Slide 1

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 2

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 3

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 4

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 5

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 6

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 7

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 8

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 9

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 10

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 11

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 12

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 13

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 14

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 15

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 16

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 17

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 18

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.


Slide 19

Feliks Nowowiejski
1877-1946
życie i twórczość

opracowała Jolanta Stefańska

Rodzina i dzieciństwo
•

•

W XIX wieku miasteczko Barczewo
na Warmii (niedaleko Olsztyna)
nazywało się Wartembork i należało
do Prus. Ród Nowowiejskich był
związany z Warmią co najmniej od
przełomu XVII i XVIII wieku.
Ojciec kompozytora, Franciszek,
krawiec z zawodu, był wspominany
jako bardzo uczciwy człowiek, wielki
patriota, prowadził też polską
księgarnię i bibliotekę (w ramach
Towarzystwa Czytelni Ludowych).
Jego druga żona, Katarzyna z domu
Falkówna, pochodziła z Butryn.
Katarzyna i Franciszek Nowowiejscy
wychowali ośmioro wspólnych dzieci
(plus trójkę potomstwa owdowiałego
Franciszka). Feliks urodził się 7
lutego 1877 r., jako piąte z kolei
dziecko.

Widokówka z 1904 r. - najmniejszy budynek należał do rodziny
Nowowiejskich

Rodzina i dzieciństwo
•

Rodzice bardzo dbali o wykształcenie dzieci, w tym również edukację
muzyczną.W domu stał fortepian. Oprócz Feliksa nieprzeciętnymi zdolnościami
muzycznymi wykazywał się jego najmłodszy brat, Edward (pianista) i siostra
Maria (śpiewaczka). Starszy brat, Rudolf, był wirtuozem cytry (zrezygnował z
kapłaństwa i osiadł we Francji.

Nauka w Świętej Lipce
•

Ponieważ Feliks od najmłodszych lat
nie tylko grał, ale i komponował,
został wysłany do sławnej szkoły przy
klasztorze w Świętej Lipce, 40 km
na północny wschód od Barczewa
(Wartemborku). Działalność szkoły
była nastawiona na kształcenie
przyszłych organistów i nauczycieli
muzyki. W Świętej Lipce, prócz
teorii i podstaw kompozycji, Feliks
uczył się gry na skrzypcach, waltorni,
fortepianie i organach. Wtedy
właśnie objawił się jego wielki
organowy talent improwizacyjny.

Kościół w św. Lipce

Praca w Olsztynie
•

•

Po przerwaniu nauki w Świętej Lipce
F. Nowowiejski musiał zarabiać na
utrzymanie rodziny. Ojciec
zbankrutował i wraz z żoną i dziećmi
przeniósł się w 1893 r. do Olsztyna.
Feliks wstąpił do orkiestry
wojskowej pułku grenadierów.
Skomponowany przez siebie marsz "Pod flagą pokoju" -wysłał na konkurs
do Anglii i zdobył pierwszą nagrodę.
Wyjechał również na krótkie studia
do Konserwatorium Sterna w
Berlinie (1898), po czym otrzymał
posadę organisty w kościele św.
Jakuba w Olsztynie. W 1900 r. był
słuchaczem kursu w Szkole Muzyki
Kościelnej w Ratyzbonie.
Pracował jako organista zaledwie dwa
lata.

Kościół św. Jakuba w Olsztynie

Widok Ratyzbony

Studia w Berlinie i podróże zagraniczne
•

•

W 1901, a więc stosunkowo późno, bo
w wieku 24 lat, Nowowiejski
rozpoczął studia muzyczne:
kompozycji w Szkole Mistrzów przy
Królewskiej Akademii Sztuk
Pięknych; historię muzyki i estetyki
na Królewskim Uniwersytecie im.
Fryderyka Wilhelma. Zarobkował
dyrygenturą chóralną - utrzymywał
rodziców, których sprowadził do
Berlina oraz wspierał też młodsze
rodzeństwo.
Dzięki talentowi i pracowitości już
po roku zdobył za swoje prestiżową
nagrodę im. Meyerbeera stypendium na podróż po centrach
kultury europejskiej. Laureat musiał
też napisać nowe utwory. Ponowne
zdobycie nagrody umożliwiło mu
ukończenie studiów w szkole
mistrzów (1906 r.).

