FINANSE MENEDŻERSKIE Prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski WPROWADZENIE DO FINANSOW MENEDŻERSKICH Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie System wolnej przedsiębiorczości Mechanizm rynkowy jest formą organizacji.
Download ReportTranscript FINANSE MENEDŻERSKIE Prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski WPROWADZENIE DO FINANSOW MENEDŻERSKICH Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie System wolnej przedsiębiorczości Mechanizm rynkowy jest formą organizacji.
Slide 1
FINANSE MENEDŻERSKIE
Prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski
1
Slide 2
WPROWADZENIE DO
FINANSOW
MENEDŻERSKICH
2
Slide 3
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
System wolnej przedsiębiorczości
Mechanizm rynkowy jest formą organizacji gospodarki, w
której indywidualni konsumenci i indywidualne
przedsiębiorstwa za pośrednictwem rynków
współdziałają w procesie rozwiązywania trzech głównych
problemów ekonomicznych. Owe problemy można
sprowadzić do następujących pytań:
• Co i w jakiej ilości produkować ?
• Jak produkować ?
• Dla kogo produkować ?
3
Slide 4
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Gwarancją funkcjonowania mechanizmu
rynkowego i opartego na nim systemu
wolnej przedsiębiorczości jest względna
wolność wyboru dokonywanego przez
konsumenta i producenta (dostawcę) oraz
wolność zawierania transakcji
gospodarczych.
4
Slide 5
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
W tym systemie zachodzi swoista gra
między instytucjami publicznymi a
przedsiębiorstwami. Pierwsze starają się
rozszerzać zakres regulacji, te drugie zaś
bronią się przed tym, działając tak, aby
zminimalizować negatywne skutki regulacji
publicznej dla realizacji swojego
długofalowego celu uwarunkowanego
specyfiką systemu rynkowego oraz
implikowanego przez prywatną własność.
5
Slide 6
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Cel główny przedsiębiorstwa. Własność
prywatna a efektywność
• Przedsiębiorstwa realizują różne cele o różnych
horyzontach czasowych.
• Można tu wyróżnić m.in.: maksymalizację zysku
(stopy zysku), maksymalizację sprzedaży,
wzrost udziału w rynku, przetrwanie, utrzymanie
istniejącego stanu zatrudnienia.
• Cele te są jednak celami krótkiego okresu.
6
Slide 7
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Cel główny przedsiębiorstwa, to cel długofalowy,
integrujący działania właścicieli i zarządu firmy,
cel wynikający z „logiki„ systemu rynkowego i tak
ważnej determinanty, jaką jest prywatna
własność kapitału. Własność prywatna dominuje
w sprawnie funkcjonującej gospodarce
rynkowej, generując bodźce do efektywnego
gospodarowania zawsze ograniczonymi
zasobami, którymi dysponuje przedsiębiorstwo.
7
Slide 8
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Głównym długofalowym celem
przedsiębiorstwa w gospodarce
rynkowej jest maksymalizacja wartości
majątku właściciela przedsiębiorstwa,
co w praktyce sprowadza się do
maksymalizacji wartości firmy.
Znajduje to wyraz w maksymalizacji
rynkowej ceny akcji (udziałów) w
przypadku spółek prawa handlowego.
8
Slide 9
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zgodnie z powyższym celem zarząd firmy musi
poszukiwać takiej kombinacji poziomu
akceptowanego ryzyka i oczekiwanych zysków,
która maksymalizowałaby wartość firmy. Wobec
powyższego maksymalizacja zysku jest celem
krótkoterminowym, instrumentalnym w stosunku
do celu głównego.
9
Slide 10
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Jedną z determinant celu głównego
przedsiębiorstwa jest prywatna własność,
która określa efektywność działalności
gospodarczej. Związek między własnością
prywatną a efektywnością nie ma
charakteru bezpośredniego i nie jest
widoczny w krótkim okresie.
10
Slide 11
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Teoretycznie wydawałoby się ,że dobrze
zarządzane i zorganizowane nowoczesne
przedsiębiorstwo państwowe może równie
dobrze funkcjonować jak przedsiębiorstwo
prywatne i osiągać porównywalną lub
wyższą efektywność.
11
Slide 12
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Jednakże, jeśli spojrzymy szerzej na tę kwestię i z punktu widzenia długiego
okresu, to nasuną się następujące wnioski:
• - Po pierwsze, w przedsiębiorstwie państwowym nie ma wyraźnie
określonego właściciela, a wykonującym bezpośrednio lub pośrednio
funkcje władcze w stosunku do przedsiębiorstwa i jego zarządu jest
urzędnik państwowy, który bez względu na pozycje hierarchiczną nie
ponosi odpowiedzialności majątkowej w takim stopniu jak prywatny
właściciel (właściciele).
• - Po drugie, przedsiębiorstwo państwowe w każdym systemie politycznym
jest narażone na negatywną selekcję personelu kierowniczego oraz
członków rad nadzorczych; Są oni nader często desygnowani na
stanowiska w zarządach i radach nadzorczych z tzw. klucza politycznego, a
nie dobierani wg kryteriów kwalifikacji zawodowych i profesjonalizmu.
• - Po trzecie, państwowa forma przedsiębiorstwa sprzyja wzmacnianiu się
roszczeniowych postaw związków zawodowych, których działania
dezorganizują działalność gospodarczą, uniemożliwiają zarządzanie i
racjonalne podejmowanie decyzji ekonomicznych,
a często w konsekwencji destrukcyjnych działań prowadzą do bankructwa
przedsiębiorstwa.
12
Slide 13
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Powyższe czynniki wywierają negatywny wpływ
na jakość zarządzania przedsiębiorstwem, a co
za tym idzie na osiąganie zadowalających
wyników finansowych. Brakuje silnej presji
wymuszającej efektywność gospodarowania.
Jednocześnie istnieją silne bariery natury
instytucjonalno-społecznej oraz polityczne, które
w wielu przypadkach hamują wręcz proces
koniecznych dostosowań przedsiębiorstw
państwowych do zmieniających się warunków
otoczenia rynkowego.
13
Slide 14
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
W przypadku firm prywatnych jest określony właściciel lub
anonimowi właściciele (akcjonariusze).
Relacje między nimi a przedsiębiorstwem i jego organami
kierowniczymi są oparte na rachunku ekonomicznym.
Każdy właściciel jest inwestorem, lokującym swój kapitał w celu jego
pomnożenia. Stwarza to silną presję na zarządzających firmą,
których kariera zawodowa w znacznej mierze zależy od akceptacji
ich działań przez właścicieli.
Nawet w korporacjach o znacznym rozproszeniu akcji, gdzie sami
zarządzający są znaczącymi akcjonariuszami, istnieją bodźce do
skutecznego i efektywnego zarządu.
14
Slide 15
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rynek wywiera presję na wzrost wartości firmy,
i wzrost wartości firmy jest kryterium oceny
skuteczności pracy zawodowych menedżerów i
ich profesjonalizmu. Funkcjonują oni na
określonym rynku pracy, gdzie z jednej strony
występują firmy reprezentowane przez organy
nadzorcze, z drugiej zaś menedżerowie
oferujący swoje kwalifikacje i doświadczenie.
Tak więc w długim okresie przedsiębiorstwo
prywatne jest
z pewnością bardziej efektywne od
państwowego.
15
Slide 16
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Dwa warunki efektywności gospodarowania
w skali mikroekonomicznej:
• Własność prywatna (konieczny)
• Konkurencja (wystarczający)
16
Slide 17
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Finanse koncentrują się na zagadnieniach szacowania i
pozyskiwania aktywów produkcyjnych, zdobywania
funduszów i wydatkowania zysków.
W obrębie finansów można wyodrębnić następujące
wzajemnie powiązane ze sobą obszary:
• rynki pieniężne i finansowe, które obejmują wiele
zagadnień poruszanych w makroekonomii;
• inwestowanie, które koncentruje się na decyzjach
poszczególnych osób i instytucji finansowych,
dotyczących wyboru papierów wartościowych, mogących
tworzyć portfel inwestycyjny;
• zarządzanie finansami (zwane również „finansami
przedsiębiorstwa”), które dotyczy zarządzania firmą.
17
Slide 18
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zarządzanie finansami obejmuje
pozyskiwanie i wykorzystywanie
funduszów w celu maksymalizacji
efektywności i wartości
przedsiębiorstwa.
18
Slide 19
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa
Pozyskiwanie źródeł finansowania
(Kapitałów własnych i obcych)
Lokowanie kapitałów w składnikach
majątkowych
w celu
Maksymalizowania korzyści udziałowców
przez
Maksymalizowanie
zyskowności kapitałów
własnych
Optymalizowanie
nadwyżki finansowej
Przy przestrzeganiu rozsądnego ryzyka finansowego
19
Slide 20
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Funkcje zarządzania finansami
W przedsiębiorstwie można wyodrębnić następujące obszary
działania:
–
produkcja;
–
badania i rozwój;
–
marketing;
–
księgowość;
–
finanse;
Kierowanie przedsiębiorstwem jest procesem
planowania, organizowania, przewodzenia,
kontrolowania działalności we wszystkich wyżej
wymienionych obszarach oraz wykorzystania
wszystkich zasobów, jakimi dysponuje
przedsiębiorstwo dla osiągnięcia ustalonych celów.
20
Slide 21
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zarządzanie finansami jest integralną częścią procesu
kierowania przedsiębiorstwem jako całością i jego
funkcje obejmują:
• określenie spodziewanych kosztów i korzyści wynikających z
różnych form zaangażowania środków finansowych
przedsiębiorstwa, tak w wymiarze krótko- , jak i
długookresowym;
• alokację środków oraz określenie jej kosztów (wybór
przedsięwzięcia inwestycyjnego);
• wybór źródeł finansowania i sposobów wykorzystania
dostępnych środków zgodnie z celami przedsiębiorstwa;
• szacowanie i ocenę przychodów oraz związanego z ich
uzyskaniem ryzyka w działalności przedsiębiorstwa.
• Kilkakrotnie posłużono się powyżej terminem „inwestycje”,
„inwestowanie”. Niezbędne jest sprecyzowanie, co rozumiemy
pod tymi terminami.
21
Slide 22
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Inwestycją jest każde zastosowanie kapitału w celu
jego powiększenia. Inwestowanie jest przede
wszystkim zagadnieniem z zakresu zarządzania
finansami. Wymaga ono przeprowadzenia dokładnych
studiów i rachunku ekonomicznego, które pozwolą dać
odpowiedź na kluczowe pytania:
• kiedy inwestować?
• w co zainwestować?
• ile zainwestować ?
• jaki powinien być rozkład nakładów inwestycyjnych w
czasie?
•
22
Slide 23
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
Zysk netto i nadwyżka finansowa
Przychody z działalności
300
Koszty 200
[w tym amortyzacja 60]
Zysk
100
operacyjny
Zapłacone 20
odsetki
Zysk
brutto
80
Podatek
30
dochodowy
Zysk
netto
Nadwyżka
finansowa
Cash flow
50
Dywidendy 15
Wzrost kapitału 35
NADWYŻKA FINANSOWA (cash flow) =
ZYSK NETTO + AMORTYZACJA
23
Slide 24
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
•
•
Otoczenie i warunki działania przedsiębiorstwa
Czynniki wewnętrzne
–
–
–
–
•
•
•
•
•
branża,
rentowność,
koszt kapitału własnego,
dostępność do źródeł finansowania.
Czynniki zewnętrzne
ekonomiczne,
prawne,
polityczne,
międzynarodowe
24
Slide 25
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rola menedżera finansowego w
przedsiębiorstwie:
• organizuje i nadzoruje obieg informacji
wewnętrznej, umożliwiającej kontrolę operacji
finansowych,
• przedkłada zarządowi informacje o sytuacji
firmy,
• decyduje o pozyskaniu kapitałów zewnętrznych,
• utrzymuje kontakty z wierzycielami, dłużnikami,
urzędami skarbowymi.
25
Slide 26
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rodzaje decyzji finansowych
w przedsiębiorstwie:
• operacyjne,
• inwestycyjne,
• finansowe,
• dywidendowe.
26
Slide 27
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Uwarunkowania zewnętrzne decyzji
finansowych przedsiębiorstwa
Koniunktura gospodarcza
Decyzje finansowe
przedsiębiorstwa
Inflacja
Polityka
kursowa
Polityka
fiskalna
Polityka
monetarna
27
Slide 28
ANALIZA FINANSOWA
28
Slide 29
ANALIZA FINANSOWA
•
•
Analiza działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa obejmuje
Analizę otoczenia przedsiębiorstwa:
–
–
–
•
•
•
ocena warunków społecznych
prawnych,
analiza rynku,
analiza konkurencji.
i
Analizę ekonomiczną:
analiza finansowa,
analiza techniczno – ekonomiczna.
29
Slide 30
ANALIZA FINANSOWA
Sposoby analizy finansowej
• Analiza strukturalna
• Analiza porównawcza
• Analiza wskaźnikowa
30
Slide 31
ANALIZA FINANSOWA
Rodzaje analiz finansowych
•
Z punktu widzenia przeznaczenia:
–
–
•
analiza zewnętrzna,
analiza wewnętrzna.
Według kryterium czasu:
–
–
–
•
analiza retrospektywna (ex-post),
analiza bieżąca,
analiza prospektywna (ex-ante).
Z punktu widzenia przyjętej metody badań:
–
–
–
•
analiza funkcjonalna (problemowa),
analiza kompleksowa,
analiza decyzyjna.
Z uwagi na stopnie szczegółowości:
–
–
analiza ogólna,
analiza szczegółowa.
31
Slide 32
ANALIZA FINANSOWA
Podstawowe metody analizy finansowej
• Analiza jakościowa (opisowa)
• Analiza ilościowa
• Metody deterministyczne
• Metody stochastyczne
32
Slide 33
ANALIZA FINANSOWA
Podstawowe elementy sprawozdania
finansowego:
• bilans,
• rachunek zysków i strat,
• rachunek przepływu środków
pieniężnych,
• informacja dodatkowa.
33
Slide 34
Schemat bilansu
Aktywa
trwałe
Środki obrotowe
Zapasy
Kapitały
własne
Zobowiązania
długoterminowe
Kapitały stałe
BILANS
Zobowiązania
bieżące
Należności
Gotówka
Zysk (+)
Strata (-)
AKTYWA + PASYWA
34
Slide 35
ANALIZA FINANSOWA
•
•
Analiza bilansu
Wstępna
– porównawcza (pozioma)
– analiza struktury (pionowa)
•
Wskaźnikowa
35
Slide 36
ANALIZA FINANSOWA
•
•
•
Dwie podstawowe zasady
finansowania
Złota reguła bilansowa
Złota reguła finansowania
(złota reguła bankowa)
36
Slide 37
Rachunek zysków i strat
Przychody ze sprzedaży towarów, produktów i materiałów
- Koszty sprzedanych towarów, produktów i materiałów
= Zysk (strata) brutto ze sprzedaży
- Koszty sprzedaży
- Koszty ogólnego zarządu
= Zysk (strata) ze sprzedaży
+ Pozostałe przychody operacyjne
- Pozostałe koszty operacyjne
= Zysk (strata) z działalności operacyjnej
+ Przychody finansowe
- Koszty finansowe
= Zysk (strata) z działalności gospodarczej
- Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
= Zysk (strata) brutto
- Podatek dochodowy
- Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
= Zysk (strata) netto
37
Slide 38
Przepływy finansowe – różnica między
bilansem a rachunkiem zysków i strat
• narzędziem służącym ocenie zdolności przedsiębiorstwa do
utrzymania płynności finansowej są sprawozdania z przepływów
finansowych: kapitałowych (funds flow) i pieniężnych (cash flow)
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”.
Warszawa 1998.
PWN,
38
Slide 39
ANALIZA FINANSOWA
Rachunek z przepływów środków
pieniężnych
• Jest cennym źródłem informacji o sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa, których nie
mogą dostarczyć bilans czy rachunek
zysków i strat, z uwagi na fakt, że
sporządzane są wyłącznie metodą
memoriałową.
39
Slide 40
Uproszczony rachunek przepływów pieniężnych
Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
+ Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej
+ Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej
= Zmiana stanu środków pieniężnych netto
+ Środki pieniężne na początek roku obrotowego
= Środki pieniężne na koniec roku obrotowego
40
Slide 41
Przepływy pieniężne ujmowane są w trzech obszarach
1. Działalności operacyjnej
Wpływy
■ ze sprzedaży
■ inne wpływy
z działalności operacyjnej
Wydatki
■ dostawy i usługi
■ wynagrodzenia netto
■ ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne
oraz inne świadczenia
■ podatki i opłaty oraz
inne koszty operacyjne
41
Slide 42
1. Działalności inwestycyjnej
Wpływy
■ zbycie wartości
niematerialnych
i prawnych oraz
rzeczowych aktywów
trwałych
■ zbycie inwestycji
i wpływy z aktywów
finansowych
■ inne wpływy
inwestycyjne
Wydatki
■ nabycie wartości
niematerialnych
i prawnych oraz
rzeczowych aktywów
trwałych
■ inwestycje
w nieruchomości
oraz wartości
niematerialne i prawne
■ na aktywa finansowe
oraz inne wydatki
inwestycyjne
42
Slide 43
1. Działalności finansowej
Wpływy
■ Wpływy netto z
wydania udziałów (emisji
akcji) i innych
instrumentów
kapitałowych
■ Kredyty i pożyczki
■ Emisja dłużnych
papierów wartościowych i
inne finansowe
Wydatki
■ Nabycie udziałów
(akcji własnych),
dywidendy i inne wydatki
na rzecz właścicieli
■ Spłaty kredytów
i pożyczek
■ Wykup papierów
dłużnych, inne
zobowiązania finansowe,
płatności zobowiązań
z tytułu leasingu
finansowego, odsetki
43
Slide 44
ANALIZA FINANSOWA
Sprawozdania finansowe powinna cechować:
• rzeczowość,
• zrozumiałość,
• wiarygodność,
• kompletność,
• sprawdzalność,
• obiektywizm,
• prawidłowość,
• porównywalność,
• aktualność.
44
Slide 45
ANALIZA FINANSOWA
•
•
•
•
Analiza wskaźnikowa obejmuje:
rentowność,
płynność finansową,
zdolność przedsiębiorstwa do obsługi
zadłużenia,
• sprawność działania,
• wskaźniki rynku kapitałowego.
45
Slide 46
ANALIZA FINANSOWA
O czym mówią wskaźniki?
• Wskaźniki płynności – o stopniu wypłacalności
przedsiębiorstwa i jego zdolności do terminowego
regulowania bieżących zobowiązań
• Wskaźniki zadłużenia – jaka część majątku firmy
finansowana jest z kapitałów obcych
a jaka z
kapitałów własnych
• Wskaźniki obrotowości – jak efektywnie
wykorzystywany jest majątek firmy
• Wskaźniki rentowności – jaka część zainwestowanego
kapitału przez właścicieli może zostać wypłacona w
postaci dywidendy
46
Slide 47
ZESTAWIENIE WSKAŹNIKÓW ANALITYCZNYCH
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki zyskowności
Zyskowność sprzedaży
Zyskowność ogółem
majątku
Zyskowność kapitałów
własnych
Dźwignia finansowa
zysk netto
sprzeda ż netto
zysk netto
majątek ogółem
zysk netto
kapitały w łasne
Zyskowność własnych kapitałów minus
skorygowana zyskowność majątku
Marża zysku na sprzedaży
Efektywność wykorzystania
majątku
Stopa zyskowności
zainwestowanych w firmie
kapitałów własnych
Efektywność wykorzystywanych
kapitałów obcych
47
Slide 48
Nazwa wskaźnika
Treść wskaźnika
Metoda kalkulacji
Wskaźniki bieżącej płynności finansowej
środki obrotowe ogółem
Bieżąca płynność
zobowiazan
Szybkość spłaty
zobowiązań
płynne środki obrotowe
zobowiazan
przeciętny
Cykl inkasa należności w
dniach
Obrót zapasami
Stan zapasów w dniach
ia bieżące
sprzedaż
Obrót należnościami
Cykl spłaty zobowiązań
krótkoterminowych
ia bieżące
netto
stan należności
liczba dni w okresie
obrót
przeciętny
należności
stan zobowiazań
sprzedaż
krótotermi nowych
netto : 365
sprzedaż
przeciętny
ami
netto
stan zapasów
liczba dni w okresie
obrót zapasami
Możliwość spłacenia zobowiązań
krótkoterminowych środkami
obrotowymi
Zdolność do szybkiego
uregulowania krótkoterminowych
zobowiązań
Ilość cykli obrotu należnościami
w ciągu okresu
Kredytowanie odbiorców
mierzone liczbą dni przeciętnie
niezbędnych na inkaso należności
Okres spłaty zobowiązań
krótkoterminowych przychodami
ze sprzedaży
Ilość cykli obrotu zapasami
w ciągu okresu
Liczba dni potrzebna na jeden
cykl obrotu zapasami
48
Slide 49
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia
Pokrycie odsetek zyskiem
Obciążenie majątku
zobowiązaniami
Pokrycie majątku
kapitałami własnymi
Relacja zobowiązań do
kapitałów własnych
Pokrycie zobowiązań
nadwyżką finansową
zysk
brutto płacone odsetki
odsetki
z obowiązani
a ogółem
majątek ogółem
k apitały wł asne rezerwy
majątek
ogółem
z obowiazani
a
kapitały w łasne rezerwy
nadwyżka
finansowa
zobowiązan
ia
Zdolność do obsługi
długookresowych pożyczek
Stopień pokrycia majątku
kapitałami obcymi
Stopień pokrycia majątku
kapitałami własnymi
Stopień ryzyka finansowego
kredytodawców
Zdolność do pełnej spłaty
zobowiązań z nadwyżki
finansowej
49
Slide 50
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki rynku kapitałowego
Zysk na 1 akcję
Relacja ceny do zysku na 1
akcję
Stopa dywidendy
Stopa wypłat dywidendy
sprzedaż
netto
ogólna liczba emitowanyc
h akcji
cena rynkowa 1 akcji
zysk netto na 1 akcję
dywidenda
na 1 akcję
cena rynkowa 1 akcji
dywidenda
na 1 akcję
zysk
na 1 akcję
netto
Marża zysku przypadająca
na 1 akcję
Cena, jaką trzeba zapłacić
za jednostkę zysku przy kupnie
akcji
Skala korzyści udziałowców
w stosunku do ceny rynkowej
akcji
Skłonność spółki do
przeznaczenia zysku na
dywidendy
50
Slide 51
MODEL DU PONTA
• Model Du Ponta bazuje na wybranych
pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i
strat oraz pokazuje zależności
przyczynowo-skutkowe, jakie zachodzą
pomiędzy najbardziej ogólnymi
(syntetycznymi) wskaźnikami, takimi jak
ROE czy ROA, i wskaźnikami
występującymi na niższych poziomach
piramidy
51
Slide 52
MODEL DU PONTA
• Model opiera się na rozłożeniu informacji zawartych w
najbardziej syntetycznych wskaźnikach na czynniki
proste, o niższym stopniu ogólności. Przyjmuje się, że
piramida Du Ponta może służyć zarówno jako narzędzie
diagnostyczne, gdy chodzi o przeszłość, jak i jako
narzędzie planistyczne w odniesieniu do przyszłości.
Równocześnie sam proces analizy czy symulacji można
przeprowadzać "oddolnie" lub "odgórnie".
52
Slide 53
MODEL DU PONTA
Przykład modelu wskaźników
Działalność firmy "X" w analizowanym okresie
charakteryzowała się następującymi wielkościami:
przychody ze sprzedaży - 100 000 zł, koszty operacyjne
- 85 000 zł, wskaźnik zadłużenia aktywów - 49,62%,
stopa oprocentowania zobowiązań - 13%, wskaźnik
obrotu aktywami - 1,5. Obliczmy stopę zwrotu z kapitału
własnego ROE oraz pozostałe parametry piramidy Du
Ponta, przy stopie podatku dochodowego równej 19%.
53
Slide 54
MODEL DU PONTA
Tabela przedstawia schemat Du Ponta oraz wyliczenia do
przykładu.
gdzie:
• ROE - rentowność kapitału własnego (ang. return on
equity),
• ROA - rentowność aktywów (ang. return on assets),
• TA/E - mnożnik kapitału własnego (ang. total assets to
equity),
54
Slide 55
MODEL DU PONTA
• ROS - rentowność netto sprzedaży (ang.
return on sales),
• TAT - efektywność wykorzystania
aktywów, inaczej rotacja aktywów (ang.
total asset turnover),
• WZA - wskaźnik zadłużenia aktywów.
