Transcript Stanisław Wawrzyniec Staszic
Slide 1
Stanisław
Wawrzyniec
Staszic
(1755-1826)
Slide 2
Mocno przekonany będąc, że głównym
przeznaczeniem człowieka na tej ziemi jest,
aby dobrze czynił ludziom, aby swoimi
czynami starał się ulepszać los swoich
bliźnich, los drugich ludzi, aby nawet
usiłował, by dobroczynne jego za życia
czynów skutki uszczęśliwiały jeszcze
pokolenia następnych ludzi, ku dopełnieniu
tego przeznaczenia dążyłem ciągle przez
całe życie moje.
Stanisław Staszic: Testament.
Slide 3
Gdyby wszystkie
dzieła i prace
Staszica były
w jedno
zebrane,
potomność nie
chciałaby
wierzyć, iżby
jeden człowiek
mógł tylu
trudom podołać.
Wojciech Szweykowski
rektor Uniwersytetu
Warszawskiego
Źródło ilustracji: Stanisław Staszic: Być narodowi
użytecznym. Wrocław: Epoka, 1985.
Slide 4
Był:
- filozofem
- wybitnym politykiem
- autorem nowoczesnej
myśli edukacyjnej
- działaczem społecznym
- wybitnym uczonym –
geologiem i geografem
- oraz księdzem
Slide 5
Muzeum im. Stanisława Staszica
w Pile oraz tablica upamiętniająca
miejsce jego narodzin.
Źródło ilustracji: Witold Molik: Stanisław
Staszic (1755-1826). Poznań: Kraj. Ag.
Wydaw., 1980
Slide 6
Sala w Muzeum Stanisława Staszica w Pile.
Źródło ilustracji:
Slide 7
Syn i wnuk
burmistrza
Piły, urodził
się na
początku
listopada
1755 roku.
Dom, w którym urodził się Staszic. Dziś Muzeum
Okręgowe im. Stanisława Staszica. Piła ul. Browarna 18.
Źródło ilustracji: Małgorzata Kucza-Kuczyńska: Polskie Muzea Literackie. Warszawa:
PTTK Kraj, 1986. ISBN 83-7005-111-1. s. 90.
Wątłej budowy
ciała,
zagrożony
w
dzieciństwie
kalectwem,
już wówczas
został przez
rodziców
przeznaczony
do stanu
duchownego.
Slide 8
Facsimile aktu uzyskania przez Staszica niższych
święceń kapłańskich z 2 stycznia 1774 roku . Źródło
ilustracji: Barbara Szacka: Stanisław Staszic. Warszawa: PWN, 1966.
Kolegium Duchowne w Poznaniu – tu rozpoczął naukę po ukończeniu szkół
średnich w Wałczu.
Wkrótce potem (1772) nastąpił pierwszy rozbiór Polski, wydarzenie, które
zburzyło spokojne życie Piły.
Piła dostała się pod panowanie pruskie, jej burmistrz (Wawrzyniec Staszic)
został uwięziony, a obywatele – poddani prześladowaniom i germanizacji.
Slide 9
Wawrzyniec Staszic –
wywarł wielki wpływ
na wychowanie syna:
to on zachęcał go do
lektur i podróży
zagranicznych,
wreszcie umożliwił
podjęcie studiów
w Collège de France
w Paryżu,
zabezpieczając syna
materialnie.
Le Collège de France : entrée et statue de
Claude Bernard. Photographie A. Guérinet, Archives
photographiques (Médiathèque du patrimoine)
(To w tej uczelni kilkadziesiąt lat
później jednym
z profesorów będzie Adam
Mickiewicz).
Slide 10
Studia i pobyt we Francji
ogarniętej
przedrewolucyjnym
wrzeniem i myślowym
fermentem, które
zrodziło epokę
oświecenia z jej kultem
nauki i rozumu,
ukształtowały sposób
myślenia młodego
Stanisława Staszica księdza, który
prawdopodobnie wtedy
utracił wiarę.
Denis Diderot
Nigdy zresztą nie pełnił
obowiązków
kapłańskich, choć
- aby nie siać
zgorszenia – również
sutanny nie zrzucił.
Slide 11
Po powrocie do
kraju pracował jako
nauczyciel dzieci byłego
kanclerza Andrzeja
Zamoyskiego.
Spośród wielu talentów
zabrakło jednak
Staszicowi talentu
pedagogicznego: mówił
dużo i o wielu sprawach,
nie trzymając się żadnych
reguł. Stanisław Zamoyski,
jego wychowaneK,
wspomina swojego
nauczyciela jako
„człowieka oschłego,
twardego, pozbawionego
wszelkich sentymentów”.
Cyt.: Barbara Szacka: Stanisław Staszic: portret
mieszczanina. Warszawa: Wiedza
Powszechna, 1962, s.27
Ordynat Andrzej Zamoyski,
w którego domu Staszic
spędził wiele lat życia.
Źródło ilustracji: Barbara Szacka:
Stanisław Staszic. Warszawa: PWN,
1966.
