PERIURBAN PARKS Poprawa warunków środowiskowych na pograniczach obszarów miejskich Metropolia „Silesia” Przystąpienie Metropolii „Silesia” do projektu PERIURBAN PARKS Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne Struktura użytkowania gruntów Metropolii.
Download ReportTranscript PERIURBAN PARKS Poprawa warunków środowiskowych na pograniczach obszarów miejskich Metropolia „Silesia” Przystąpienie Metropolii „Silesia” do projektu PERIURBAN PARKS Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne Struktura użytkowania gruntów Metropolii.
Slide 1
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 2
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 3
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 4
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 5
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 6
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 7
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 8
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 9
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 10
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 11
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 12
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 13
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 14
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 15
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 16
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 17
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 18
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 19
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 20
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 21
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 22
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 23
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 24
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 25
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 26
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 2
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 3
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 4
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 5
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 6
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 7
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 8
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 9
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 10
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 11
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 12
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 13
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 14
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 15
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 16
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 17
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 18
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 19
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 20
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 21
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 22
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 23
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 24
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 25
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl
Slide 26
PERIURBAN PARKS
Poprawa warunków środowiskowych na
pograniczach obszarów miejskich
Metropolia „Silesia”
Przystąpienie Metropolii „Silesia”
do projektu PERIURBAN PARKS
Fot.: Agnieszka Szczepańska-Góra – zbiory prywatne
Struktura użytkowania gruntów
Metropolii „Silesia”
Jeden z najbardziej zazielenionych obszarów w Polsce.
Tereny zalesione (stopień lesistości):
-
Polska - 28,5 %,
-
Województwo Śląskie – 31 %,
-
Metropolia „Silesia” – 23% .
31%
46%
23%
tereny zurbanizowane
tereny zalesione
użytki rolne oraz grunty odłogowane
Znaczną
część
gruntów
rolnych
Metropolii
„Silesia”
zajmują
Pracownicze Ogródki Działkowe stanowiące ważny składnik
terenów zieleni i rekreacji.
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny
Metropolii „Silesia”
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny oparty jest
na:
- kompleksach leśnych,
- licznych parkach miejskich,
- sztucznych zbiornikach wodnych,
- licznych ośrodkach wypoczynku codziennego i
świątecznego.
Wiele terenów leśnych i parkowych zostało
utworzonych
w
ramach
Leśnego
Pasa
Ochronnego GOP w 1968 r., pełniącego funkcje:
• ochronną – jako przeciwwaga dla środowiska
zanieczyszczonego w wyniku działalności
przemysłu ciężkiego;
• rekreacyjną
–
miejsce
wypoczynku
codziennego i świątecznego dla mieszkańców
miast ówczesnego GOP.
Formy ochrony przyrody w Metropolii „Silesia”:
- 4 rezerwaty przyrody (Las Murckowski, Ochojec, Dolina Żabnika, Segiet),
- 1 park krajobrazowy (Park Orlich Gniazd),
- 2 obszary Natura 2000 (Pustynia Błędowska, Podziemia TarnogórskoBytomskie),
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (Źródliska Kłodnicy, Uroczysko
Buczyna, Wzgórze Gołonoskie, Żabie Doły, Suchogórski Labirynt Skalny),
- liczne użytki ekologiczne.
Waga problematyki terenów
rekreacyjnych w Metropolii „Silesia”
• Rola terenów rekreacyjnych: umożliwiają wykorzystanie nawet krótkiego czasu wolnego na
regenerację sił fizycznych i psychicznych pod warunkiem, że tereny te są łatwo dostępne i oferują
atrakcyjny program sportowy i wypoczynkowy w estetycznym otoczeniu;
• Aktualność problematyki: obserwuje się coraz większe zainteresowanie mieszkańców miast
Metropolii „Silesia” aktywnym spędzaniem czasu wolnego w kontakcie z przyrodą (pomimo statystyk
wskazujących, że oglądanie TV i spotkania towarzyskie to najpopularniejsza forma wypoczynku).;
• Infrastruktura do uprawiania sportu i rekreacji: zarówno na obszarze leśnych Metropolii, jak i w
licznych ośrodkach sportowo-rekreacyjnych infrastruktura jest zróżnicowana i adresowana do różnych
grup użytkowników w zależności od wieku i obszaru ich zainteresowania;
Obszar opracowania PERIURBAN PARKS
Kryteria wyboru obszaru
do projektu PERIURBAN Parks
Metropolia “Silesia” obejmująca 14 miast członkowskich, nie posiada wyraźnej strefy
podmiejskiej, dlatego trudno wyznaczyć jeden podmiejski teren zieleni - reprezentatywny dla
całego obszaru.