55
Slide 56
56
Slide 57
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (1)
1. Model Altmana I
X1
kapital obrotowy
X2
skumulowan
X3
aktywa ogolem
y zysk zatrzymany
aktywa ogolem
wynik operacyjny
aktywa ogolem
X4
rynkowa
wartosc kapitalu w
X5
przychody
ksiegowa
lasnego
wartosc zobowiazan
ze sprzedazy
aktywa ogolem
Z I 1,2X
1
1, 4 X 2 3,3 X 3 0 , 6 X 4 0 ,999 X 5
Z I 1,81 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
bankructwa
1,81 Z I 2,99 - szara strefa, nieokreslo
ny stan kondycji
Z I 2 , 99 niskie prawdopodo
niewyplaca
bienstwo
lnosci
firmy
Slide 58
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (2)
2. Model Altmana II
X4
'
ksiegowa
wartosc kapitalu w
ksiegowa
lasnego
wartosc zobowiazan
Z II 0 , 717 X 1 0 ,847 X 2 3,107 X 3 0 , 42 X 4 0 ,998 X 5
'
Z II 1, 2 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
1,2 Z II 2,9 - szara strefa, nieokreslo
Z II 2 , 9 niskie prawdopodo
bienstwo
bankructwa
ny stan kondycji
niewyplaca
firmy
lnosci
Slide 59
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (3)
3. Model Altmana III
Z III 6 ,56 X 1 3, 26 X 2 6 , 72 X 3 1, 05 X 4
Z III 1,1 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
1,1 Z III 2,6 - szara strefa, nieokreslo
Z III 2 , 6 niskie prawdopodo
bienstwo
bankructwa
ny stan kondycji
niewyplaca
firmy
lnosci
Slide 60
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (4)
4. Model E. Mączyńskiej
X1
X2
X3
wynik brutto amortyzacj
a
X4
zobowiazan ia ogolem
aktywa ogolem
zobowiazan
X5
ia ogolem
wynik brutto
X6
aktywa ogolem
S 1,5X
1
wynik brutto
przychody
ze sprzedazy
zapasy
przychody
ze sprzedazy
przychody
ze sprzedazy
aktywa ogolem
0 , 08 X 2 10 X 3 5 X 4 0 ,3 X 5 0 ,1X 6
S 0 - wysokie
zagrozenie
upadloscia
0 S 1 - przedsiebi orstwo slabe
1 S 2 przedsiebi orstwo dobre
S 2 - przedsiebi orstwo o niskim
prawdopodo bienstwie
upadlosci
Slide 61
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (5)
5. Model A. Hołdy (1993-1996)
X1
X2
X3
X4
X5
aktywa obrotowe
zobowiazan
ia krotkoterm inowe
zobowiazan
ia ogolem
aktywa ogolem
wynik netto
aktywa ogolem
zobowiazan ia krotkoterm inowe
koszty dzialalnos
przychody
ci operacyjne j
ze sprzedazy
aktywa ogolem
Z H 0 , 605 0 , 681 X 1 0 , 0196 X 2 0 , 00969 X 3 0 , 000672 X 4 0 ,157 X 5
Z H 0 - wysokie prawdopodo bienstwo bankructwa
Z H 0 niskie prawdopodo bienstwo
niewyplaca
lnosci
Grupa niezagrożona upadłością
- 95,0%
Grupa zagrożona upadłością
- 90,0%
Łącznie
- 92,5%
Slide 62
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (6)
6. Model J. Gajdki, D.Stosa (I) – 1994-1995
X1 = przychody ze sprzedaży/aktywa;
X2 = (zobowiązania krótkoterminowe/koszt wytworzonej produkcji
sprzedanej) * 360 dni;
X3 = zysk netto/aktywa;
X4 = zysk brutto ze sprzedaży/przychody netto ze sprzedaży;
X5 = zobowiązania ogółem/aktywa ogółem;
Z = 0,7732059 - 0,0856425X1 + 0,0007747X2 + 0,9220985X3 + 0,6535995X4 - 0,594687
Z > 0,45 - brak zagrożenia upadłością
Skuteczność modelu - łącznie
- 93%
Slide 63
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (7)
7. Model J. Gajdki, D.Stosa (II) - 1997
X1 - średnia wartość zobowiązań; krótkoterminowych / koszt
wytworzenia produkcji sprzedanej * 360 dni;
X2 - zysk netto / średnia wartość aktywów w roku;
X3 - zysk brutto / przychody netto ze sprzedaży;
X4 - aktywa ogółem / zobowiązania ogółem;
Z = - 0,3342 - 0,000500X1 + 2,055200X2 + 1,726000X3 +
0,115500X4
Z > 0 brak zagrożenia upadłością
Grupa niezagrożona upadłością
- 100%
Grupa zagrożona upadłością
- 100%
Łącznie
- 100%
Slide 64
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (9)
8. Model E.Mączyńskiej i M.Zawadzkiego (model G) –
1997-2001
X1 - wynik operacyjny / aktywów;
X2 - kapitał własny / aktywa;
X3 – (wynik finansowy netto + amortyzacja) / zobowiązania ogółem;
X4 - aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe;
Z =9,498X1 + 3,566X2 + 2,903X3 + 0,452X4 - 1,498
Z > 0 brak zagrożenia upadłością
Grupa niezagrożona upadłością - 95,5%
Grupa zagrożona upadłością
- 81,3%
Łącznie
- 88,4%
Slide 65
PLANOWANIE FINANSOWE
65
Slide 66
Planowanie finansowe
Planowanie finansowe umożliwia:
• podejmowanie trafnych decyzji
gospodarczych sprzyjających wzrostowi
wartości firmy,
• właściwe kojarzenie skutków bieżących
i perspektywicznych decyzji finansowych,
• przewidywanie skali i skutków ryzyka
finansowego oraz podjęcie działań
zaradczych.
66
Slide 67
Planowanie finansowe
Prognozowanie
• przewidywanie rozwoju sytuacji i
wynikających z tego skutków
Planowanie
• wyznacza cele oraz metody i środki
służące realizacji tych celów
67
Slide 68
P ro ces za rzą d za n ia
1 . P lano w a nie (start)
Info rm acje
z w ro tne
(feetb a ck )
5.
K o n tro la
4.
D o w o d zen ie
i o dd ziaływ an ie
in terp erson aln e
2.
O rgan izo w an ie
3.
Z atru dn ian ie
i zarząd zan ie
kad ra m i
68
Slide 69
Planowanie finansowe
Czynniki warunkujące proces planowania
finansowego:
• branża i specyfika rynku, na którym działa
jednostka gospodarcza,
• horyzont czasowy obejmowany
planowaniem finansowym.
69
Slide 70
Planowanie finansowe
Ze względu na horyzont czasowy
planowanie finansowe można podzielić
na:
• długookresowe (strategiczne,
korporacyjne),
• krótkookresowe.
70
Slide 71
Planowanie finansowe
Ze względu na kierunek w strukturze
organizacyjnej, wzdłuż którego
przebiega proces planowania wyróżnia
się planowanie:
• odgórne,
• oddolne.
71
Slide 72
Planowanie finansowe
Czynniki warunkujące sposób przygotowania
planu finansowego:
• charakter formalno-prawny przedsiębiorstwa,
• otoczenie rynkowe w branży przedsiębiorstwa,
• cel, dla którego sporządza się plan finansowy,
• podejście wynikające z ogólnej kultury jednostki.
72
Slide 73
Planowanie finansowe
Metody planowania finansowego:
• Ze względu na przyjęty horyzont
czasowy:
– planowanie na stały, ściśle określony okres,
– planowanie kroczące
•
Ze względu na sposób opracowania
planu:
– planowanie przyrostowe,
– planowanie „od zera”
73
Slide 74
Planowanie finansowe
Podejmowanie decyzji wymaga stosowania
odpowiednich narzędzi ekonomicznych,
a w szczególności:
• analizy sytuacji finansowej, umożliwiającej
ocenę zgodności przebiegu operacji
finansowych w stosunku do założeń,
• planowania finansowego, będącego
narzędziem sterowania procesami
74
Slide 75
Cele firmy w budowie planu finansowego
Cele
Wybory
produkt-rynek
Popyt
Sprzedaż
Planowane
inwestycje
Przyszła
konkurencja
Zapotrzebowanie na
dodatkowe
fundusze
Dostępne źródła
finansowania
Plan finansowy
75
Slide 76
Planowanie finansowe
Elementy składowe planu finansowego
• Preliminarz obrotów gotówkowych
(zwany również kasowym),
• Preliminarz zysków i strat
(wyników finansowych),
• Planowany bilans majątkowy,
• Preliminarz przepływów pieniężnych.
76
Slide 77
S T R A T E G IA , M IS JA ,
C E L E S T R A T E G IC Z N E
S T R A T E G IA
P L A N M A R K E T IN G U
M A R K E T IN G
M A R K E T IN G -M IX
BUDŻET
M A R K E T IN G O W
Y
P LA N
S P R ZE D A ŻY
PLAN
IN W E S T Y C JI
PLAN
P L A N Z A T R U D N IE N IA
P R O D U K C JI
P L A N F IN A N S O W Y
W Y P ŁY W Y Z E S P R Z E D A Ż Y , P O T R Z E B Y F IN A N S O W E
I Ź R Ó D ŁA F IN A N S O W A N IA
PLAN
K O S ZTÓW
PROGNOZA
RACHUNKU
W Y N IK Ó W
PROGNOZA
B IL A N S U
PROGNOZA
CASH
FLOW S
.S ys te m p la n ó w w p rz e d s ię b io rs tw ie
77
Slide 78
Planowanie finansowe
Dobór zasad amortyzacji majątku trwałego a
optymalizacja nadwyżki finansowej
• Nadwyżka finansowa – zysk netto + dokonane
w danym okresie odpisy z tytułu stopniowego
zużywania się obiektów majątku trwałego,
zaliczonych do kosztów działalności.
• Co wybrać?
– szybsze zamortyzowanie nakładów poniesionych na
majątek trwały przy niższym zysku
– wcześniejsze wykazanie wyższych zysków
i rozłożenie amortyzacji na dłuższy czas
78
Slide 79
Planowanie finansowe
• Metody amortyzacji
• Proporcjonalna
• Degresywna
79
Slide 80
Planowanie finansowe
Techniki planowania finansowego
• Tradycyjne
• Budżetowe
• Ośrodków odpowiedzialności
• Strategiczne
80
Slide 81
P róg ren tow n ości (zysk u )
O znacza m inim alną sum ę prz ychodów oraz ilości produkcji, prz y kt órej następuje ich
zrów nanie
z kosztam i całkow itym i, zatem dopiero po p rzekroczeniu jej zacz yn a
pow staw ać z ysk.
81
Slide 82
P ro g i zy sk u – d o ln y i g órn y
82
Slide 83
PRÓG RENTOWNOŚCI – BEP
(Break- Even- Point)
• W zarządzaniu przedsiębiorstwem szczególnie
ważna jest odpowiedz na pytanie: kiedy
sprzedaż zacznie przynosić zysk.
• Z tej racji, iż przedsiębiorstwo ponosi koszty
stałe sprzedaż wyrobów do określonej wysokości
nie przynosi zysku.
Próg rentowności to wielkość sprzedaży równoważąca
poniesione koszty.
83
Slide 84
GRAFICZNE UJĘCIE PROGU RENTOWNOŚCI
Koszty
Przychody
Przychody
Koszty całkowite
pole zysków
Próg rentowności
wartościowy
Pole
strat
Koszty stałe
Próg
rentowności
ilościowy
Produkcja x
Wykres -Próg rentowności
84
Slide 85
PRÓG RENTOWNOŚCI ILOŚCIOWY DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
•Ilościowy próg rentowności, gdy:
KC = KS
wówczas w progu rentowności:
P = KS
c*X = KS
czyli ilościowy próg rentowności można
zapisać:
Xpr = KS/c
•Gdy występują koszty zmienne, wówczas próg
rentowności wynosi:
c*X = KS +kz*X
X(c-kz) = KS
Xpr = KS/(c-kz)
85
Slide 86
SCHEMAT RACHUNKU WYNIKÓW
Schemat rachunku wyników w oparciu o
koszty stałe i zmienne jest następujący:
Przychody
- Koszty zmienne (KZ)
= Marża brutto (MB)
- Koszty stałe (KS)
= Zysk operacyjny (Zo)
86
Slide 87
PRÓG RENTOWNOŚCI ILOŚCIOWY DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Z definicji progu rentowności i marży brutto
wynika, że w progu rentowności:
PC = KC
oraz
MB = KS
P-KZ = KS
X(c – kz) = KS
xpr
Ks
----c - kz
87
Slide 88
ILOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI DLA PRODUKCJI
JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wyraża się ilością produkcji:
xpr
Ks
----c – kz
Przykład:
x – 6.000 szt.
c – 10 zł
kz – 8 zł
KS – 10.000 zł
1.Ustal ilościowy próg rentowności.
2. Przedstaw graficznie próg rentowności w dwóch wariantach:
- na podstawie przychodów i kosztów całkowitych
- na podstawie marzy brutto i kosztów stałych
88
Slide 89
WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI
DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wartościowy:
Ks
c * xpr -------1- kz/c
89
Slide 90
WSKAŹNIK POKRYCIA
• Wskaźnik pokrycia wyraża udział marży
brutto w przychodach.
• Informuje on jaka część przychodu ze
sprzedaży pozostanie po pokryciu kosztów
zmiennych na pokrycie kosztów stałych i na
zysk.
Wpo 1 kz / c lub
Wpo 1 Kz / P lub
Wpo (P – Kz) / P
90
Slide 91
WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI
DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wartościowy:
Ks
P -------Wp
Można to też wyprowadzić z formuły:
MB = Wpo * P
Marża brutto w progu rentowności równa się kosztom stałym.
91
Slide 92
WSKAŹNIK PEWNOŚCI (BEZPIECZEŃSTWA)
Znając próg rentowności możemy dowiedzieć się o
ile możemy obniżyć sprzedaż nie ponosząc strat
Mówi nam o tym margines bezpieczeństwa, który
obliczamy następująco:
Mbe = Xrz - Xpr
lub w ujęciu względnym
Wpe = (Xrz – Xpr) / Xrz * 100
lub
Wpe 1 Xpr / Xrz
gdzie:
Xpr - rozmiary produkcji w progu rentowności
Xrz - rozmiary produkcji maksymalne lub normalne.
Wskaźnik ten informuje o jaki procent można zmniejszyć
maksymalne lub normalne (rzeczywiste) rozmiary
produkcji do poziomu progu rentowności.
92
Slide 93
PRÓG RENTOWNOŚCI PRODUKCJI
WIELOASORTYMENTOWEJ
Formuła matematyczna progu rentowności produkcji
złożonej z różnych asortymentów w ujęciu wartościowym
ma następującą postać:
PRw =
KS
- ni =1 kzi * xi
ni=1 ci * xi
Ustalona według powyższego wzoru „krytyczna”
wartość sprzedaży odnosi się jedynie do założonej
struktury produkcji. Mianownik wzoru wyraża średni
wskaźnik pokrycia dla tej struktury. Wówczas próg
rentowności można obliczyć następująco:
Prw =
KS
Wp
gdzie:
Wp – średni wskaźnik pokrycia (MB/Sprzedaż)
93
Slide 94
Próg rentowności dla produkcji
wieloasortymentowej
Próg rentowności dla produkcji złożonej z wielu asortymentów nie jest punktem, tak jak w przypadku produkcji jednego
rodzaju wyrobu, lecz zbiorem wielu punktów.
Zrównanie przychodów i kosztów przedsiębiorstwo może osiągnąć przy wielu różnych kombinacjach struktury
asortymentowej.
Gdy wytwarza się 2 produkty, wówczas możliwe progi rentowności wyznacza prosta, jak na poniższym rysunku, na której
znajdują się różne struktury ilościowe produkcji zapewniające znalezienie się w progu rentowności. Równanie progu
rentowności przyjmuje wówczas postać:
x1* c1 + x2* c2 = x1* kzj1 + x2* kzj2 + KS
x1 ( c1 - kzj1 ) + x2 ( c2 - kzj2 ) - KS = 0
Przykład:
Nadwyżka cenowa na produkcie K wynosi 20 zł, a na produkcie M – 30 zł. Koszty stałe w rozpatrywanym okresie 12.000 zł
Liczba M
400
`
STREFA
ZYSKU
STREFA
STRAT
Liczba K 600
94
Próg rentowności wyznaczyć można tylko dla określonej struktury asortymentowej, ponieważ zmiana tej struktury
zmienia miejsce progu.
Slide 95
PRÓG RENTOWNOŚCI PRODUKCJI
WIELOASORTYMENTOWEJ
• Wpływ na wielkość progu rentowności produkcji
wieloasortymentowej mają te same czynniki, które
wyznaczają próg dla produkcji jednorodnej, a więc:
-koszty
zmienne
jednostkowe
poszczególnych
asortymentów,
- ceny sprzedaży poszczególnych asortymentów,
- koszty stałe okresu.
Im większy będzie udział produkcji z wyższym
wskaźnikiem pokrycia niż przeciętny, tym szybciej
osiągnie się punkt krytyczny, to jest przy niższym
przychodzie za sprzedaży.
95
Slide 96
ANALIZA ZALEŻNOŚCI PRODUKCJA - KOSZTY – ZYSK
RÓWNANIE ZYSKU NA SPRZEDAŻY
Z c x kz x Ks
lub
Z (c kz ) x Ks
96
Slide 97
ANALIZA ZALEŻNOŚCI
PRODUKCJA - KOSZTY - ZYSK
• Za pomocą prostych formuł matematycznych
istnieje możliwość ustalenia wpływu zmian
poszczególnych pojedynczych zmiennych lub
ich kombinacji na zysk lub inne zmienne
decyzyjne występujące w równaniu zysku.
• Na przykład, jak wpłynie spadek ceny na
rozmiary sprzedaży, które zapewnią
osiągnięcie planowanego zysku przy
niezmienionych kosztach.
97
Slide 98
Ustalanie wymaganego poziomu
danego czynnika
• Przekształcając odpowiednio równanie
zysków dowiadujemy się jak na poziom
każdego
z
czynników
wpływają
pozostałe, to znaczy jaki powinien być
poziom badanego czynnika, aby
osiągnąć
zakładany zysk przy
niezmienionych
pozostałych
czynnikach.
• Jest to więc wymagany poziom
danego czynnika.
98
Slide 99
Wielkości produkcji, przy której
osiągnie się planowany zysk
(wymagany poziom produkcji)
K s+ Z
x=
---------c - kz
99
Slide 100
Ceny sprzedaży, która zapewni
osiągnięcie planowanego zysku przy
określonych rozmiarach produkcji
(wymagany poziom ceny)
K s+ Z
c=
---------- + kz
x
100
Slide 101
Poziom kosztów, który zapewniłby osiągnięcie
planowanego zysku przy zdeterminowanych
cenach i rozmiarach sprzedaży
(wymagany poziom kosztów)
K s = (c-kz ) x - Z
K s+ Z
kz = c -
---------x
101
Slide 102
Dźwignie
• Dźwignia operacyjna ( np. = 1.8 – oznacza wzrost zysku
operacyjnego o 1,8% w wyniku wzrostu wartości
sprzedaży o 1%)
DFL
Zn
Zo
• Dźwignia finansowa ( np. = 1,8 – oznacza wzrost zysku
netto o 1,8% w wyniku wzrostu zysku operacyjnego o
1%)
DOL
Zo
S
102
Slide 103
Dźwignie
• Dźwignia łączna ( np. 1,8% - oznacza
wzrost zysku netto o 1,8% w wyniku
wzrostu wartości sprzedaży o 1%
DTL DOL DFL
Zo
S
Zn
Zo
Zn
S
Zn –zysk netto, Zo- zysk operacyjny, S- wartość sprzedaży
netto
103
Slide 104
Dźwignia finansowa
PRZYKŁAD
• Załóżmy, że w przedsiębiorstwie „Maciuś” S.A. aktywa ogółem
wynoszą Ao = 60.000 PLN, zysk operacyjny wynosi Zo =
18.000PLN,
• stopa podatkowa T = 40%, stopa procentowa r = 20%. Rozważmy
trzy warianty finansowania aktywów ogółem:
• Wariant A: kapitały własne KW = 60.000 PLN;
• Wariant B: kapitały własne KW= 40.000 PLN, zaś kredyty KR =
20.000;
• Wariant C: kapitały własne KW=20.000 PLN, kredyty KR=40.000
PLN;
• Obliczmy dla każdego wariantu rentowność aktywów ogółem
(liczoną jako zysk operacyjny/aktywa ogółem), zysk netto,
rentowność kapitałów własny.
104
Slide 105
DŹWIGNIA FINANSOWA
• Efekty dźwigni finansowej są widoczne we wzroście
rentowności kapitałów własnych przy odpowiednim
wzroście zastosowania kapitałów obcych w finansowaniu
działalności gospodarczej. Jest to odczuwalne wówczas,
gdy stopa oprocentowania jest niższa od stopy
rentowności majątku przedsiębiorstwa, liczonej jako
relacja zysku operacyjnego do aktywów ogółem.
105
Slide 106
W
A
W y s z c z e g ó ln ie n ie A
k a p it a ł w ła s n y
R
I
A
N
B
T Y
C
60 000
40 000
20 000
-
20 000
40 000
a k t y w a o g ó łe m
60 000
60 000
60 000
z y s k o p e ra c y jn y
18 000
18 000
18 000
-
4 000
8 000
18 000
14 000
10 000
7 200
5 600
4 000
10 800
8 400
6 000
k a p it a ł o b c y
ods etk i
z y s k b ru t t o
podatek doc hod.
z y s k ne tto
ROE
18%
21%
30%
ROA
30%
30%
30%
106
Slide 107
Dźwignia finansowa
Powyższy przykład ilustruje następującą
prawidłowość: Stopa rentowności
kapitałów własnych zwiększa się w miarę
wzrostu zadłużenia przedsiębiorstwa pod
warunkiem, że stopa procentowa od
kapitałów obcych jest niższa niż
rentowność majątku (aktywów ogółem)
liczona jako zysk operacyjny do wartości
aktywów ogółem.
107
Slide 108
Planowanie finansowe
METODA PROCENTOWEGO UDZIAŁU W
SPRZEDAŻY
• Planowanie finansowe, którego efektem są
projekcje finansowe, sprawozdania finansowe
„pro forma” rozpoczyna się zazwyczaj pod
koniec danego roku i dotyczy roku następnego,
ewentualnie kilku następnych lat.
• Podstawą planowania stanowią dane
historyczne dotyczące wyników ekonomicznych
zawarte w księgach handlowych i
sprawozdaniach finansowych.
108
Slide 109
Planowanie finansowe
Etap I
• Punktem wyjścia jest oszacowanie
wielkości sprzedaży oraz wpływów ze
sprzedaży przewidywanych w okresie
planistycznym.
109
Slide 110
Planowanie finansowe
Etap II
Następnie niezbędne jest wyodrębnienie pozycji
kosztów bezpośrednio zależnych od sprzedaży
(koszty zmienne) oraz ich oszacowanie dla
przewidywanego poziomu sprzedaży. Dokonuje
się tego poprzez określenie procentowego
udziału kosztów zmiennych zależnych od
sprzedaży na podstawie danych historycznych,
a następnie mając wskaźniki procentowe i
wielkość przewidywanej sprzedaży w wyrażeniu
wartościowym określamy przewidywany poziom
tych kosztów w okresie planistycznym.
110
Slide 111
Planowanie finansowe
Etap III
• W ramach tego etapu dokonujemy
szacunku kosztów stałych - niezależnych
od sprzedaży ( np. amortyzacji, kosztów
finansowych, stałych kosztów pośrednich,
kosztów zarządu ) metodą analityczną,
przyjmując określone założenia na
podstawie dokonanych wcześniej analiz
cząstkowych.
111
Slide 112
Planowanie finansowe
Etap IV
• Dokonujemy zestawienia rachunku
wyników.
112
Slide 113
Planowanie finansowe
Etap V
• Przygotowujemy wstępne zestawienie
zapotrzebowania na kapitał obrotowy,
zapotrzebowania na fundusze, zestawienie
przepływów pieniężnych oraz bilansu.
Dokonujemy równoważenia bilansu, co wymaga
podjęcia ostatecznej decyzji co do sposobu
finansowania przedsiębiorstwa. Na tym etapie
dokonuje się również korekty takich wielkości,
jak zakładane zobowiązania, należności i
zapasy.