Berlin (Alexanderplatz) 1900 r.

Pobyt w Berlinie
•

W Berlinie powstały jego dwa
najbardziej znane oratoria: "Quo
vadis" i"Znalezienie św. Krzyża".

•

Pobyt w Berlinie stał się dla artysty
okresem, w którym zbudziła się jego
świadomość narodowa. Jako chłopiec
F. Nowowiejski nie potrafił wysławiać
się w polszczyźnie pisanej, chociaż w
domu artysty mówiono tylko po
polsku. Korespondencję z rodzicami i
rodzeństwem prowadził po niemiecku.
Pisać po polsku do znajomych nauczył
się dopiero w Berlinie, przebywając
w kręgach wykształconych rodaków.
Wtedy również zmienił pisownię
swego nazwiska - z gwarowej
"Nowowieski" na poprawną "Nowowiejski".

Partytura oratorium

W Krakowie 1909-1914
•

W 1909 r. F. Nowowiejski wygrał
konkurs na dyrektora krakowskiego
Towarzystwa Muzycznego. Przez
pięć sezonów poprowadził setki
koncertów z udziałem orkiestry
Towarzystwa, złożonej z kadry
pedagogicznej i studentów
konserwatorium, muzyków orkiestr
wojskowych oraz muzykujących
amatorów. Udzielał też prywatnych
lekcji kontrapunktu i kompozycji.

•

Z czasów krakowskich pochodzi
kompozycja, która unieśmiertelniła
Nowowiejskiego - "Rota".

Budynek Starego Teatru w Krakowie, siedziba Towarzystwa
Muzycznego

W Berlinie - I wojna światowa
•

•

W 1914 F. Nowowiejski wyjechał do
Berlina, aby objąć klasę kompozycji
w konserwatorium. Ponieważ był
poddanym króla pruskiego, wraz z
wybuchem I wojny światowej dostał
powołanie do wojska. Na komisji
poborowej lekarz uznał go za
niezdolnego do służby czynnej i
wystawił skierowanie do orkiestry
wojskowej. I tak Nowowiejski
przetrwał wojnę.
W 1918 r. Kompozytor nie przyjął
propozycji objęcia stanowiska
profesora konserwatorium w Lipsku.
Zdecydował się na powrót do
niepodległej Polski - na miejsce
osiedlenia wybrał Poznań.

Parada w Berlinie 1914 r.

Plebiscyt na Warmii – lipiec 1919
•

•

W roku 1920 na Warmii i Mazurach,
a więc rodzinnej ziemi
Nowowiejskiego, odbywał się
plebiscyt na temat przynależności
państwowej. Kompozytor nawiązał
kontakt z Warmińskim Komitetem
Plebiscytowym. W listopadzie 1919 r.
zorganizował w Filharmonii
Warszawskiej koncert
kompozytorski, z którego dochód
przeznaczył na cele komitetu. W
1920 r. występował jako mówca i
muzyk przede wszystkim w
Barczewie i Olsztynie.
Po przegranym plebiscycie
(11.07.1920 r.) wspierał krajan kształcił muzyków, którzy wracali na
Warmię i prowadzili polskie zespoły
amatorskie. Tematyka warmińska
przewijała się przez całą jego
działalność kompozytorską.

