biridir.(cesaretsiz anlamında ve soyut)
Slide 30
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “renkli” kelimesi soyut bir
kavramı nitelemektedir?
A) Gezide renkli simalarla karşılaştık.
B) Toplantıda çok renkli düşünceler ileri sürüldü.
C) Gökyüzünü havai fişeklerin renkli ışıkları doldurdu.
D) Tablosunu renkli çizgilerle bezemiş.
( 1992 – EML)
Slide 31
10. İKİLEMELER
Cümle içinde anlamı kuvvetlendirmek, anlatım gücünü artırmak
için anlamca birbirine yakın, eş, zıt sözcüklerin birlikte kullanılmasıdır.
Sarı sarı elmaları topladık.----------aynı sözcük
Yalan yanlış konuşma.---------------yakın anlamlı
Gece gündüz çalıştı.------------------zıt anlamlı
Abuk subuk şeylerle uğraşma.-----iki anlamsız
Çoluk çocuk gelmişler.---------------biri anlamsız biri anlamlı
Sular şırıl şırıl akıyordu.--------------yansıma
Slide 32
SORU:
Aşağıdakilerden hangisinde, ikilemeyi meydana getiren
kelimeler arasındaki anlam ilişkisi diğerlerinden farklıdır?
A) Doğru dürüst
C) Şen şakrak
B) Sağ salim
C) Er geç
(1995 – ML)
Slide 33
B. SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
1. EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER
Anlamları birbiriyle aynı ya da yakın, yazılışları ise farklı olan
sözcüklerdir.
Bu yıl iyi ürün aldık.—sene, Beyaz--Ak,Şahıs--Kişi,Gövde-Vücut,Karşıt--Zıt,Doğa--Tabiat,Kalp--Yürek
Slide 34
•Kalıplaşmış bazı söz gruplarında eş anlamlı sözcükler diğerinin yerine
kullanılamazlar. Bazı kullanımlarda anlam değişebilir.
Doğru
Yanlış
Tanrı misafiri-------------Allah misafiri
Kalpsiz adam------------Yüreksiz adam
Ana yasa------------------Ana kanun
Beyaz perde--------------Ak perde
Yüzyıl----------------------Yüz sene
Kara gün------------------Siyah gün
Slide 35
SORU:
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin eş anlamlısı yoktur?
A) Yaşlı
C) Tat
B) Sağlık
D) Işık
Slide 36
•Eş anlamlı sözcükler aranırken cümledeki anlamına dikkat edilmelidir.
Beyaz bir elbise aldım.
Hayatımda beyaz bir sayfa açtım.
Beyaz-------ak
Beyaz-------temiz
Slide 37
2. ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER
İyi--------------------------Kötü
Cimri----------------------Cömert
Alt--------------------------Üst
Almak---------------------Vermek
Az--------------------------Çok
Gece----------------------Gündüz
Slide 38
•Zıt anlamlılık ve olumsuzluk farklı şeylerdir. Karıştırılmamalıdır.
Zıt anlamlısı
Olumsuzu
Gelmek…………Gitmek ………………….Gelmemek
Almak…………..Vermek…………………..Almamak
Slide 39
• Zıt anlamlı sözcükler bulunurken cümledeki anlamına dikkat
edilmelidir.
Çantalarım çok ağırdı.
Çocuk ağır davranıyor.
Ağır……….Hafif
Ağır……….Hızlı
Slide 40
SORU:
“ Bu inceliğiniz beni son derece duygulandırdı.” cümlesindeki
“incelik” kelimesinin karşıt anlamlısı hangisidir?
A) Saygınlık
C) Bencillik
B) Duygusallık
D) Kabalık
(1992 – EML)
Slide 41
3. EŞ SESLİ (SESTEŞ) SÖZCÜKLER
Yazılış ve okunuş bakımından aynı, anlamca farklı olan
sözcüklerdir.
Yaz
Bağ
Dil
Asma
Kara
Öğüt
Bel
Ben
El
Çay
Ocak
Yar
Gül
Slide 42
•Bir sözcüğün gerçek, mecaz, deyim vb. anlamları kendi içlerinde
sesteşlik oluşturmazlar. Sesteşlik farklı sözcüklerdeki yazım ortaklığıdır.