113
Slide 114
Planowanie finansowe
• Zazwyczaj sporządza się projekcje finansowe w
trzech wariantach : podstawowym,
pesymistycznym i optymistycznym. Pozwala to
na określenie przewidywanej sytuacji
przedsiębiorstwa w warunkach gorszych od
przewidywanych w wariancie podstawowym
oraz lepszych. Daje to możliwość elastycznego
dostosowania się firmy do ewentualnych zmian
warunków gospodarowania w stosunku do
przewidywanych w wariancie podstawowym
założeń.
114
Slide 115
Planowanie finansowe
• Założenia dotyczące wariantów
pesymistycznego i optymistycznego formułuje
się metodą ekspercką, a więc w oparciu o
analizy i opinie ekspertów z różnych dziedzin,
związanych z obszarem działania
przedsiębiorstwa oraz jego otoczeniem.
• Niezwykle przydatną metodą jest tutaj SWOT analiza mocnych, słabych stron, szans i
zagrożeń. Metoda ta pozwala w sposób
systematyczny określić zarówno stan obecny,
jak również przyszłe warunki działania
przedsiębiorstwa.
115
Slide 116
FINANSOWANIE
DŁUGOOKRESOWE, KOSZT
I STRUKTURA KAPITAŁU
116
Slide 117
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Elementy składowe kapitałów firmy
KAPITAŁY
Własne
Statutowe
Obce (zobowiązania)
Zapasowe
(rezerwowe)
Długoterminowe
Krótkoterminowe
Kapitał stały
117
Slide 118
Z a sa d n icze ka p ita ły w ła sn e w ró żn y ch ro d zaja ch
p rzed się b io rstw
R o d za j
p rzed sięb io rstw a
S p ó łki o so b o w e
P rzed sięb io rstw o
p a ń stw o w e
S p ó łd zieln ie
S p ó łki ka p ita ło w e
N a zw a k a p ita łu
p o d sta w ow eg o
kap itał w łasn y
fu nd u sz zało ż ycielski,
fu nd u sz p rzed sięb io rstw a
fu nd u sz ud ziało w y,
fu nd u sz zaso b o w y
kap itał zakład o w y,
kap itał zap aso w y,
kap itał rezerw o w y
118
Slide 119
Podstawowe źródła kapitałów własnych
Kapitały własne
Źródła wewnętrzne
zysk netto do
dyspozycji firmy
amortyzacja
przekształcenia
w aktywach
przekształcenia
w kapitałach
Źródła zewnętrzne
wpłaty udziałowców
fundusze venture
capital
emisja na rynku
giełdowym
119
Slide 120
P od staw ow e źród ła k ap itałów ob cych
K ap itały ob ce
K ap itały
d łu goterm in ow e
rezerw y
b anko w e kred yty
d ługo term ino w e
p o ręczenia kred yto w e
leasin g
franc hisin g
e m isja o b ligacji
d o tacje i sub w e n cje
śro d ki z fu nd u sz y
p o m o co w yc h
K ap itały
k rótk oterm in ow e
b anko w e kred yty
kró tko term ino w e
zo b o w iąza nia
o d na w ialne
kred yty
o d d o staw có w
kred yty
o d o db io rcó w
fak to ring
kró tko term ino w e
p ap iery d łuż ne
120
Slide 121
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Przyczyny uzupełniania kapitałów własnych
• Stworzenie podstawy do rozwoju
przedsiębiorstwa i możliwości zaciągania
kredytów;
• Eliminowanie groźby upadłości, wskutek
naruszenia płynności finansowej
lub
powstania strat;
• Usunięcie skutków deprecjacji kapitałów
własnych spowodowanej inflacją.
121
Slide 122
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Decyzje o zmniejszaniu kapitału własnego mogą być
podejmowane w przypadkach
• Ograniczenia działalności przedsiębiorstwa;
• Wycofania z przedsiębiorstwa części kapitału własnego
w celu ulokowania go
w innym przedsięwzięciu;
• Dążenia do zoptymalizowania struktury kapitałów spółki,
w celu zwiększenia stopnia zyskowności;
• Pokrycia poniesionych strat;
• Potrzeby wykupu własnych akcji, kiedy na giełdzie
panuje bessa;
122
Slide 123
KOSZT KAPITAŁU
Koszt akcji uprzywilejowanych ( k au ) obliczamy jako stosunek
rocznej dywidendy D au do rynkowej ceny akcji
uprzywilejowanych P mau .
k au
D au
P mau
K o szt n o w e j e m isji a kcji u p rzyw ile jo w a n ych k aun ob licza m y w g w zo ru
p rze d sta w io n e go p o n iże j, u w zglę d n ia ją ce go ko szty n o w e j e m isji i sp rze d a ży,
p rzyp a d a ją ce n a a kcje u p rzyw ile jo w a n ą ( f au ):
k aun
D au
P m au
f
,
au
123
Slide 124
KOSZT KAPITAŁU
W
p rzyp a d k u
w y s tą p ie n ia
k o le jn yc h
u p rz y w ile jo w a n yc h c a łk o w ity k o s zt k a p ita łu
n a s tę p u ją c y s p o só b :
e m is ji
a k c ji
o b lic za m y w
K a u 1 ...
K aun
c
K au k au 1
k aun
K au
K au
g d zie :
c
k au - o zn a c za c a łk o w ity k o s zt k a p ita łu u p rz y w ile jo w a n e g o ;
K a u - k a p ita ł c a łko w ity z a k c ji u p rz y w ile jo w a n yc h ;
K a u 1 ,..., K a u n - k a p ita ł u p rz y w ile jo w a n y z k o le jn yc h e m is ji o d 1 d o
n;
k a u 1 ,..., k a u n - k o s zt k a p ita łu u p rzy w ile jo w a n e g o w k o le jn yc h
e m is ja c h o d 1 d o n .
124
Slide 125
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt a k c ji z w yk łyc h ( k a z ) w w a ru n k a c h s ta łe g o w z ro s tu
d y w id e n d y m o żn a o k re ś lić w yk o rz ys tu ją c o d p o w ie d n io
p rze k s zta łc o n y m o d e l G o rd o n a :
D az g ,
k az
P m az
g d zie :
D a z - d y w id e n d a z a k c ji z w yk łe j;
P m az - c e n a ryn k o w a a k c ji z w yk łe j;
g - o c ze k iw a n a s to p a w z ro s tu d yw id e n d y, o b lic za n a n a
p o d s ta w ie d a n yc h z la t u b ie g łyc h .
125
Slide 126
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt n o w e j e m is ji a k cji z w yk łyc h je s t z re g u ły w y żs z y,
p o n ie w a ż n a le ży p o k ry ć k o s zt ro zp o w s ze c h n ia n ia n o w e j e m is ji.
R ó w n a n ie o k re ś la ją ce k o s zt n o w e j e m is ji a k c ji z w yk łyc h
u z ys k u je m y m o d yfiku ją c m o d e l G o rd o n a :
k az
g d zie f
az
D az
P m az f
g
,
az
- o zn a c za k o s zt e m is ji i s p rze d a ży a k c ji z w yk łe j.
126
Slide 127
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt c a łk o w ity k o le jn y c h e m is ji a k c ji z w yk łyc h k ca z o k re ś lo n y
je s t fo rm u łą a n a lo g ic zn ą , ja k w p rz yp a d k u a k cji
u p rz y w ile jo w a n yc h :
K a z 1 ...
K azn
c
k az k az 1
k azn
K az
K az
g d zie :
k a z 1 ,... k azn
,
- o zn a c za k o szty k o le jn yc h e m is ji;
K az -
k a p ita ł a k c yjn y c a łk o w ity z a k c ji z w yk łyc h ; K a z 1 ,..., K azn - k a p ita ł
a k c yjn y z k o le jn yc h e m is ji.
127
Slide 128
KOSZT KAPITAŁU
N a jp ro stszą fo rm ą zw ię ksza n ia ka p ita łu firm y je st za trzym a n ie
w yp ra c o w a n e g o zysku n e tto . U n ika się w ó w c za s ko sztó w
ro zp o w s ze ch n ia n ia a kcji. P o n ie w a ż w a rto ść d o ch o d ó w
za trzym a n ych je st ró w n a w a rto ści w p e łn i su b skryb o w a n ych
a kcji zw ykłych , stą d zg o d n ie z w zo re m G o rd o n a m a m y :
z z k az ,
g d zie : z z - ko szt zyskó w za trzym a n ych , k az - ko szt ka p ita łu z
a kcji zw ykłych .
T a k w ię c k o s zt zy s k ó w za trzy m a n y c h je st ró w n y ko s zto w i
ka p ita łu a kcji zw ykłych .
128
Slide 129
KOSZT KAPITAŁU
K O S Z T K A P IT A Ł U O B C E G O
K o szt ka p ita łu o b ce g o je st za licza n y w cię ża r ko sztó w
fin a n so w ych , co o b n iża p o d sta w ę o p o d a tko w a n ia p o d a tkie m
d o ch o d o w ym (o d zys k u ). W o b e c p o w yżs ze g o fa ktyczn y ko s zt
ka p ita łu o b ce g o d la firm y p o m n ie jszo n y je st o tzw . „o sło n ę
p o d a tko w ą ”. Je śli za k fd o zn a czym y fa ktyczn y ko szt ka p ita łu
o b ce g o , za k n - n o m in a ln y ko szt ka p ita łu o b ce g o (o d se tki o d
kre d ytu , p o życ zki lu b o b lig a cji, p a p ie ró w ko m e rcyjn ych itp .), za
T - sto p ę o p o d a tko w a n ia , to fa ktyczn y ko s zt ka p ita łu o b ce g o
o p isa n y zo sta n ie n a stę p u ją cą fo rm u łą :
k
fd
kn(1T )
129
Slide 130
KOSZT KAPITAŁU
ŚREDNIOWAŻONY KOSZT KAPITAŁU
• W analizach ekonomicznych można posługiwać
się średnioważonym kosztem kapitału.
Kategoria ta ma zastosowanie w planowaniu
bieżącej działalności firmy, np. przy wyborze
asortymentowego programu produkcji. Kryterium
wyboru można sformułować następująco:
uzyskana rentowność sprzedaży (zysk netto do
sprzedaży netto) lub stopa zysku z kapitału
(zysk netto do kapitału) musi być wyższa od
średnioważonego kosztu kapitału.
130
Slide 131
KOSZT KAPITAŁU
Ś re d n io w a żo n y ko szt ka p ita łu (S kk) o kre śla się p rzy p o m o cy
n a stę p u ją ce j fo rm u ły:
S kk = k au K au k az K az z z Z z k
Kc
Kc
Kc
fd
Kd ,
Kc
g d zie :
K c , K az , K au , Z z , K d - o zn a cza ją ko le jn o : ka p ita ł ca łko w ity, ka p ita ł
a kcyjn y zw yk ły, ka p ita ł a kcyjn y u p rzyw ile jo w a n y, zyski
za trzym a n e , ka p ita ł o b cy;
k a u , k a z , z z , k fd - o zn a cza ją ko le jn o : ko szt a kcji u p rzyw ile jo w a n ych ,
ko szt a kcji zw yk łych , ko szt zyskó w z a trzym a n ych , fa ktyczn y
ko szt ka p ita łu o b c e g o .
131
Slide 132
KOSZT KAPITAŁU
KRAŃCOWY KOSZT KAPITAŁU
• Krańcowy koszt kapitału ( MCC ) jest to koszt ostatniego
złotego nowego kapitału, który firma pozyskuje; koszt
krańcowy rośnie, gdy w danym okresie pozyskuje się
coraz więcej kapitału
• Wszystkie przedsięwzięcia rozwojowe można
uszeregować wg wielkości stopy zwrotu od kapitału, a
wszystkie źródła finansowania (kredyty, obligacje, emisje
akcji itp.) wg faktycznego kosztu kapitału. Zrównanie się
stopy zwrotu z kapitału i faktycznego kosztu kapitału
wyznacza grupę przedsięwzięć rozwojowych i źródeł
finansowania inwestycji opłacalnych dla danej firmy.
132
Slide 133
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
133
Slide 134
S tru k tu ra m ają tk u i k ap itału
K ap itały w łasn e
A k tyw a
trw ałe
A k tyw a
ob rotow e
Z ob ow iązan ia
d łu goterm in ow e
K apitał
stały
Z ob ow iązan ia
k rótk oterm inow e
K apitał pracują cy
(obrotow y netto)
K a p ita ł o b ro tow y n etto = K a p ita ł sta ły – M a ją tek trw a ły
lub
K a p ita ł o b ro tow y n etto =
A kty w a o b ro tow e – Zo b o w ią za n ia b ieżą ce
134
Slide 135
S tru k tu ra za p o trzeb o w a n ia n a k ap ita ły
w artość
K rótk ook reso w e
p otrzeb y fin an sow e
M ajątek ob rotow y
S tałe zap otrzeb o w an ie
n a k apitały
M ajątek trw ały
cza s
135
Slide 136
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Rodzaje strategii finansowania
• Strategia zachowawcza
(tradycyjna)
• Strategia umiarkowana
(harmonijna, równowagi)
• Strategia dynamiczna
136
Slide 137
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Docelowa struktura kapitałowa firmy, to
zestawione w odpowiednich proporcjach
zadłużenie (zobowiązania długo - i
krótkoterminowe), zwykły kapitał akcyjny,
uprzywilejowany kapitał akcyjny, jakimi
firma zamierza finansować swoją
działalność gospodarczą.
137
Slide 138
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Kształtowanie docelowej struktury kapitałowej
firmy musi uwzględniać dwa warunki:
• maksymalizację korzyści
udziałowców/akcjonariuszy firmy, co znajduje
wyraz w rosnącej stopie rentowności kapitałów
własnych (ROE);
• jednoczesne zapewnienie właściwego poziomu
bieżącej i przyszłej płynności finansowej
(zdolności do terminowego regulowania
zobowiązań), ograniczenie ryzyka utraty
płynności do uznanych za rozsądne granic.
138
Slide 139
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Optymalna struktura kapitału to taka
struktura, która prowadzi do osiągnięcia
optymalnej równowagi między ryzykiem i
zyskiem, a przez to maksymalizuje cenę
kapitału akcyjnego
139
Slide 140
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Wybór optymalnej struktury kapitałów wymaga rozpatrzenia
skutków pozyskiwania kapitałów obcych z różnych
źródeł. Kapitały te występują w dwóch zasadniczych
formach:
•
kapitały długoterminowe (termin spłaty powyżej 1
roku);
•
kapitały krótkoterminowe (okres spłaty do 1 roku).
Pomiędzy dwoma grupami aktywów: aktywami trwałymi
(majątkiem trwałym) i aktywami bieżącymi(majątkiem
obrotowym) a strukturą kapitałów istnieje istotny
związek decydujący o stabilności firmy i ryzyku utraty
płynności a nawet upadłości.
140
Slide 141
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Generalnie obowiązuje zasada, że wartość majątku
trwałego powinna być w pełni pokryta kapitałem stałym
(zobowiązania długoterminowe + kapitały własne).
Innymi słowy: Utrzymanie równowagi finansowej firmy
wymaga, aby wartość netto majątku trwałego była
pokryta w pełni stabilnymi źródłami finansowania, jakimi
są kapitały własne i takie kredyty oraz pożyczki, których
okres spłaty przekracza co najmniej 1 rok.
• Naruszanie tej zasady prowadzi w przypadku żywiołowo
rozwijających się firm do upadłości wskutek
przeinwestowania i trwałej utraty płynności.
141
Slide 142
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Jeśli chodzi o majątek obrotowy, to można drogą analizy
wyodrębnić pewną minimalną wielkość tego składnika
aktywów, obejmującą zapasy i należności, stale z
okresu na okres powtarzającą się oraz część zmienną.
Pierwsza z nich reprezentuje zatem stałe, a druga
zmienne zapotrzebowanie na kapitały.
Biorąc pod uwagę ten podział można wyodrębnić trzy
główne strategie finansowania majątku obrotowego,
stosowane w praktyce gospodarczej:
–
–
–
pełne finansowanie kapitałem stałym;
pełne finansowanie krótkoterminowym kapitałem obcym;
częściowe pokrycie kapitałem stałym (w zasadzie części stałej
majątku obrotowego) i częściowe krótkoterminowym kapitałem
obcym
142
Slide 143
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Pierwsza strategia pozwala
przedsiębiorstwu na stabilizację sytuacji
finansowej i uzyskanie nadwyżki
finansowej. Nie występują tutaj
zobowiązania bieżące przewyższające
zasoby pieniężne. Powstaje natomiast
problem znalezienia rentownej lokaty dla
nadwyżek pieniężnych, co jest szczególnie
trudne w warunkach inflacji.
143
Slide 144
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
PRZYKŁAD
• Przedsiębiorstwo „Maciuś” S.A. posiada znaczne
nadwyżki pieniężne i poszukuje rentownej lokaty.
Maksymalna stopa oprocentowania ewentualnej lokaty
wynosi 20% w stosunku rocznym. Roczna stopa inflacji
wynosi 17%, zaś stopa podatkowa 38%.
• Efektywna stopa procentowa w przypadku lokaty wynosi
zatem:
• 20%-(20%*0,4)=12%
• Jeżeli uwzględnimy stopę inflacji to realna efektywna
stopa procentowa będzie ujemna i wyniesie: -5%. A więc
środki pieniężne ulęgną deprecjacji.
144
Slide 145
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Druga strategia jest wysoce ryzykowna.
Oznacza ona, że firma funkcjonuje z zerowym kapitałem
obrotowym netto (net working capital).
W praktyce strategia ta wymaga stałego refinansowania
kredytów i pożyczek krótkoterminowych.
Każde zakłócenie w tej sferze może łatwo spowodować
trudności w bieżącym regulowaniu zobowiązań.
Powstaje wówczas „efekt domina”, gdyż wiadomość o
zaległych płatnościach powoduje przeważnie
wycofywanie się kolejnych pożyczkodawców z dalszego
refinansowania kredytów, pogłębiając niedobór środków
pieniężnych
145
Slide 146
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Trzecia strategia jest strategią
pozwalającą na uniknięcie wad pierwszej i
drugiej. Ponadto stwarza ona pewne pole
manewru dla maksymalizacji wyniku
finansowego dzięki wykorzystaniu
kapitałów obcych. Sprowadza się ona do
zastosowania kombinacji kapitału stałego i
kapitałów obcych krótkoterminowych w
finansowaniu aktywów bieżących.
146
Slide 147
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Głównym problemem jest określenie, jakie powinny być optymalne
proporcje między kapitałem stałym i kapitałami krótkoterminowymi
zaangażowanymi w finansowanie aktywów bieżących. Można
wyróżnić tu dwa alternatywne rozwiązania:
– Skalkulowanie wielkości stałej części zapasów i należności oraz
przyjęcie założenia, że ich równowartość powinna być pokryta
kapitałem stałym, zaś pozostała część aktywów bieżących kapitałami
krótkoterminowymi.
– Przyjęcie uproszczonego założenia, że maksymalny stan całości
zobowiązań krótkoterminowych powinien kształtować się zgodnie z
przyjętym przez dane przedsiębiorstwo wskaźnikiem pokrycia środkami
obrotowymi (wskaźnik płynności bieżącej). Wskaźnik ten powinien
mieścić się w przedziale 1,2-2.To rozwiązanie jest proste i można je
uznać za trafne, jak wskazuje na to praktyka. Nadwyżka wartości
majątku obrotowego obejmującego w tym przypadku również środki
pieniężne, powinna bowiem umożliwić terminowe regulowanie
zobowiązań krótkoterminowych nawet w razie przejściowego
zmniejszenia wpływów ze sprzedaży.
147
Slide 148
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Teoria finansów nie jest w stanie określić
uniwersalnej formuły umożliwiającej ustalenie
optymalnej struktury kapitałowej
przedsiębiorstwa, gdyż dążenie do wzrostu
rentowności przy zachowaniu „rozsądnego”
stopnia ryzyka finansowego wymaga
uwzględnienia wielu złożonych czynników.
Możliwa jest jednak kalkulacja tej struktury dla
określonego przedsiębiorstwa, na podstawie
przedstawionych powyżej zasad.
148
Slide 149
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
W przedsiębiorstwie powinno się z góry ustalić:
– optymalny poziom wskaźnika płynności bieżącej na poziomie
mieszczącym się w przedziale 1,2-2;
– maksymalny poziom zadłużenia długoterminowego i
krótkoterminowego w stosunku do aktywów ogółem;
– minimum kapitałów własnych w relacji do aktywów ogółem;
Niestety nie istnieją w tym ostatnim przypadku jakiekolwiek
ustalone uniwersalne normy. W oparciu o doświadczenia
praktyczne przyjmuje się, że w firmach handlowych
wskaźnik pokrycia aktywów ogółem kapitałami własnymi
powinien sięgać 30%, zaś w firmach produkcyjnych od
40% do 50%.
149
Slide 150
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Kalkulacja optymalnej struktury kapitałów
umożliwia konfrontację struktury optymalnej z
rzeczywistością.
• Dzięki temu można odpowiednio korygować
politykę kredytową, a także określać granice
zadłużenia, których przekroczenie zagraża
istnieniu firmy.
• Ustalenie optymalnej struktury kapitałów
powinno być punktem wyjścia przy
podejmowaniu decyzji kapitałowych związanych
z inwestycjami
150
Slide 151
ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM
OBROTOWYM
151
Slide 152
Zarządzanie kapitałem obrotowym
S tru k tu ra m ają tk u i k ap itału
K ap itały stałe
w łasn e
Ś rod k i
ob rotow e
ob ce
K ap itały
k rótk o term in ow e
(ob ce)
K a p ita ł o b ro to w y
M ajątek
trw ały
152
Slide 153
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy
•
Zapotrzebowanie na kapitał służący finansowaniu środków
obrotowych (kapitał obrotowy brutto) jest częściowo stałe, jeśli
dotyczy minimalnego poziomu tego majątku oraz częściowo zmienne
Źródło: W.Bień. „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. „Difin”, Wa-wa 2001.
153
Slide 154
Dodatni, zerowy i ujemny kapitał
obrotowy
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”. PWN, Warszawa 1998.
154
Slide 155
Zarządzanie kapitałem obrotowym
STRUKTURA MAJĄTKU I KAPITAŁU
Do majątku obrotowego zalicza się:
• środki mające wyraz finansowy (gotówka, papiery wartościowe,
należności, rozliczenia międzyokresowe),
• środki rzeczowe (zapasy).
Kapitał obrotowy brutto – aktywa finansowane zobowiązaniami
bieżącymi oraz częścią zobowiązań długoterminowych lub częścią
kapitałów własnych.
Kapitał obrotowy netto = kapitał stały – majątek trwały
(podejście kapitałowe)
lub
Kapitał obrotowy netto = Aktywa bieżące – krótkoterminowe źródła
finansowania aktywów bieżących
(podejście majątkowe)
155
Slide 156
Trzy warianty kształtowania się kapitału
obrotowego w przedsiębiorstwie
1. Dodatni kapitał obrotowy
(kapitał stały – aktywa trwałe) > 0
Kapitał stały
Aktywa trwałe
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
2. Zerowy poziom kapitału obrotowego
(kapitał stały – aktywa trwałe) = 0
Aktywa trwałe
Kapitał stały
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
3. Ujemny kapitał obrotowy
(kapitał stały – aktywa trwałe) < 0
Aktywa trwałe
Kapitał stały
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
156
Slide 157
Kryteria i cechy strategii
Źródło: D.Krzemińska. „Finanse przedsiębiorstwa”. W-wo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
2000.
157
Slide 158
Strategie finansowania aktywów
obrotowych (netto)
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”. PWN, Warszawa 1998.
158
Slide 159
Strategie kapitału obrotowego
Źródło: R.Neveu. „Fundamentals of Managerial Finance”. South-West Publishing Co., Cincinnati
1985.
159
Slide 160
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Zarządzanie środkami pieniężnymi
• polega na określeniu takiego obszaru stanów
gotówki, który z punktu widzenia kierownictwa
zapewniałby oczekiwany poziom płynności
finansowej
Model Baumola
• model równoważenia środków pieniężnych
i
krótkoterminowych zbywalnych papierów
wartościowych.
Model Millera-Orra
• model optymalnej wielkości gotówki
160
Slide 161
Cykl operacyjny
Cykl operacyjny
30 DNI
Okres spłaty należności
Cykl konwersji gotówki
45 DNI
45 DNI
Okres utrzymywania zapasów
Okres regulowania zobowiązań
30 DNI
161
Slide 162
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Zarządzanie należnościami
• Odroczenie zapłaty oznacza udzielenie
odbiorcy kredytu, który może mieć
charakter:
• manipulacyjny,
• właściwy kredyt handlowy (kupiecki).