Pałac Zamoyskich w Zamościu
Slide 12
Intelektualnym plonem lat spędzonych w domu Zamoyskich są dwa
najważniejsze dzieła o sprawach społecznych i politycznych ówczesnej Polski:
„Uwagi nad życiem Jana Zamoskiego” (1787) i „Przestrogi dla Polski” ( 1790).
Slide 13
Stanisław Staszic:
Przestrogi dla Polski,
1790
.
Karta tytułowa. Źródło ilustracji: Bogdan Suchodolski:
Dzieje kultury polskiej. Wyd. 2 zmien, i rozszerz.
Warszawa: Interpress, 1986. ISBN 83-223-1856-1. il.
229.
Oba dzieła mocno
wstrząsnęły ówczesną
opinią publiczną.
Autor z wyjątkową
wnikliwością rozważał
w nich trudne sprawy
czasu rozbiorów.
Slide 14
Kopia pierwszej i ostatniej strony autobiografii Staszica . Źródło ilustracji: Barbara Szacka:
Stanisław Staszic. Warszawa: PWN, 1966.
Slide 15
Nikomu nie wolno uganiać się za
swoim osobistym szczęściem,
o ile ono jest sprzeczne ze
szczęściem społeczeństwa.
Człowiek względem drugiego
człowieka ani samowładcą,
ani niewolnikiem być nie
powinien. Każdy obywatel (…)
ma prawo domagać się
względem każdego drugiego
obywatela wolności. Bo
człowiek, w społeczność
wiążąc się, nic więcej nie
zyskał nad tę jedną
wolność(…), że oprócz prawa,
(…)żaden inny człowiek
władnąć nie będzie
własnością jego.”
(Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego.
Z rozdziału: Prawodawstwo. Cyt.:
Stanisław Staszic: Wybór pism. Oprac.
C. Bobińska. Warszawa: Książka
i Wiedza, 1952, s.9)
Źródło ilustracji: Encyklopedia sławnych Polaków. Poznań:
Publicat, [2007]. ISBN 978-83-245-1224-9. s.356.
Slide 16
Na pytanie:
„Czyliż nie ma dla Polski
ratunku?”
Staszic odpowiadał:
„Owszem, jest, pod
warunkiem
przeprowadzenia
w Polsce reform. które
doprowadzą do
powstania
rzeczpospolitej
wolnych i równych
obywateli, w której
wszyscy: i szlachta,
i mieszczaństwo biorą
udział w stanowieniu
praw”.
Program ustroju państwa
polskiego zawarty
w „Przestrogach dla
Polski” stał się
punktem odniesienia
dla przyszłej
Konstytucji 3 Maja.
Slide 17
Staszic, mimo że dorobił się
znacznego majątku, do
śmierci był człowiekiem
przesadnie oszczędnym.
Skromnie ubrany,
w połatanych butach, jako
minister mieszkał w dwóch
izdebkach. Nie tolerował
cudzych ułomności i nie
posiadał szlacheckiego
wdzięku, miał jednak
szczodrą rękę dla ubogich
i chorych.
„Za życia sam sobie
pończochy cerował,
a zebranymi z oszczędności
bogactwy, ludzkość i nauki
uposażył”
Sztych Józefa Cholewińskiego. Źródło ilustracji: Jerzy Topolski:
Zarys dziejów Polski. Warszawa: Interpress, 1982. ISBN 83223-1886-3.
Slide 18
Objechał dwukrotnie
pół Europy, aby
obserwować
działalność banków
i fabryk, aby
studiować geologię
i pokrewne nauki.
Jest zwany ojcem
geologii polskiej.
Źródło ilustracji: Stanisław Staszic: Być narodowi
użytecznym. Wrocław: Epoka, 1985.
Slide 19
Widok na Krywań
Odbywał wędrówki po szlakach Karpat, badając glebę,
minerały i budowę geologiczną. W 1805 roku wyprawił się
w Wysokie Tatry. Zdobył Łomnicę i Krywań. Mierzył
głębokość wody i temperaturę Morskiego Oka.
Zdumiewał górali swoją odwagą i żywotnością.
Miał wówczas 55 lat.
Slide 20
Współtworzył
Towarzystwo
Przyjaciół Nauk
w Warszawie. Przez
wiele lat był jego
prezesem.
Pod jego wpływem
Towarzystwo
zajmowało się
praktycznym
wykorzystaniem
nauki – jak
połączyć kanałami
Elbę z Dnieprem,
jak zapobiec
Neoklasycystyczny Pałac Staszica
pomorowi bydła,
w Warszawie, dzieło Antoniego Corazziego, wzniesiony w 1821 roku na siedzibę
jak poprawić stan
Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
sanitarny wsi.
Źródło ilustracji: Jerzy Topolski: Zarys dziejów Polski. Warszawa: Interpress, 1982.
ISBN 83-223-1886-3.
Slide 21
Pałac Staszica – Warszawa, ul. Nowy Świat 72.
