Slide 1

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 2

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 3

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 4

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 5

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 6

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 7

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 8

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 9

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 10

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 11

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 12

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 13

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 14

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 15

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 16

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 17

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 18

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 19

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 20

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 21

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 22

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 23

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 24

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 25

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 26

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 27

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 28

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 29

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 30

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 31

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 32

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 33

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 34

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 35

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 36

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 37

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 38

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 39

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 40

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 41

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 42

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 43

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 44

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 45

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 46

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 47

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 48

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 49

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 50

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 51

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 52

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR


Slide 53

ขัน
้ ตอนการทาทะเบียนมะเร็ง
และการลงรหัสโรคมะเร็ง (ICD-O)

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ประกอบด้ วย 3 ส่ วนใหญ่ ๆ ในแบบรายงาน คือ
1. ข้อมูลประวัติของผูป้ ่ วย คือข้อ 1- 12 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
2. การวินิจฉัยของแพทย์ คือข้อ 13 – 22 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง
3. สภาพปั จจุบนั ของผูป้ ่ วย คือข้อ 23 – 25 ในแบบรายงาน
โรคมะเร็ ง

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
ข้อมูลประวัติผปู้ ่ วย
ชื่อ - นามสกุล
เลขประจาตัวประชาชน
เพศ
อายุ
วัน/เดือน/ปี เกิด
ที่อยูถ่ าวร

สถานภาพสมรส
เชื้อชาติ
ศาสนา
เลขทะเบียนผูป้ ่ วย
อาชีพ

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
การวินิจฉัยของแพทย์

เลขที่พยาธิวทิ ยา
วิธีวนิ ิจฉัย
ตาแหน่ง
ผลทางพยาธิวทิ ยา
Grade

ระยะของโรค
การแพร่ กระจายของ
โรค
ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย
การรักษา

ข้อมูลใบแบบรายงานโรคมะเร็ ง
สถานภาพปัจจุบนั
วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่ผปู้ ่ วยเสี ยชีวติ
สาเหตุการเสี ยชีวติ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

-

เลขทะเบียนมะเร็ ง

ลาดับผูป้ ่ วยที่เป็ นโรคมะเร็ ง ตัวอย่าง เช่น
51000001 หมายถึง 46 = ปี ที่วนิ ิจฉัย (หลัก1,2)
1000 = เป็ นลาดับของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ง (หลัก 3-8)

-

ชื่อโรงพยาบาล

โรงพยาบาลที่พบผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

1.

ชื่อ

ใส่ ชื่อผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

2.
3.

นามสกุล
เลขบัตรประจาตัว
ประชาชน

4.
5.

เพศ
อายุ

ใส่ นามสกุลของผูป้ ่ วย
เลขบัตรประจาตัวประชาชน
เป็ นเลข 13หลัก ของกระทรวงมหาดไทย
ใส่ เพศของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง คือ ชาย,หญิง
ใส่ อายุของผูป้ ่ วยขณะที่เป็ นมะเร็ ง

6.

วัน,เดือน,ปี เกิด

ใส่ วนั เดือนปี เกิดของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง

7.

ที่อยู่

ใส่ ที่อยูข่ องผูป้ ่ วยเป็ นที่อยูถ่ าวร

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

8.

สถานภาพสมรส

9.
10.

เชื้อชาติ
ศาสนา

สภาพชีวติ ความเป็ นอยูข่ องผูป้ ่ วยในแง่การ
แต่งงาน (การมีเพศสัมพันธ์)
เชื้อชาติของผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
ศาสนาที่ผปู ้ ่ วยนับถืออยูใ่ นปั จจุบนั

11.

เลขทะเบียนผูป้ ่ วย

เลขประจาตัวผูป้ ่ วยของโรงพยาบาล (HN)

12.

เปลี่ยนเป็ น ชื่อ Lab

13.

เลขพยาธิวิทยา

ชื่อ Lab mujlj’
สถานที่ส่งชิ้นเนื้อตรวจและหมายเลขพยาธิ

14.