162
Slide 163
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Składniki polityki kredytowej
przedsiębiorstwa
• Okres kredytowania
• Standardy kredytowe
• Polityka ściągania należności
• Rabaty
163
Slide 164
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Strategie udzielania kredytów kupieckich
• Strategia konserwatywna
• Strategia umiarkowana
• Strategia agresywna
164
Slide 165
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Wskaźnik polityki kredytowej
• Miernikiem służącym analizie strategii
kredytowej przedsiębiorstwa jest:
Wskaźnik polityki kredytowej = cykl należności / termin
płatności
Np. przy realizacji polityki konserwatywnej
wskaźnik polityki kredytowej jest bliski
jedności
165
Slide 166
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Kalkulacja opłacalności kredytowej wymaga
uwzględnienia:
• wielkości wzrostu wielkości sprzedaży,
• towarzyszący temu wzrost kosztów zmiennych
działalności operacyjnej,
• wzrostu należności od odbiorców,
• kosztu zaangażowania dodatkowych kapitałów
na sfinansowanie wzrostu należności oraz
przewidywane straty, w wyniku opóźnień lub
braku zapłaty od odbiorców.
166
Slide 167
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Ocena wiarygodności płatniczej klienta oraz udzielania
kredytów:
• Upewnienie się, czy firma ubiegająca się o kredyt
rzeczywiście istnieje.
• Rozpoznanie skłonności klienta do terminowego
wywiązywania się
z zobowiązań wobec
dostawców.
• Przedstawienie przez klienta dokumentów świadczących o
regulowaniu zobowiązań podatkowych.
• Uzyskiwanie informacji od wywiadowni gospodarczych.
• Wsparcie biur detektywistycznych.
• Ocena podatności klienta na zmiany koniunktury
gospodarczej.
• Przedstawienie przez kontrahenta wariantów zabezpieczeń.
167
Slide 168
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Fazy windykacji należności:
• postępowanie negocjacyjnoupominawcze,
• postępowanie sądowo-egzekucyjne.
168
Slide 169
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Źródła finansowania udzielanych kredytów
handlowych:
• kredyt handlowy,
• kredyt bankowy,
• zastaw należności,
• cesja należności,
• kredyt wekslowy,
• emisja krótkoterminowych papierów dłużnych,
• faktoring.
169
Slide 170
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Możliwości płatności:
• zaliczka,
• płatność kasowa,
• krótki termin płatności,
• długi termin płatności,
• karne odsetki.
170
Slide 171
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Opusty cenowe:
• opust hurtowy,
• skonto kasowe,
• opust sezonowy,
• opust funkcjonalny.
171
Slide 172
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Przesłanki utrzymywania zapasów
w przedsiębiorstwie
1. Firma może otrzymywać opusty cenowe związane z
dokonywaniem zakupów materiałowych w większych partiach
dostaw.
2. Zapobiega się w ten sposób skutkom braku zapasów, co
może prowadzić do przerwania ciągłości produkcji i
sprzedaży.
3. Firmy gromadzą zapasy, chcąc uchronić się przed
niekorzystnymi zmianami cen. Zmniejszone zostaje ryzyko
zmiany cen, ryzyko kursowe przy zakupach dokonywanych w
walutach obcych lub ryzyko stopy procentowej, gdy zakupy
dokonywane są na kredyt.
4. Niekiedy firmy dokonują większych zakupów materiałowych,
korzystając z pomyślnej koniunktury gospodarczej czy z
niższych cen.
172
Slide 173
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Koszty zapasów
Całkowite koszty zapasów (KC) =koszt utrzymania zapasów (Kz) +
łączny koszt zamrażania zapasów (Ks)
Kz – koszty magazynowania, koszty kapitału, ubezpieczenia, starzenia
się
Kz = K1*Q/2
K1 – jednostkowe koszty zapasów
Q/2 – przeciętna wielkość zapasów
Ks – koszty zmawiania i dostaw (transport, telefon,przygotowanie
dokumentacji)
Ks = K2 * N
K2 – koszty jednego zamówienia
N – liczba zamówień składanych w ciągu roku
czyli:
KC = K1*Q/2 + K2 * N
173
Slide 174
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Podział zapasów ze względu na funkcje
pełnione w firmie:
• bieżące,
• sezonowe,
• nadmierne,
• zbędne.
174
Slide 175
Gospodarka zapasami
Źródło: Z. Fedorowicz. Finanse przedsiębiorstwa., Warszawa, 1993.
175
Slide 176
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Wielkość maksymalna normy zapasu
bieżącego:
Nm = Rd * t + Rd *tr
Nm – norma maksymalna zapasu
Rd – przypadające przeciętnie na jeden dzień w
danym okresie zużycie (materiały) lub sprzedaż
(wyroby, towary)
t – przeciętny cykl dostawy materiałów lub
towarów, względnie produkcji (w dniach)
tr – możliwe opóźnienia w stosunku do cyklu
przeciętnego w dniach
176
Slide 177
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Inne metody sterowania zapasami
(logistyczne):
• metoda czerwonej linii,
• metoda dwóch skrzyń,
• skomputeryzowany system sterowania
zapasami,
• system just in time,
• outsourcing.
177
Slide 178
BUDŻETOWANIE
INWESTYCJI
178
Slide 179
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Budżetowanie inwestycji ( budżetowanie
kapitałowe, preliminowanie inwestycji)
oznacza proces planowania wydatków
inwestycyjnych, tj, wydatków na aktywa, z
których oczekuje się generowania
środków pieniężnych w okresie nie
krótszym niż 1 rok.
179
Slide 180
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Inwestycje są składnikiem szeroko pojętej
wieloletniej strategii rozwoju przedsiębiorstwa.
Ciągłe zmiany na rynku wymagają od
przedsiębiorstw stałego dostosowywania się
poprzez oferowanie nowych lub udoskonalonych
produktów i usług.
Wymusza to konieczność inwestowania.
Firmy, które nie inwestują popadają w stagnację i
w końcu są eliminowane z rynku.
180
Slide 181
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Budżetowanie inwestycji obejmuje planowanie
wydatków inwestycyjnych, oparte na analizie
alternatywnych projektów inwestycyjnych.
Analiza dostarcza niezbędnych przesłanek
pozwalających na podjęcie decyzji
inwestycyjnych, tj. decyzji o wyborze
określonego projektu oraz jego finansowaniu.
Decyzje inwestycyjne należą do
najważniejszych, przesądzają one bowiem o
funkcjonowaniu przedsiębiorstwa w długim
okresie, o jego niepowodzeniu lub sukcesie na
konkurencyjnym rynku
181
Slide 182
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Skutki decyzji inwestycyjnych są odczuwalne
przez przedsiębiorstwo w długim okresie i
wpływają na możliwość elastycznego
dostosowywania się do zmian na rynku.
Każdy duży wydatek inwestycyjny oznacza
bowiem zamrożenie kapitału na pewien okres i
wiąże się z oczekiwaną sprzedażą w
przyszłości.
Oczekiwania te zawsze są obarczone
ryzykiem, albowiem nigdy nie jesteśmy w stanie
dokładnie określić przyszłych przychodów ze
sprzedaży i uwarunkowań rynkowych.
182
Slide 183
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Zadaniem budżetowania inwestycji jest
określenie efektywności projektu
inwestycyjnego, ryzyka niepowodzenia,
możliwych alternatyw w przypadku
niepowodzenia oraz przyszłych
uwarunkowań w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa zarówno w trakcie
realizacji projektu, jak również w fazie
eksploatacyjnej.
183
Slide 184
Rodzaje przedsięwzięć inwestycyjnych
Źródło: D.Krzemińska, Finanse przedsiębiorstwa. Wyd. WSB, Warszawa 2000, s.176.
184
Slide 185
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
RODZAJE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH I ICH
SPECYFIKA
Nowe przedsięwzięcia gospodarcze.
Zalicza się do nich następujące
rodzaje projektów:
• utworzenie nowego przedsiębiorstwa
od podstaw;
• budowę nowego samodzielnego
zakładu produkcyjnego
185
Slide 186
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
•
Projekty wymiany, których celem jest utrzymanie
działalności. Zalicza się do nich przedsięwzięcia
odtworzeniowe (restytytucyjne), których celem jest
zastąpienie zużytego lub zniszczonego wyposażenia
produkcyjnego, wykorzystywanego do produkcji
opłacalnych wyrobów. Tego typu przedsięwzięcia są
niezbędne w firmach kontynuujących działalność.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na konieczność
postawienia w każdym przypadku następujących
pytań: Czy należy kontynuować dotychczasową
działalność? Czy powinno się stosować
dotychczasowe procesy produkcyjne i technologie?
Jeżeli odpowiedzi na te pytania są pozytywne, to
decyzje inwestycyjne podejmuje się bez pogłębionej
analizy.
186
Slide 187
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
•
Projekty wymiany, których celem jest obniżka
kosztów (projekty modernizacyjne). Zalicza się
do nich przedsięwzięcia polegające na
zastąpieniu przestarzałego wyposażenia
produkcyjnego, aczkolwiek nadal użytecznego.
Celem takich przedsięwzięć jest obniżenie
kosztów materiałów, energii, pracy i innych
zasobów. Dla podjęcia tego typu
przedsięwzięć wymagana jest bardziej
szczegółowa analiza.
187
Slide 188
•
•
Projekty modernizacji i rozbudowy.
Zalicza się do nich dwie grupy projektów:
projekty których celem jest rozwijanie
istniejących produktów lub rynków, obejmujące
zwiększenie obecnej produkcji, rozbudowę
punktów dystrybucji na dotychczasowych
rynkach w celu zwiększenia sprzedaży oraz
projekty polegające na wytworzeniu nowego
produktu lub też rozszerzeniu działalności na
inny nowy rynek. Obie grupy projektów
wymagają zastosowania złożonych procedur
dokładnej analizy.
188
Slide 189
• . Projekty nie przynoszące dochodów. Do tej
grupy projektów należy zaliczyć budowę
biurowca, zakup samolotu dla zarządu, a także
tzw. inwestycje wymuszone. Do tych ostatnich
zalicza się przedsięwzięcia związane z ochroną
środowiska lub dotyczące poprawy warunków i
bezpieczeństwa pracy.
W przypadku powyższych rodzajów projektów
analiza nie musi być złożona
i zazwyczaj traktuje się je tak samo jak projekty
wymiany, których celem jest utrzymanie
działalności.
189
Slide 190
• Cykl projektu inwestycyjnego
obejmuje trzy fazy:
przedinwestycyjną, inwestycyjną i
operacyjną
190
Slide 191
• Analiza i ocena finansowa projektu mają odpowiedzieć na pytanie:
Czy rozwiązania realne z technicznego punktu widzenia są realne
finansowo, czy można je zrealizować w określonych
uwarunkowaniach zewnętrznych ( czynniki społeczne, ekologiczne,
polityka ekonomiczna państwa, itp.)?
• Ponadto analiza i ocena finansowa ma zapewnić, że przy
zachowaniu celów, określonych przez podejmujących decyzję i dla
określonego stopnia wiarygodności projektu w formie studium
feasibility spełnione są następujące warunki:
• Najbardziej atrakcyjne warianty projektu są określane przy
uwzględnieniu panujących warunków niepewności;
• Znane są zmienne krytyczne i możliwe strategie zarządzania i
kontroli ryzyka;
• Określony jest przepływ zasobów finansowych w fazie
inwestycyjnej, uruchamiania produkcji i fazie eksploatacji oraz same
środki finansowe wykorzystywane są w najbardziej efektywny
sposób i dostępne po najniższym koszcie w wymaganym okresie;
191
Slide 192
PROSTE METODY OCENY FINANSOWEJ
• Okres zwrotu (spłaty)
Okres zwrotu, nazywany także okresem spłaty, definiuje
się jako okres potrzebny dla odzyskania początkowych
wydatków inwestycyjnych przez zwrot w postaci tzw.
sumy odzyskania obejmującej: zysk netto+ amortyzacja+
odsetki. Z uwagi na istotne wady tej metody, do których
należą: brak uwzględnienia rezultatów inwestycji poza
okresem zwrotu, niebezpieczeństwo pominięcia
inwestycji odtworzeniowych., metoda ta ma obecnie
charakter uzupełniający w stosunku do innych metod
oceny finansowej inwestycji.
192
Slide 193
Szacowanie strumieni przepływów finansowych
Metody oceny efektywności inwestycji opierają się na generowanych strumieniach
pieniężnych
(CF – Cash Flow)
CFt = CIFt – COFt
gdzie:
CFt – strumień pieniężny w okresie t,
CIFt – strumień wpływów pieniężnych w okresie t,
COFt – strumień wypływów pieniężnych w okresie t.
Strumień pieniężnych dochodów netto projektu (NCF)
NCF = zysk netto + amortyzacja
Przyrostowe strumienie pieniężne - różnica między strumieniem pieniężnym
generowanym po wprowadzeniu inwestycji i strumieniem przed jej wprowadzeniem
CFtP = CFtF + P – CFtF
Strumienie pieniężne uwzględniające zmianę zapotrzebowania na kapitał obrotowy
CFt = Δ ZN + A ± Zmiany zapotrzebowania na kapitał pracujący
Δ ZN – przyrost zysku netto, A – wartość rocznego odpisu amortyzacyjnego
193
Slide 194
Okres zwrotu – wzory (1)
194
Slide 195
Okres zwrotu – wzory (2)
195
Slide 196
Prosta stopa zwrotu
P ro s ta s to p a zw ro tu
P ro sta sto p a zw ro tu (księ g o w a sto p a zw ro tu ) je st st o su n kiem
zysku n e tto (Z n ) d o ca łko w itych p o czą tko w ych n a kła d ó w
in w e styc yjn ych (I) lu b te ż ja ko sto su n e k zysk u n e tto d o ka p ita łu
za kła d o w e g o lu b a kcyjn e g o (K A ).
W p ie rw szym p rzyp a d ku :
ROI
Zn
I
W d ru g im p rzyp a d ku :
ROE
Zn
KA
196
Slide 197
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Metoda prostej stopy zwrotu posiada kilka
zasadniczych wad. Nie określa ona, który rok
realizacji projektu należy uznać za
reprezentatywny i przyjąć jako podstawę
obliczenia stopy zwrotu.
W trakcie kolejnych lat zmieniają się wielkości
ekonomiczne i mamy do czynienie z wieloma
stopami zwrotu. Stopa zwrotu nie pokazuje
również rozłożenia w czasie wpływów i
wydatków i w konsekwencji czasowego
rozłożenia (time value) rocznych dochodów z
kapitału akcyjnego zakładowego
197
Slide 198
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
METODY OPARTE NA ZDYSKONTOWANYCH PRZEPŁYWACH PIENIĘŻNYCH
Do metod tych należą: metoda wartości zaktualizowanej netto,
wewnętrzna stopa zwrotu - IRR, zmodyfikowana wewnętrzna stopa
zwrotu - MIRR.
Są to najbardziej precyzyjne metody oceny efektywności
przedsięwzięć inwestycyjnych.
Uwzględniają one, w przeciwieństwie do prostych metod oceny,
rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i wydatków związanych
z projektem.
Służy temu wykorzystanie techniki dyskonta, która pozwala
sprowadzić do porównywalności nakłady i efekty realizowane w
różnych okresach.
Określenie ich wartości zaktualizowanej stanowi podstawę do
dalszego wnioskowania w analizie i ocenie projektu.
Metody dyskontowe dają możliwość objęcia ocena całego okresu
funkcjonowania przedsięwzięcia inwestycyjnego od momentu
rozpoczęcia i budowy aż po okres uzyskiwania zakładanych efektów.
198
Slide 199
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Wartość zaktualizowana netto - NPV (net present value)
•
Metoda wartości zaktualizowanej netto NPV
pozwala na określeniem obecnej wartości wpływów i
wydatków pieniężnych związanych z realizacja
ocenianego projektu. NPV jest definiowana jako
wartość uzyskana przez dyskontowanie, przy stałej
stopie i oddzielnie dla każdego okresu (roku) różnic
między wpływami i wydatkami pieniężnymi
generowanymi w całym okresie życia projektu.
Różnica ta czyli saldo gotówkowe jest dyskontowana
na moment w którym przewidziane jest rozpoczęcie
realizacji projektu(moment budowy).
199
Slide 200
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
NPV
- w a rto ść za ktu a lizo w a n a n e tto ;
NCF
IN F
OUF
- w p ływ y p ie n ię żn e ;
t
k
n
- sa ld o p rze p ływ ó w p ie n ię żn ych w ro ku t;
t
t
- w yd a tki p ie n ię żn e (ró w n ie ż w yd a tki in w e styc yjn e );
- sto p a d ysko n to w a ;
- o kre s ;
NCF
t
=
IN F - O U F
t
n
NPV
t 1
NCF
1 k
t
t
t
200
Slide 201
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Projekt inwestycyjny jest efektywny
(opłacalny), jeżeli . Dodatnia wartość NPV
oznacza, że stopa rentowności
przedsięwzięcia jest wyższa od stopy
granicznej k. NPV = 0 oznacza, że projekt
osiąga założoną stopę graniczną k. W
przypadku dwóch alternatywnych
projektów należy wybrać projekt o wyższej
NPV.
201
Slide 202
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Wewnętrzna stopa zwrotu - IRR (Internal Rate of
Return)
• Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) jest taką stopą
dyskontową przy której wartość zaktualizowana
wydatków pieniężnych równa się wartości
zaktualizowanej wpływów pieniężnych, czyli NPV=0.
n
NPV
t 1
NCF
1
t
IR R
t
0
202
Slide 203
G raficzne w yznaczanie IR R
NPV
PV
0
k
1
IR R
k
2
k
NV
Ź rodło: O p raco w anie w łasne
k IR R k
k - n iżs za sto p a d ysko n to w a ;
k - w yżs za sto p a d ysko n to w a ;
1
2
1
2
P V - d o d a tn ia N P V ;
N V - u je m n a N P V ;
203
Slide 204
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
W a rto ść IR R m o żn a ró w n ie ż o b lic zy ć
za ło że n ia ch w e d łu g n a stę p u ją ce g o w zo ru :
P V ( k 2 k 1)
, prz y cz ym
IR R k 1
PV NV
p rzy
p o w yzs zych
P V i N V w yraża się w
postaci w artości bezw zględnej;
W a ru n kie m o p ła ca ln o ści p ro je ktu je st :
IR R k
.
N ależ y p a m ię tać, że IR R jest w rażliw e na d łu go ść o kresu p ro jekcji finanso w ych.
S kracan ie o kresu p ro jekcji p row ad zi d o o b niżenia IR R .
204
Slide 205
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Z A L E Ż N O Ś Ć M IE D Z Y IR R A O K R E S E M P R O G N O Z O W A N IA
T
IR R
T
205
Slide 206
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
IRR może być interpretowana jako roczna pieniężna
stopa zwrotu netto (dochód albo zysk w sensie
finansowym) zainwestowanego kapitału, albo też jako
najwyższa stopa oprocentowania kredytów w warunkach
po opodatkowaniu (stopa roczna obsługi zadłużenia), wg
której jest możliwe zgromadzenie środków dla projektu.
IRR dla danego projektu jest oczekiwana stopą dochodu.
Jeżeli jest ona większa niż koszt kapitału użytego do
sfinansowania projektu, to pozostaje nadwyżka po
opłaceniu kapitału i ta nadwyżka jest kumulowana dla
właścicieli firmy.
206
Slide 207
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Tak więc podjęcie projektu dla którego IRR jest
wyższa niż koszt kapitału, podwyższa wartość
majątku właścicieli.
Jeżeli natomiast IRR jest niższa od kosztu
kapitału, to projekt obciąża obecnych właścicieli.
Różnica między wielkością IRR a k pokazuje
zakres tolerancji projektu na niekorzystne
zmiany w stosunku do przyjętych w nim założeń.
207
Slide 208
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• IRR nie może jednak przesądzać samodzielnie
o wyborze projektu. W praktyce przy wyborze
między różnymi projektami spotyka się dwa typy
grup projektów: niezależne i wzajemnie
wykluczające się. W przypadku projektów
niezależnych, dotyczących różnego przedmiotu
inwestowania kryteria NPV i IRR zawsze
prowadza do takiej samej decyzji. Jeżeli NPV
wskazuje na przyjęcie lub odrzucenie danego
projektu to na to samo wskazuje IRR.
208
Slide 209
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Dwa projekty A i B wzajemnie się
wykluczają wówczas, gdy są zależne.
Oznacza to, że można wybrać projekt A
albo B, albo możemy oba odrzucić, ale nie
możemy ich obu przyjąć
209
Slide 210
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Załóżmy, że w przypadku obu projektów IRR i NPV
kształtują się następująco:
IRR w %
NPV dla 12%
PROJEKT A
15%
120.000 ZŁ
PROJEKT B
15%
79.000 ZŁ
Przy zastosowaniu kryterium IRR obydwa projekty będą
równie dobre dla inwestora. Jednakże Projekt A ma
wyższą NPV niż projekt B. Projekt A powinien być
zarekomendowany inwestorom pod warunkiem, że
charakteryzuje się takimi samymi innymi kryteriami, jak
ryzyko, rynki, dostępne fundusze itp.
210
Slide 211
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Bardzo istotnym zagadnieniem jest występowanie tzw.
wielokrotnego IRR.
• W praktyce często występują tzw. projekty nietypowe. Projekt jest
tzw. projektem normalnym, gdy po jednym lub więcej odpływie
środków pieniężnych następuje seria wpływów środków pieniężnych
Jeżeli natomiast projekt wymaga dużego odpływu środków
pieniężnych w trakcie lub pod koniec okresu realizacji to wówczas
jest to projekt nietypowy.
W przypadku projektów nietypowych mogą wystąpić problemy z
oceną metodą IRR.
• Do najczęściej występujących należy zjawisko tzw. wielokrotnego
IRR. Występowanie dla różnych przedziałów czasowych dwóch lub
więcej wartości IRR czyni tę metodę bezużyteczną. W takich
przypadkach należy oprzeć się na wynikach metody NPV.
211
Slide 212
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
W IE L O K R O T N E IR R
NPV
k
IR R
1
IR R
2
212
Slide 213
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR (Modified Internal Rate of Return)
•
Zmodyfikowana stopa dyskontowa - MIRR
jest to taka stopa dyskontowa przy której
wartość zaktualizowana kosztu projektu jest
równa wartości zaktualizowanej jego wartości
końcowej, przy czym wartość końcowa jest
sumą przyszłych wartości wpływów środków
pieniężnych składanych za pomocą kosztu
kapitału firmy.
213
Slide 214
n
n
t0
OUF
t
(1 k )
t
IN F t (1 k )
nt
,
t0
(1 M IR R )
n
inaczej
P V kosztów projektu = P V w artości koń cow ej, tj.:
P V kosztów =
TV
(1 M IR R )
n
, gdzie:
P V k o s ztó w p ro je k tu - w a rto ść za ktu a lizo w a n a ko sztó w
p ro je ktu (n a kła d ó w in w e stycyjn ych );
P V w a rto ś c i k o ń c o w e j - w a rto ść za ktu a lizo w a n a w a rto ści
ko ń co w e j;
T V - w a rto ść ko ń co w a (te rm in a l va lu e );
OUF
-
t
u je m n e
stru m ie n ie
g o tó w ki
lu b
ko szty
p ro je k tu (w yd a tki in w e s tyc yjn e );
IN F
t
-
d o d a tn i
stru m ie n ie
g o tó w ki
(w p ływ y
śro d kó w
p ie n ię żn ych );
k - sto p a d ysko n to w a , ko szt ka p ita łu ;
t - o kre s t (ro k t);
n - o kre s p ro g n o zy (n la t);
214
Slide 215
D o d a tn ie stru m ie n ie g o tó w ki są n a jp ie rw o p ro ce n to w a n e p rzy
za sto so w a n iu sto p y p ro ce n to w e j k ró w n e j ko szto w i ka p ita łu (n a
rysu n ku p o w yże j są to stru m ie n ie g o tó w ki w la ta ch 1 , 2 ,
4 ).S u m a o trzym a n ych w te n sp o só b w a rto ści p rzys złych tych że
stru m ie n i g o tó w ki sta n o w i w a rto ść ko ń co w ą T V . Z ko le i u je m n e
p rze p ływ y g o tó w ki są d ysko n to w a n e n a m o m e n t p o czą tko w y
p rzy sto p ie d ysko n to w e j ró w n e j ko szto w i ka p ita łu . O trzym u je
się w te n sp o só b w a rto ść a ktu a ln a w yd a tkó w in w e styc yjn ych
(ko sztó w p ro je ktu ). N a stę p n ie w a rto ść ko ń co w a sp ro w a d za n a
je st n a m o m e n t p o czą tko w y, a w ię c o b licza się je j w a rto ść
S c h e m a t p o s tę p o w a n ia p rzy o b lic za n iu M IR R
b ie żą cą .
zł
P V (T V )
M IR R
k
k
3
1
2
k
k
4
n
t
t
215
Slide 216
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Posługiwanie się IRR ma tę wadę, że przyjmuje się
założenie, że generowane w danym projekcie strumienie
pieniężne są wykorzystywane przez firmę w sposób, w
którym z zainwestowanych przyszłych strumieni gotówki
uzyska się stopę zwrotu równą wartości IRR.