Bağ………..üzüm yetişen yer
Bağ………..bir şeyleri birbirine eklemek için kullanılan araç
Ancak;
“Bu öğretmen bizi derse bağladı.” cümlesinde mecaz anlamlı
kullanılmıştır. Buradaki “bağ” sözcüğü diğer “bağ” sözcükleriyle eş sesli
değildir.
Slide 43
SORU:
Aşağıdaki kelimelerden hangisinin eş seslisi yoktur?
A) arı
C) el
B) bağ
D) bal
(1995 – DPY)
Slide 44
Arı…………Saf
Arı…………Bal böceği
Bağ………..Üzüm ağacı
Bağ………..Bağlama gereci
El………….İnsan vücudunun bir parçası
El………….Yabancı
Slide 45
4. SÖZCÜK İLİŞKİLERİ
Sözcükler arasında bulunan anlam ilişkilerini bulmaktır.
Bununla ilgili farklı soru kalıpları vardır.
SORU:
“Örgü ile çorap” sözcükleri arasındaki ilginin benzeri,
aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Yumak – dantel
C) Dikiş – kumaş
B) İğne - oya
D) Dokuma – halı
(2001 – Ö.O)
Slide 46
SORU:
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisinde “Araba – tamirci”
arasındakine benzer bir ilişki vardır?
A) ev – oda
C) öğrenci – öğretmen
B) okul – öğrenci
D) çiçek - bahçe
Slide 47
SORU
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi, aralarındaki anlam ilişkisi
bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) gelir – gider
C) az – çok
B) kâr – zarar
D) kalp - yürek
Slide 48
SORU
Aşağıda verilen sözcüklerle bir grup oluşturulduğunda hangisi
dışarıda kalır?
A) Yarışma
C) Çekişme
B) Yönetme
D) Karşılaşma
Slide 49
C. DEYİMLER
İki ya da daha fazla sözcükten oluşan az veya çok mecaz
anlamda kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Anlatıma canlılık katmak için
kullanılır.
Özellikleri:
*
Kural özelliği göstermezler.
*
Nasihat vermezler.
*
Genellikle cümle hâlinde bulunmazlar.
Eski çamlar bardak oldu.
Atı alan Üsküdar’ı geçti.
*
Genellikle mecaz anlam taşırlar.
Etekleri tutuşmak
*
Kalıplaşmış sözlerdir.
Slide 50
Kulak kesilmek ---------------------Dinlemeye çalışmak
Kılı kırk yarmak---------------------Hassas olmak
Kazan kaldırmak-------------------İsyan etmek
Ağzı kulaklarına varmak---------Sevinç
Aşağıdakilerden hangisi, “Büyüklerimin konuşmalarını can
kulağıyla dinledim.” cümlesindeki deyimin anlamına uygundur?
A) Konuşmaları duymazlıktan gelme
B) Belli etmeden dinlemek
C) Büyük bir dikkatle dinlemek
D) Söze karışmadan dinlemek
(1995 – ML)
Slide 51
SORU
1. Her zaman çok konuşurken şimdi sesi çıkmaz olmuş; dut
yemiş bülbüle dönmüştü.
2. Dizgini ele almış, artık işleri yönetmeye başlamıştı.
3. Çektiği sıkıntılar yüzünden yaşamayı istemeyecek duruma
gelmiş, canından bezmişti.
4. Sonunda dize gelmiş, kendisinden güçlü olan arkadaşının
buyruğunu kabul etme durumuna düşmüştü.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde, deyimlerden önce anlamları
verilmiştir?
A) 1-4
B) 1-3
C) 2-3
D) 2-4
( 2001 – LGS)
Slide 52
HAZIRLAYAN:
[email protected]
SÖZCÜK ANLAMI
Slide 2
A. SÖZCÜKLERDE ANLAM ÖZELLİKLERİ
Çok Anlamlılık (Anlam Genişlemesi)
Gerçek Anlam (Temel Anlam)
Mecaz Anlam
Ad Aktarması
Dolaylama
Yansımalar
Terim Anlam
Genel-Özel Anlam
Somut-Soyut Anlam
İkilemeler
Argo
Slide 3
B.SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
Eş Anlam (Anlamdaşlık)
Zıt Anlam ( Karşıt Anlam)
Eş Seslilik (Sesteşlik)
Sözcük İlişkileri
C.DEYİMLER
Slide 4
DİL:
İnsanların, duygu, düşünce ve dileklerini anlatmak
için kullandıkları işaretlerin hepsine birden dil denir.