วันที่วนิ ิจฉัยว่าเป็ นมะเร็ ง วันที่พบว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง หรื อ ถ้าได้จาก
ผลชิ้นเนื้อให้ใช้วนั ที่ส่งผลชิ้นตรวจ

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

ข้อมูลที่จะกรอก

15.
16.

วิธีวินิจฉัย
ตาแหน่ง

วิธีที่แพทย์วินิจฉัยผูป้ ่ วย ให้เลือก 1 ข้อ
ตาแหน่งในร่ างกายของผูป้ ่ วยที่เป็ นมะเร็ ง

17.

ผลทางพยาธิวิทยา

ผลการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ

18.

Grade

19.

ระยะของโรค

20.

การแพร่ กระจายของโรค

ข้อมูลที่ได้จากการตรวจทางห้องปฏิบตั ิการ
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
ให้แพทย์ใส่ ซึ่ งจะเป็ น Staging....... และ
T....N.......M...... ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามแพทย์วินิจฉัย ถ้าไม่มีให้เว้นว่าง
ไว้

วิธีกรอกข้อมูลลงในแบบรายงาน
Tumor Registration Form (ต่อ)
ลาดับ

หัวข้อ

21.

ตาแหน่งที่แพร่ กระจาย

22.

การรักษา

23.

สภาพปัจจุบนั

24.

วันที่ติดต่อล่าสุ ด / วันที่
เสี ยชีวิต

25.

สาเหตุของการเสี ยชีวิต

ข้อมูลที่จะกรอก
บันทึกตามที่แพทย์ให้การวินิจฉัย
ถ้าไม่มีให้เว้นว่างไว้
บันทึกตามที่แพทย์ให้การรักษา สามารถ
เลือกได้หลายข้อ
สภาพหรื ออาการของผูป้ ่ วยในปั จจุบนั
-วันที่ผปู ้ ่ วยติดต่อกับทางโรงพยาบาลครั้ง

สุ ดท้าย
-วันที่ผปู ้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลที่เสี ยชีวิต ถ้าผูป้ ่ วยไม่เสี ยชีวติ
เว้นว่างไว้

การลงรหัสโรคมะเร็ ง
การลงรหัสโรคมะเร็ งจะใช้รหัสตาม ICD-O (Internationl
Classification of Diseases of Oncology) โดยแบ่งออกเป็ น 2 ส่ วน
คือ 1. ตาแหน่งของมะเร็ ง
2. ชนิดของเนื้อเยือ่

การลงรหัสโรค
รหัสโรคได้กาหนดเป็ นรหัสตัวเลข 4 หลักรวมทั้ง
ตัวอักษร “ C ” และ มีตวั เลข 2 หลักเป็ นรหัสของตาแหน่ง
โรค และตัวเลขหลักที่ 3 หลังจุดทศนิยมเป็ นรหัสบอก
ตาแหน่งที่เกิดโรคของอวัยวะให้ละเอียดย่อยลงไป
ตัวอย่างเช่น C50.1 หมายถึง เป็ นมะเร็ งเต้านม ส่ วนของ
Center portion of Breast

C50 BREAST
C50.0 NiPPle
C50.1 Central Portion of Breast
C50.2 Upper-inner quadrant of Breast
C50.3 Lower-Outer quadrant of Breast

C50.4 Upper-outer quadrant of Breast
C50.5 Lower-outer quadrant of Breast

C50.6 Axillary tail of Breast
C50.8 Overlapping lesion of Breast
C50.9 Breast , NOS

การลงรหัสโรค
การลงรหัสตาแหน่งโรคมะเร็ งในตาแหน่งที่ระบุไม่ชดั เจน เรา
สามารถดูผลพยาธิ ประกอบเพื่อระบุตาแหน่งได้ ตัวอย่างเช่น
- Cholanggiocarcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็งที่ ตับ ให้ลงรหัส C22.1
- Hepatocellular carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่ตบั ให้ลงรหัส C22.0
-Infiltrating ductal carcinoma = แสดงว่าเป็ นมะเร็ งที่เต้านม ให้ลงรหัส C50.9

