Transcript Klonowanie

Slide 1

Klonowanie
Piotr Kalisiewicz
Spis treści


Slide 2

Skąd nazwa - klonowanie
• Terminy klon i klonowanie (ang. clone, cloning) wprowadził do
biologii J.B.S. Haldane na określenie procesu i produktów
transferu jądrowego zastosowanego w swych pionierskich
doświadczeniach.
• W XIX-wiecznym angielskim, termin clon oznaczał roślinę
wyhodowaną z ukorzenionej gałązki, w zgodzie z pierwotnym,
greckim - κλωνος - gałązka, odrośl-, rozumieniem słowa.
Metodę tę stosuje się od Starożytności do propagacji roślin o
pożądanych cechach. M. in. w ten właśnie sposób od tysiącleci
utrzymuje się jednorodność odmian winogron stosowanych
przy produkcji wina. Proces ten po polsku nazywa się
szczepieniem.
• Spis treści


Slide 3









Znaczenia słowa klonowanie

1. Klonowanie to proces tworzenia organizmów mających taką samą
informację genetyczną jak dawca. Szczególnym przypadkiem jest
twinning, czyli powstawanie lub otrzymywanie bliźniąt
monozygotycznych, gdzie nie można wyróżnić dawcy.
2. Klonowanie organizmów oznacza procedurę otrzymywania
organizmów o takiej samej informacji genetycznej, z reguły poprzez
procedurę transferu jądra z komórki somatycznej do komórki jajowej
pozbawionej uprzednio jądra. W przypadku klonowania roślin stosuje
się procedurę odróżnicowania komórek dawcy do komórek
merystematycznych.
3. Klonowanie genów - w genetyce i biologii molekularnej proces
wyosobniania genu. Polega na łączeniu fragmentów materiału
genetycznego z wektorem molekularnym i ich namnażaniu w innym
organizmie. Otrzymuje się w ten sposób wiele kopii tego samego
genu. Termin klonowanie genów odnosi się też do identyfikacji genów
poprzez wykorzystanie procedury klonowania genów. Jeśli pojedynczy
fragment genomu jest przenoszony z jednego wektora do drugiego,
taki proces określa się mianem subklonowania.
Spis treści


Slide 4

Klonowanie – w skrócie
• Klonowanie, tworzenie kopii organizmu
wielokomórkowego przez przeniesienie jądra komórki
somatycznej jednego osobnika do pozbawionej jądra
komórki jajowej innego osobnika. W 1996 po raz
pierwszy w historii grupa badaczy pod kierownictwem I.
Wilmuta z Roślin Institute w Wielkiej Brytanii sklonowali
ssaka - owcę nazwaną imieniem Dolly.

• Spis treści


Slide 5

Jak przebiega proces
klonowania

• 1) pobranie komórek somatycznych jednego osobnika,
ich hodowla in vitro (tak prowadzona, aby komórki
znalazły się w fazie spoczynku);
• 2) pobranie komórki jajowej innego osobnika,
pozbawienie jej jądra komórkowego;
• 3) elektrofuzja jądra komórki somatycznej z komórką
jajową pozbawioną jądra;
• 4) przejęcie funkcji usuniętego jądra w komórce jajowej
przez nowe jądro;
• 5) mitotyczne podziały komórki jajowej in vitro,
powstanie zarodka;
• 6) wprowadzenie tak powstałego zarodka do macicy
innej samicy;
• 7) powstanie z zarodka owcy będącej kopią genetyczną
osobnika, z którego pobrano komórkę somatyczną.
• Spis treści


Slide 6

Dolly
• Owca Dolly (ur. 1996, padła 2003) - owca, pierwszy w historii
ssak, który przyszedł na świat w skutek sklonowania komórek
somatycznych dorosłego osobnika.
• W czasie życia owieczki Dolly, zebrano dużo informacji na
temat rozwoju sklonowanego organizmu. Zaobserwowano
między innymi, że wiek materiału genetycznego sklonowanego
organizmu jest identyczny z wiekiem dawcy. Tym samym Dolly
miała biologicznie 6 lat w chwili urodzenia, czyli tyle, ile miała
owca-dawczyni. Prawidłowość ta powoduje między innymi, że
klon nie jest pozbawiony wad genetycznych wieku starczego
dawcy i ma mniejszą odporność na choroby.
• Dolly została uśpiona ze względu na nieuleczalną chorobę płuc
po sześciu latach 14 lutego 2003 roku (owce żyją średnio 11 12 lat). Choroba ta, jak dowiedziono, nie była wynikiem
klonowania, a jedynie sposobu przetrzymywania Dolly, która
trzymana była w środowisku laboratoryjnym. Wcześniej
cierpiała także na zwyrodnieniową chorobę stawów.
• Spis treści