Kelime ise anlamı olan ses veya ses birliğidir.
Slide 5
A. SÖZCÜKLERDE ANLAM ÖZELLİKLERİ
1. ÇOK ANLAMLILIK (ANLAM GENİŞLEMESİ)
Köydeki çeşmenin suyu çok soğuktu.
Anlamı: Isısı düşük olan
Arkadaşı soğuk biriydi.
Anlamı: Yakın, içten olmayan
Teklifimi soğuk karşıladılar.
Anlamı: İlgisiz
Soruma soğuk bir cevap verdi.
Anlamı: Sevimsiz, yersiz
Slide 6
SORU:
Söz dağarcığı daha çok, okumakla zenginleşir.
Yukarıdaki altı çizili sözcüğün cümleye kattığı anlam,
aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Toplumlar uygarlık yolunda hızla ilerlemek istiyorlar.
B) Bale ve müzik eşliği, gösteriyi renklendirmişti.
C) Kimileri, çocukça duygularımızı ustalıkla sömürürler.
D) Söyleşi yazıları, Pazar günleri daha iyi okunuyor.
(2001 - LGS)
Slide 7
SORU
“Ağır” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yavaş”
anlamında kullanılmıştır?
A) Kaynak yetersizliğinden işler ağır ilerliyordu.
B) Boksta ağır sıklet şampiyonu oldu.
C) Kurallara göre ağır taşıtlar yolun sağından gider.
D) Ağır bir hastalık geçirdi, ama sonunda iyileşti.
(2000 – ML)
Slide 8
2. GERÇEK ANLAM ( Temel Anlam)
Örnek:
“Sıkışmak” sözcüğü “basınçla iki şey arasında kalmak”
anlamına gelir.
Çocuk arabaların arasına sıkışmış.
Eli kapıya sıkışmış.
Slide 9
SORU:
“Aktarmak” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde “iletmek,
bildirmek” anlamında kullanılmıştır?
A) Yazarlar, fikirlerini topluma eserleriyle aktarırlar.
B) “Küçük Ağa” romanını televizyona aktardılar.
C) Ünlü eserlerden bazı bölümleri dergiye aktardılar.
D) Çevirmenler, bazı yabancı eserleri dilimize aktardılar.
(1994 – FL)
Slide 10
3. MECAZ ANLAM
“Sorulan sorulara cevap veremeyince sıkıştı.”
Bu cümlede “sıkışmak” sözcüğü “zor durumda kalmak” anlamında
kullanılmıştır.
Slide 11
Genellikle gerçek anlamlı sözcükler mecaz anlam kazanırken
soyutlaşırlar.
•
Örnek:
Yediğim yemek çok acıydı. -------------------somut
Bu acı olaydan sonra zor iyileşti.------------soyut
Slide 12
SORU:
“Tertemiz” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde
diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır?
A) Onun tertemiz bir yüreği vardır.
B) Çocuklarını tertemiz giydirir.
C) Bu kentin sokakları her zaman tertemizdir.
D) Evin her tarafını tertemiz yapmış.
( 2001 – LGS)
Slide 13
SORU:
“Çevre” kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz
anlamıyla kullanılmıştır?
A) Bu çevrede ev kiraları çok yüksek.
B) Güzel motifler işlenmiş çevreleri sergilemişler.
C) Çevre kirliliği, dünyanın en önemli sorunlarındandır.
D) Yıllarca aynı yerde kalmasına rağmen bir çevre
edinememiş.
(1995 – FL)
Slide 14
4. AD AKTARMASI
Bir sözcüğün benzetme amacı olmadan, doğrudan başka bir
sözcüğün yerine kullanılmasıdır.
Örnek:
Gol sonrasında tribünler ayağa kalktı.
Kayseri, Ankara’ya yürüdü.
Artık hep Tarık Buğra okuyacağım.
Cebini çaldırdım açmadı.
Beyoğlu tepinirken ağlar Karacaahmet
Slide 15
SORU:
“Gel deniz bakışlım, sel gibi coş gel,
Bana doğru köpür, bana doğru ak…
Ne haberin gelir, ne mektup ne tel,
Sen benden uzakta, ben senden uzak…
Şiirin kaçıncı dizesinde ad aktarması yapılmıştır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Slide 16
5. DOLAYLAMA
Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramın veya varlığın, birden
fazla sözcükle anlatılmasıdır.