การลงรหั
ส
ชนิ
ด
ของเนื
อ
เยื
อ
่
้
ในการลงรหัสชนิดของเนื้อมะเร็ งใช้คู่มือ ICD-O ซึ่งใช้ตวั เลข 5 หลัก โดย 4
หลักแรก เป็ นรหัสของเนื้อมะเร็ ง เช่น 8070 เป็ นต้น และหลักที่ 5 เป็ นรหัส
บอกพฤติกรรมของโรค รหัสบอกพฤติกรรมของโรคมีดงั นี้
- /0 เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง
- / 1 ไม่แน่นอนว่าเป็ นมะเร็ งชนิดไม่ร้ายแรง หรื อเนื้องอกร้าย
- / 2 มะเร็ งเฉพาะที่
- / 3 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่เป็ น
- / 6 เนื้องอกร้าย ตาแหน่งที่ลุกลาม (ไม่นิยมใส่ )
- / 9 เนื้องอกร้าย ไม่แน่นอนว่าเป็ นตาแหน่งแรก หรื อ ลุกลาม
(ไม่นิยมใส่ )

การลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
ตัวอย่างการลงรหัสชนิดของเนื้อเยือ่
-Adenocarcinoma

รหัสคือ 8140 / 3

-Basal cell carcinoma

รหัสคือ 8090 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งผิวหนัง)

-Carcinoma

รหัสคือ 8010 / 3

- Hepaocellular carcinoma รหัสคือ 8170 / 3 (เป็ นผลของมะเร็ งตับ)

วิธีรวบรวมข้อมูล
แหล่ งข้ อมูลทีได่ ด้
1. หอผูป้ ่ วยในต่างๆ (แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงาน
ผูเ้ สี ยชีวิต,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)
2. แผนกผูป้ ่ วยนอกรวมทั้ง ห้องตรวจพิเศษต่างๆ หน่วยรังสี รักษา
(แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง ,แบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย)

3. ห้องเวชระเบียนรวมทั้งใบรายงานผลการตรวจต่างๆ( แบบบันทึก
ผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง )

วิธีการกรอกแบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
เจ้าหน้าที่ตรวจเอกสารของผูป้ ่ วย ว่าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ งหรื อไม่
ถ้าผูป้ ่ วยเป็ นมะเร็ ง ให้ใส่ แบบบันทึกผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง(สี เหลือง)
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยเท่าที่ทราบ
เวชระเบียนแยกแฟ้ มผูป้ ่ วยที่ยงั ไม่ลงทะเบียน
เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง ทาทะเบียนประวัติผปู ้ ่ วย แบบบันทึกข้อมูล
ผูป้ ่ วยสี เหลือง ใส่ แฟ้ ม(เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบ) ใบ COPY สี ขาว
(เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ งเก็บเพื่อลงข้อมูลใน คอมพิวเตอร์
แฟ้ มที่ลงทะเบียนแล้ว ทาสัญลักษณ์ CANCER หน้าแฟ้ ม

วิธีการจัดเก็บบัตรรายงาน ของผูป้ ่ วยที่ผา่ นขันตอน
ของการลงทะเบียนผูป้ ่ วยโรคมะเร็ ง
1. กรอกข้อมูลในแบบรายงานโรคมะเร็ ง

2 . ลงทะเบียนในสมุดทะเบียน ซึ่งเรี ยกว่า Tumor Number
3. ในแฟ้ มประวัติของ OPD Card จะมีสญ
ั ลักษณ์ที่บอกว่าผูป้ ่ วยรายนี้เป็ นมะเร็ ง
และลงทะเบียนเป็ นตัวอักษร CANCER
4. ทา Index Card โดยเรี ยงตามหมายเลขทะเบียนจากน้อยไปมาก
5. ลงรหัสข้อมูลผูป้ ่ วยโดยใช้ คู่มือ ICD-O
6. ป้ อนข้อมูลลงคอมพิวเตอร์ โดยใช้โปรแกรม Canregt 3.