Slide 7

Metody klonowania ssaków
• Opracowanych jest kilka metod klonowania ssaków. Do
klonowania zarodków – czyli jeszcze nie zróżnicowanych
komórek - stosuje się metody: izolacji blastomerów,
reagregacja blastomerów, dzielenie zarodków, czy
transplantacja jąder komórkowych. Ta ostania metoda
jest także stosowana do klonowania somatycznego, czyli
takiego w którym wykorzystywane są komórki
pochodzące z osobników dorosłych. Tą metodą właśnie
została sklonowana – jako pierwszy ssak - w 1996 roku
owca Dolly.
• Spis treści


Slide 8

Pierwsze próby klonowania
• Pierwsze próby klonowania podjęte zostały przez Roberta
Briggs’a i Thomasa Kinga już w 1956r
• Pomimo braku precyzyjnych narzędzi – używali oni
własnoręcznie wykonanych mikropipet i igieł preparacyjnych –
udało im się przenieść jądra komórkowe pobrane z komórek
blastulu do komórek jajowych żab, z których wcześniej
usunięty został materiał genetyczny. Otrzymane w ten sposób
komórki dzieliły się i różnicowały aż do uzyskania stadium
kijanki.
Bardzo podobne czynności wykonał twórca owieczki Dolly –
Ian Willmut. Do klonowania użył on niezapłodnionego oocytu
owcy oraz komórki wymienia pobranej od sześcioletniej owcy.
Willmut usunął najpierw materiał genetyczny oocytu a
następnie doprowadził do połączenia oocytu z komórką
wymienia przez poddanie ich działaniu krótkiego
elektrowstrząsu. Powstała po fuzji komórka rozwinęła się w
zarodek, który po wszczepieniu do organizmu zastępczej matki,
rozwinął się w najbardziej znaną owcę świata – Dolly. Jak na
ironię owca, z której pobrano komórkę wymienia, użytą do
klonowania, została oddana do rzeźni i najzwyczajniej zjedzona,
zanim jeszcze Willmut rozpoczął swoje badania.
• Spis treści


Slide 9

Zalety klonowania
1)Tworzenie genetycznie zmodyfikowanych narządów zwierzęcych
nadających się na przeszczepy dla ludzi.
2)Opracowanie techniki klonowania ma też znaczenie w biotechnologii.
Pozwala na stworzenie stada hodowlanego z umiejętnie dobrych
osobników.
3)Dzięki klonowaniu być może uda się wskrzesić także niektóre już
wymarłe gatunki i podgatunki. Osiągnięcia w klonowaniu stwarzają
szansę na zwiększenie liczby osobników, zwłaszcza tych ginących
gatunków ssaków,
4)Najistotniejszą zaletą klonowania jest umożliwienie naukowcom
wprowadzenie genów do puli genowej gatunków, które liczą już
niewiele osobników.
Spis treści


Slide 10

Wady klonowania
• 1)Wytworzenie większej ilości osobników zachwiałoby
ideę różnorodności genetycznej osobników w przyrodzie.
Jednak weźmy pod uwagę, że to byłoby problemem
jedynie wówczas, gdy zachodziłoby na skalę masową,
co jest niemożliwe obecnie

2) Klonowanie jest procedurą bardzo kosztowną i na
dodatek często trzeba bardzo wielu prób
3) Klony mają taki sam wiek genetyczny jak dawcy
4) Podatność na choroby.
• Spis treści


Slide 11

sukcesy w klonowaniu




(1938) Hans Spemann zaproponował wykorzystanie transferu jądrowego w
celu sklonowania organizmu.
Żaba Rana pipiens (1952) Robert Briggs i Thomas King.
Żaba Xenopus laevis (1958, 1962) John B. Gurdon odniósł sukces.
Owca: (1996) pierwszy sklonowany ssak: Owca Dolly
Małpa (Rezus): (samica, styczeń 2000)
Świnia: (5 prosiaków z jednej świni, Szkocja - 2000)
Bawół: (samiec, styczeń 2001)
Krowa: Alpha and Beta (samica, 2001)
Kot: Copy Cat "CC" (samica, jesień 2001)
Mysz: (1998) Wakayama i Yanagimachi.
królik: (marzec-kwiecień, 2003) we Francji i Korei Południowej.
muł: Idaho Gem (samiec, maj 2003) i Utah Pioneer (samiec, lipiec 2003)
jeleń: Dewey (2003)
koń: Prometea (samica, 2003)
szczur: Ralph (samiec, 2003)
muszki owocowe (2004)
człowiek (2004) grupa Shin Yong Moona. Otrzymano pluripotentne komórki
macierzyste.
pies: Snuppy (kwiecień 2005)