Bu dolaylamalar halk tarafından benimsendiği şekilde
kullanılmalıdır.
Atatürk--------------Büyük kurtarıcı
Kıbrıs---------------Yavru vatan
Sinema-------------Beyaz perde
Top------------------Meşin yuvarlak
Fenerbahçe-------Sarı kanarya
Slide 17
6. YANSIMALAR
Doğadaki canlıların çıkardığı veya cansızların aracılığıyla çıkan
seslerin taklidiyle ortaya çıkan sözcükleridir.
Yanma sesi---------Cız
Su sesi---------------Şırıl
Sinek sesi-----------Vız
Köpek sesi----------Hav
ve cansız varlıkların sesleri olan:
şırak, pat, küt, güm, tık vb.
……
Slide 18
● Yansımalardan isim ve fiil türetilebilir.
Yansıma
tık
cız
şırıl
İsim
tıkırtı
cızırtı
şırıltı
Fiil
tıkırdamak
cızırdamak
şırıldamak
Slide 19
● Yansımalar varlıkların kendi sesleridir. O seslerin isimleri
yansımaların kendileriyle karıştırılmamalıdır.
Kuş sesleri
At sesi
Yansıma
cik
iiiii….
Yansıma isimleri
ötmek
Kişnemek
Slide 20
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, yansımadan türeyen bir ses
vardır?
A) Hasta ateşler içinde yanıyordu.
B) Çocuğun boğazından hırıltılar geliyordu.
C) Fırtına balkon kapısını sarsıyordu.
D) Adam bağıra bağıra konuşuyordu.
(1995 – DPY)
Slide 21
7. TERİM
Bir sanat, meslek, bilim dalıyla veya herhangi bir konuyla ilgili
kavramları karşılayan sözcüklerdir.
Kafiye------------Edebiyat
Gol----------------Futbol
Plato-------------Coğrafya
Dünya-----------Astronomi
Peyzaj-----------Resim
Nota--------------Müzik
Slide 22
• Bir sözcüğün terim olup olmadığını anlamak için cümledeki anlamına
bakmak gerekir.
“Seni görünce dünyalar benim oldu.”
“Dünya güzel bir gezegendir.”
Hangisinde terim anlamlıdır?
Slide 23
SORU:
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi “ terim” anlamda
kullanılmıştır?
A) Annesini görünce çok sevindi.
B) Arkadaşlarıyla pikniğe gitti.
C) Bugünkü maçta çok gol atıldı.
D) Her işe burnunu sokan biriydi.
Slide 24
8. GENEL- ÖZEL ANLAM
Duygu, düşünce, varlık ve kavramları geniş kapsamlı olarak
anlatan sözcüklere genel anlamlı sözcük denir.
Bu sözcükler içerisinde birden çok kavramı, düşünceyi vb.
bulundurur.
Özel anlamlı sözcükler ise anlam içeriği olarak daha dar
kapsamlıdır.
Slide 25
Örnek:
“Canlı” dediğimiz zaman aklımıza insanlar, bitkiler ve hayvanlar
gelir. Yani bu sözcük genel anlamlıdır. Çünkü anlam olarak birden fazla
sözcüğü kapsamaktadır.
“Karanfil” dediğimiz zaman ise aklımıza daha dar kapsamlı bir
sözcük gelir. Çünkü “canlı” sözcüğü gibi içeriğinde birden çok anlam
yoktur.
Örnek:
Aşağıdaki sözcüklerin en dar kapsamlı olanı hangisidir?
A) Anadolu
C) Akdeniz
B) Çukurova
D) Kahramanmaraş
Slide 26
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde genelden özele doğru bir
anlatım vardır?
A) Mahallemizde bulunan sitedeki satılık evin dört odası var.
B) Güller ve tüm çiçekler, bitkilerin en güzelidir.
C) Süt, yoğurt, peynir önemli gıdalardır.
D) Çocukluk yaşamın en tatlı zamanıdır.