การติดตามผูป้ ่ วย (Follow Up)
มีการติดตามผูป้ ่ วยในรายที่ Loss Follow Up แต่ละช่วง
เช่น 1 เดือน หรื อ1 อาทิตย์ โดยกรอกข้อมูลของผูป้ ่ วยลง
ในแบบรายงานการติดตามผูป้ ่ วย และส่ งให้ที่งานทะเบียน
มะเร็ ง

การกรอกข้อมูลในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวิต
กรอกข้อมูลผูป้ ่ วยที่เสี ยชีวติ ในแบบรายงานผูป้ ่ วยเสี ยชีวติ
(ข้อมูลจะได้จาก หอผูป้ ่ วยใน)
เจ้าหน้าที่นาส่ งให้กบั งานทะเบียนมะเร็ ง

แบบฟอร์มการขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูลทะเบียนมะเร็ ง
กรอกแบบฟอร์ม การขออนุมตั ิใช้ขอ้ มูล ทะเบียนมะเร็ ง
ให้หวั หน้างานผูค้ วบคุมลงนามอนุมตั ิ
ส่ งให้กบั เจ้าหน้าที่ทะเบียนมะเร็ ง
วิเคราะห์ขอ้ มูลและทารายงาน
เสนอผูอ้ านวยการศูนย์มะเร็ ง ลพบุรี อนุมตั ิ

ภาระงานที่ตอ้ งทาต่อไป
ให้ความรู ้กบั จังหวัดที่พร้อมจะทาทะเบียนมะเร็ ง โดยสนับสนุน วิทยากร และ
เอกสารต่างๆ
จัดทาข้อมูลและสถิติลง Web เพื่อความสะดวกในการใช้ขอ้ มูลต่างๆ และสามารถ
Download โปรแกรม Canreg 3-4 ได้ และเอกสารทั้งหมดได้
จัดทารายงานเผยแพร่ ขอ้ มูลให้กบั สาธารณสุ ขจังหวัดต่าง เป็ นรายเดือน และทา
จุลสาร ราย 3 เดือน เพื่อรายงานข้อมูล
ทารายงานสรุ ปที่ได้จากการวิเคราะห์ขอ้ มูล เป็ นรายเดือน และรายปี
รวบรวมข้อมูลผูป้ ่ วยโรคมะเร็ งจากทุกแหล่ง ในเขตพ้นที่รับผิดชอบ เพื่อเป็ น
ฐานข้อมูลกลาง

สาเหตุที่ทาให้ขอ้ มูลไม่สมบูรณ์
ข้อมูลไม่ละเอียด ไม่กรอกข้อมูล
ข้อมูลผูป้ ่ วยหาย
ผูป้ ่ วยไม่ลงทะเบียนโรคมะเร็ ง

แพทย์ไม่ลงข้อมูล

บัญชีจาแนกโรคเนื้องอกระหวาง
่
ประเทศ
ฉบับปรับปรุงครัง้ ที่ 3
International Classification of
Diseases for Oncology
Third Edition