Spis treści



















Slide 12

Klonowanie terapeutyczne
Prowadzi się próby klonowania terapeutycznego u ludzi,
które zmierzają do wytworzenia ludzkich zarodków
będących źródłem leczniczych komórek. W listopadzie
2001 w Scientific American ukazała się wiadomość o
pierwszym w historii sklonowaniu ludzkich zarodków. Do
ośmiu komórek jajowych wstrzyknięto komórki
pęcherzykowe, w wyniku podziałów trzech z nich
powstały zarodki ludzkie - dwa czterokomórkowe i jeden
sześciokomórkowy. Nie uzyskano dalszego wzrostu
embrionów i spodziewanych blastocyst.
Spis treści


Slide 13

Klonowanie wymarłych gatunków
zwierząt








Klonowanie wymarłych gatunków zwierząt budzi zrozumiałe
zainteresowanie, zwłaszcza w świetle filmów fantastycznych takich jak
Jurassic Park. Procedury takie pozostają jak na razie w sferze
fantastyki, choć niektóre ośrodki rozpoczęły badania nad możliwością
takiej procedury. Np. Muzeum Australijskie ogłosiło projekt
sklonowania wilka workowatego, z którego jednak się wycofano.
Pierwszym etapem projektu miało być otrzymanie biblioteki genowej.
Główne trudności ze zrealizowaniem projektu sklonowania wymarłego
organizmu:
Brak odpowiedniego DNA. DNA dostępny ze źródeł kopalnych bądź to
muzealnych jest bardzo fragmentaryczny i dostępny w znikomych
ilościach. Nie jest jasne, czy możliwe jest otrzymanie wystarczającej
ilości i jakości by odtworzyć sekwencję kompletnego genomu.
Obecne metody klonowania wykorzystują transfer jądra. Nie jest jasne,
czy nagi DNA mógłby być wystarczający. Paradoksalnie, nagi DNA
może być lepszym substratem do klonowania, gdyż może łatwiej
ulegać reprogramowaniu epigenetycznemu. Zważywszy, że komórki
jajowe pewnych organizmów, np. żab, mają aktywne mechanizmy
potrafiące odtworzyć chromatynę i otoczkę jądrową, etap ten może
być mniej trudny niż myślimy.
Spis treści


Slide 14

Klonowanie ludzi
• Naturalną konsekwencją sukcesów w klonowaniu ssaków jest
idea sklonowania człowieka. Budzi ono jednak głębokie
kontrowersje natury etycznej. Wiadomości o sklonowaniu
ssaków wywołały panikę wśród prawodawców wielu krajów,
którzy zabronili klonowania ludzi, szczególnie w celach
reprodukcyjnych. Pierwsze pozornie wiarygodne doniesienie o
sukcesie transferu jądrowego u człowieka pojawiło się w 2004
roku z południowokoreańskiej grupy badawczej pod kierunkiem
Woo Suk Hwanga, której udało się otrzymać pluripotentne
komórki macierzyste, wyprowadzone ze sklonowanych
ludzkich blastocyst. Rok później okazało się jednak, że badania
te były sfałszowane.
• Klonowanie ludzi w celach reprodukcyjnych ma niewielki sens
praktyczny, dodatkowo niedoskonałości natury technicznej i
mutacje somatyczne w komórkach będącymi donorami
materiału genetycznego, powodują, że przy obecnym stanie
technologii, ludzki klon najprawdopodobniej cierpiałby na
zaburzenia natury genetycznej. Tak więc klonowanie ludzi,
przynajmniej na razie, z medycznego punktu widzenia jest
nieetyczne, ze względu na zasadę primum non nocere.
• Spis treści


Slide 15

Spis treści















Przygotowanie
Skąd nazwa – klonowanie
Znaczenia słowa klonowanie
Klonowanie – w skrócie
Jak przebiega proces klonowania
Dolly
Metody klonowania ssaków
Pierwsze próby klonowania
Zalety klonowania
Wady klonowania
Sukcesy w klonowaniu
Klonowanie terapeutyczne
Klonowanie wymarłych gatunków
Klonowanie ludzi