Kryteria wyboru obszaru do projektu Periurban:
• Obszar opracowania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w założeniach do
projektu Periurban Parks (musi posiadać m.in.: wartość przyrodniczą, pełnić funkcje
społeczne i rekreacyjne), w tym;
– znajdować się w granicach co najmniej dwóch miast wchodzących w skład Metropolii;
– odzwierciedlać wspólne problemy w zarządzaniu tego typu terenami, właściwe dla innych
miast GZM;
– być reprezentatywnym przykładem innych podobnych kompleksów zlokalizowanych w
obrębie Metropolii.
Na potrzeby projektu obszar ten został nazwany „Południowy (międzygminny) kompleks
leśny”. Nazwa ta nie stanowi oficjalnej nazwy wybranego kompleksu leśnego, o pow. ok. 80
km2.
Wybrany obszar zieleni:
Południowy (międzygminny) kompleks leśny
Cechy wybranego obszaru:
• Zlokalizowany
jest
w
granicach
administracyjnych trzech miast Metropolii
„Silesia” tj. Katowic, Mysłowic, Tychów;
• Powierzchnia obszaru to ok. 80 km2, w
tym:
– teren lasu - 88% obszaru opracowania:
•w
całości
ochronnych;
zaliczany
do
lasów
• posiada wysokie wartości ekologiczne
m.in. utworzone rezerwaty (Ochojec,
Las Murckowski), użytek ekologiczny
(Płone Bagno), zespół przyrodniczokrajobrazowy (Źródliska Kłodnicy);
• Jest to las gospodarczy udostępniany
dla celów rekreacji i turystyki.
– pięć ośrodków rekreacyjnych (wypoczynku codziennego i świątecznego):
• 3 ośrodki w granicach administracyjnych Katowic – Dolina Trzech Stawów, Bolina,
Janina-Barbara;
• 1 ośrodek na administracyjnej granicy Mysłowic i Katowic tj. Wesoła Fala;
• 1 ośrodek w granicach administracyjnych Mysłowic tj. Słupna.
Funkcje rekreacyjne
obszaru opracowania – Periurban Parks
Fot.:Agnieszka Szczepańska-Góra i Bogna Gwoździewicz
Przyroda w obszarze opracowania
Periurban Parks
fot: internet
Przegląd wybranych „atrakcji” przyrodniczych
i rekreacyjnych 14 miast Metropolii „Silesia”
Gliwice
Palmiarnia Gliwice, źródło http://maps.google.pl
Kąpielisko Leśne, źródło http://maps.google.pl
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, plac zabaw; Fot:
archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 11,2% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek Wypoczynkowy TUR „Czechowice” – baza noclegowa, boiska, place
zabaw, sezonowe kąpielisko, wypożyczlania sprzętu wodnego i rowerów, rampa dla
rolkarzy, punkty gastronomiczne, pole namiotowe, jazda konna dla dzieci i dorosłych
z instruktorem.
Kąpielisko Leśne - kompleks 3 basenów podzielonych na kategorie wiekowe, o
zróżnicowanej głębokości, plac zabaw dla dzieci, boiska do piłki siatkowej, punkty
gastronomiczne.
Palmiarnia w parku Chopina - pierwsze szklarnie powstały w 1880 r., pawilony
roślin: użytkowych, tropikalnych, sukulentów i historyczny;
Ośrodek Wypoczynkowy „Czechowice”, leśne jeziorko tzw.
„Bagry”; źródło http://maps.google.pl
Zabrze
Kąpielisko Leśne – Maciejów, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Ośrodek Jeździecki, źródło: www.mosir.zabrze.pl
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: www.um.zabrze.pl
• Tereny zieleni zajmują 21% pow. miasta:
12, 13% - lasy,
1,94 % - grunty zadrzewione i zakrzewione,
6,62% - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe,
• 8 ogólnodostępnych miejskich parków;
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Kąpielisko Leśne – Maciejów – obiekt wybudowano w 1933 r., teren o pow. 24 ha,
dwa baseny o zróżnicowanej głębokości, zjeżdżalnie, boiska, kawiarnia, Ośrodek
Jeździecki.