ศิ ณน
ี าฐ
สนธิ
พงษ์

การจาแนกเนือ้ งอกขึน้ อยู่กบั ตาแหน่ งและโครงสร้ างของเนือ้ เยือ่ คู่มือการให้
รหัสเล่มแรกจัดพิมพ์โดย American Cancer Society ในปี ค.ศ. 1951 (MOTNAC)
เป็ นคู่มอื การให้ รหัส ประกอบด้ วยเลข 3 หลัก (XX.X) ในปี ค.ศ. 1976 องค์ การ
อนามัยโลก ไดด้ จัดพิมพ์หนังสื อบัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
เล่มแรก การให้ รหัสตาแหน่ งโรคใช้ การจาแนกเนือ้ งอกของบัญชีจาแนกโรคระหว่ าง
ประเทศ ฉบับปรับปรุ ง ครั้งที่ 9 (ICD-9) เป็ นพืน้ ฐาน ส่ วนเนือ้ เยือ่ ขยายจาก
MOTNAC ซึ่งเดิมใช้ รหัส 3 หลัก เป็ นรหัส 4 หลัก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 2 ซึ่งจัดพิมพ์ในปี 1990 ทาการแก้ ไดขปรับปรุ ง
โดยคณะทางาน ของ IARC/WHO เพือ่ เป็ นคู่มอื ให้ ผ้ ทู ที่ างานด้ านทะเบียนมะเร็งใช้
ในการลงรหัส ซึ่งหนังสื อเล่มนีได้ ด้ ใช้ กนั แพร่ หลายทั่วโลก
ICD-O ฉบับปรับปรุ งครั้งที่ 3 ดาเนินงานโดยคณะทางานของ IARC/WHO
เช่ นกัน

ความแตกต่ างระหว่ าง
บัญชีจาแนกโรคเนือ้ งอกระหว่ างประเทศ (ICD-O)
กับบัญชีจาแนกโรคระหว่ างประเทศ
ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 10 (ICD-10)

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-10

มะเร็ ง
ปอด
D38.1

ทุติยภูมิ
ไม่แน่ใจ
หรื อ
หรื อ
มะเร็ งลุกลาม เฉพาะที่ เนื้องอกไม่ร้าย ไม่ทราบ
C34.9
C78.0
D02.0 D14.3

ตาราง ดัชนีรหัสเนือ้ งอกที่ปอด ของ ICD-O
มะเร็ งปอด (carcinoma)
มะเร็ งทุติยภูมิของปอด
(metastatic seminoma from the testis)
เนื้องอกเฉพาะที่ปอด (squamous carcinoma in situ)
เนื้องอกไม่ร้ายของปอด (adenoma)
เนื้องอกที่ปอด (carcinoid of uncertain behavior)

C34.9 M-8010
C34.9 M-9061/6
C34.9 M-8070/2
C34.9 M-8140/0
C34.9 M-8240/1

รหัสใน ICD-10 ทีได่ ม่ ใช้ ใน ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3
รหัสที่ไดม่ ใช้ ใน ICD-O
Table 5 page 6, ICD-O Third Edition

รหัสพิเศษใน ICD-O สาหรับต่ อมนา้ เหลือง (C77)
และระบบสร้ างเลือดและหลอดเลือด (C42)
ใน ICD-10 รหัสC77 เป็ นมะเร็ งทุติยภูมิและมะเร็ งไม่ระบุตาแหน่งของ
ต่อมน้ าเหลือง แต่ใน ICD-O รหัสC77ใช้สาหรับตาแหน่งมะเร็ งของต่อมน้ าเหลือง
ซึ่ งเป็ นมะเร็ งปฐมภูมิของต่อมน้ าเหลือง (C81-C85 ใน ICD-10) ส่ วน C42 เป็ นรหัส
ที่ไม่มีใน ICD-10 แต่มีใช้ใน ICD-O
มะเร็ งของม้าม (C26.1) ใน ICD-10 ในกลุ่มระบบย่อยอาหารของ ICD-O
ก็ไม่มีรหัสแต่จะถูกกาหนดให้ใช้รหัส C42 ใน ICD-O ตั้งแต่ฉบับแรกจนถึงปัจจุบนั
ข้อแตกต่างสุ ดท้ายระหว่าง ICD-10 บทที่ 2 และ ICD-O คือ hydatidiform
mole, NOS (C58.9 M-9100/0 ใน ICD-O) ถูกกาหนดให้อยูใ่ นบทที่ 15
“ การตั้งครรภ์ การคลอด และระยะหลังคลอด” (O01.9 การตั้งครรภ์ ไข่ปลาอุก)
และ neurofibromatosis including Von Recklinghausen disease except bone
(M-9540/1) อยูใ่ นบทที่ 17 “ความผิดปกติ ความพิการแต่กาเนิ ดแลโครโมโซม
ผิดปกติ” รหัส Q85.0