• Zakłada się tutaj reinwestycję przy stopie dyskonta
równej IRR.
• W przypadku MIRR założenie jest bardziej
prawdopodobne.
• Przyjmuje się tutaj, że proces reinwestowania będzie
prowadzony w sposób taki sam, jak w okresach
poprzednich.
• Uzasadnione jest zatem przyjęcie założenia, że stopy
zwrotu będą równe kosztowi kapitału.
216
Slide 217
Ocena ryzyka inwestycyjnego
Slide 218
Efektywność a ryzyko finansowe inwestycji
ryzyko
r2
r1
e1
e2
efektywność
Slide 219
METODY OCENY RYZYKA FINANSOWEGO INWESTYCJI
analiza wrażliwości
analiza progu rentowności
Slide 220
CELE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI
a) ustalenie – jak zmienią się wyniki finansowe projektu inwestycyjnego (wartość
zaktualizowana netto lub wewnętrzna stopa procentowa) pod wpływem zmian
danych wejściowych (parametrów),
b) ustalenie – na zmiany których parametrów projekt inwestycyjny wykazuje
największą wrażliwość (niewielkie zmiany tych parametrów powodują duże
zmiany wyników finansowych projektu).
Slide 221
PROCEDURA ANALIZY WRAŻLIWOŚCI
1) wybieramy parametr projektu, który ma być przedmiotem analizy;
2) ustalamy składowe parametru, czyli kolejne wartości parametru, które będą
wprowadzane do modelu;
3) wprowadzamy kolejno do modelu każdą składową parametru i uzyskujemy
odpowiadający jej wynik finansowy projektu (wartość zaktualizowaną netto lub
wewnętrzną stopę procentową);
4) porównujemy zmienność otrzymanych wyników finansowych projektu ze
zmiennością składowych parametru;
5) wyciągamy wnioski, co do wpływu zmian parametru na zmiany wyników
finansowych projektu;
6) formułujemy konkluzję, biorąc pod uwagę wymagania stawiane projektowi
(poziom granicznej wartości zaktualizowanej netto lub wewnętrznej stopy
procentowej).
Slide 222
ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI INWESTYCJI
Próg rentowności (PR) to taka ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze
sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji.
Próg rentowności wyrazić można w:
1) wielkościach naturalnych – jako ilość produkcji (sprzedaży), przy której
przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji
2) wielkościach pieniężnych – jako wartość produkcji (sprzedaży), przy której
przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji
3) wielkościach procentowych – jako stopień (%) wykorzystania zdolności
produkcyjnych, przy którym przychody ze sprzedaży równoważą koszty
całkowite produkcji
Slide 223
Analiza progu rentowności (PR)
sprzedaż (S)
koszty (K)
sprzedaż
Zysk
Kc = Ks + Kz
koszty zmienne
Strata
koszty stałe
PR
ilość produkcji
Slide 224
OCENA RYZYKA INWESTYCJI ZA POMOCĄ PR
Dwa sposoby:
1) na podstawie procentowego wyrażenia progu rentowności,
2) na podstawie symulacji wpływu zmian danych do obliczeń (głównie cen
wyrobów oraz kosztów – stałych i zmiennych) na wielkość (wartość) progu
rentowności.
Typowe normatywy oceny ryzyka finansowego inwestycji:
1) do 60% - bardzo niskie,
2) 61% - 70% - niskie,
3) 71% - 80% - średnie,
4) 81% - 90% - duże,
5) 91% - 100% - bardzo duże.
Slide 225
225
Slide 226
226
Slide 227
WARTOŚĆ
PRZEDSIĘBIORSTWA
I ZARZĄDZANIE
WARTOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWA
227
Slide 228
Wartość przedsiębiorstwa
Każde przedsiębiorstwo posiada pewną wartość majątkową oraz
wartość wynikającą z reputacji mierzonej zdolnością do
generowania dochodów. Wartość przedsiębiorstwa(firmy) może być
przypisana wielu źródłom. Wśród nich można wymienić:
• wyroby i/lub usługi (opinie o ich jakości);
• zatrudnieni ludzie(np. znani z wysokich kwalifikacji);
• stosowany proces produkcyjny(np. posiadane
• know - how, patenty, licencje, tajemnice produkcji);
• posiadany system dystrybucji i promocji, zapewniający szeroki krąg
odbiorców;
• posiadana organizacja i jakość zarządzania.
228
Slide 229
Wycena wartości przedsiębiorstwa
Cele, dla których przeprowadza się wycenę:
• przedsiębiorstwo jest wnoszone jako aport do spółki
kapitałowej;
• przedsiębiorstwo jest przekształcane w spółkę
kapitałową;
• przedsiębiorstwo jest przeznaczone do sprzedaży;
• niezbędne jest określenie cen emisyjnych akcji, które
mają być wprowadzone do obrotu publicznego;
• przedsiębiorstwo jest przedmiotem leasingu lub
dzierżawy.
229
Slide 230
Wycena wartości przedsiębiorstwa
Funkcje wyceny wartości przedsiębiorstwa:
• Doradcza
• Argumentacyjna
• Negocjacyjna
230
Slide 231
Metody majątkowe
Wartość aktywów netto (wartość księgowa, book
value)
Wan = Wao - Z
gdzie: Wan - wartość aktywów netto:
Wao - wartość aktywów ogółem zweryfikowana przez
biegłego rewidenta i oczyszczona z nieściągalnych
należności, przestarzałych zapasów, skorygowana
ewentualnie o wyniki wycen cząstkowych składników
majątku trwałego,
Z - zadłużenie przedsiębiorstwa, obejmujące wszystkie
zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe.
231
Slide 232
Metody majątkowe
Wartość odtworzeniowa ( replacement value)
Przez wartość odtworzeniową rozumie się sumę nakładów,
jaką musiałby ponieść inwestor,gdyby chciał stworzyć
majątek od podstaw. Przy tym jednocześnie uwzględnia
się stopień zużycia istniejących składników majątkowych
metodą ekspercką.
Wielkość tę można również wyznaczyć jako wartość
nakładów na remonty i modernizację, jakie musi ponieść
potencjalny nabywca po zakupie majątku
przedsiębiorstwa.
232
Slide 233
Metody majątkowe
Wo = Wb - Wm > 0
gdzie: Wo - wartość odtworzeniowa, Wb - wartość
nakładów koniecznych do budowy nowego
przedsiębiorstwa o analogicznym potencjale wg cen
przyjętych w wycenie, Wm - wielkość zużycia majątku
trwałego przedsiębiorstwa określona w procentach
metodą ekspercką, lub wartość niezbędnych nakładów
na remonty i modernizację
233
Slide 234
Metody majątkowe
Wartość upłynnienia (wartość likwidacyjna, liquidation
value)
• Metoda wartości upłynnienia(likwidacji) polega na
oszacowaniu wartości wszystkich składników majątku z
uwzględnieniem cen możliwych do uzyskania przy ich
sprzedaży w danym czasie i na danym rynku.
234
Slide 235
Metody majątkowe
Wl = Wr - Kl
gdzie: Wl - wartość upłynnienia, Wr - wartość majątku
trwałego przedsiębiorstwa jako suma wartości
poszczególnych składników majątkowych oszacowanych
wg bieżących cen rynkowych pozwalających na szybką
sprzedaż, Kl - koszty likwidacji składników majątku.
235
Slide 236
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
WP = WA +AWR
WP- wartość przedsiębiorstwa
WA - wartość zaktualizowana przepływów pieniężnych,
AWR - zaktualizowana wartość rezydualna,
NCFi - i- ty przepływ pieniężny netto (NETcash flow),
r - stopa dyskontowa ( WACC- średnioważony koszt
kapitału), n - liczba lat prognozy cash flow.
WR - wartość rezydualna w roku n
236
Slide 237
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
WA
n
NCFi
i 1
1 r i
AWR
i
WR
WR
1
rn
n
NCFn
rn
237
Slide 238
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
r = WACC = rk uw+kd(1-T)ud+kk(1-T)uk+kp(1-T)up
gdzie: rk –koszt kapitału własnego oszacowany według wzoru:
rk = rf+β(rm – rf),
rf –stopa wolna od ryzyka przyjęta jako oprocentowanie 10-letnich
obligacji skarbowych, β – współczynnik beta, rm – stopa zwrotu z portfela
rynkowego,(rm – rf) – premia za ryzyko operacyjne, uw – udział kapitału
własnego w kapitale całkowitym, kd – koszt oprocentowanego długu
długoterminowego, T – stopa podatkowa, ud – udział długu
długoterminowego w kapitale całkowitym, kk – koszt kapitału obcego
krótkoterminowego, uk – udział kapitału obcego krótkoterminowego w
kapitale całkowitym, kp – koszt kapitału obcego nie oprocentowanego, up
– udział kapitału obcego nie oprocentowanego w kapitale całkowitym.
238
Slide 239
Metody mieszane
Metoda szwajcarska
Metoda ta jest w istocie szacunkiem średniej ważonej z
wartości majątkowej i dochodowej przedsiębiorstwa.
Przyjmuje się tutaj założenie, że składnikiem ,który ma
większy udział w wartości przedsiębiorstwa ma wartość
reputacji.
2D M
WP
gdzie :
3
WP - wartość przedsiębiorstwa,
D - wartość dochodowa przedsiębiorstwa,
M - wartość majątkowa przedsiębiorstwa.
239
Slide 240
Metody mieszane
Metoda Schmalenbacha
Metoda ta jest również szacunkiem średniej ważonej
wartości dochodowej i majątkowej przedsiębiorstwa.
WP
D M
2
(oznaczenia jak wyżej).
240
Slide 241
Metody rynkowe
Metoda mnożnika rynkowego ( market multiple)
Podstawą wyceny jest określenie wskaźnika relacji kapitału
własnego do cash flow reprezentatywnego dla branży w
której działa wyceniane przedsiębiorstwo. Wskaźnik ten,
którego formułę podajemy poniżej jest mnożnikiem
rynkowym.
m
KW
CF
gdzie:m - mnożnik rynkowy,KW - kapitał własny,CF - cash
flow.
241
Slide 242
Metody rynkowe
Formuła wartości przedsiębiorstwa jest następująca:
WP m C F i
• gdzie: WP - wartość przedsiębiorstwa,m – mnożnik,NCFi
– net cash flow wycenianego przedsiębiorstwa.
242
Slide 243
Metody rynkowe
Metoda mnożnika cenowo - dochodowego ( priceearnings method)
WP P E F i
Podstawą wyceny jest publikowany wskaźnik giełdowy
P/E oraz wielkość zysku wycenianego przedsiębiorstwa
Fi. Formuła wartości przedsiębiorstwa WP prezentuje się
następująco:
243
Slide 244
Zarządzanie wartością
przedsiębiorstwa
• Tradycyjne wskaźniki efektywności i rentowności nie są
wystarczającym narzędziem oceny działalności
przedsiębiorstwa z punktu widzenia maksymalizowania
wartości firmy
• Przedsiębiorstwo jest zdolne do kreowania dodatkowej
wartości, jeżeli rentowność kapitału jest większa od
średniego ważonego kosztu tego kapitału
• W latach 90-ych ub. wieku zaproponowane zostały dwa,
stosowane obecnie mierniki wartości kreowanej
- rynkowa wartość dodana (MVA – Market Value Added)
- ekonomiczna wartość dodana (EVA – Economic Value
Added)
• Wykorzystywanie wskaźników EVA i MVA jest przejawem
nowego podejścia do sposobów zarządzania przedsiębiorstwem
zgodnie z kryterium maksymalizacji korzyści akcjonariuszy
244
Slide 245
Rynkowa wartość dodana (MVA)
• Rynkowa wartość dodana (MVA) jest różnicą pomiędzy wartością rynkową
kapitału własnego (E) a jego skorygowaną wartością księgową (KE)
MVA = E – KE
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
245
Slide 246
Ekonomiczna wartość dodana (EVA)
•
EVA (inaczej dochód ekonomiczny) jest różnicą między zyskiem
operacyjnym po opodatkowaniu i całkowitym kosztem kapitału (obcego
i własnego)
EVA = (ROI – k)K
• Istnieje ścisły związek pomiędzy MVA i EVA
gdzie: k – średni ważony koszt kapitału
•Suma zdyskontowanych wartości wskaźników (EVAt ), które
przedsiębiorstwo, zgodnie z przyjętymi planami rozwoju, ma osiągać
w przyszłości, wyznacza rynkową wartość dodaną (MVA).
246
Slide 247
Szacunkowa wartość kreowana –
(EVC)
• EVC – estimated value created – wykorzystywana w modelu analizy
finansowej do szacowania wartości kreowanej
EVC = (ROE – ke ) KE
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
247
Slide 248
Kreowanie dodatkowej wartości
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
248
FINANSE MENEDŻERSKIE
Prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski
1
Slide 2
WPROWADZENIE DO
FINANSOW
MENEDŻERSKICH
2
Slide 3
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
System wolnej przedsiębiorczości
Mechanizm rynkowy jest formą organizacji gospodarki, w
której indywidualni konsumenci i indywidualne
przedsiębiorstwa za pośrednictwem rynków
współdziałają w procesie rozwiązywania trzech głównych
problemów ekonomicznych. Owe problemy można
sprowadzić do następujących pytań:
• Co i w jakiej ilości produkować ?
• Jak produkować ?
• Dla kogo produkować ?
3
Slide 4
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Gwarancją funkcjonowania mechanizmu
rynkowego i opartego na nim systemu
wolnej przedsiębiorczości jest względna
wolność wyboru dokonywanego przez
konsumenta i producenta (dostawcę) oraz
wolność zawierania transakcji
gospodarczych.
4
Slide 5
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
W tym systemie zachodzi swoista gra
między instytucjami publicznymi a
przedsiębiorstwami. Pierwsze starają się
rozszerzać zakres regulacji, te drugie zaś
bronią się przed tym, działając tak, aby
zminimalizować negatywne skutki regulacji
publicznej dla realizacji swojego
długofalowego celu uwarunkowanego
specyfiką systemu rynkowego oraz
implikowanego przez prywatną własność.
5
Slide 6
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Cel główny przedsiębiorstwa. Własność
prywatna a efektywność
• Przedsiębiorstwa realizują różne cele o różnych
horyzontach czasowych.
• Można tu wyróżnić m.in.: maksymalizację zysku
(stopy zysku), maksymalizację sprzedaży,
wzrost udziału w rynku, przetrwanie, utrzymanie
istniejącego stanu zatrudnienia.
• Cele te są jednak celami krótkiego okresu.
6
Slide 7
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Cel główny przedsiębiorstwa, to cel długofalowy,
integrujący działania właścicieli i zarządu firmy,
cel wynikający z „logiki„ systemu rynkowego i tak
ważnej determinanty, jaką jest prywatna
własność kapitału. Własność prywatna dominuje
w sprawnie funkcjonującej gospodarce
rynkowej, generując bodźce do efektywnego
gospodarowania zawsze ograniczonymi
zasobami, którymi dysponuje przedsiębiorstwo.
7
Slide 8
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Głównym długofalowym celem
przedsiębiorstwa w gospodarce
rynkowej jest maksymalizacja wartości
majątku właściciela przedsiębiorstwa,
co w praktyce sprowadza się do
maksymalizacji wartości firmy.
Znajduje to wyraz w maksymalizacji
rynkowej ceny akcji (udziałów) w
przypadku spółek prawa handlowego.
8
Slide 9
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zgodnie z powyższym celem zarząd firmy musi
poszukiwać takiej kombinacji poziomu
akceptowanego ryzyka i oczekiwanych zysków,
która maksymalizowałaby wartość firmy. Wobec
powyższego maksymalizacja zysku jest celem
krótkoterminowym, instrumentalnym w stosunku
do celu głównego.
9
Slide 10
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Jedną z determinant celu głównego
przedsiębiorstwa jest prywatna własność,
która określa efektywność działalności
gospodarczej. Związek między własnością
prywatną a efektywnością nie ma
charakteru bezpośredniego i nie jest
widoczny w krótkim okresie.
10
Slide 11
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Teoretycznie wydawałoby się ,że dobrze
zarządzane i zorganizowane nowoczesne
przedsiębiorstwo państwowe może równie
dobrze funkcjonować jak przedsiębiorstwo
prywatne i osiągać porównywalną lub
wyższą efektywność.
11
Slide 12
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Jednakże, jeśli spojrzymy szerzej na tę kwestię i z punktu widzenia długiego
okresu, to nasuną się następujące wnioski:
• - Po pierwsze, w przedsiębiorstwie państwowym nie ma wyraźnie
określonego właściciela, a wykonującym bezpośrednio lub pośrednio
funkcje władcze w stosunku do przedsiębiorstwa i jego zarządu jest
urzędnik państwowy, który bez względu na pozycje hierarchiczną nie
ponosi odpowiedzialności majątkowej w takim stopniu jak prywatny
właściciel (właściciele).
• - Po drugie, przedsiębiorstwo państwowe w każdym systemie politycznym
jest narażone na negatywną selekcję personelu kierowniczego oraz
członków rad nadzorczych; Są oni nader często desygnowani na
stanowiska w zarządach i radach nadzorczych z tzw. klucza politycznego, a
nie dobierani wg kryteriów kwalifikacji zawodowych i profesjonalizmu.
• - Po trzecie, państwowa forma przedsiębiorstwa sprzyja wzmacnianiu się
roszczeniowych postaw związków zawodowych, których działania
dezorganizują działalność gospodarczą, uniemożliwiają zarządzanie i
racjonalne podejmowanie decyzji ekonomicznych,
a często w konsekwencji destrukcyjnych działań prowadzą do bankructwa
przedsiębiorstwa.
12
Slide 13
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Powyższe czynniki wywierają negatywny wpływ
na jakość zarządzania przedsiębiorstwem, a co
za tym idzie na osiąganie zadowalających
wyników finansowych. Brakuje silnej presji
wymuszającej efektywność gospodarowania.
Jednocześnie istnieją silne bariery natury
instytucjonalno-społecznej oraz polityczne, które
w wielu przypadkach hamują wręcz proces
koniecznych dostosowań przedsiębiorstw
państwowych do zmieniających się warunków
otoczenia rynkowego.
13
Slide 14
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
W przypadku firm prywatnych jest określony właściciel lub
anonimowi właściciele (akcjonariusze).
Relacje między nimi a przedsiębiorstwem i jego organami
kierowniczymi są oparte na rachunku ekonomicznym.
Każdy właściciel jest inwestorem, lokującym swój kapitał w celu jego
pomnożenia. Stwarza to silną presję na zarządzających firmą,
których kariera zawodowa w znacznej mierze zależy od akceptacji
ich działań przez właścicieli.
Nawet w korporacjach o znacznym rozproszeniu akcji, gdzie sami
zarządzający są znaczącymi akcjonariuszami, istnieją bodźce do
skutecznego i efektywnego zarządu.
14
Slide 15
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rynek wywiera presję na wzrost wartości firmy,
i wzrost wartości firmy jest kryterium oceny
skuteczności pracy zawodowych menedżerów i
ich profesjonalizmu. Funkcjonują oni na
określonym rynku pracy, gdzie z jednej strony
występują firmy reprezentowane przez organy
nadzorcze, z drugiej zaś menedżerowie
oferujący swoje kwalifikacje i doświadczenie.
Tak więc w długim okresie przedsiębiorstwo
prywatne jest
z pewnością bardziej efektywne od
państwowego.
15
Slide 16
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Dwa warunki efektywności gospodarowania
w skali mikroekonomicznej:
• Własność prywatna (konieczny)
• Konkurencja (wystarczający)
16
Slide 17
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Finanse koncentrują się na zagadnieniach szacowania i
pozyskiwania aktywów produkcyjnych, zdobywania
funduszów i wydatkowania zysków.
W obrębie finansów można wyodrębnić następujące
wzajemnie powiązane ze sobą obszary:
• rynki pieniężne i finansowe, które obejmują wiele
zagadnień poruszanych w makroekonomii;
• inwestowanie, które koncentruje się na decyzjach
poszczególnych osób i instytucji finansowych,
dotyczących wyboru papierów wartościowych, mogących
tworzyć portfel inwestycyjny;
• zarządzanie finansami (zwane również „finansami
przedsiębiorstwa”), które dotyczy zarządzania firmą.
17
Slide 18
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zarządzanie finansami obejmuje
pozyskiwanie i wykorzystywanie
funduszów w celu maksymalizacji
efektywności i wartości
przedsiębiorstwa.
18
Slide 19
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa
Pozyskiwanie źródeł finansowania
(Kapitałów własnych i obcych)
Lokowanie kapitałów w składnikach
majątkowych
w celu
Maksymalizowania korzyści udziałowców
przez
Maksymalizowanie
zyskowności kapitałów
własnych
Optymalizowanie
nadwyżki finansowej
Przy przestrzeganiu rozsądnego ryzyka finansowego
19
Slide 20
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Funkcje zarządzania finansami
W przedsiębiorstwie można wyodrębnić następujące obszary
działania:
–
produkcja;
–
badania i rozwój;
–
marketing;
–
księgowość;
–
finanse;
Kierowanie przedsiębiorstwem jest procesem
planowania, organizowania, przewodzenia,
kontrolowania działalności we wszystkich wyżej
wymienionych obszarach oraz wykorzystania
wszystkich zasobów, jakimi dysponuje
przedsiębiorstwo dla osiągnięcia ustalonych celów.
20
Slide 21
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Zarządzanie finansami jest integralną częścią procesu
kierowania przedsiębiorstwem jako całością i jego
funkcje obejmują:
• określenie spodziewanych kosztów i korzyści wynikających z
różnych form zaangażowania środków finansowych
przedsiębiorstwa, tak w wymiarze krótko- , jak i
długookresowym;
• alokację środków oraz określenie jej kosztów (wybór
przedsięwzięcia inwestycyjnego);
• wybór źródeł finansowania i sposobów wykorzystania
dostępnych środków zgodnie z celami przedsiębiorstwa;
• szacowanie i ocenę przychodów oraz związanego z ich
uzyskaniem ryzyka w działalności przedsiębiorstwa.
• Kilkakrotnie posłużono się powyżej terminem „inwestycje”,
„inwestowanie”. Niezbędne jest sprecyzowanie, co rozumiemy
pod tymi terminami.
21
Slide 22
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Inwestycją jest każde zastosowanie kapitału w celu
jego powiększenia. Inwestowanie jest przede
wszystkim zagadnieniem z zakresu zarządzania
finansami. Wymaga ono przeprowadzenia dokładnych
studiów i rachunku ekonomicznego, które pozwolą dać
odpowiedź na kluczowe pytania:
• kiedy inwestować?
• w co zainwestować?
• ile zainwestować ?
• jaki powinien być rozkład nakładów inwestycyjnych w
czasie?
•
22
Slide 23
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
Zysk netto i nadwyżka finansowa
Przychody z działalności
300
Koszty 200
[w tym amortyzacja 60]
Zysk
100
operacyjny
Zapłacone 20
odsetki
Zysk
brutto
80
Podatek
30
dochodowy
Zysk
netto
Nadwyżka
finansowa
Cash flow
50
Dywidendy 15
Wzrost kapitału 35
NADWYŻKA FINANSOWA (cash flow) =
ZYSK NETTO + AMORTYZACJA
23
Slide 24
Finanse i zarządzanie finansami - wprowadzenie
•
•
Otoczenie i warunki działania przedsiębiorstwa
Czynniki wewnętrzne
–
–
–
–
•
•
•
•
•
branża,
rentowność,
koszt kapitału własnego,
dostępność do źródeł finansowania.