Gmach Towarzystwa Przyjaciół Nauk został wzniesiony z inicjatywy
Stanisława Staszica i całkowicie przez niego sfinansowany.
Źródło ilustracji: Lorenz, Rottermund: Klasycyzm w Polsce. Warszawa: Arkady, 1984. ISBN 83-213-3082-7. tablica 161.
Slide 22
Jako minister bez teki
kierował resortem
szkolnictwa.
Był projektodawcą
nowoczesnego systemu
oświatowego.
Przyczynił się do założenia
i rozwoju wielu szkół:
Uniwersytetu Warszawskiego,
Szkoły Prawa i Administracji,
Instytutu Agronomicznego,
Szkoły Politechnicznej,
Szkoły Głównej Górniczej,
Szkoły Lekarskiej, Szkoły
Położniczej, Szkoły
Aktorskiej, Konserwatorium
Muzycznego,
oraz: trzech seminariów
nauczycielskich, dwunastu
gimnazjów, ok. 900 szkół
elementarnych.
Portret Stanisława Staszica pędzla Jana
Gładysza
z około 1820 roku.
Źródło ilustracji: Lorenz, Rottermund: Klasycyzm w Polsce. Warszawa:
Arkady, 1984. ISBN 83-213-3082-7. tablica 193
Slide 23
Prawdziwą nędzą
człowieka jest
nie mieć
dobrego
wychowania,
a prawdziwym
nieszczęściem
wolnego narodu
zawsze będzie
nierówność
edukacji
bogatego
i ubogiego.
Stanisław Staszic
Pamiątkowy medal z podobizną
Staszica.
Slide 24
„Organizował wiele placówek naukowych, w tym
Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach,
Uniwersytet Warszawski, Instytut Agronomiczny
na Marymoncie, Instytut Głuchoniemych
i Ociemniałych a także Hrubieszowskie
Towarzystwo Rolnicze. Przez całe życie był wierny
swojemu hasłu - być narodowi użytecznym.
Cały swój majątek przekazał na cele publiczne.”
-
fragment Uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 2005r.
w sprawie uczczenia pamięci wielkiego Polaka Stanisława Staszica
Slide 25
Chcąc wychować
moralnych ludzi
w europejskich
społeczeństwach,
należy naprzód te
społeczeństwa
naprawić z gruntu.
Stanisław Staszic
Pucharek, który otrzymał Staszic od swego
ucznia Łukasza Zagórskiego w 1797 roku.
Źródło ilustracji:
Slide 26
W wieku 66 lat został
mianowany dyrektorem
Wydziału Przemysłu
i Kunsztów, mimo że nadal
pełnił funkcję zastępcy
Ministra Oświecenia
Publicznego.
Resort objął w 1811 roku,
a przekazał go swemu
następcy w roku 1823.
Owoce działalności Staszica
w tym czasie są wymierne,
przyczynił się do powstania:
550 kopalń, 253 zakładów
hutniczych i górniczych,
6 wielkich pieców hutniczych.
Slide 27
Patronował wielu przedsięwzięciom, dbał o rozwój
przemysłu, rzemiosła i infrastruktury miejskiej –
dróg i mostów.
Slide 28
Dokumenty podpisywane przez Stanisława Staszica jako radcę stanu.
Źródło ilustracji:
Slide 29
Staszic, dzięki ogromnej
pracowitości i oszczędności,
nader skromnemu trybowi
życia, oraz własnej
przedsiębiorczości stał się
właścicielem
14 tys. morgów urodzajnej
ziemi wraz z miastem
Hrubieszowem.
Założył tam Towarzystwo
Rolnicze Hrubieszowskie,
osobliwą organizację, której
celem było polepszenie doli
włościan. Społeczność
Towarzystwa, równą pod
względem posiadanych praw
stanowili: miejscowi
gospodarze – „ojcowie
rodzin”(329), ale także
bezrolni chłopi, urzędnicy
administracyjni, nauczyciele,
dzierżawcy młynów i foluszy
oraz lekarz, wójt i burmistrz
miasta.
Slide 30
Towarzystwo funkcjonowało według zasad drobiazgowo opisanych przez
Staszica. Tworzyły one system bodźców, mających przyczynić się do
wzrostu pracowitości, oszczędności i gospodarności jego członków.
Podpisany kontrakt zobowiązywał ich np. do niesienia pomocy
współtowarzyszom dotkniętym przez klęski żywiołowe, opieki nad
sierotami, inwalidami i starcami, utrzymywania pełnych spichlerzy na
wypadek głodu.
Założyciel traktował Towarzystwo jako wzór sposobu urządzenia wsi na
ziemiach polskich.
Eksperyment Hrubieszowski z powodzeniem funkcjonował aż do wybuchu
II wojny światowej – przez ponad 120 lat!
Slide 31
Współżycie narodów
wymaga ducha
sprawiedliwości
i równości w każdym
państwie. Gwałt
popełniony na
prawach człowieka
gdzie bądź, mści się
wszędzie wokoło…
Stanisław Staszic
Pomnik Stanisława Staszica w Pile.