Slide 27
Evren – Dünya – Türkiye – Ankara --------(Genelden özele bir sıralama)
Çocukluk – gençlik – yaşlılık – hayat--------( Özelden genele bir
sıralama)
Slide 28
9. SOMUT – SOYUT ANLAM
Çiçek, ses, ateş, kitap,…… somut anlamlı
Akıl, öfke, rüya, sevinç,……soyut anlamlı
SORU:
Hiçbir zaman heyecanını yenemedi. (………….anlam)
Hava her günkü gibi kapalıdır. (…………anlam)
Slide 29
•
Sözcükler cümlede kullanılışına göre somut veya soyut olabilirler.
Yüreği böyle dertleri kaldıramadı. (kalp anlamında ve somut)
Ahmet çok yüreksiz biridir.(cesaretsiz anlamında ve soyut)
Slide 30
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “renkli” kelimesi soyut bir
kavramı nitelemektedir?
A) Gezide renkli simalarla karşılaştık.
B) Toplantıda çok renkli düşünceler ileri sürüldü.
C) Gökyüzünü havai fişeklerin renkli ışıkları doldurdu.
D) Tablosunu renkli çizgilerle bezemiş.
( 1992 – EML)
Slide 31
10. İKİLEMELER
Cümle içinde anlamı kuvvetlendirmek, anlatım gücünü artırmak
için anlamca birbirine yakın, eş, zıt sözcüklerin birlikte kullanılmasıdır.
Sarı sarı elmaları topladık.----------aynı sözcük
Yalan yanlış konuşma.---------------yakın anlamlı
Gece gündüz çalıştı.------------------zıt anlamlı
Abuk subuk şeylerle uğraşma.-----iki anlamsız
Çoluk çocuk gelmişler.---------------biri anlamsız biri anlamlı
Sular şırıl şırıl akıyordu.--------------yansıma
Slide 32
SORU:
Aşağıdakilerden hangisinde, ikilemeyi meydana getiren
kelimeler arasındaki anlam ilişkisi diğerlerinden farklıdır?
A) Doğru dürüst
C) Şen şakrak
B) Sağ salim
C) Er geç
(1995 – ML)
Slide 33
B. SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
1. EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER
Anlamları birbiriyle aynı ya da yakın, yazılışları ise farklı olan
sözcüklerdir.
Bu yıl iyi ürün aldık.—sene, Beyaz--Ak,Şahıs--Kişi,Gövde-Vücut,Karşıt--Zıt,Doğa--Tabiat,Kalp--Yürek
Slide 34
•Kalıplaşmış bazı söz gruplarında eş anlamlı sözcükler diğerinin yerine
kullanılamazlar. Bazı kullanımlarda anlam değişebilir.
Doğru
Yanlış
Tanrı misafiri-------------Allah misafiri
Kalpsiz adam------------Yüreksiz adam
Ana yasa------------------Ana kanun
Beyaz perde--------------Ak perde
Yüzyıl----------------------Yüz sene
Kara gün------------------Siyah gün
Slide 35
SORU:
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin eş anlamlısı yoktur?
A) Yaşlı
C) Tat
B) Sağlık
D) Işık
Slide 36
•Eş anlamlı sözcükler aranırken cümledeki anlamına dikkat edilmelidir.
Beyaz bir elbise aldım.
Hayatımda beyaz bir sayfa açtım.
Beyaz-------ak
Beyaz-------temiz
Slide 37
2. ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER
İyi--------------------------Kötü
Cimri----------------------Cömert
Alt--------------------------Üst
Almak---------------------Vermek
Az--------------------------Çok
Gece----------------------Gündüz
Slide 38
•Zıt anlamlılık ve olumsuzluk farklı şeylerdir. Karıştırılmamalıdır.
Zıt anlamlısı
Olumsuzu
Gelmek…………Gitmek ………………….Gelmemek
Almak…………..Vermek…………………..Almamak
Slide 39
• Zıt anlamlı sözcükler bulunurken cümledeki anlamına dikkat
edilmelidir.
Çantalarım çok ağırdı.
Çocuk ağır davranıyor.
Ağır……….Hafif
Ağır……….Hızlı
Slide 40
SORU:
“ Bu inceliğiniz beni son derece duygulandırdı.” cümlesindeki
“incelik” kelimesinin karşıt anlamlısı hangisidir?