Czynniki zewnętrzne
ekonomiczne,
prawne,
polityczne,
międzynarodowe
24
Slide 25
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rola menedżera finansowego w
przedsiębiorstwie:
• organizuje i nadzoruje obieg informacji
wewnętrznej, umożliwiającej kontrolę operacji
finansowych,
• przedkłada zarządowi informacje o sytuacji
firmy,
• decyduje o pozyskaniu kapitałów zewnętrznych,
• utrzymuje kontakty z wierzycielami, dłużnikami,
urzędami skarbowymi.
25
Slide 26
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Rodzaje decyzji finansowych
w przedsiębiorstwie:
• operacyjne,
• inwestycyjne,
• finansowe,
• dywidendowe.
26
Slide 27
Finanse i zarządzanie finansami wprowadzenie
Uwarunkowania zewnętrzne decyzji
finansowych przedsiębiorstwa
Koniunktura gospodarcza
Decyzje finansowe
przedsiębiorstwa
Inflacja
Polityka
kursowa
Polityka
fiskalna
Polityka
monetarna
27
Slide 28
ANALIZA FINANSOWA
28
Slide 29
ANALIZA FINANSOWA
•
•
Analiza działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa obejmuje
Analizę otoczenia przedsiębiorstwa:
–
–
–
•
•
•
ocena warunków społecznych
prawnych,
analiza rynku,
analiza konkurencji.
i
Analizę ekonomiczną:
analiza finansowa,
analiza techniczno – ekonomiczna.
29
Slide 30
ANALIZA FINANSOWA
Sposoby analizy finansowej
• Analiza strukturalna
• Analiza porównawcza
• Analiza wskaźnikowa
30
Slide 31
ANALIZA FINANSOWA
Rodzaje analiz finansowych
•
Z punktu widzenia przeznaczenia:
–
–
•
analiza zewnętrzna,
analiza wewnętrzna.
Według kryterium czasu:
–
–
–
•
analiza retrospektywna (ex-post),
analiza bieżąca,
analiza prospektywna (ex-ante).
Z punktu widzenia przyjętej metody badań:
–
–
–
•
analiza funkcjonalna (problemowa),
analiza kompleksowa,
analiza decyzyjna.
Z uwagi na stopnie szczegółowości:
–
–
analiza ogólna,
analiza szczegółowa.
31
Slide 32
ANALIZA FINANSOWA
Podstawowe metody analizy finansowej
• Analiza jakościowa (opisowa)
• Analiza ilościowa
• Metody deterministyczne
• Metody stochastyczne
32
Slide 33
ANALIZA FINANSOWA
Podstawowe elementy sprawozdania
finansowego:
• bilans,
• rachunek zysków i strat,
• rachunek przepływu środków
pieniężnych,
• informacja dodatkowa.
33
Slide 34
Schemat bilansu
Aktywa
trwałe
Środki obrotowe
Zapasy
Kapitały
własne
Zobowiązania
długoterminowe
Kapitały stałe
BILANS
Zobowiązania
bieżące
Należności
Gotówka
Zysk (+)
Strata (-)
AKTYWA + PASYWA
34
Slide 35
ANALIZA FINANSOWA
•
•
Analiza bilansu
Wstępna
– porównawcza (pozioma)
– analiza struktury (pionowa)
•
Wskaźnikowa
35
Slide 36
ANALIZA FINANSOWA
•
•
•
Dwie podstawowe zasady
finansowania
Złota reguła bilansowa
Złota reguła finansowania
(złota reguła bankowa)
36
Slide 37
Rachunek zysków i strat
Przychody ze sprzedaży towarów, produktów i materiałów
- Koszty sprzedanych towarów, produktów i materiałów
= Zysk (strata) brutto ze sprzedaży
- Koszty sprzedaży
- Koszty ogólnego zarządu
= Zysk (strata) ze sprzedaży
+ Pozostałe przychody operacyjne
- Pozostałe koszty operacyjne
= Zysk (strata) z działalności operacyjnej
+ Przychody finansowe
- Koszty finansowe
= Zysk (strata) z działalności gospodarczej
- Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
= Zysk (strata) brutto
- Podatek dochodowy
- Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
= Zysk (strata) netto
37
Slide 38
Przepływy finansowe – różnica między
bilansem a rachunkiem zysków i strat
• narzędziem służącym ocenie zdolności przedsiębiorstwa do
utrzymania płynności finansowej są sprawozdania z przepływów
finansowych: kapitałowych (funds flow) i pieniężnych (cash flow)
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”.
Warszawa 1998.
PWN,
38
Slide 39
ANALIZA FINANSOWA
Rachunek z przepływów środków
pieniężnych
• Jest cennym źródłem informacji o sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa, których nie
mogą dostarczyć bilans czy rachunek
zysków i strat, z uwagi na fakt, że
sporządzane są wyłącznie metodą
memoriałową.
39
Slide 40
Uproszczony rachunek przepływów pieniężnych
Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
+ Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej
+ Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej
= Zmiana stanu środków pieniężnych netto
+ Środki pieniężne na początek roku obrotowego
= Środki pieniężne na koniec roku obrotowego
40
Slide 41
Przepływy pieniężne ujmowane są w trzech obszarach
1. Działalności operacyjnej
Wpływy
■ ze sprzedaży
■ inne wpływy
z działalności operacyjnej
Wydatki
■ dostawy i usługi
■ wynagrodzenia netto
■ ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne
oraz inne świadczenia
■ podatki i opłaty oraz
inne koszty operacyjne
41
Slide 42
1. Działalności inwestycyjnej
Wpływy
■ zbycie wartości
niematerialnych
i prawnych oraz
rzeczowych aktywów
trwałych
■ zbycie inwestycji
i wpływy z aktywów
finansowych
■ inne wpływy
inwestycyjne
Wydatki
■ nabycie wartości
niematerialnych
i prawnych oraz
rzeczowych aktywów
trwałych
■ inwestycje
w nieruchomości
oraz wartości
niematerialne i prawne
■ na aktywa finansowe
oraz inne wydatki
inwestycyjne
42
Slide 43
1. Działalności finansowej
Wpływy
■ Wpływy netto z
wydania udziałów (emisji
akcji) i innych
instrumentów
kapitałowych
■ Kredyty i pożyczki
■ Emisja dłużnych
papierów wartościowych i
inne finansowe
Wydatki
■ Nabycie udziałów
(akcji własnych),
dywidendy i inne wydatki
na rzecz właścicieli
■ Spłaty kredytów
i pożyczek
■ Wykup papierów
dłużnych, inne
zobowiązania finansowe,
płatności zobowiązań
z tytułu leasingu
finansowego, odsetki
43
Slide 44
ANALIZA FINANSOWA
Sprawozdania finansowe powinna cechować:
• rzeczowość,
• zrozumiałość,
• wiarygodność,
• kompletność,
• sprawdzalność,
• obiektywizm,
• prawidłowość,
• porównywalność,
• aktualność.
44
Slide 45
ANALIZA FINANSOWA
•
•
•
•
Analiza wskaźnikowa obejmuje:
rentowność,
płynność finansową,
zdolność przedsiębiorstwa do obsługi
zadłużenia,
• sprawność działania,
• wskaźniki rynku kapitałowego.
45
Slide 46
ANALIZA FINANSOWA
O czym mówią wskaźniki?
• Wskaźniki płynności – o stopniu wypłacalności
przedsiębiorstwa i jego zdolności do terminowego
regulowania bieżących zobowiązań
• Wskaźniki zadłużenia – jaka część majątku firmy
finansowana jest z kapitałów obcych
a jaka z
kapitałów własnych
• Wskaźniki obrotowości – jak efektywnie
wykorzystywany jest majątek firmy
• Wskaźniki rentowności – jaka część zainwestowanego
kapitału przez właścicieli może zostać wypłacona w
postaci dywidendy
46
Slide 47
ZESTAWIENIE WSKAŹNIKÓW ANALITYCZNYCH
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki zyskowności
Zyskowność sprzedaży
Zyskowność ogółem
majątku
Zyskowność kapitałów
własnych
Dźwignia finansowa
zysk netto
sprzeda ż netto
zysk netto
majątek ogółem
zysk netto
kapitały w łasne
Zyskowność własnych kapitałów minus
skorygowana zyskowność majątku
Marża zysku na sprzedaży
Efektywność wykorzystania
majątku
Stopa zyskowności
zainwestowanych w firmie
kapitałów własnych
Efektywność wykorzystywanych
kapitałów obcych
47
Slide 48
Nazwa wskaźnika
Treść wskaźnika
Metoda kalkulacji
Wskaźniki bieżącej płynności finansowej
środki obrotowe ogółem
Bieżąca płynność
zobowiazan
Szybkość spłaty
zobowiązań
płynne środki obrotowe
zobowiazan
przeciętny
Cykl inkasa należności w
dniach
Obrót zapasami
Stan zapasów w dniach
ia bieżące
sprzedaż
Obrót należnościami
Cykl spłaty zobowiązań
krótkoterminowych
ia bieżące
netto
stan należności
liczba dni w okresie
obrót
przeciętny
należności
stan zobowiazań
sprzedaż
krótotermi nowych
netto : 365
sprzedaż
przeciętny
ami
netto
stan zapasów
liczba dni w okresie
obrót zapasami
Możliwość spłacenia zobowiązań
krótkoterminowych środkami
obrotowymi
Zdolność do szybkiego
uregulowania krótkoterminowych
zobowiązań
Ilość cykli obrotu należnościami
w ciągu okresu
Kredytowanie odbiorców
mierzone liczbą dni przeciętnie
niezbędnych na inkaso należności
Okres spłaty zobowiązań
krótkoterminowych przychodami
ze sprzedaży
Ilość cykli obrotu zapasami
w ciągu okresu
Liczba dni potrzebna na jeden
cykl obrotu zapasami
48
Slide 49
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia
Pokrycie odsetek zyskiem
Obciążenie majątku
zobowiązaniami
Pokrycie majątku
kapitałami własnymi
Relacja zobowiązań do
kapitałów własnych
Pokrycie zobowiązań
nadwyżką finansową
zysk
brutto płacone odsetki
odsetki
z obowiązani
a ogółem
majątek ogółem
k apitały wł asne rezerwy
majątek
ogółem
z obowiazani
a
kapitały w łasne rezerwy
nadwyżka
finansowa
zobowiązan
ia
Zdolność do obsługi
długookresowych pożyczek
Stopień pokrycia majątku
kapitałami obcymi
Stopień pokrycia majątku
kapitałami własnymi
Stopień ryzyka finansowego
kredytodawców
Zdolność do pełnej spłaty
zobowiązań z nadwyżki
finansowej
49
Slide 50
Nazwa wskaźnika
Metoda kalkulacji
Treść wskaźnika
Wskaźniki rynku kapitałowego
Zysk na 1 akcję
Relacja ceny do zysku na 1
akcję
Stopa dywidendy
Stopa wypłat dywidendy
sprzedaż
netto
ogólna liczba emitowanyc
h akcji
cena rynkowa 1 akcji
zysk netto na 1 akcję
dywidenda
na 1 akcję
cena rynkowa 1 akcji
dywidenda
na 1 akcję
zysk
na 1 akcję
netto
Marża zysku przypadająca
na 1 akcję
Cena, jaką trzeba zapłacić
za jednostkę zysku przy kupnie
akcji
Skala korzyści udziałowców
w stosunku do ceny rynkowej
akcji
Skłonność spółki do
przeznaczenia zysku na
dywidendy
50
Slide 51
MODEL DU PONTA
• Model Du Ponta bazuje na wybranych
pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i
strat oraz pokazuje zależności
przyczynowo-skutkowe, jakie zachodzą
pomiędzy najbardziej ogólnymi
(syntetycznymi) wskaźnikami, takimi jak
ROE czy ROA, i wskaźnikami
występującymi na niższych poziomach
piramidy
51
Slide 52
MODEL DU PONTA
• Model opiera się na rozłożeniu informacji zawartych w
najbardziej syntetycznych wskaźnikach na czynniki
proste, o niższym stopniu ogólności. Przyjmuje się, że
piramida Du Ponta może służyć zarówno jako narzędzie
diagnostyczne, gdy chodzi o przeszłość, jak i jako
narzędzie planistyczne w odniesieniu do przyszłości.
Równocześnie sam proces analizy czy symulacji można
przeprowadzać "oddolnie" lub "odgórnie".
52
Slide 53
MODEL DU PONTA
Przykład modelu wskaźników
Działalność firmy "X" w analizowanym okresie
charakteryzowała się następującymi wielkościami:
przychody ze sprzedaży - 100 000 zł, koszty operacyjne
- 85 000 zł, wskaźnik zadłużenia aktywów - 49,62%,
stopa oprocentowania zobowiązań - 13%, wskaźnik
obrotu aktywami - 1,5. Obliczmy stopę zwrotu z kapitału
własnego ROE oraz pozostałe parametry piramidy Du
Ponta, przy stopie podatku dochodowego równej 19%.
53
Slide 54
MODEL DU PONTA
Tabela przedstawia schemat Du Ponta oraz wyliczenia do
przykładu.
gdzie:
• ROE - rentowność kapitału własnego (ang. return on
equity),
• ROA - rentowność aktywów (ang. return on assets),
• TA/E - mnożnik kapitału własnego (ang. total assets to
equity),
54
Slide 55
MODEL DU PONTA
• ROS - rentowność netto sprzedaży (ang.
return on sales),
• TAT - efektywność wykorzystania
aktywów, inaczej rotacja aktywów (ang.
total asset turnover),
• WZA - wskaźnik zadłużenia aktywów.
55
Slide 56
56
Slide 57
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (1)
1. Model Altmana I
X1
kapital obrotowy
X2
skumulowan
X3
aktywa ogolem
y zysk zatrzymany
aktywa ogolem
wynik operacyjny
aktywa ogolem
X4
rynkowa
wartosc kapitalu w
X5
przychody
ksiegowa
lasnego
wartosc zobowiazan
ze sprzedazy
aktywa ogolem
Z I 1,2X
1
1, 4 X 2 3,3 X 3 0 , 6 X 4 0 ,999 X 5
Z I 1,81 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
bankructwa
1,81 Z I 2,99 - szara strefa, nieokreslo
ny stan kondycji
Z I 2 , 99 niskie prawdopodo
niewyplaca
bienstwo
lnosci
firmy
Slide 58
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (2)
2. Model Altmana II
X4
'
ksiegowa
wartosc kapitalu w
ksiegowa
lasnego
wartosc zobowiazan
Z II 0 , 717 X 1 0 ,847 X 2 3,107 X 3 0 , 42 X 4 0 ,998 X 5
'
Z II 1, 2 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
1,2 Z II 2,9 - szara strefa, nieokreslo
Z II 2 , 9 niskie prawdopodo
bienstwo
bankructwa
ny stan kondycji
niewyplaca
firmy
lnosci
Slide 59
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (3)
3. Model Altmana III
Z III 6 ,56 X 1 3, 26 X 2 6 , 72 X 3 1, 05 X 4
Z III 1,1 - wysokie
prawdopodo
bienstwo
1,1 Z III 2,6 - szara strefa, nieokreslo
Z III 2 , 6 niskie prawdopodo
bienstwo
bankructwa
ny stan kondycji
niewyplaca
firmy
lnosci
Slide 60
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (4)
4. Model E. Mączyńskiej
X1
X2
X3
wynik brutto amortyzacj
a
X4
zobowiazan ia ogolem
aktywa ogolem
zobowiazan
X5
ia ogolem
wynik brutto
X6
aktywa ogolem
S 1,5X
1
wynik brutto
przychody
ze sprzedazy
zapasy
przychody
ze sprzedazy
przychody
ze sprzedazy
aktywa ogolem
0 , 08 X 2 10 X 3 5 X 4 0 ,3 X 5 0 ,1X 6
S 0 - wysokie
zagrozenie
upadloscia
0 S 1 - przedsiebi orstwo slabe
1 S 2 przedsiebi orstwo dobre
S 2 - przedsiebi orstwo o niskim
prawdopodo bienstwie
upadlosci
Slide 61
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (5)
5. Model A. Hołdy (1993-1996)
X1
X2
X3
X4
X5
aktywa obrotowe
zobowiazan
ia krotkoterm inowe
zobowiazan
ia ogolem
aktywa ogolem
wynik netto
aktywa ogolem
zobowiazan ia krotkoterm inowe
koszty dzialalnos
przychody
ci operacyjne j
ze sprzedazy
aktywa ogolem
Z H 0 , 605 0 , 681 X 1 0 , 0196 X 2 0 , 00969 X 3 0 , 000672 X 4 0 ,157 X 5
Z H 0 - wysokie prawdopodo bienstwo bankructwa
Z H 0 niskie prawdopodo bienstwo
niewyplaca
lnosci
Grupa niezagrożona upadłością
- 95,0%
Grupa zagrożona upadłością
- 90,0%
Łącznie
- 92,5%
Slide 62
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (6)
6. Model J. Gajdki, D.Stosa (I) – 1994-1995
X1 = przychody ze sprzedaży/aktywa;
X2 = (zobowiązania krótkoterminowe/koszt wytworzonej produkcji
sprzedanej) * 360 dni;
X3 = zysk netto/aktywa;
X4 = zysk brutto ze sprzedaży/przychody netto ze sprzedaży;
X5 = zobowiązania ogółem/aktywa ogółem;
Z = 0,7732059 - 0,0856425X1 + 0,0007747X2 + 0,9220985X3 + 0,6535995X4 - 0,594687
Z > 0,45 - brak zagrożenia upadłością
Skuteczność modelu - łącznie
- 93%
Slide 63
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (7)
7. Model J. Gajdki, D.Stosa (II) - 1997
X1 - średnia wartość zobowiązań; krótkoterminowych / koszt
wytworzenia produkcji sprzedanej * 360 dni;
X2 - zysk netto / średnia wartość aktywów w roku;
X3 - zysk brutto / przychody netto ze sprzedaży;
X4 - aktywa ogółem / zobowiązania ogółem;
Z = - 0,3342 - 0,000500X1 + 2,055200X2 + 1,726000X3 +
0,115500X4
Z > 0 brak zagrożenia upadłością
Grupa niezagrożona upadłością
- 100%
Grupa zagrożona upadłością
- 100%
Łącznie
- 100%
Slide 64
ANALIZA DYSKRYMINACYJNA (9)
8. Model E.Mączyńskiej i M.Zawadzkiego (model G) –
1997-2001
X1 - wynik operacyjny / aktywów;
X2 - kapitał własny / aktywa;
X3 – (wynik finansowy netto + amortyzacja) / zobowiązania ogółem;
X4 - aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe;
Z =9,498X1 + 3,566X2 + 2,903X3 + 0,452X4 - 1,498
Z > 0 brak zagrożenia upadłością
Grupa niezagrożona upadłością - 95,5%
Grupa zagrożona upadłością
- 81,3%
Łącznie
- 88,4%
Slide 65
PLANOWANIE FINANSOWE
65
Slide 66
Planowanie finansowe
Planowanie finansowe umożliwia:
• podejmowanie trafnych decyzji
gospodarczych sprzyjających wzrostowi
wartości firmy,
• właściwe kojarzenie skutków bieżących
i perspektywicznych decyzji finansowych,
• przewidywanie skali i skutków ryzyka
finansowego oraz podjęcie działań
zaradczych.
66
Slide 67
Planowanie finansowe
Prognozowanie
• przewidywanie rozwoju sytuacji i
wynikających z tego skutków
Planowanie
• wyznacza cele oraz metody i środki
służące realizacji tych celów
67
Slide 68
P ro ces za rzą d za n ia
1 . P lano w a nie (start)
Info rm acje
z w ro tne
(feetb a ck )
5.
K o n tro la
4.
D o w o d zen ie
i o dd ziaływ an ie
in terp erson aln e
2.
O rgan izo w an ie
3.
Z atru dn ian ie
i zarząd zan ie
kad ra m i
68
Slide 69
Planowanie finansowe
Czynniki warunkujące proces planowania
finansowego:
• branża i specyfika rynku, na którym działa
jednostka gospodarcza,
• horyzont czasowy obejmowany
planowaniem finansowym.
69
Slide 70
Planowanie finansowe
Ze względu na horyzont czasowy
planowanie finansowe można podzielić
na:
• długookresowe (strategiczne,
korporacyjne),
• krótkookresowe.
70
Slide 71
Planowanie finansowe
Ze względu na kierunek w strukturze
organizacyjnej, wzdłuż którego
przebiega proces planowania wyróżnia
się planowanie:
• odgórne,
• oddolne.
71
Slide 72
Planowanie finansowe
Czynniki warunkujące sposób przygotowania
planu finansowego:
• charakter formalno-prawny przedsiębiorstwa,
• otoczenie rynkowe w branży przedsiębiorstwa,
• cel, dla którego sporządza się plan finansowy,
• podejście wynikające z ogólnej kultury jednostki.
72
Slide 73
Planowanie finansowe
Metody planowania finansowego:
• Ze względu na przyjęty horyzont
czasowy:
– planowanie na stały, ściśle określony okres,
– planowanie kroczące
•
Ze względu na sposób opracowania
planu:
– planowanie przyrostowe,
– planowanie „od zera”
73
Slide 74
Planowanie finansowe
Podejmowanie decyzji wymaga stosowania
odpowiednich narzędzi ekonomicznych,
a w szczególności:
• analizy sytuacji finansowej, umożliwiającej
ocenę zgodności przebiegu operacji
finansowych w stosunku do założeń,
• planowania finansowego, będącego
narzędziem sterowania procesami
74
Slide 75
Cele firmy w budowie planu finansowego
Cele
Wybory
produkt-rynek
Popyt
Sprzedaż
Planowane
inwestycje
Przyszła
konkurencja
Zapotrzebowanie na
dodatkowe
fundusze
Dostępne źródła
finansowania
Plan finansowy
75
Slide 76
Planowanie finansowe
Elementy składowe planu finansowego
• Preliminarz obrotów gotówkowych
(zwany również kasowym),
• Preliminarz zysków i strat
(wyników finansowych),
• Planowany bilans majątkowy,
• Preliminarz przepływów pieniężnych.
76
Slide 77
S T R A T E G IA , M IS JA ,
C E L E S T R A T E G IC Z N E
S T R A T E G IA
P L A N M A R K E T IN G U
M A R K E T IN G
M A R K E T IN G -M IX
BUDŻET
M A R K E T IN G O W
Y
P LA N
S P R ZE D A ŻY
PLAN
IN W E S T Y C JI
PLAN
P L A N Z A T R U D N IE N IA
P R O D U K C JI
P L A N F IN A N S O W Y
W Y P ŁY W Y Z E S P R Z E D A Ż Y , P O T R Z E B Y F IN A N S O W E
I Ź R Ó D ŁA F IN A N S O W A N IA
PLAN
K O S ZTÓW
PROGNOZA
RACHUNKU
W Y N IK Ó W
PROGNOZA
B IL A N S U
PROGNOZA
CASH
FLOW S
.S ys te m p la n ó w w p rz e d s ię b io rs tw ie
77
Slide 78
Planowanie finansowe
Dobór zasad amortyzacji majątku trwałego a
optymalizacja nadwyżki finansowej
• Nadwyżka finansowa – zysk netto + dokonane
w danym okresie odpisy z tytułu stopniowego
zużywania się obiektów majątku trwałego,
zaliczonych do kosztów działalności.
• Co wybrać?
– szybsze zamortyzowanie nakładów poniesionych na
majątek trwały przy niższym zysku
– wcześniejsze wykazanie wyższych zysków
i rozłożenie amortyzacji na dłuższy czas
78
Slide 79
Planowanie finansowe
• Metody amortyzacji
• Proporcjonalna
• Degresywna
79
Slide 80
Planowanie finansowe
Techniki planowania finansowego
• Tradycyjne
• Budżetowe
• Ośrodków odpowiedzialności
• Strategiczne
80
Slide 81
P róg ren tow n ości (zysk u )
O znacza m inim alną sum ę prz ychodów oraz ilości produkcji, prz y kt órej następuje ich
zrów nanie
z kosztam i całkow itym i, zatem dopiero po p rzekroczeniu jej zacz yn a
pow staw ać z ysk.
81
Slide 82
P ro g i zy sk u – d o ln y i g órn y
82
Slide 83
PRÓG RENTOWNOŚCI – BEP
(Break- Even- Point)
• W zarządzaniu przedsiębiorstwem szczególnie
ważna jest odpowiedz na pytanie: kiedy
sprzedaż zacznie przynosić zysk.