Miejski Ogród Botaniczny - pow. 6,5 ha, najbogatszy zbiór na terenie Górnego
Śląska tj. ok. 4500 sztuk okazów drzew i krzewów, około 200 taksonów bylin oraz
bogata kolekcja roślin pochodzących praktycznie ze wszystkich stref klimatycznych;
Miejski Ogród Botaniczny, źródło: pl.wikipedia.org.
Bytom
Konie w rezerwacie bukowym „Segiet” fot. W.
Sokolnicki
Stok narciarski w Sportowej Dolinie,
źródło: www.dsd.pl
Hibernujące nocki duże - fot. K. Sachanowicz
• Tereny zalesione – 18,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 1,4% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Dolomity Sportowa Dolina – całoroczny stok narciarski dł. 700 m (3 wyciągi),
zimowy tor dla quadów i saneczkowy, trasy rowerowe i widokowe, centrum tenisowe,
pensjonat, miejsce odbywania się masowych imprez plenerowych, i inne;
Rezerwat Przyrody Segiet –powołany w 1953r. w celu zachowania - ze względów
naukowych, dydaktycznych i społecznych - fragmentu naturalnego lasu bukowego z
domieszką świerka i jodły występującego na obszarze dawnych wyrobisk górniczych.
IV Bytomska Noc Świętojańska – Nabucco wyk. Opera
Śląska, miejsce Sportowa Dolina fot. A. Zakrzewski
Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie – obszar Natura 2000 - jeden z największych
systemów podziemnych na świecie, zlokalizowany pomiędzy Bytomiem i Tarnowskimi
Górami, będący pozostałością po trwającym kilkaset lat górnictwie wapieni
kruszconośnych. W podziemiach zimuje co najmniej kilkanaście tysięcy nietoperzy 8 gatunków, w tym nocek duży.
Zabytkowy Park Miejski im. Franciszka Kachla;
Ruda Śląska
Las Kochłowicki, fot. Archiwum prywatny
Zdebel, archiwum prywatne
• Tereny zalesione – 19,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,7 % pow. miasta.
Tereny zieleni przy ul. Brata Alberta – wkomponowana w krajobraz
hałda po eksploatacji węgla kamiennego źródło: www.rtpd.eu
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Liczne parki, ośrodki sportowo- rekreacyjne np. Rybaczówka, Zdebel, Przystań oraz stawy
powstałe w wyniku zapełnienia zapadlisk po eksploatacji węgla kamiennego.
Las Kochłowicki - szczątkowa pozostałość po pierwotnych puszczach stanowiąca bazę
sportowo-rekreacyjną miasta.
Staw piaski – łabędzie, źródło: www.rudaslaska.com.pl
Rybaczówka –część ośrodka wypoczynkowego Radoszowy po zmianie jej funkcji z
ogólnowypoczynkowej na wędkarsko-hodowlaną. Stawy, kanał i oczko wodne otoczone
lasami.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Zdebel – W latach 30. XX w. istniały stawy hodowlane
karpia oraz kąpielisko naturalne. W 1964 r. oddano do użytku basen kąpielowy. Aktualnie:
basen kąpielowy, boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, plac zabaw dla dzieci. W
otoczeniu wartościowe tereny przyrodnicze
Rybaczówka, www.rudaslaska.com.pl
Świętochłowice
Wąwóz na Wzgórzu Hugona,
źródło: www.wikipedia.pl
OSiR Skałka, źródło: www.swietochlowice.pl
Mistrzostwa Śląska Off-road, OSiR Skałka
II Piknik Forteczny przy schronie Nr 39
(park w Piaśnikach); źródło: www.fotosi.pl
Potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
•
•
Rozwój przemysłu na terenie przyczynił się do daleko idących przekształceń środowiska przyrodniczego - brak obecnie
roślinności o charakterze naturalnym, a roślinność półnaturalna jest rzadka;
Występują głównie zbiorowiska ruderalne, tereny parkowe (3,5% pow. miasta), wtórnie zadrzewione;
Tereny ciekawe przyrodniczo to wyodrębnione zespoły florystyczno-faunistyczne (5) mające ogromne znaczenie dla
funkcjonowania otaczających je ekosystemów:
• Zespół rolniczo-leśny północno-zachodnich Świętochłowic,
• Zespół wzgórza Hugona,
• Zespół parkowo leśny Piaśniki- Chropaczów,
• Zespół Parkowo- Leśny “Planty Bytomskie”,
• Zespół Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego “Skałka” – stanowiący jednocześnie najbardziej popularną bazę sportoworekreacyjną miasta. Wyposażenie: stadion sportowy z torem żużlowym i boiskiem piłkarskim, kompleks boisk do gier w piłkę
ręczną, koszykową i siatkową, korty tenisowe, kąpielisko, przystań kajakowa, tor speedrowerowy.