Źródło ilustracji: Miasta polskie w tysiącleciu. Tom drugi.
Wrocław: Ossolineum, 1967. s. 279.
Slide 32
Owocem długoletnich rozmyślań historiozoficznych i „poetycznych” stało się
ogromne, składające się z 18 ksiąg dzieło Staszica, Ród ludzki – poema
dydaktyczne.
Slide 33
Można było za życia
żartować i z ubioru
i z postaci,
z niejednej pedanterii
(np.
w języku i ortografii),
ale kogóż innego
wyprowadzał za
miasto większy orszak
pogrzebowy, gdzie się
kupcy i akademicy
spierali, kto trumnę
poniesie…
Aleksander Brückner
Stanisław Staszic wg portretu R. Hadziewicza. Źródło ilustracji:
„Wędrownik” 1996 nr I-II s. 25.
Slide 34
W swoim testamencie porobił
hojne zapisy dla różnych
instytucji:
- Szpital Dzieciątka Jezus
w Warszawie – 200 tys.
złotych
- „dom zarobkowy” dla
ubogich w Warszawie
– 200 tys. złotych
- utrzymanie „przy klinice
wydziału lekarskiego(…)
kilku osób chorych na
pomieszanie władz
umysłowych, czyli
pospolicie zwanych
wariatów” – 100 tysięcy
złotych
- Instytut Głuchoniemych
- 45 tys. złotych
- utrzymanie nauczyciela
w Hrubieszowie
- 60 tys. złotych…
Slide 35
Pogrzeb Staszica – 26
stycznia 1826 roku
zamienił się
w największą
w tamtej dekadzie
manifestację
narodową.
Manifestację,
w której brały
udział tłumy
młodzieży.
Sztych J. Cholewińskiego wg portretu nieznanego malarza.
Źródło ilustracji: Dzieje Polski pod red. Jerzego Topolskiego. Wyd. 3.
Warszawa: PWN, 1981. ISBN 83-01-02000-8. s. 388.
Slide 36
Ciało moje ma być pochowane na cmentarzu
przy kościele księży kamedułów na
Bielanach; nie w katakumbach, ale w tyle
kościoła ma być pogrzebane w ziemi.
Dziesięć tysięcy
w obligach hipotecznych
skarbowych zapisuję na wieczny fundusz
kościoła księży kamedułów
w Bielanach.
Pogrzeb mój ma być skromny, nie różniący się
od pogrzebu
chrześcijanina ubogiego, gdyż przystępując
przed obliczę Boga,
wszyscy stajemy się takimi, wszyscyśmy
równi. Przy trumnie nie ma się
palić więcej nad sześć świec. Światło ognia
świec jest zupełnie
niepotrzebne dla umarłego; trawi tylko
marnie rzecz, która może być
potrzebną i użyteczna żyjącym ludziom.
Zamiast tej czczości marnej ma
być w dzień mojego pogrzebu rozdane
dziesięć tysięcy złotych na ludzi
kalekich, chorych ubogich.
Stanisław Staszic: Testament
Slide 37
W Warszawie, na skwerze przed
pałacem Prymasowskim
znajduje się skromny pomnik
ku czci Stanisława Staszica.
W ogromnym głazie
wydobytym z pradoliny Wisły
– tzw. eratyku wyryto
podobiznę Staszica oraz
napis:
Stanisław Staszic (17551826).
Wielki patriota, mąż stanu,
przyrodnik, działacz
oświatowy, społeczny.
Prekursor geologii,
górnictwa, hutnictwa
i spółdzielczości. Protektor
nauk rolnictwa i leśnictwa.
Pomnik wystawiono w 1986 roku,
w 150. rocznicę śmierci
Stanisława Staszica.
Slide 38
Bibliografia:
1.
2.
3.
Błachut Władysław: Przypomnienie
Stanisława Staszica w 230. rocznicę
urodzin. „Życie Literackie” 1985 nr
49 s. 10- 11.
Duda Józef: Towarzystwo Rolnicze
Hrubieszowskie. Staszicowski model
pomocy gospodarczej dla wsi. Lublin
1994. ISBN 83-85976-12-4
Mikke Jerzy: Prekursor pracy
organicznej. „Plus Minus”1996 nr
209
4.
5.
6.
.
Molik Witold: Stanisław Staszic
(1755-1826). Poznań: Kraj. Ag.
Wydaw., 1980
Staszic Stanisław: Wybór pism.
Oprac. Cecylia Bobińska. Warszawa:
Książka i Wiedza”, 1952
Szacka Barbara: Stanisław Staszic:
Portret mieszczanina. Warszawa:
Wiedza Powszechna, 1962
Źródło ilustracji:. Bolesław Chwaściński: Z dziejów taternictwa. Wyd. 2.