• Z tej racji, iż przedsiębiorstwo ponosi koszty
stałe sprzedaż wyrobów do określonej wysokości
nie przynosi zysku.
Próg rentowności to wielkość sprzedaży równoważąca
poniesione koszty.
83
Slide 84
GRAFICZNE UJĘCIE PROGU RENTOWNOŚCI
Koszty
Przychody
Przychody
Koszty całkowite
pole zysków
Próg rentowności
wartościowy
Pole
strat
Koszty stałe
Próg
rentowności
ilościowy
Produkcja x
Wykres -Próg rentowności
84
Slide 85
PRÓG RENTOWNOŚCI ILOŚCIOWY DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
•Ilościowy próg rentowności, gdy:
KC = KS
wówczas w progu rentowności:
P = KS
c*X = KS
czyli ilościowy próg rentowności można
zapisać:
Xpr = KS/c
•Gdy występują koszty zmienne, wówczas próg
rentowności wynosi:
c*X = KS +kz*X
X(c-kz) = KS
Xpr = KS/(c-kz)
85
Slide 86
SCHEMAT RACHUNKU WYNIKÓW
Schemat rachunku wyników w oparciu o
koszty stałe i zmienne jest następujący:
Przychody
- Koszty zmienne (KZ)
= Marża brutto (MB)
- Koszty stałe (KS)
= Zysk operacyjny (Zo)
86
Slide 87
PRÓG RENTOWNOŚCI ILOŚCIOWY DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Z definicji progu rentowności i marży brutto
wynika, że w progu rentowności:
PC = KC
oraz
MB = KS
P-KZ = KS
X(c – kz) = KS
xpr
Ks
----c - kz
87
Slide 88
ILOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI DLA PRODUKCJI
JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wyraża się ilością produkcji:
xpr
Ks
----c – kz
Przykład:
x – 6.000 szt.
c – 10 zł
kz – 8 zł
KS – 10.000 zł
1.Ustal ilościowy próg rentowności.
2. Przedstaw graficznie próg rentowności w dwóch wariantach:
- na podstawie przychodów i kosztów całkowitych
- na podstawie marzy brutto i kosztów stałych
88
Slide 89
WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI
DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wartościowy:
Ks
c * xpr -------1- kz/c
89
Slide 90
WSKAŹNIK POKRYCIA
• Wskaźnik pokrycia wyraża udział marży
brutto w przychodach.
• Informuje on jaka część przychodu ze
sprzedaży pozostanie po pokryciu kosztów
zmiennych na pokrycie kosztów stałych i na
zysk.
Wpo 1 kz / c lub
Wpo 1 Kz / P lub
Wpo (P – Kz) / P
90
Slide 91
WARTOŚCIOWY PRÓG RENTOWNOŚCI
DLA
PRODUKCJI JEDNOASORTYMENTOWEJ
Próg rentowności wartościowy:
Ks
P -------Wp
Można to też wyprowadzić z formuły:
MB = Wpo * P
Marża brutto w progu rentowności równa się kosztom stałym.
91
Slide 92
WSKAŹNIK PEWNOŚCI (BEZPIECZEŃSTWA)
Znając próg rentowności możemy dowiedzieć się o
ile możemy obniżyć sprzedaż nie ponosząc strat
Mówi nam o tym margines bezpieczeństwa, który
obliczamy następująco:
Mbe = Xrz - Xpr
lub w ujęciu względnym
Wpe = (Xrz – Xpr) / Xrz * 100
lub
Wpe 1 Xpr / Xrz
gdzie:
Xpr - rozmiary produkcji w progu rentowności
Xrz - rozmiary produkcji maksymalne lub normalne.
Wskaźnik ten informuje o jaki procent można zmniejszyć
maksymalne lub normalne (rzeczywiste) rozmiary
produkcji do poziomu progu rentowności.
92
Slide 93
PRÓG RENTOWNOŚCI PRODUKCJI
WIELOASORTYMENTOWEJ
Formuła matematyczna progu rentowności produkcji
złożonej z różnych asortymentów w ujęciu wartościowym
ma następującą postać:
PRw =
KS
- ni =1 kzi * xi
ni=1 ci * xi
Ustalona według powyższego wzoru „krytyczna”
wartość sprzedaży odnosi się jedynie do założonej
struktury produkcji. Mianownik wzoru wyraża średni
wskaźnik pokrycia dla tej struktury. Wówczas próg
rentowności można obliczyć następująco:
Prw =
KS
Wp
gdzie:
Wp – średni wskaźnik pokrycia (MB/Sprzedaż)
93
Slide 94
Próg rentowności dla produkcji
wieloasortymentowej
Próg rentowności dla produkcji złożonej z wielu asortymentów nie jest punktem, tak jak w przypadku produkcji jednego
rodzaju wyrobu, lecz zbiorem wielu punktów.
Zrównanie przychodów i kosztów przedsiębiorstwo może osiągnąć przy wielu różnych kombinacjach struktury
asortymentowej.
Gdy wytwarza się 2 produkty, wówczas możliwe progi rentowności wyznacza prosta, jak na poniższym rysunku, na której
znajdują się różne struktury ilościowe produkcji zapewniające znalezienie się w progu rentowności. Równanie progu
rentowności przyjmuje wówczas postać:
x1* c1 + x2* c2 = x1* kzj1 + x2* kzj2 + KS
x1 ( c1 - kzj1 ) + x2 ( c2 - kzj2 ) - KS = 0
Przykład:
Nadwyżka cenowa na produkcie K wynosi 20 zł, a na produkcie M – 30 zł. Koszty stałe w rozpatrywanym okresie 12.000 zł
Liczba M
400
`
STREFA
ZYSKU
STREFA
STRAT
Liczba K 600
94
Próg rentowności wyznaczyć można tylko dla określonej struktury asortymentowej, ponieważ zmiana tej struktury
zmienia miejsce progu.
Slide 95
PRÓG RENTOWNOŚCI PRODUKCJI
WIELOASORTYMENTOWEJ
• Wpływ na wielkość progu rentowności produkcji
wieloasortymentowej mają te same czynniki, które
wyznaczają próg dla produkcji jednorodnej, a więc:
-koszty
zmienne
jednostkowe
poszczególnych
asortymentów,
- ceny sprzedaży poszczególnych asortymentów,
- koszty stałe okresu.
Im większy będzie udział produkcji z wyższym
wskaźnikiem pokrycia niż przeciętny, tym szybciej
osiągnie się punkt krytyczny, to jest przy niższym
przychodzie za sprzedaży.
95
Slide 96
ANALIZA ZALEŻNOŚCI PRODUKCJA - KOSZTY – ZYSK
RÓWNANIE ZYSKU NA SPRZEDAŻY
Z c x kz x Ks
lub
Z (c kz ) x Ks
96
Slide 97
ANALIZA ZALEŻNOŚCI
PRODUKCJA - KOSZTY - ZYSK
• Za pomocą prostych formuł matematycznych
istnieje możliwość ustalenia wpływu zmian
poszczególnych pojedynczych zmiennych lub
ich kombinacji na zysk lub inne zmienne
decyzyjne występujące w równaniu zysku.
• Na przykład, jak wpłynie spadek ceny na
rozmiary sprzedaży, które zapewnią
osiągnięcie planowanego zysku przy
niezmienionych kosztach.
97
Slide 98
Ustalanie wymaganego poziomu
danego czynnika
• Przekształcając odpowiednio równanie
zysków dowiadujemy się jak na poziom
każdego
z
czynników
wpływają
pozostałe, to znaczy jaki powinien być
poziom badanego czynnika, aby
osiągnąć
zakładany zysk przy
niezmienionych
pozostałych
czynnikach.
• Jest to więc wymagany poziom
danego czynnika.
98
Slide 99
Wielkości produkcji, przy której
osiągnie się planowany zysk
(wymagany poziom produkcji)
K s+ Z
x=
---------c - kz
99
Slide 100
Ceny sprzedaży, która zapewni
osiągnięcie planowanego zysku przy
określonych rozmiarach produkcji
(wymagany poziom ceny)
K s+ Z
c=
---------- + kz
x
100
Slide 101
Poziom kosztów, który zapewniłby osiągnięcie
planowanego zysku przy zdeterminowanych
cenach i rozmiarach sprzedaży
(wymagany poziom kosztów)
K s = (c-kz ) x - Z
K s+ Z
kz = c -
---------x
101
Slide 102
Dźwignie
• Dźwignia operacyjna ( np. = 1.8 – oznacza wzrost zysku
operacyjnego o 1,8% w wyniku wzrostu wartości
sprzedaży o 1%)
DFL
Zn
Zo
• Dźwignia finansowa ( np. = 1,8 – oznacza wzrost zysku
netto o 1,8% w wyniku wzrostu zysku operacyjnego o
1%)
DOL
Zo
S
102
Slide 103
Dźwignie
• Dźwignia łączna ( np. 1,8% - oznacza
wzrost zysku netto o 1,8% w wyniku
wzrostu wartości sprzedaży o 1%
DTL DOL DFL
Zo
S
Zn
Zo
Zn
S
Zn –zysk netto, Zo- zysk operacyjny, S- wartość sprzedaży
netto
103
Slide 104
Dźwignia finansowa
PRZYKŁAD
• Załóżmy, że w przedsiębiorstwie „Maciuś” S.A. aktywa ogółem
wynoszą Ao = 60.000 PLN, zysk operacyjny wynosi Zo =
18.000PLN,
• stopa podatkowa T = 40%, stopa procentowa r = 20%. Rozważmy
trzy warianty finansowania aktywów ogółem:
• Wariant A: kapitały własne KW = 60.000 PLN;
• Wariant B: kapitały własne KW= 40.000 PLN, zaś kredyty KR =
20.000;
• Wariant C: kapitały własne KW=20.000 PLN, kredyty KR=40.000
PLN;
• Obliczmy dla każdego wariantu rentowność aktywów ogółem
(liczoną jako zysk operacyjny/aktywa ogółem), zysk netto,
rentowność kapitałów własny.
104
Slide 105
DŹWIGNIA FINANSOWA
• Efekty dźwigni finansowej są widoczne we wzroście
rentowności kapitałów własnych przy odpowiednim
wzroście zastosowania kapitałów obcych w finansowaniu
działalności gospodarczej. Jest to odczuwalne wówczas,
gdy stopa oprocentowania jest niższa od stopy
rentowności majątku przedsiębiorstwa, liczonej jako
relacja zysku operacyjnego do aktywów ogółem.
105
Slide 106
W
A
W y s z c z e g ó ln ie n ie A
k a p it a ł w ła s n y
R
I
A
N
B
T Y
C
60 000
40 000
20 000
-
20 000
40 000
a k t y w a o g ó łe m
60 000
60 000
60 000
z y s k o p e ra c y jn y
18 000
18 000
18 000
-
4 000
8 000
18 000
14 000
10 000
7 200
5 600
4 000
10 800
8 400
6 000
k a p it a ł o b c y
ods etk i
z y s k b ru t t o
podatek doc hod.
z y s k ne tto
ROE
18%
21%
30%
ROA
30%
30%
30%
106
Slide 107
Dźwignia finansowa
Powyższy przykład ilustruje następującą
prawidłowość: Stopa rentowności
kapitałów własnych zwiększa się w miarę
wzrostu zadłużenia przedsiębiorstwa pod
warunkiem, że stopa procentowa od
kapitałów obcych jest niższa niż
rentowność majątku (aktywów ogółem)
liczona jako zysk operacyjny do wartości
aktywów ogółem.
107
Slide 108
Planowanie finansowe
METODA PROCENTOWEGO UDZIAŁU W
SPRZEDAŻY
• Planowanie finansowe, którego efektem są
projekcje finansowe, sprawozdania finansowe
„pro forma” rozpoczyna się zazwyczaj pod
koniec danego roku i dotyczy roku następnego,
ewentualnie kilku następnych lat.
• Podstawą planowania stanowią dane
historyczne dotyczące wyników ekonomicznych
zawarte w księgach handlowych i
sprawozdaniach finansowych.
108
Slide 109
Planowanie finansowe
Etap I
• Punktem wyjścia jest oszacowanie
wielkości sprzedaży oraz wpływów ze
sprzedaży przewidywanych w okresie
planistycznym.
109
Slide 110
Planowanie finansowe
Etap II
Następnie niezbędne jest wyodrębnienie pozycji
kosztów bezpośrednio zależnych od sprzedaży
(koszty zmienne) oraz ich oszacowanie dla
przewidywanego poziomu sprzedaży. Dokonuje
się tego poprzez określenie procentowego
udziału kosztów zmiennych zależnych od
sprzedaży na podstawie danych historycznych,
a następnie mając wskaźniki procentowe i
wielkość przewidywanej sprzedaży w wyrażeniu
wartościowym określamy przewidywany poziom
tych kosztów w okresie planistycznym.
110
Slide 111
Planowanie finansowe
Etap III
• W ramach tego etapu dokonujemy
szacunku kosztów stałych - niezależnych
od sprzedaży ( np. amortyzacji, kosztów
finansowych, stałych kosztów pośrednich,
kosztów zarządu ) metodą analityczną,
przyjmując określone założenia na
podstawie dokonanych wcześniej analiz
cząstkowych.
111
Slide 112
Planowanie finansowe
Etap IV
• Dokonujemy zestawienia rachunku
wyników.
112
Slide 113
Planowanie finansowe
Etap V
• Przygotowujemy wstępne zestawienie
zapotrzebowania na kapitał obrotowy,
zapotrzebowania na fundusze, zestawienie
przepływów pieniężnych oraz bilansu.
Dokonujemy równoważenia bilansu, co wymaga
podjęcia ostatecznej decyzji co do sposobu
finansowania przedsiębiorstwa. Na tym etapie
dokonuje się również korekty takich wielkości,
jak zakładane zobowiązania, należności i
zapasy.
113
Slide 114
Planowanie finansowe
• Zazwyczaj sporządza się projekcje finansowe w
trzech wariantach : podstawowym,
pesymistycznym i optymistycznym. Pozwala to
na określenie przewidywanej sytuacji
przedsiębiorstwa w warunkach gorszych od
przewidywanych w wariancie podstawowym
oraz lepszych. Daje to możliwość elastycznego
dostosowania się firmy do ewentualnych zmian
warunków gospodarowania w stosunku do
przewidywanych w wariancie podstawowym
założeń.
114
Slide 115
Planowanie finansowe
• Założenia dotyczące wariantów
pesymistycznego i optymistycznego formułuje
się metodą ekspercką, a więc w oparciu o
analizy i opinie ekspertów z różnych dziedzin,
związanych z obszarem działania
przedsiębiorstwa oraz jego otoczeniem.
• Niezwykle przydatną metodą jest tutaj SWOT analiza mocnych, słabych stron, szans i
zagrożeń. Metoda ta pozwala w sposób
systematyczny określić zarówno stan obecny,
jak również przyszłe warunki działania
przedsiębiorstwa.
115
Slide 116
FINANSOWANIE
DŁUGOOKRESOWE, KOSZT
I STRUKTURA KAPITAŁU
116
Slide 117
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Elementy składowe kapitałów firmy
KAPITAŁY
Własne
Statutowe
Obce (zobowiązania)
Zapasowe
(rezerwowe)
Długoterminowe
Krótkoterminowe
Kapitał stały
117
Slide 118
Z a sa d n icze ka p ita ły w ła sn e w ró żn y ch ro d zaja ch
p rzed się b io rstw
R o d za j
p rzed sięb io rstw a
S p ó łki o so b o w e
P rzed sięb io rstw o
p a ń stw o w e
S p ó łd zieln ie
S p ó łki ka p ita ło w e
N a zw a k a p ita łu
p o d sta w ow eg o
kap itał w łasn y
fu nd u sz zało ż ycielski,
fu nd u sz p rzed sięb io rstw a
fu nd u sz ud ziało w y,
fu nd u sz zaso b o w y
kap itał zakład o w y,
kap itał zap aso w y,
kap itał rezerw o w y
118
Slide 119
Podstawowe źródła kapitałów własnych
Kapitały własne
Źródła wewnętrzne
zysk netto do
dyspozycji firmy
amortyzacja
przekształcenia
w aktywach
przekształcenia
w kapitałach
Źródła zewnętrzne
wpłaty udziałowców
fundusze venture
capital
emisja na rynku
giełdowym
119
Slide 120
P od staw ow e źród ła k ap itałów ob cych
K ap itały ob ce
K ap itały
d łu goterm in ow e
rezerw y
b anko w e kred yty
d ługo term ino w e
p o ręczenia kred yto w e
leasin g
franc hisin g
e m isja o b ligacji
d o tacje i sub w e n cje
śro d ki z fu nd u sz y
p o m o co w yc h
K ap itały
k rótk oterm in ow e
b anko w e kred yty
kró tko term ino w e
zo b o w iąza nia
o d na w ialne
kred yty
o d d o staw có w
kred yty
o d o db io rcó w
fak to ring
kró tko term ino w e
p ap iery d łuż ne
120
Slide 121
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Przyczyny uzupełniania kapitałów własnych
• Stworzenie podstawy do rozwoju
przedsiębiorstwa i możliwości zaciągania
kredytów;
• Eliminowanie groźby upadłości, wskutek
naruszenia płynności finansowej
lub
powstania strat;
• Usunięcie skutków deprecjacji kapitałów
własnych spowodowanej inflacją.
121
Slide 122
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Decyzje o zmniejszaniu kapitału własnego mogą być
podejmowane w przypadkach
• Ograniczenia działalności przedsiębiorstwa;
• Wycofania z przedsiębiorstwa części kapitału własnego
w celu ulokowania go
w innym przedsięwzięciu;
• Dążenia do zoptymalizowania struktury kapitałów spółki,
w celu zwiększenia stopnia zyskowności;
• Pokrycia poniesionych strat;
• Potrzeby wykupu własnych akcji, kiedy na giełdzie
panuje bessa;
122
Slide 123
KOSZT KAPITAŁU
Koszt akcji uprzywilejowanych ( k au ) obliczamy jako stosunek
rocznej dywidendy D au do rynkowej ceny akcji
uprzywilejowanych P mau .
k au
D au
P mau
K o szt n o w e j e m isji a kcji u p rzyw ile jo w a n ych k aun ob licza m y w g w zo ru
p rze d sta w io n e go p o n iże j, u w zglę d n ia ją ce go ko szty n o w e j e m isji i sp rze d a ży,
p rzyp a d a ją ce n a a kcje u p rzyw ile jo w a n ą ( f au ):
k aun
D au
P m au
f
,
au
123
Slide 124
KOSZT KAPITAŁU
W
p rzyp a d k u
w y s tą p ie n ia
k o le jn yc h
u p rz y w ile jo w a n yc h c a łk o w ity k o s zt k a p ita łu
n a s tę p u ją c y s p o só b :
e m is ji
a k c ji
o b lic za m y w
K a u 1 ...
K aun
c
K au k au 1
k aun
K au
K au
g d zie :
c
k au - o zn a c za c a łk o w ity k o s zt k a p ita łu u p rz y w ile jo w a n e g o ;
K a u - k a p ita ł c a łko w ity z a k c ji u p rz y w ile jo w a n yc h ;
K a u 1 ,..., K a u n - k a p ita ł u p rz y w ile jo w a n y z k o le jn yc h e m is ji o d 1 d o
n;
k a u 1 ,..., k a u n - k o s zt k a p ita łu u p rzy w ile jo w a n e g o w k o le jn yc h
e m is ja c h o d 1 d o n .
124
Slide 125
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt a k c ji z w yk łyc h ( k a z ) w w a ru n k a c h s ta łe g o w z ro s tu
d y w id e n d y m o żn a o k re ś lić w yk o rz ys tu ją c o d p o w ie d n io
p rze k s zta łc o n y m o d e l G o rd o n a :
D az g ,
k az
P m az
g d zie :
D a z - d y w id e n d a z a k c ji z w yk łe j;
P m az - c e n a ryn k o w a a k c ji z w yk łe j;
g - o c ze k iw a n a s to p a w z ro s tu d yw id e n d y, o b lic za n a n a
p o d s ta w ie d a n yc h z la t u b ie g łyc h .
125
Slide 126
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt n o w e j e m is ji a k cji z w yk łyc h je s t z re g u ły w y żs z y,
p o n ie w a ż n a le ży p o k ry ć k o s zt ro zp o w s ze c h n ia n ia n o w e j e m is ji.
R ó w n a n ie o k re ś la ją ce k o s zt n o w e j e m is ji a k c ji z w yk łyc h
u z ys k u je m y m o d yfiku ją c m o d e l G o rd o n a :
k az
g d zie f
az
D az
P m az f
g
,
az
- o zn a c za k o s zt e m is ji i s p rze d a ży a k c ji z w yk łe j.
126
Slide 127
KOSZT KAPITAŁU
K o s zt c a łk o w ity k o le jn y c h e m is ji a k c ji z w yk łyc h k ca z o k re ś lo n y
je s t fo rm u łą a n a lo g ic zn ą , ja k w p rz yp a d k u a k cji
u p rz y w ile jo w a n yc h :
K a z 1 ...
K azn
c
k az k az 1
k azn
K az
K az
g d zie :
k a z 1 ,... k azn
,
- o zn a c za k o szty k o le jn yc h e m is ji;
K az -
k a p ita ł a k c yjn y c a łk o w ity z a k c ji z w yk łyc h ; K a z 1 ,..., K azn - k a p ita ł
a k c yjn y z k o le jn yc h e m is ji.
127
Slide 128
KOSZT KAPITAŁU
N a jp ro stszą fo rm ą zw ię ksza n ia ka p ita łu firm y je st za trzym a n ie
w yp ra c o w a n e g o zysku n e tto . U n ika się w ó w c za s ko sztó w
ro zp o w s ze ch n ia n ia a kcji. P o n ie w a ż w a rto ść d o ch o d ó w
za trzym a n ych je st ró w n a w a rto ści w p e łn i su b skryb o w a n ych
a kcji zw ykłych , stą d zg o d n ie z w zo re m G o rd o n a m a m y :
z z k az ,
g d zie : z z - ko szt zyskó w za trzym a n ych , k az - ko szt ka p ita łu z
a kcji zw ykłych .
T a k w ię c k o s zt zy s k ó w za trzy m a n y c h je st ró w n y ko s zto w i
ka p ita łu a kcji zw ykłych .
128
Slide 129
KOSZT KAPITAŁU
K O S Z T K A P IT A Ł U O B C E G O
K o szt ka p ita łu o b ce g o je st za licza n y w cię ża r ko sztó w
fin a n so w ych , co o b n iża p o d sta w ę o p o d a tko w a n ia p o d a tkie m
d o ch o d o w ym (o d zys k u ). W o b e c p o w yżs ze g o fa ktyczn y ko s zt
ka p ita łu o b ce g o d la firm y p o m n ie jszo n y je st o tzw . „o sło n ę
p o d a tko w ą ”. Je śli za k fd o zn a czym y fa ktyczn y ko szt ka p ita łu
o b ce g o , za k n - n o m in a ln y ko szt ka p ita łu o b ce g o (o d se tki o d
kre d ytu , p o życ zki lu b o b lig a cji, p a p ie ró w ko m e rcyjn ych itp .), za
T - sto p ę o p o d a tko w a n ia , to fa ktyczn y ko s zt ka p ita łu o b ce g o
o p isa n y zo sta n ie n a stę p u ją cą fo rm u łą :
k
fd
kn(1T )
129
Slide 130
KOSZT KAPITAŁU
ŚREDNIOWAŻONY KOSZT KAPITAŁU
• W analizach ekonomicznych można posługiwać
się średnioważonym kosztem kapitału.
Kategoria ta ma zastosowanie w planowaniu
bieżącej działalności firmy, np. przy wyborze
asortymentowego programu produkcji. Kryterium
wyboru można sformułować następująco:
uzyskana rentowność sprzedaży (zysk netto do
sprzedaży netto) lub stopa zysku z kapitału
(zysk netto do kapitału) musi być wyższa od
średnioważonego kosztu kapitału.
130
Slide 131
KOSZT KAPITAŁU
Ś re d n io w a żo n y ko szt ka p ita łu (S kk) o kre śla się p rzy p o m o cy
n a stę p u ją ce j fo rm u ły:
S kk = k au K au k az K az z z Z z k
Kc
Kc
Kc
fd
Kd ,
Kc
g d zie :
K c , K az , K au , Z z , K d - o zn a cza ją ko le jn o : ka p ita ł ca łko w ity, ka p ita ł
a kcyjn y zw yk ły, ka p ita ł a kcyjn y u p rzyw ile jo w a n y, zyski
za trzym a n e , ka p ita ł o b cy;
k a u , k a z , z z , k fd - o zn a cza ją ko le jn o : ko szt a kcji u p rzyw ile jo w a n ych ,
ko szt a kcji zw yk łych , ko szt zyskó w z a trzym a n ych , fa ktyczn y
ko szt ka p ita łu o b c e g o .