Piekary Śląskie
Park Góra Kalwaria przy ulicy Bytomskiej;
źródło: www.krajobrazy.pl
Kopiec Wyzwolenia, źródło: www.krajobrazy .pl
Sowa uszatka na polach w pobliżu
lasu „Lipki” fot. M.Szydłowski
Przystań wędkarska na zachodnim wale zbiornika
Kozłowa Góra fot. Michał Szydłowski
• Tereny zalesione – 5,3% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,45% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
• Obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy,
Las Doblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.
• Kozłowa Góra (Jezioro Świerklanieckie) – zbiornik utworzony dla celów militarnoobronnych w latach 1935-39. Obecnie jest źródłem zaopatrzenia w wodę pitną
mieszkańców Górnego Śląska, pełni funkcję przeciwpowodziową i jest miejscem
wypoczynku i rekreacji. Okolice zbiornika są miejscem lęgowym wielu gatunków
ptaków. Szata roślinna i zwierzęca jeziora i jego okolic jest bardzo urozmaicona,
występują gatunki pospolite, bardzo rzadkie w skali całego kraju lub regionu, a także
objęte ochroną.
Zawody wędkarskie Kozłowa Góra Colmic 28.06.08
www.zawodywedkarskie.info
Chorzów
Pola Marsowe
Plaża
Skansen
Park Linowy Palenisko; poniżej Paintball Park
• Tereny zalesione – 6,7% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 16,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (pow. 620 ha) – utworzony w
latach 50-tych ubiegłego wieku na terenie w 75% pokrytym hałdami,
odpadami pogórniczymi i komunalnymi oraz bagnami. Największy tego typy
obiekt w Europie. Miejsce wypoczynku codziennego dla mieszkańców
Chorzowa, Katowic, Siemianowic Śląskich oraz świątecznego nie tylko dla
mieszkańców województwa śląskiego. Na terenie parku znajdują się m.in.:
•
•
•
•
Wesołe miasteczko,
Śląski Ogród Zoologiczny,
Planetarium,
Górnośląski Park
Etnograficzny,
• Stadion Śląski,
• Kąpielisko „Fala”,
•
•
•
•
•
•
•
Paintball Park,
Park Linowy „Palenisko”,
Hala Wystaw „Kapelusz”,
Kolejka Szynowa,
Galeria Rzeźby Śląskiej,
Zaplecze gastronomiczne
Ścieżki rowerowe,
•
•
•
•
•
Wesołe Miasteczko
Rosarium,
Korty tenisowe,
Ośrodek Harcerski,
Strzelnica sportowa,
Ośrodek jazdy konnej.
Śląski Ogród Zoologiczny
Siemianowice Śląskie
Ścieżka rowerowa
w Bażantarni
Plac zabaw w Parku Górnik źródło: portal
miejski
Park Pszczelnik źródło: portal miejski
Basen w Parku Pszczelnik źródło: portal miejski
• Tereny zalesione – 1,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,72% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat przyrody „Przełajka” – łąki wilgotne, na których występują m.in.: storczyk
szerokolistny, skrzyp błotny, wełnianka wąskolistna, knieć błotna. Zobaczyć tutaj można
różnorodne gatunki ptaków tj.: skowronki, pokląskwy, potrzosy, bażanty, kuropatwy.
Pole Golfowe www.slaskiklubgolfowy.pl
6 użytków ekologicznych, w tym:
• Park Pszczelnik – występowanie unikatowych w skali miasta gatunków roślin oraz wiele
ciekawych, kilkusetletnich drzew, będących pozostałością dawniej rosnących tu borach,
• Bażantarnia – największy kompleks lasów w mieście, można tu spotkać jedynego ssaka
średniej wielkości sarnę, bardzo rzadko łasicę, często liczne zające.
5 parków: Park Miejski, Park Górnik, Park Hutnik, Park Pszczelnik i Park Bytkowski; cztery
pierwsze z nich zostały wpisane do rejestru zabytkowych założeń ogrodowych w Polsce.