คู่มือการลงรหัส ICD-O ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 3

โครงสร้ างและการจัดลาดับ ICD-O

คาย่อ
M - Morphology (โครงสร้างของเนื้อเยือ่ )
NOS - Not Otherwise Specified (ไม่ได้ระบุไว้ที่อื่น)
ICD-O - International Classification of Disease for Oncology
(การจาแนกโรคเนื้องอกระหว่างประเทศ)

การสะกดแบบอังกฤษและอเมริกนั

คาสะกดในหนังสื อเล่มนี้ใช้แบบอเมริ กนั เช่นใช้คา leukemia
และ tumor แทนคาว่า leukaemia และ tumour แบบอังกฤษซึ่งไม่เกิด
ความสับสนมากนักในการเปิ ดหาตามพยัญชนะ แต่คาว่า Oesophgus
ซึ่งภาษาอเมริ กนั ใช้ Esophagus การเปิ ดพยัญชนะต้องดูที่ E (แทน O)

บัญชีเลขตาแหน่ งของร่ างกาย
(Topography – Numerical List)

ในส่ วนที่กล่าวถึงตาแหน่งของร่ างกาย ได้ดดั แปลงจากรหัส
เนื้องอกในบทที่ 2 ของ ICD-10 ซึ่งประกอบด้วยรหัส 4 ตัว จาก C00.0
ถึง C80.9 จุดทศนิยมเป็ นการแบ่งกลุ่มย่อยของรหัส 3 ตัว

โครงสร้ างรหัสในของร่ างกาย
C__ . _
ตาแหน่ง ตาแหน่งย่อย
ตัวอย่าง C50. 2
เต้านม ส่ วนบนด้านในเต้านม

บัญชีเลขรู ปแบบ เซลล์
(Morphology - Numerical list)

เลขรู ปแบบเซลล์ประกอบด้วยรหัส 5 หลัก จาก M-8000/0 ถึง
M-998-/3 ตัวเลข 4 หลักแรกบอกชนิดของเนื้อเยือ่ (จุลกายวิภาคศาสตร์ของ
เนื้อเยือ่ ) เลขหลักที่ 5 หลัง / คือ รหัสคุณลักษณะซึ่ งจะบอกว่าเนื้องอกนั้น
เป็ นมะเร็ งหรื อไม่

โครงสร้ างรหัสรูปแบบเซลล์
_ _ _ _ /_ _
ชนิดของเนื้อเยือ่ คุณลักษณะ ระดับ

ตัวอย่าง well differentiated adenocarcinoma
รหัส M – 8140 / 3 1
ชนิดของเซลล์ คุณลักษณะ ความแตกต่าง
(adeno-)
(carcinoma) (well differentiated)

รหัสอีกตัวซึ่งแยกออกมาสาหรับระดับ หรื อความแตกต่าง ในมะเร็ ง
ต่อมน้ าเหลือง หรื อมะเร็ งเม็ดโลหิ ต เลขหลักนี้ใช้สาหรับระบุวา่ เป็ น T-cell
B-cell Null-cell และ NK-cell
การลงรหัส ICD-O ประกอบด้วย 10 หลัก โดยบอกตาแหน่งโรค
4 หลัก ชนิดของเซลล์มะเร็ ง 4 หลัก คุณสมบัติ 1 หลัก และลาดับหรื อความ
แตกต่าง 1 หลัก

การจัดลาดับรู ปแบบตัวเลขใน ICD-O
(Format of ICD-O Terms in Numerical List)
ตาแหน่งของโรคหรื อชนิดของเซลล์จะปรากฏในเลขรหัสเพียง
ครั้งเดียว โดยที่อกั ษรตัวเข้มจะเป็ นคาที่นิยมใช้ ตามตัวอย่างในตาราง
คาแรกที่พิมพ์ดว้ ยตัวเข้มและตามด้วยเป็ นคาที่มีความหมายเหมือนกัน
ในบางกรณี อาจไม่มีความหมายเหมือนกันแต่อาจเป็ นกลุ่มย่อยของค่า
ข้างบนและไม่มีการระบุรหัสเป็ นอย่างอื่น