Punkt meldunkowy dla głosujących w Olsztynie

W Poznaniu 1919-1939
•

•

Wielkopolska, przez ponad sto lat
pod zaborem pruskim, odznaczała się
wysoką kulturą muzyczną. Istniały tu
liczne chóry i orkiestry wojskowe,
kolejarskie etc. Po osiedleniu się w
Poznaniu F. Nowowiejski
założył 500-osobowy Chór
Narodowy, współpracował też z
innymi zespołami (np. chór męski
"Echo"), przez co szybko zyskał w
mieście wielką popularność.
Skomponował wiele utworów dla
amatorskiego ruchu muzycznego,
wydanych w śpiewnikach.
Punktem kulminacyjnym tej
działalności był I Wszechsłowiański
Zjazd Śpiewaczy. W 1938 r. artysta
był organizatorem Tygodnia Muzyki
Polskiej.

15. lecie korporacji Surma w Poznaniu

Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni
Polskiej 1831 w Gdyni

W Poznaniu 1919-1939

Willa wśród róż – dom kompozytora

W Poznaniu 1919-1939
•

•

•

F. Nowowiejski był profesorem
poznańskiej akademii muzycznej w
latach 1920-27. Wykładał
kontrapunkt, harmonię,
instrumentację, grę na organach i
improwizację. Był powszechnie
lubiany i ceniony. Jego koncerty
organowe poznańska rozgłośnia
radiowa transmitowała na cały kraj.
W latach między I i II wojną
światową F. Nowowiejski
skomponował kilka wielkich dzieł
przeznaczonych na scenę operową i
koncertową, m.in. operę "Legenda
Bałtyku", balet "Król wichrów" oraz
II symfonię "Praca i rytm".
Jako osoba szczególnie zasłużona dla
rozwoju muzyki kościelnej otrzymał
w lutym 1935 r. nominację na
szambelana papieskiego.

W Krakowie – II wojna światowa
•

Po wybuchu wojny F.Nowowiejskiemu,
jako autorowi "Roty" i działaczowi na
rzecz polskości Warmii, groziło
aresztowanie. Zdobył przepustkę do
Generalnej Guberni, a tam, pod
fałszywym nazwiskiem, ukrywał się
wraz z rodziną w Krakowie. Pozostał
praktycznie bez źródeł utrzymania wegetował żyjąc z zasiłku z Opieki
Społecznej, zerwał wszelką
korespondencję z obawy przed
dekonspiracją. Nieustannie
komponował, organizował domowe
koncerty. Przeszedł udar mózgu i
mozolną rehabilitację.
Hitlerowska parada w Krakowie 1939

Poznań 1946
•
•
•

F. Nowowiejski doczekał zakończenia wojny i powrotu do Poznania.
Większość rękopisów Kompozytora uległa zniszczeniu.
F. Nowowiejski zmarł 18 stycznia 1946. Na koszt państwa odbył się uroczysty
pogrzeb. W kondukcie szły przez miasto orkiestry, chóry, delegacje, zespoły
folklorystyczne w strojach ludowych, duchowieństwo i liczni poznaniacy. Na
Starym Rynku tłum zaśpiewał "Rotę". Trumnę pochowano na poznańskiej "Skałce",
w kościele Św. Wojciecha, obok m.in. Karola Marcinkowskiego.

Kondukt pogrzebowy

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Wybrane nagrania płytowe

Festiwale i konkursy
• Międzynarodowy Konkurs Organowy im. F. Nowowiejskiego
w Poznaniu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej
im. F. Nowowiejskiego w Barczewie

Bibliografia/netografia
•

Boehm Jan, Feliks Nowowiejski 1877-1946. Zarys biograficzny, wyd. II, Wydawnictwo
Pojezierze, Olsztyn 1977

•

Towarzystwo im. F. Zamojskiego

•

strona Filharmonii Warmińsko Mazurskiej (biografia, dokumentacja
fotograficzna)
http://www.filharmonia.olsztyn.pl/o_filharmonii/wyswietl/222/o_patronie.html