Wiewiórka w Lasku Bytkowskim
Sosnowiec
Ośrodek rekreacyjny Balaton fot. Archiwum prywatne
Park Leśna w Kazimierzu Górniczym : mini zoo oraz muszla
koncertowa
• Tereny zalesione – 16,8% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,3% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Park Leśna – w dzielnicy Kazimierz Górniczy, dar górników z kopalni KWK “Kazimierz”
dla okolicznych mieszkańców z 1966. W jego skład wchodzą dwa jeziora, las, 2 km
ścieżek spacerowych z ławkami i placami zabaw, amfiteatr z muszlą koncertową,
kawiarnie. Największą atrakcją parku jest mini-zoo.
Dawny Ośrodek rekreacyjny Balaton - miejsce wypoczynku, w chwili obecnej bez
infrastruktury z 10-cio ha zarybianym stawem z malowniczą wysepką, otoczony
kompleksem leśnym o pow. 30 ha. Działa tu prywatna restauracja.
Park Środula – powstający stopniowo od 1991 na nieużytkach po polach uprawnych
zlikwidowanego PGR-u. Główną atrakcją parku jest oświetlony stok narciarski powstały
na usypanej w tym celu górze o wys. 50 m.
Stok narciarski w Parku Środula
Dąbrowa Górnicza
Pogoria I -Spławikowe Zawody SSR Dąbrowy
Górniczej –22.08.2010 źródło: www.rybobranie.pl
Pogoria IV - Ścieżka rowerowa
foto: Dariusz Nowak
Pogoria I –Przystań Jachtowa Klubu Tramp
Południowo-wschodnia część Pustyni Błędowskiej
www.wikipedia.pl
• Tereny zalesione – 21,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,95% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Pustynia Błędowska - największy w Polsce obszar lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego (około
33 km²). Obszar objęty jest programem ochrony Natura 2000. Pochodzenie antropogeniczne - w wyniku
intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni oraz wycinki drzew na potrzeby
górnictwa i hutnictwa poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin.
Pogorie I, II. III i IV (Pojezierze Dąbrowskie) - zespół zbiorników wodnych będących zalanymi wyrobiskami
piasku podsadzkowego wydobywanego na potrzeby okolicznych kopalń węgla.
– Najstarsza Pogoria I (1943 r.) otoczona lasami oraz ośrodkami wypoczynkowymi, pensjonatami i klubami.
– Użytek ekologiczny Pogoria II - miejsce gniazdowania kolonii mew śmieszek, kaczek i perkozów.
– Pogoria III jest oazą windsurfingowców i żeglarzy.
– Pogoria IV jest najnowszym, największym i najmniej zagospodarowanym obiektem.
Park Zielona – Ścieżka dydaktyczna
„Uroczysko Zielona” foto: Dariusz Nowak
Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” - tereny chronione ze względu na wiele form krasowych, olbrzymie
systemy jaskiniowe, przestrzenną zmienność zbiorowisk roślinnych wśród których jest wiele rzadkich
gatunków.
Park Zielona źródło: Dariusz
Jaworzno
Zalew Sosina: Amfiteatr i scena, pole namiotowe , kort tenisowy fot. archiuwm prywatne
• Tereny zalesione– 34,1%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,76% pow. miasta.
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” – pow. 42,32 ha w obrębie rozległego kompleksu leśnego.
Obejmuje całą dolinę potoku Żabnik, w której rosną rzadkie i zagrożone rośliny wodne, szuwarowe i
torfowiskowe otoczone borami sosnowymi i mieszanymi. Bogata i zróżnicowana fauna zawierająca
ponad 100 gatunków z czego 44 prawnie chronione.
Obszar chronionego krajobrazu Dobra-Wilkoszyn – pow. 321,87 ha., powołany w celu ochrony
rzadkich roślin i źródeł wody siarczanowej. Kompleks leśny tworzą głównie bory i lasy mieszane. Obok
funkcji przyrodniczej pełni również funkcję naukową oraz dydaktyczną oraz rekreacyjną - zalewisko
pogórnicze .
Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Sosina” – zbiornik o pow. 50 ha, 30 ha zajmuje kompleks
leśno-łąkowy położony wokoło zbiornika. W środkowej części zbiornika, na niewielkiej wyspie istnieje
rezerwat ptactwa wodnego. W południowo-zachodniej części zbiornika znajduje się kąpielisko
strzeżone - piaszczyste i trawiaste plaże, boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu
pływającego oraz amfiteatr.
Rezerwat Przyrody „Dolina Żabnika” - rzeka Żabnik
fot. Krystyna Foryś
Katowice
Szopienice Bagry, w tle Sosnowiec osiedle
Naftowa
Ośrodek rekreacyjny Bolina
III Katowicki Festiwal Biegu im. Jerzego
Kukuczki na Dolinie Trzech Stawów
• Tereny zalesione – 39,5%,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 3,14% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
„Szopienice - Borki” zespół przyrodniczo – krajobrazowy na granicy Sosnowca i Katowic.