Warszawa: Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2463-9. tablica 4
Slide 39
Gabriela Bonk
oraz
Hanna
Bohuszewicz
Rybnik / Połczyn-Zdrój
grudzień 2007
- luty 2008
Stanisław
Wawrzyniec
Staszic
(1755-1826)
Slide 2
Mocno przekonany będąc, że głównym
przeznaczeniem człowieka na tej ziemi jest,
aby dobrze czynił ludziom, aby swoimi
czynami starał się ulepszać los swoich
bliźnich, los drugich ludzi, aby nawet
usiłował, by dobroczynne jego za życia
czynów skutki uszczęśliwiały jeszcze
pokolenia następnych ludzi, ku dopełnieniu
tego przeznaczenia dążyłem ciągle przez
całe życie moje.
Stanisław Staszic: Testament.
Slide 3
Gdyby wszystkie
dzieła i prace
Staszica były
w jedno
zebrane,
potomność nie
chciałaby
wierzyć, iżby
jeden człowiek
mógł tylu
trudom podołać.
Wojciech Szweykowski
rektor Uniwersytetu
Warszawskiego
Źródło ilustracji: Stanisław Staszic: Być narodowi
użytecznym. Wrocław: Epoka, 1985.
Slide 4
Był:
- filozofem
- wybitnym politykiem
- autorem nowoczesnej
myśli edukacyjnej
- działaczem społecznym
- wybitnym uczonym –
geologiem i geografem
- oraz księdzem
Slide 5
Muzeum im. Stanisława Staszica
w Pile oraz tablica upamiętniająca
miejsce jego narodzin.
Źródło ilustracji: Witold Molik: Stanisław
Staszic (1755-1826). Poznań: Kraj. Ag.
Wydaw., 1980
Slide 6
Sala w Muzeum Stanisława Staszica w Pile.
Źródło ilustracji:
Slide 7
Syn i wnuk
burmistrza
Piły, urodził
się na
początku
listopada
1755 roku.
Dom, w którym urodził się Staszic. Dziś Muzeum
Okręgowe im. Stanisława Staszica. Piła ul. Browarna 18.
Źródło ilustracji: Małgorzata Kucza-Kuczyńska: Polskie Muzea Literackie. Warszawa:
PTTK Kraj, 1986. ISBN 83-7005-111-1. s. 90.
Wątłej budowy
ciała,
zagrożony
w
dzieciństwie
kalectwem,
już wówczas
został przez
rodziców
przeznaczony
do stanu
duchownego.
Slide 8
Facsimile aktu uzyskania przez Staszica niższych
święceń kapłańskich z 2 stycznia 1774 roku . Źródło
ilustracji: Barbara Szacka: Stanisław Staszic. Warszawa: PWN, 1966.
Kolegium Duchowne w Poznaniu – tu rozpoczął naukę po ukończeniu szkół
średnich w Wałczu.
Wkrótce potem (1772) nastąpił pierwszy rozbiór Polski, wydarzenie, które
zburzyło spokojne życie Piły.
Piła dostała się pod panowanie pruskie, jej burmistrz (Wawrzyniec Staszic)
został uwięziony, a obywatele – poddani prześladowaniom i germanizacji.
Slide 9
Wawrzyniec Staszic –
wywarł wielki wpływ
na wychowanie syna:
to on zachęcał go do
lektur i podróży
zagranicznych,
wreszcie umożliwił
podjęcie studiów
w Collège de France
w Paryżu,
zabezpieczając syna
materialnie.
Le Collège de France : entrée et statue de
Claude Bernard. Photographie A. Guérinet, Archives
photographiques (Médiathèque du patrimoine)
(To w tej uczelni kilkadziesiąt lat
później jednym
z profesorów będzie Adam
Mickiewicz).
Slide 10
Studia i pobyt we Francji
ogarniętej
przedrewolucyjnym
wrzeniem i myślowym
fermentem, które
zrodziło epokę
oświecenia z jej kultem
nauki i rozumu,
ukształtowały sposób
myślenia młodego
Stanisława Staszica księdza, który
prawdopodobnie wtedy
utracił wiarę.
Denis Diderot
Nigdy zresztą nie pełnił
obowiązków
kapłańskich, choć
- aby nie siać
zgorszenia – również
sutanny nie zrzucił.
Slide 11
Po powrocie do
kraju pracował jako
nauczyciel dzieci byłego
kanclerza Andrzeja
Zamoyskiego.
Spośród wielu talentów
zabrakło jednak
Staszicowi talentu
pedagogicznego: mówił
dużo i o wielu sprawach,
nie trzymając się żadnych
reguł. Stanisław Zamoyski,
jego wychowaneK,
wspomina swojego
nauczyciela jako
„człowieka oschłego,
twardego, pozbawionego
wszelkich sentymentów”.
Cyt.: Barbara Szacka: Stanisław Staszic: portret
mieszczanina. Warszawa: Wiedza
Powszechna, 1962, s.27
Ordynat Andrzej Zamoyski,
w którego domu Staszic
spędził wiele lat życia.
Źródło ilustracji: Barbara Szacka:
Stanisław Staszic. Warszawa: PWN,
1966.