•

biografia

•

Hanna Milewska, Feliks Nowowiejski - podróż do Polski [w:] http://www.hi-fi.com.pl/art_hifi_txt.php4?idart=157

•

strona www Wojciecha Zenderowskiego (informacje biograficzna, zdjęcia)

•

muzeum kompozytora w Barczewie

•

salon muzyczny
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=88
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=89
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=90
http://www.panoramiczny-poznan.pl/index.php?zdjeciepanoramiczne=91

•

informacje o nagraniach utworów:

http://www.towarzystwo.nowowiejski.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_nowowiejski_feliks

http://www.zenderowski.gower.pl/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Barczewo_muzeum_Feliksa_Nowowiejskiego.jpg

Pod sztandarem pokoju http://www.polishmusic.ca/skok/cds/polskie/grupy/o/orwp/orwp.html
O Warmio moja miła http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0607
Pieśni morskie na chór mieszany a cappella http://www.uwm.edu.pl/choir/onas.php?id=0610
Missa pro pace; Missa stella Maris http://muzyka.onet.pl/10180,88964,plyty.html
wybór utworów Feliks Nowowiejski znany i nieznany

Bibliografia/netografia
•

•

Fotografie (oprócz stron powyżej)
dom rodzinny w Barczewie
http://www.zenderowski.gower.pl/a-barczewo/404%20%283%29.jpg
św. Lipka
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/swieta-lipka/
kościół św. Jakuba w Olsztynie
http://www.pascal.pl/baza/polska/warminsko_mazurskie/04/olsztyn_kosciol_sw_jakuba_11584x_ga.jpg
Berlin http://www.surveyor.in-berlin.de/berlin/real/Alexanderplatz1900.gif
Ratyzbona http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Steinerne_Bruecke_Regensburg_1900.jpgplebiscyt na Warmii
siedziba Towarzystwa Muzycznego w Krakowie http://midorihato.vel.pl/_Krakow/093Narodowy%20Stary%20Teatr%20przy%20Placu%20Szczepanskim.jpg
Berlin 1914
http://www.firstworldwar.com/photos/graphics/cnp_brandenburg_gate_01.jpg
Plebiscyt na Warmii
http://www.jugendzeit-ostpreussen.de/pl/plebiscyt-5.html
Koncert w wykonaniu uczestników Święta Pieśni Polskiej 1831
http://img.audiovis.nac.gov.pl/PIC/PIC_1-K-7284.jpg
występ chóru gimnazjum św. Marii Magdaleny
http://img.audiovis.nac.gov.pl/SM1/SM1_1-N-2079.jpg
15.lecie korporacji Surma
http://www.archiwumkorporacyjne.pl/popup.php?obrazek=http://www.archiwumkorporacyjne.pl/wpcontent/uploads/2008/07/surma-xv-lecie-p.jpg&opis=XVlecie%20Korporacji%20Surma,%20przed%20Aul%C4%85%20UP,%20Pozna%C5%84%201936%20r.
hitlerowska parada w Krakowie
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg&filetimestamp=20081204173535
fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kosciol_sw_Wojciecha_Poznan_fasada.jpg
festiwal w Barczewie
http://www.festiwal-barczewo.pl/fotogaleria2005.html
festiwal w Poznaniu
http://www.poznan.pl/mim/public/iks/dzial.html?dz_id_dzialu=1574
okładki płyt http://muzyka.onet.pl/_i/plyty/n/nowowiejski.jpg
http://www.legatorecording.pl/referencje1.htm
portrety kompozytora
http://farm1.static.flickr.com/254/458192382_22a40b9d42.jpg?v
http://www.nowowiejski.pl/images1/feliksnowowiejski/NowowiejskiSam1.jpg
http://www.usc.edu/dept/polish_music/composer/nowowiejski.jpg

•

Prezentacja http://www.templateswise.com/detail/link-102.html

•

Aktualizacja stron www – 13.09.2009 r.