Kompleks stawów o pow. 200 ha: Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus oraz kilka
mniejszych. Powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy.
Różnorodność form faunistycznych i florystycznych, dogodne miejsce do uprawiania sportu i
rekreacji mieszkańców dwóch miast.
Dolina Trzech Stawów –usytuowany w kompleksie lasów Nadleśnictwa Katowice obr. Murcki.
Wyposażenie: sieć stawów m.in. kąpielowy i "kajakowy", place zabaw, stoliki szachowe, stoły do
ping-ponga, korty tenisowe, tor do jazdy na rolkach, boisko piłkarskie., bulodromy, place zabaw,
ośrodek jeździecki, camping, restauracje i „ogródki letnie”. Do parku przylega lotnisko sportowe
aeroklubu śląskiego. Odbywają się imprezy kulturalne - koncerty, festyny, spotkania z artystami,
imprezy sportowe - zawody w biegach, kolarstwie, wędkarskie itp.
Odpoczynek przy szachach w Dolinie Trzech
Stawów
Koncert promenadowy „Od Bacha do Beatlesów”
– Filharmonia Zabrzańska www.estradaslaska.pl
Mysłowice
Kąpielisko otwarte Słupna
Słupna – boisko do siatkówki plażowej
Ośrodek „Wesoła Fala” – Zalew oraz baza noclegowa Klubu Jeździecko-Tenisowego PURUS
• Tereny zalesione – 25,1% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 0,26% pow. miasta,
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Ośrodek sportowo-wypoczynkowy „Wesoła Fala” – usytuowany w kompleksie lasów
Nadleśnictwa Katowice. Zbiornik wodny, korty tenisowe, wypożyczalnia sprzętu wodnego, plac
zabaw, restauracja, klub jeździecki, koło wędkarskie oraz domki kempingowe do wynajęcia.
Przechodzi tędy Szlak Wesołej Fali. W pobliskich lasach przebiegają trasy do jazdy konnej i
biegów w psami. Odbywają się cykliczne zawody psich zaprzęgów (2009 r. Puchar Świata).
Ośrodek rekreacyjny Słupna – w jego skład wchodzą kąpielisko i kompleks boisk do siatkówki
plażowej (uważany za jeden z najładniejszych w kraju). Boiska służą do organizacji zawodów
najwyższej rangi tj. Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży i Mistrzostwa Polski w siatkówce
plażowej.
Silesiana 2009 Wyścigi
Psich Zaprzęgów
Tychy
OW „Paprocany” fot. Archiwum prywatne
XIV Perła Paprocan 7.11.2010 r. –coroczny
bieg dookoła jeziora Paprocańskiego (7 km)
• Tereny zalesione – 28,5% pow. miasta,
• Parki spacerowo-wypoczynkowe – 2,85% pow. miasta,
OW „Paprocany” plac zabaw
Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią
piwa z 1899 roku www.wikipedia.pl
Ptactwo wodne
w Parku Północnym
Wybrany potencjał przyrodniczy i rekreacyjny:
Miasto otoczone dużymi kompleksami lasów: Leśnym Pasem Ochronnym oraz kompleksami
leśnymi pozostałymi po Puszczy Pszczyńskiej (Lasy Jasień, Kobiórskie, Murckowskie,
Podlesie).
Na terenie miasta istniej 9 parków.
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany” - nad Jeziorem Paprocańskim, w obrębie lasów
kobiórskich, łącznie 1.074,90 ha terenów zieleni. Wyposażenie ośrodka: przystań kajakowa,
domki campingowe, pole namiotowe, plaża strzeżona z zapleczem, 3 boiska asfaltowe do gier
zespołowych, plac zabaw dla dzieci, tor kajakowy 1000m, park z alejkami, zaplecze
gastronomiczne.
Tychy Papiernia - miejsce rozpoczęcia zielonej trasy rowerowej
Dziękujemy za uwagę
Bogna GWOŹDZIEWICZ
Agnieszka SZCZEPAŃSKA-GÓRA
Górnośląski Związek Metropolitalny
ul. Barbary 21a,
40-053 Katowice
tel: +48 (32) 253-0425
fax: +48(32) 253-0435
e-mail: [email protected]
www.gzm.org.pl