Pałac Zamoyskich w Zamościu
Slide 12
Intelektualnym plonem lat spędzonych w domu Zamoyskich są dwa
najważniejsze dzieła o sprawach społecznych i politycznych ówczesnej Polski:
„Uwagi nad życiem Jana Zamoskiego” (1787) i „Przestrogi dla Polski” ( 1790).
Slide 13
Stanisław Staszic:
Przestrogi dla Polski,
1790
.
Karta tytułowa. Źródło ilustracji: Bogdan Suchodolski:
Dzieje kultury polskiej. Wyd. 2 zmien, i rozszerz.
Warszawa: Interpress, 1986. ISBN 83-223-1856-1. il.
229.
Oba dzieła mocno
wstrząsnęły ówczesną
opinią publiczną.
Autor z wyjątkową
wnikliwością rozważał
w nich trudne sprawy
czasu rozbiorów.
Slide 14
Kopia pierwszej i ostatniej strony autobiografii Staszica . Źródło ilustracji: Barbara Szacka:
Stanisław Staszic. Warszawa: PWN, 1966.
Slide 15
Nikomu nie wolno uganiać się za
swoim osobistym szczęściem,
o ile ono jest sprzeczne ze
szczęściem społeczeństwa.
Człowiek względem drugiego
człowieka ani samowładcą,
ani niewolnikiem być nie
powinien. Każdy obywatel (…)
ma prawo domagać się
względem każdego drugiego
obywatela wolności. Bo
człowiek, w społeczność
wiążąc się, nic więcej nie
zyskał nad tę jedną
wolność(…), że oprócz prawa,
(…)żaden inny człowiek
władnąć nie będzie
własnością jego.”
(Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego.
Z rozdziału: Prawodawstwo. Cyt.:
Stanisław Staszic: Wybór pism. Oprac.
C. Bobińska. Warszawa: Książka
i Wiedza, 1952, s.9)
Źródło ilustracji: Encyklopedia sławnych Polaków. Poznań:
Publicat, [2007]. ISBN 978-83-245-1224-9. s.356.
Slide 16
Na pytanie:
„Czyliż nie ma dla Polski
ratunku?”
Staszic odpowiadał:
„Owszem, jest, pod
warunkiem
przeprowadzenia
w Polsce reform. które
doprowadzą do
powstania
rzeczpospolitej
wolnych i równych
obywateli, w której
wszyscy: i szlachta,
i mieszczaństwo biorą
udział w stanowieniu
praw”.
Program ustroju państwa
polskiego zawarty
w „Przestrogach dla
Polski” stał się
punktem odniesienia
dla przyszłej
Konstytucji 3 Maja.
Slide 17
Staszic, mimo że dorobił się
znacznego majątku, do
śmierci był człowiekiem
przesadnie oszczędnym.
Skromnie ubrany,
w połatanych butach, jako
minister mieszkał w dwóch
izdebkach. Nie tolerował
cudzych ułomności i nie
posiadał szlacheckiego
wdzięku, miał jednak
szczodrą rękę dla ubogich
i chorych.
„Za życia sam sobie
pończochy cerował,
a zebranymi z oszczędności
bogactwy, ludzkość i nauki
uposażył”
Sztych Józefa Cholewińskiego. Źródło ilustracji: Jerzy Topolski:
Zarys dziejów Polski. Warszawa: Interpress, 1982. ISBN 83223-1886-3.
Slide 18
Objechał dwukrotnie
pół Europy, aby
obserwować
działalność banków
i fabryk, aby
studiować geologię
i pokrewne nauki.
Jest zwany ojcem
geologii polskiej.
Źródło ilustracji: Stanisław Staszic: Być narodowi
użytecznym. Wrocław: Epoka, 1985.
Slide 19
Widok na Krywań
Odbywał wędrówki po szlakach Karpat, badając glebę,
minerały i budowę geologiczną. W 1805 roku wyprawił się
w Wysokie Tatry. Zdobył Łomnicę i Krywań. Mierzył
głębokość wody i temperaturę Morskiego Oka.
Zdumiewał górali swoją odwagą i żywotnością.
Miał wówczas 55 lat.
Slide 20
Współtworzył
Towarzystwo
Przyjaciół Nauk
w Warszawie. Przez
wiele lat był jego
prezesem.
Pod jego wpływem
Towarzystwo
zajmowało się
praktycznym
wykorzystaniem
nauki – jak
połączyć kanałami
Elbę z Dnieprem,
jak zapobiec
Neoklasycystyczny Pałac Staszica
pomorowi bydła,
w Warszawie, dzieło Antoniego Corazziego, wzniesiony w 1821 roku na siedzibę
jak poprawić stan
Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
sanitarny wsi.
Źródło ilustracji: Jerzy Topolski: Zarys dziejów Polski. Warszawa: Interpress, 1982.
ISBN 83-223-1886-3.
Slide 21
Pałac Staszica – Warszawa, ul. Nowy Świat 72.