A) Saygınlık
C) Bencillik
B) Duygusallık
D) Kabalık
(1992 – EML)
Slide 41
3. EŞ SESLİ (SESTEŞ) SÖZCÜKLER
Yazılış ve okunuş bakımından aynı, anlamca farklı olan
sözcüklerdir.
Yaz
Bağ
Dil
Asma
Kara
Öğüt
Bel
Ben
El
Çay
Ocak
Yar
Gül
Slide 42
•Bir sözcüğün gerçek, mecaz, deyim vb. anlamları kendi içlerinde
sesteşlik oluşturmazlar. Sesteşlik farklı sözcüklerdeki yazım ortaklığıdır.
Bağ………..üzüm yetişen yer
Bağ………..bir şeyleri birbirine eklemek için kullanılan araç
Ancak;
“Bu öğretmen bizi derse bağladı.” cümlesinde mecaz anlamlı
kullanılmıştır. Buradaki “bağ” sözcüğü diğer “bağ” sözcükleriyle eş sesli
değildir.
Slide 43
SORU:
Aşağıdaki kelimelerden hangisinin eş seslisi yoktur?
A) arı
C) el
B) bağ
D) bal
(1995 – DPY)
Slide 44
Arı…………Saf
Arı…………Bal böceği
Bağ………..Üzüm ağacı
Bağ………..Bağlama gereci
El………….İnsan vücudunun bir parçası
El………….Yabancı
Slide 45
4. SÖZCÜK İLİŞKİLERİ
Sözcükler arasında bulunan anlam ilişkilerini bulmaktır.
Bununla ilgili farklı soru kalıpları vardır.
SORU:
“Örgü ile çorap” sözcükleri arasındaki ilginin benzeri,
aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Yumak – dantel
C) Dikiş – kumaş
B) İğne - oya
D) Dokuma – halı
(2001 – Ö.O)
Slide 46
SORU:
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisinde “Araba – tamirci”
arasındakine benzer bir ilişki vardır?
A) ev – oda
C) öğrenci – öğretmen
B) okul – öğrenci
D) çiçek - bahçe
Slide 47
SORU
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi, aralarındaki anlam ilişkisi
bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) gelir – gider
C) az – çok
B) kâr – zarar
D) kalp - yürek
Slide 48
SORU
Aşağıda verilen sözcüklerle bir grup oluşturulduğunda hangisi
dışarıda kalır?
A) Yarışma
C) Çekişme
B) Yönetme
D) Karşılaşma
Slide 49
C. DEYİMLER
İki ya da daha fazla sözcükten oluşan az veya çok mecaz
anlamda kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Anlatıma canlılık katmak için
kullanılır.
Özellikleri:
*
Kural özelliği göstermezler.
*
Nasihat vermezler.
*
Genellikle cümle hâlinde bulunmazlar.
Eski çamlar bardak oldu.
Atı alan Üsküdar’ı geçti.
*
Genellikle mecaz anlam taşırlar.
Etekleri tutuşmak
*
Kalıplaşmış sözlerdir.
Slide 50
Kulak kesilmek ---------------------Dinlemeye çalışmak
Kılı kırk yarmak---------------------Hassas olmak
Kazan kaldırmak-------------------İsyan etmek
Ağzı kulaklarına varmak---------Sevinç
Aşağıdakilerden hangisi, “Büyüklerimin konuşmalarını can
kulağıyla dinledim.” cümlesindeki deyimin anlamına uygundur?
A) Konuşmaları duymazlıktan gelme
B) Belli etmeden dinlemek
C) Büyük bir dikkatle dinlemek
D) Söze karışmadan dinlemek
(1995 – ML)
Slide 51
SORU
1. Her zaman çok konuşurken şimdi sesi çıkmaz olmuş; dut
yemiş bülbüle dönmüştü.
2. Dizgini ele almış, artık işleri yönetmeye başlamıştı.
3. Çektiği sıkıntılar yüzünden yaşamayı istemeyecek duruma
gelmiş, canından bezmişti.
4. Sonunda dize gelmiş, kendisinden güçlü olan arkadaşının
buyruğunu kabul etme durumuna düşmüştü.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde, deyimlerden önce anlamları
verilmiştir?
A) 1-4
B) 1-3
C) 2-3
D) 2-4
( 2001 – LGS)
Slide 52
HAZIRLAYAN:
[email protected]