Table 10 page 10, ICD-O Third Edition

ดัชนีตัวอักษร (Alphabetic Index)
ดัชนีตวั อักษรใช้ได้ท้ งั การให้รหัสโรคและผลทางพยาธิวิทยา
รหัสตาแหน่งโรคจะเริ่ มด้วย C ซึ่งเป็ นรหัสตัวแรกของ ICD-10 บทที่ 2
รหัสของพยาธิวิทยาใช้ M เป็ นอักษรตัวแรก และการเรี ยงลาดับอักษร
จะใช้ท้ งั คานามและคาคุณศัพท์ เช่น “ basophil adenocarcinoma ”
จะอยูภ่ ายใต้ B สาหรับ “ basophil ” และ A สาหรับ “ adenocarcinoma,
basophil ”

รู ปแบบและการใช้ ดชั นีตวั อักษร
(Format and Use of Alphabetic Index)
คาแรกที่ปรากฏภายใต้ดชั นีตวั อักษร คือ “ Abdomen “ ในแต่ละ
กลุ่มคาจะไม่มีการใช้รหัส C และ M ปนกัน ถ้ามีการเปลี่ยนกลุ่มจะมีการ
เว้นบรรทัด ดั้งนั้นการเว้นบรรทัดหมายถึง
1. การเปลี่ยนรหัสจากตาแหน่งเป็ นรหัสเนื้อเยือ่ หรื อ
2. การจบรหัสกลุ่มโรค

ตาแหน่ งการเปลีย่ นแปลงทีค่ ล้ ายเนือ้ งอก
(Tumor-like Lesions and condition)

Table 11page 11 ICD-O Third Edition

ในตอนท้ายตารางข้างต้นดัชนีตวั อักษรจะรวมถึงตาแหน่ง
การเปลี่ยนแปลงที่คล้ายเนื้องอก ซึ่งอาจทาให้ เกิดความสับสนว่า
เป็ นเนื้องอก เช่น คาที่ลงท้ายว่า “ oma ” หรื อสภาพเบื้องต้นที่ยงั ไม่ใช่
เนื้องอก ใน ICD-O จะไม่มีรหัสผลชิ้นเนื้อ (M-) แต่มีขีด 7 ขีดแทน
(M-------) และมีหมายเหตุ (see SNOMED) – Systematize Nomenclature
of Medicine และไม่มีรหัสให้เนื่องจากถ้อยคาดังกล่าวไม่ใช่เนื้องอก

การจัดบัญชีมะเร็งเม็ดเลือดและต่ อมนา้ เหลือง
(Lymphoma and Leukemia Listing)
เนื่องจากการประสมคาหรื อจัดกลุ่มของ lymphoma และ
leukemia มีมาก ฉะนั้นจึงมีการจาแนกดัชนีของ lymphoma และ
leukemia ไว้เพียงอย่างละ 1 คาเท่านั้น

ความหมายของ NOS และการใช้
NOS จะพิมพ์หลังคาหรื อข้อความของตาแหน่งโรคหรื อผลพยาธิ ฯ
แต่ในการจัดดัชนี จะพิมพ์เรี ยงเป็ นลาดับแรก รหัสที่ตามด้วย NOS ใช้ใน
กรณี ดงั นี้
1. เป็ นคาที่ไม่มีการแก้ไขดัดแปลง
2. เป็ นคาที่ไม่มีคาคุณศัพท์ปรากฏในที่อื่น
3. เป็ นคาที่ใช้ในความหมายที่เข้าใจโดยทัว่ ไป