Gmach Towarzystwa Przyjaciół Nauk został wzniesiony z inicjatywy
Stanisława Staszica i całkowicie przez niego sfinansowany.
Źródło ilustracji: Lorenz, Rottermund: Klasycyzm w Polsce. Warszawa: Arkady, 1984. ISBN 83-213-3082-7. tablica 161.
Slide 22
Jako minister bez teki
kierował resortem
szkolnictwa.
Był projektodawcą
nowoczesnego systemu
oświatowego.
Przyczynił się do założenia
i rozwoju wielu szkół:
Uniwersytetu Warszawskiego,
Szkoły Prawa i Administracji,
Instytutu Agronomicznego,
Szkoły Politechnicznej,
Szkoły Głównej Górniczej,
Szkoły Lekarskiej, Szkoły
Położniczej, Szkoły
Aktorskiej, Konserwatorium
Muzycznego,
oraz: trzech seminariów
nauczycielskich, dwunastu
gimnazjów, ok. 900 szkół
elementarnych.
Portret Stanisława Staszica pędzla Jana
Gładysza
z około 1820 roku.
Źródło ilustracji: Lorenz, Rottermund: Klasycyzm w Polsce. Warszawa:
Arkady, 1984. ISBN 83-213-3082-7. tablica 193
Slide 23
Prawdziwą nędzą
człowieka jest
nie mieć
dobrego
wychowania,
a prawdziwym
nieszczęściem
wolnego narodu
zawsze będzie
nierówność
edukacji
bogatego
i ubogiego.
Stanisław Staszic
Pamiątkowy medal z podobizną
Staszica.
Slide 24
„Organizował wiele placówek naukowych, w tym
Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach,
Uniwersytet Warszawski, Instytut Agronomiczny
na Marymoncie, Instytut Głuchoniemych
i Ociemniałych a także Hrubieszowskie
Towarzystwo Rolnicze. Przez całe życie był wierny
swojemu hasłu - być narodowi użytecznym.
Cały swój majątek przekazał na cele publiczne.”
-
fragment Uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 2005r.
w sprawie uczczenia pamięci wielkiego Polaka Stanisława Staszica
Slide 25
Chcąc wychować
moralnych ludzi
w europejskich
społeczeństwach,
należy naprzód te
społeczeństwa
naprawić z gruntu.
Stanisław Staszic
Pucharek, który otrzymał Staszic od swego
ucznia Łukasza Zagórskiego w 1797 roku.
Źródło ilustracji:
Slide 26
W wieku 66 lat został
mianowany dyrektorem
Wydziału Przemysłu
i Kunsztów, mimo że nadal
pełnił funkcję zastępcy
Ministra Oświecenia
Publicznego.
Resort objął w 1811 roku,
a przekazał go swemu
następcy w roku 1823.
Owoce działalności Staszica
w tym czasie są wymierne,
przyczynił się do powstania:
550 kopalń, 253 zakładów
hutniczych i górniczych,
6 wielkich pieców hutniczych.
Slide 27
Patronował wielu przedsięwzięciom, dbał o rozwój
przemysłu, rzemiosła i infrastruktury miejskiej –
dróg i mostów.
Slide 28
Dokumenty podpisywane przez Stanisława Staszica jako radcę stanu.
Źródło ilustracji:
Slide 29
Staszic, dzięki ogromnej
pracowitości i oszczędności,
nader skromnemu trybowi
życia, oraz własnej
przedsiębiorczości stał się
właścicielem
14 tys. morgów urodzajnej
ziemi wraz z miastem
Hrubieszowem.
Założył tam Towarzystwo
Rolnicze Hrubieszowskie,
osobliwą organizację, której
celem było polepszenie doli
włościan. Społeczność
Towarzystwa, równą pod
względem posiadanych praw
stanowili: miejscowi
gospodarze – „ojcowie
rodzin”(329), ale także
bezrolni chłopi, urzędnicy
administracyjni, nauczyciele,
dzierżawcy młynów i foluszy
oraz lekarz, wójt i burmistrz
miasta.
Slide 30
Towarzystwo funkcjonowało według zasad drobiazgowo opisanych przez
Staszica. Tworzyły one system bodźców, mających przyczynić się do
wzrostu pracowitości, oszczędności i gospodarności jego członków.
Podpisany kontrakt zobowiązywał ich np. do niesienia pomocy
współtowarzyszom dotkniętym przez klęski żywiołowe, opieki nad
sierotami, inwalidami i starcami, utrzymywania pełnych spichlerzy na
wypadek głodu.
Założyciel traktował Towarzystwo jako wzór sposobu urządzenia wsi na
ziemiach polskich.
Eksperyment Hrubieszowski z powodzeniem funkcjonował aż do wybuchu
II wojny światowej – przez ponad 120 lat!
Slide 31
Współżycie narodów
wymaga ducha
sprawiedliwości
i równości w każdym
państwie. Gwałt
popełniony na
prawach człowieka
gdzie bądź, mści się
wszędzie wokoło…
Stanisław Staszic
Pomnik Stanisława Staszica w Pile.