สรุปกฎการใช้ ICD-O ฉบับแก้ ไดขครั้งที่ 3
RULE A ตาแหน่ งของโรคและตาแหน่ งทีได่ ม่ ระบุเฉพาะ : ถ้ าการ
วินิจฉัยไดม่ ระบุเนือ้ เยือ่ ทีเ่ ป็ นตาแหน่ งเริ่มต้ นทีช่ ัดเจน การให้ รหัสจากดัชนี
ตัวอักษรที่เหมาะสม คือ ill-defined site ทีจ่ าแนกเป็ น “ NOS ” ill-defined
site เช่น arm เนื้อเยือ่ มีหลายองค์ประกอบ แต่ squamous cell carcinoma of
arm ใช้รหัส C44.6

Table 16 page 24, ICD-O Third Edition

RULE B คาอุปสรรคเติมหน้ าคา: ถ้าตาแหน่งของโรคมีคา
อุปสรรค เช่น peri-, para-, รหัสที่เหมาะสม คือ ill-defined site C76
เว้นแต่ชนิดของเนื้องอกเริ่ มต้นที่เนื้อเยือ่ นั้น
RULE C เนือ้ งอกครอบคลุมหลายตาแหน่ ง: เมื่อก้อนเนื้องอกมี
ขอบเขต 2 ตาแหน่ง หรื อมากกว่า ให้ใช้รหัสย่อย “ .8 ” เช่น retrocecal
tissue จะใช้รหัส C48.0

RULE D รหัสตาแหน่ งของ lymphoma: ถ้า lymphoma ครอบคลุม
ตาแหน่งของต่อมน้ าเหลืองหลายตาแหน่ง ใช้รหัส C77.8 ถ้าไม่ระบุ ใช้ C77.9

Table 17 page 25, ICD-O Third Edition
RULE E รหัสตาแหน่ งของ leukemia: ใช้รหัส C42.1 (ไขกระดูก)
ยกเว้น myeloid sarcoma (M-9930/3)
RULE F รหัสคุณลักษณะของเนือ้ เยือ่ : ถ้าคาที่ถกู ต้องไม่ปรากฏใน
ICD-O ใช้รหัสหลักที่ 5 ตามความเหมาะสม เช่น benign chordoma ใช้
รหัส M-9370/0

RULE G ระดับหรือการเปลีย่ นแปลง: การให้รหัสใช้ค่าสู งที่สุด เลข
หลักที่ 6 นี้ สามารถใช้กบั เซลล์ของ lymphoma และ leukemia ซึ่ ง T-cell (รหัส 5)
B-cell (รหัส 6) Null cell (รหัส 7) และ NK cell (รหัส 8) ควรใช้ก่อนรหัส 1 – 4

Table 21 และ Table 22 page 31, ICD-O Third Edition
RULE H ตาแหน่ งของโรคทีส่ ั มพันธ์ กบั เนือ้ เยือ่ : เมื่อไม่มีการบอกตาแหน่งของโรคที่
ชัดเจน การลงรหัส ใช้ตาแหน่งของโรคที่ระบุไว้ในวงเล็บหลังรหัสของเนื้อเยือ่
เช่น retinoblastoma ใช้รหัส C69.2

Table 23 page 32, ICD-O Third Edition

RULE J การวินิจฉัยเนือ้ เยือ่ ผสม: ถ้าคาที่อ่านไม่มีอยูใ่ น ICD-O ให้เปลี่ยน
ตาแหน่งของคา เนื่องจาก ใน ICD-O ไม่มีคาประสมทุกคา ตัวอย่าง
“ myxofibrosarcoma ” ไม่มีใน ICD-O แต่มี “fibromyxosarcoma ”
RULE K การลงรหัสตาแหน่ งที่เป็ น multiple term: ถ้าการวินิจฉัยนั้น
มีคาคุณศัพท์ 2 ตัวและมีรหัสแตกต่างกัน ถ้าไม่มีรหัสเฉพาะสาหรับคานั้น
ให้ใช้รหัสที่มีค่ามาก กรณี ที่มีรหัสมากกว่า 2 ให้ใช้ตวั ที่มีค่ามากที่สุด

ใบรับรองการเป็ นสมาชิก IACR