Źródło ilustracji: Miasta polskie w tysiącleciu. Tom drugi.
Wrocław: Ossolineum, 1967. s. 279.
Slide 32
Owocem długoletnich rozmyślań historiozoficznych i „poetycznych” stało się
ogromne, składające się z 18 ksiąg dzieło Staszica, Ród ludzki – poema
dydaktyczne.
Slide 33
Można było za życia
żartować i z ubioru
i z postaci,
z niejednej pedanterii
(np.
w języku i ortografii),
ale kogóż innego
wyprowadzał za
miasto większy orszak
pogrzebowy, gdzie się
kupcy i akademicy
spierali, kto trumnę
poniesie…
Aleksander Brückner
Stanisław Staszic wg portretu R. Hadziewicza. Źródło ilustracji:
„Wędrownik” 1996 nr I-II s. 25.
Slide 34
W swoim testamencie porobił
hojne zapisy dla różnych
instytucji:
- Szpital Dzieciątka Jezus
w Warszawie – 200 tys.
złotych
- „dom zarobkowy” dla
ubogich w Warszawie
– 200 tys. złotych
- utrzymanie „przy klinice
wydziału lekarskiego(…)
kilku osób chorych na
pomieszanie władz
umysłowych, czyli
pospolicie zwanych
wariatów” – 100 tysięcy
złotych
- Instytut Głuchoniemych
- 45 tys. złotych
- utrzymanie nauczyciela
w Hrubieszowie
- 60 tys. złotych…
Slide 35
Pogrzeb Staszica – 26
stycznia 1826 roku
zamienił się
w największą
w tamtej dekadzie
manifestację
narodową.
Manifestację,
w której brały
udział tłumy
młodzieży.
Sztych J. Cholewińskiego wg portretu nieznanego malarza.
Źródło ilustracji: Dzieje Polski pod red. Jerzego Topolskiego. Wyd. 3.
Warszawa: PWN, 1981. ISBN 83-01-02000-8. s. 388.
Slide 36
Ciało moje ma być pochowane na cmentarzu
przy kościele księży kamedułów na
Bielanach; nie w katakumbach, ale w tyle
kościoła ma być pogrzebane w ziemi.
Dziesięć tysięcy
w obligach hipotecznych
skarbowych zapisuję na wieczny fundusz
kościoła księży kamedułów
w Bielanach.
Pogrzeb mój ma być skromny, nie różniący się
od pogrzebu
chrześcijanina ubogiego, gdyż przystępując
przed obliczę Boga,
wszyscy stajemy się takimi, wszyscyśmy
równi. Przy trumnie nie ma się
palić więcej nad sześć świec. Światło ognia
świec jest zupełnie
niepotrzebne dla umarłego; trawi tylko
marnie rzecz, która może być
potrzebną i użyteczna żyjącym ludziom.
Zamiast tej czczości marnej ma
być w dzień mojego pogrzebu rozdane
dziesięć tysięcy złotych na ludzi
kalekich, chorych ubogich.
Stanisław Staszic: Testament
Slide 37
W Warszawie, na skwerze przed
pałacem Prymasowskim
znajduje się skromny pomnik
ku czci Stanisława Staszica.
W ogromnym głazie
wydobytym z pradoliny Wisły
– tzw. eratyku wyryto
podobiznę Staszica oraz
napis:
Stanisław Staszic (17551826).
Wielki patriota, mąż stanu,
przyrodnik, działacz
oświatowy, społeczny.
Prekursor geologii,
górnictwa, hutnictwa
i spółdzielczości. Protektor
nauk rolnictwa i leśnictwa.
Pomnik wystawiono w 1986 roku,
w 150. rocznicę śmierci
Stanisława Staszica.
Slide 38
Bibliografia:
1.
2.
3.
Błachut Władysław: Przypomnienie
Stanisława Staszica w 230. rocznicę
urodzin. „Życie Literackie” 1985 nr
49 s. 10- 11.
Duda Józef: Towarzystwo Rolnicze
Hrubieszowskie. Staszicowski model
pomocy gospodarczej dla wsi. Lublin
1994. ISBN 83-85976-12-4
Mikke Jerzy: Prekursor pracy
organicznej. „Plus Minus”1996 nr
209
4.
5.
6.
.
Molik Witold: Stanisław Staszic
(1755-1826). Poznań: Kraj. Ag.
Wydaw., 1980
Staszic Stanisław: Wybór pism.
Oprac. Cecylia Bobińska. Warszawa:
Książka i Wiedza”, 1952
Szacka Barbara: Stanisław Staszic:
Portret mieszczanina. Warszawa:
Wiedza Powszechna, 1962
Źródło ilustracji:. Bolesław Chwaściński: Z dziejów taternictwa. Wyd. 2.
Warszawa: Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2463-9. tablica 4
Slide 39
Gabriela Bonk
oraz
Hanna
Bohuszewicz
Rybnik / Połczyn-Zdrój
grudzień 2007
- luty 2008