131
Slide 132
KOSZT KAPITAŁU
KRAŃCOWY KOSZT KAPITAŁU
• Krańcowy koszt kapitału ( MCC ) jest to koszt ostatniego
złotego nowego kapitału, który firma pozyskuje; koszt
krańcowy rośnie, gdy w danym okresie pozyskuje się
coraz więcej kapitału
• Wszystkie przedsięwzięcia rozwojowe można
uszeregować wg wielkości stopy zwrotu od kapitału, a
wszystkie źródła finansowania (kredyty, obligacje, emisje
akcji itp.) wg faktycznego kosztu kapitału. Zrównanie się
stopy zwrotu z kapitału i faktycznego kosztu kapitału
wyznacza grupę przedsięwzięć rozwojowych i źródeł
finansowania inwestycji opłacalnych dla danej firmy.
132
Slide 133
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
133
Slide 134
S tru k tu ra m ają tk u i k ap itału
K ap itały w łasn e
A k tyw a
trw ałe
A k tyw a
ob rotow e
Z ob ow iązan ia
d łu goterm in ow e
K apitał
stały
Z ob ow iązan ia
k rótk oterm inow e
K apitał pracują cy
(obrotow y netto)
K a p ita ł o b ro tow y n etto = K a p ita ł sta ły – M a ją tek trw a ły
lub
K a p ita ł o b ro tow y n etto =
A kty w a o b ro tow e – Zo b o w ią za n ia b ieżą ce
134
Slide 135
S tru k tu ra za p o trzeb o w a n ia n a k ap ita ły
w artość
K rótk ook reso w e
p otrzeb y fin an sow e
M ajątek ob rotow y
S tałe zap otrzeb o w an ie
n a k apitały
M ajątek trw ały
cza s
135
Slide 136
STRUKTURA I WIELKOŚĆ KAPITAŁÓW W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
Rodzaje strategii finansowania
• Strategia zachowawcza
(tradycyjna)
• Strategia umiarkowana
(harmonijna, równowagi)
• Strategia dynamiczna
136
Slide 137
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Docelowa struktura kapitałowa firmy, to
zestawione w odpowiednich proporcjach
zadłużenie (zobowiązania długo - i
krótkoterminowe), zwykły kapitał akcyjny,
uprzywilejowany kapitał akcyjny, jakimi
firma zamierza finansować swoją
działalność gospodarczą.
137
Slide 138
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Kształtowanie docelowej struktury kapitałowej
firmy musi uwzględniać dwa warunki:
• maksymalizację korzyści
udziałowców/akcjonariuszy firmy, co znajduje
wyraz w rosnącej stopie rentowności kapitałów
własnych (ROE);
• jednoczesne zapewnienie właściwego poziomu
bieżącej i przyszłej płynności finansowej
(zdolności do terminowego regulowania
zobowiązań), ograniczenie ryzyka utraty
płynności do uznanych za rozsądne granic.
138
Slide 139
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Optymalna struktura kapitału to taka
struktura, która prowadzi do osiągnięcia
optymalnej równowagi między ryzykiem i
zyskiem, a przez to maksymalizuje cenę
kapitału akcyjnego
139
Slide 140
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Wybór optymalnej struktury kapitałów wymaga rozpatrzenia
skutków pozyskiwania kapitałów obcych z różnych
źródeł. Kapitały te występują w dwóch zasadniczych
formach:
•
kapitały długoterminowe (termin spłaty powyżej 1
roku);
•
kapitały krótkoterminowe (okres spłaty do 1 roku).
Pomiędzy dwoma grupami aktywów: aktywami trwałymi
(majątkiem trwałym) i aktywami bieżącymi(majątkiem
obrotowym) a strukturą kapitałów istnieje istotny
związek decydujący o stabilności firmy i ryzyku utraty
płynności a nawet upadłości.
140
Slide 141
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Generalnie obowiązuje zasada, że wartość majątku
trwałego powinna być w pełni pokryta kapitałem stałym
(zobowiązania długoterminowe + kapitały własne).
Innymi słowy: Utrzymanie równowagi finansowej firmy
wymaga, aby wartość netto majątku trwałego była
pokryta w pełni stabilnymi źródłami finansowania, jakimi
są kapitały własne i takie kredyty oraz pożyczki, których
okres spłaty przekracza co najmniej 1 rok.
• Naruszanie tej zasady prowadzi w przypadku żywiołowo
rozwijających się firm do upadłości wskutek
przeinwestowania i trwałej utraty płynności.
141
Slide 142
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Jeśli chodzi o majątek obrotowy, to można drogą analizy
wyodrębnić pewną minimalną wielkość tego składnika
aktywów, obejmującą zapasy i należności, stale z
okresu na okres powtarzającą się oraz część zmienną.
Pierwsza z nich reprezentuje zatem stałe, a druga
zmienne zapotrzebowanie na kapitały.
Biorąc pod uwagę ten podział można wyodrębnić trzy
główne strategie finansowania majątku obrotowego,
stosowane w praktyce gospodarczej:
–
–
–
pełne finansowanie kapitałem stałym;
pełne finansowanie krótkoterminowym kapitałem obcym;
częściowe pokrycie kapitałem stałym (w zasadzie części stałej
majątku obrotowego) i częściowe krótkoterminowym kapitałem
obcym
142
Slide 143
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
Pierwsza strategia pozwala
przedsiębiorstwu na stabilizację sytuacji
finansowej i uzyskanie nadwyżki
finansowej. Nie występują tutaj
zobowiązania bieżące przewyższające
zasoby pieniężne. Powstaje natomiast
problem znalezienia rentownej lokaty dla
nadwyżek pieniężnych, co jest szczególnie
trudne w warunkach inflacji.
143
Slide 144
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
PRZYKŁAD
• Przedsiębiorstwo „Maciuś” S.A. posiada znaczne
nadwyżki pieniężne i poszukuje rentownej lokaty.
Maksymalna stopa oprocentowania ewentualnej lokaty
wynosi 20% w stosunku rocznym. Roczna stopa inflacji
wynosi 17%, zaś stopa podatkowa 38%.
• Efektywna stopa procentowa w przypadku lokaty wynosi
zatem:
• 20%-(20%*0,4)=12%
• Jeżeli uwzględnimy stopę inflacji to realna efektywna
stopa procentowa będzie ujemna i wyniesie: -5%. A więc
środki pieniężne ulęgną deprecjacji.
144
Slide 145
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Druga strategia jest wysoce ryzykowna.
Oznacza ona, że firma funkcjonuje z zerowym kapitałem
obrotowym netto (net working capital).
W praktyce strategia ta wymaga stałego refinansowania
kredytów i pożyczek krótkoterminowych.
Każde zakłócenie w tej sferze może łatwo spowodować
trudności w bieżącym regulowaniu zobowiązań.
Powstaje wówczas „efekt domina”, gdyż wiadomość o
zaległych płatnościach powoduje przeważnie
wycofywanie się kolejnych pożyczkodawców z dalszego
refinansowania kredytów, pogłębiając niedobór środków
pieniężnych
145
Slide 146
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Trzecia strategia jest strategią
pozwalającą na uniknięcie wad pierwszej i
drugiej. Ponadto stwarza ona pewne pole
manewru dla maksymalizacji wyniku
finansowego dzięki wykorzystaniu
kapitałów obcych. Sprowadza się ona do
zastosowania kombinacji kapitału stałego i
kapitałów obcych krótkoterminowych w
finansowaniu aktywów bieżących.
146
Slide 147
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Głównym problemem jest określenie, jakie powinny być optymalne
proporcje między kapitałem stałym i kapitałami krótkoterminowymi
zaangażowanymi w finansowanie aktywów bieżących. Można
wyróżnić tu dwa alternatywne rozwiązania:
– Skalkulowanie wielkości stałej części zapasów i należności oraz
przyjęcie założenia, że ich równowartość powinna być pokryta
kapitałem stałym, zaś pozostała część aktywów bieżących kapitałami
krótkoterminowymi.
– Przyjęcie uproszczonego założenia, że maksymalny stan całości
zobowiązań krótkoterminowych powinien kształtować się zgodnie z
przyjętym przez dane przedsiębiorstwo wskaźnikiem pokrycia środkami
obrotowymi (wskaźnik płynności bieżącej). Wskaźnik ten powinien
mieścić się w przedziale 1,2-2.To rozwiązanie jest proste i można je
uznać za trafne, jak wskazuje na to praktyka. Nadwyżka wartości
majątku obrotowego obejmującego w tym przypadku również środki
pieniężne, powinna bowiem umożliwić terminowe regulowanie
zobowiązań krótkoterminowych nawet w razie przejściowego
zmniejszenia wpływów ze sprzedaży.
147
Slide 148
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Teoria finansów nie jest w stanie określić
uniwersalnej formuły umożliwiającej ustalenie
optymalnej struktury kapitałowej
przedsiębiorstwa, gdyż dążenie do wzrostu
rentowności przy zachowaniu „rozsądnego”
stopnia ryzyka finansowego wymaga
uwzględnienia wielu złożonych czynników.
Możliwa jest jednak kalkulacja tej struktury dla
określonego przedsiębiorstwa, na podstawie
przedstawionych powyżej zasad.
148
Slide 149
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
W przedsiębiorstwie powinno się z góry ustalić:
– optymalny poziom wskaźnika płynności bieżącej na poziomie
mieszczącym się w przedziale 1,2-2;
– maksymalny poziom zadłużenia długoterminowego i
krótkoterminowego w stosunku do aktywów ogółem;
– minimum kapitałów własnych w relacji do aktywów ogółem;
Niestety nie istnieją w tym ostatnim przypadku jakiekolwiek
ustalone uniwersalne normy. W oparciu o doświadczenia
praktyczne przyjmuje się, że w firmach handlowych
wskaźnik pokrycia aktywów ogółem kapitałami własnymi
powinien sięgać 30%, zaś w firmach produkcyjnych od
40% do 50%.
149
Slide 150
Zagadnienie optymalnej struktury
kapitałowej
• Kalkulacja optymalnej struktury kapitałów
umożliwia konfrontację struktury optymalnej z
rzeczywistością.
• Dzięki temu można odpowiednio korygować
politykę kredytową, a także określać granice
zadłużenia, których przekroczenie zagraża
istnieniu firmy.
• Ustalenie optymalnej struktury kapitałów
powinno być punktem wyjścia przy
podejmowaniu decyzji kapitałowych związanych
z inwestycjami
150
Slide 151
ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM
OBROTOWYM
151
Slide 152
Zarządzanie kapitałem obrotowym
S tru k tu ra m ają tk u i k ap itału
K ap itały stałe
w łasn e
Ś rod k i
ob rotow e
ob ce
K ap itały
k rótk o term in ow e
(ob ce)
K a p ita ł o b ro to w y
M ajątek
trw ały
152
Slide 153
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy
•
Zapotrzebowanie na kapitał służący finansowaniu środków
obrotowych (kapitał obrotowy brutto) jest częściowo stałe, jeśli
dotyczy minimalnego poziomu tego majątku oraz częściowo zmienne
Źródło: W.Bień. „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. „Difin”, Wa-wa 2001.
153
Slide 154
Dodatni, zerowy i ujemny kapitał
obrotowy
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”. PWN, Warszawa 1998.
154
Slide 155
Zarządzanie kapitałem obrotowym
STRUKTURA MAJĄTKU I KAPITAŁU
Do majątku obrotowego zalicza się:
• środki mające wyraz finansowy (gotówka, papiery wartościowe,
należności, rozliczenia międzyokresowe),
• środki rzeczowe (zapasy).
Kapitał obrotowy brutto – aktywa finansowane zobowiązaniami
bieżącymi oraz częścią zobowiązań długoterminowych lub częścią
kapitałów własnych.
Kapitał obrotowy netto = kapitał stały – majątek trwały
(podejście kapitałowe)
lub
Kapitał obrotowy netto = Aktywa bieżące – krótkoterminowe źródła
finansowania aktywów bieżących
(podejście majątkowe)
155
Slide 156
Trzy warianty kształtowania się kapitału
obrotowego w przedsiębiorstwie
1. Dodatni kapitał obrotowy
(kapitał stały – aktywa trwałe) > 0
Kapitał stały
Aktywa trwałe
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
2. Zerowy poziom kapitału obrotowego
(kapitał stały – aktywa trwałe) = 0
Aktywa trwałe
Kapitał stały
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
3. Ujemny kapitał obrotowy
(kapitał stały – aktywa trwałe) < 0
Aktywa trwałe
Kapitał stały
Aktywa bieżące
Kapitał
krótkoterminowy
156
Slide 157
Kryteria i cechy strategii
Źródło: D.Krzemińska. „Finanse przedsiębiorstwa”. W-wo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
2000.
157
Slide 158
Strategie finansowania aktywów
obrotowych (netto)
Źródło: M.Sierpińska, D.Wędzki. „Zarządzanie płynnością finansową w
przedsiębiorstwie”. PWN, Warszawa 1998.
158
Slide 159
Strategie kapitału obrotowego
Źródło: R.Neveu. „Fundamentals of Managerial Finance”. South-West Publishing Co., Cincinnati
1985.
159
Slide 160
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Zarządzanie środkami pieniężnymi
• polega na określeniu takiego obszaru stanów
gotówki, który z punktu widzenia kierownictwa
zapewniałby oczekiwany poziom płynności
finansowej
Model Baumola
• model równoważenia środków pieniężnych
i
krótkoterminowych zbywalnych papierów
wartościowych.
Model Millera-Orra
• model optymalnej wielkości gotówki
160
Slide 161
Cykl operacyjny
Cykl operacyjny
30 DNI
Okres spłaty należności
Cykl konwersji gotówki
45 DNI
45 DNI
Okres utrzymywania zapasów
Okres regulowania zobowiązań
30 DNI
161
Slide 162
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Zarządzanie należnościami
• Odroczenie zapłaty oznacza udzielenie
odbiorcy kredytu, który może mieć
charakter:
• manipulacyjny,
• właściwy kredyt handlowy (kupiecki).
162
Slide 163
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Składniki polityki kredytowej
przedsiębiorstwa
• Okres kredytowania
• Standardy kredytowe
• Polityka ściągania należności
• Rabaty
163
Slide 164
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Strategie udzielania kredytów kupieckich
• Strategia konserwatywna
• Strategia umiarkowana
• Strategia agresywna
164
Slide 165
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Wskaźnik polityki kredytowej
• Miernikiem służącym analizie strategii
kredytowej przedsiębiorstwa jest:
Wskaźnik polityki kredytowej = cykl należności / termin
płatności
Np. przy realizacji polityki konserwatywnej
wskaźnik polityki kredytowej jest bliski
jedności
165
Slide 166
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Kalkulacja opłacalności kredytowej wymaga
uwzględnienia:
• wielkości wzrostu wielkości sprzedaży,
• towarzyszący temu wzrost kosztów zmiennych
działalności operacyjnej,
• wzrostu należności od odbiorców,
• kosztu zaangażowania dodatkowych kapitałów
na sfinansowanie wzrostu należności oraz
przewidywane straty, w wyniku opóźnień lub
braku zapłaty od odbiorców.
166
Slide 167
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Ocena wiarygodności płatniczej klienta oraz udzielania
kredytów:
• Upewnienie się, czy firma ubiegająca się o kredyt
rzeczywiście istnieje.
• Rozpoznanie skłonności klienta do terminowego
wywiązywania się
z zobowiązań wobec
dostawców.
• Przedstawienie przez klienta dokumentów świadczących o
regulowaniu zobowiązań podatkowych.
• Uzyskiwanie informacji od wywiadowni gospodarczych.
• Wsparcie biur detektywistycznych.
• Ocena podatności klienta na zmiany koniunktury
gospodarczej.
• Przedstawienie przez kontrahenta wariantów zabezpieczeń.
167
Slide 168
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Fazy windykacji należności:
• postępowanie negocjacyjnoupominawcze,
• postępowanie sądowo-egzekucyjne.
168
Slide 169
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Źródła finansowania udzielanych kredytów
handlowych:
• kredyt handlowy,
• kredyt bankowy,
• zastaw należności,
• cesja należności,
• kredyt wekslowy,
• emisja krótkoterminowych papierów dłużnych,
• faktoring.
169
Slide 170
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Możliwości płatności:
• zaliczka,
• płatność kasowa,
• krótki termin płatności,
• długi termin płatności,
• karne odsetki.
170
Slide 171
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Opusty cenowe:
• opust hurtowy,
• skonto kasowe,
• opust sezonowy,
• opust funkcjonalny.
171
Slide 172
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Przesłanki utrzymywania zapasów
w przedsiębiorstwie
1. Firma może otrzymywać opusty cenowe związane z
dokonywaniem zakupów materiałowych w większych partiach
dostaw.
2. Zapobiega się w ten sposób skutkom braku zapasów, co
może prowadzić do przerwania ciągłości produkcji i
sprzedaży.
3. Firmy gromadzą zapasy, chcąc uchronić się przed
niekorzystnymi zmianami cen. Zmniejszone zostaje ryzyko
zmiany cen, ryzyko kursowe przy zakupach dokonywanych w
walutach obcych lub ryzyko stopy procentowej, gdy zakupy
dokonywane są na kredyt.
4. Niekiedy firmy dokonują większych zakupów materiałowych,
korzystając z pomyślnej koniunktury gospodarczej czy z
niższych cen.
172
Slide 173
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Koszty zapasów
Całkowite koszty zapasów (KC) =koszt utrzymania zapasów (Kz) +
łączny koszt zamrażania zapasów (Ks)
Kz – koszty magazynowania, koszty kapitału, ubezpieczenia, starzenia
się
Kz = K1*Q/2
K1 – jednostkowe koszty zapasów
Q/2 – przeciętna wielkość zapasów
Ks – koszty zmawiania i dostaw (transport, telefon,przygotowanie
dokumentacji)
Ks = K2 * N
K2 – koszty jednego zamówienia
N – liczba zamówień składanych w ciągu roku
czyli:
KC = K1*Q/2 + K2 * N
173
Slide 174
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Podział zapasów ze względu na funkcje
pełnione w firmie:
• bieżące,
• sezonowe,
• nadmierne,
• zbędne.
174
Slide 175
Gospodarka zapasami
Źródło: Z. Fedorowicz. Finanse przedsiębiorstwa., Warszawa, 1993.
175
Slide 176
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Wielkość maksymalna normy zapasu
bieżącego:
Nm = Rd * t + Rd *tr
Nm – norma maksymalna zapasu
Rd – przypadające przeciętnie na jeden dzień w
danym okresie zużycie (materiały) lub sprzedaż
(wyroby, towary)
t – przeciętny cykl dostawy materiałów lub
towarów, względnie produkcji (w dniach)
tr – możliwe opóźnienia w stosunku do cyklu
przeciętnego w dniach
176
Slide 177
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Inne metody sterowania zapasami
(logistyczne):
• metoda czerwonej linii,
• metoda dwóch skrzyń,
• skomputeryzowany system sterowania
zapasami,
• system just in time,
• outsourcing.
177
Slide 178
BUDŻETOWANIE
INWESTYCJI
178
Slide 179
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Budżetowanie inwestycji ( budżetowanie
kapitałowe, preliminowanie inwestycji)
oznacza proces planowania wydatków
inwestycyjnych, tj, wydatków na aktywa, z
których oczekuje się generowania
środków pieniężnych w okresie nie
krótszym niż 1 rok.
179
Slide 180
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Inwestycje są składnikiem szeroko pojętej
wieloletniej strategii rozwoju przedsiębiorstwa.
Ciągłe zmiany na rynku wymagają od
przedsiębiorstw stałego dostosowywania się
poprzez oferowanie nowych lub udoskonalonych
produktów i usług.
Wymusza to konieczność inwestowania.
Firmy, które nie inwestują popadają w stagnację i
w końcu są eliminowane z rynku.
180
Slide 181
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Budżetowanie inwestycji obejmuje planowanie
wydatków inwestycyjnych, oparte na analizie
alternatywnych projektów inwestycyjnych.
Analiza dostarcza niezbędnych przesłanek
pozwalających na podjęcie decyzji
inwestycyjnych, tj. decyzji o wyborze
określonego projektu oraz jego finansowaniu.
Decyzje inwestycyjne należą do
najważniejszych, przesądzają one bowiem o
funkcjonowaniu przedsiębiorstwa w długim
okresie, o jego niepowodzeniu lub sukcesie na
konkurencyjnym rynku
181
Slide 182
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Skutki decyzji inwestycyjnych są odczuwalne
przez przedsiębiorstwo w długim okresie i
wpływają na możliwość elastycznego
dostosowywania się do zmian na rynku.
Każdy duży wydatek inwestycyjny oznacza
bowiem zamrożenie kapitału na pewien okres i
wiąże się z oczekiwaną sprzedażą w
przyszłości.
Oczekiwania te zawsze są obarczone
ryzykiem, albowiem nigdy nie jesteśmy w stanie
dokładnie określić przyszłych przychodów ze
sprzedaży i uwarunkowań rynkowych.
182
Slide 183
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Zadaniem budżetowania inwestycji jest
określenie efektywności projektu
inwestycyjnego, ryzyka niepowodzenia,
możliwych alternatyw w przypadku
niepowodzenia oraz przyszłych
uwarunkowań w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa zarówno w trakcie
realizacji projektu, jak również w fazie
eksploatacyjnej.
183
Slide 184
Rodzaje przedsięwzięć inwestycyjnych
Źródło: D.Krzemińska, Finanse przedsiębiorstwa. Wyd. WSB, Warszawa 2000, s.176.
184
Slide 185
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
RODZAJE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH I ICH
SPECYFIKA
Nowe przedsięwzięcia gospodarcze.
Zalicza się do nich następujące
rodzaje projektów:
• utworzenie nowego przedsiębiorstwa
od podstaw;
• budowę nowego samodzielnego
zakładu produkcyjnego
185
Slide 186
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
•
Projekty wymiany, których celem jest utrzymanie
działalności. Zalicza się do nich przedsięwzięcia
odtworzeniowe (restytytucyjne), których celem jest
zastąpienie zużytego lub zniszczonego wyposażenia
produkcyjnego, wykorzystywanego do produkcji
opłacalnych wyrobów. Tego typu przedsięwzięcia są
niezbędne w firmach kontynuujących działalność.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na konieczność
postawienia w każdym przypadku następujących
pytań: Czy należy kontynuować dotychczasową
działalność? Czy powinno się stosować
dotychczasowe procesy produkcyjne i technologie?
Jeżeli odpowiedzi na te pytania są pozytywne, to
decyzje inwestycyjne podejmuje się bez pogłębionej
analizy.
186
Slide 187
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
•
Projekty wymiany, których celem jest obniżka
kosztów (projekty modernizacyjne). Zalicza się
do nich przedsięwzięcia polegające na
zastąpieniu przestarzałego wyposażenia
produkcyjnego, aczkolwiek nadal użytecznego.
Celem takich przedsięwzięć jest obniżenie
kosztów materiałów, energii, pracy i innych
zasobów. Dla podjęcia tego typu
przedsięwzięć wymagana jest bardziej
szczegółowa analiza.
187
Slide 188
•
•
Projekty modernizacji i rozbudowy.
Zalicza się do nich dwie grupy projektów:
projekty których celem jest rozwijanie
istniejących produktów lub rynków, obejmujące
zwiększenie obecnej produkcji, rozbudowę
punktów dystrybucji na dotychczasowych
rynkach w celu zwiększenia sprzedaży oraz
projekty polegające na wytworzeniu nowego
produktu lub też rozszerzeniu działalności na
inny nowy rynek. Obie grupy projektów
wymagają zastosowania złożonych procedur
dokładnej analizy.
188
Slide 189
• . Projekty nie przynoszące dochodów. Do tej
grupy projektów należy zaliczyć budowę
biurowca, zakup samolotu dla zarządu, a także
tzw. inwestycje wymuszone. Do tych ostatnich
zalicza się przedsięwzięcia związane z ochroną
środowiska lub dotyczące poprawy warunków i
bezpieczeństwa pracy.
W przypadku powyższych rodzajów projektów
analiza nie musi być złożona
i zazwyczaj traktuje się je tak samo jak projekty
wymiany, których celem jest utrzymanie
działalności.
189
Slide 190
• Cykl projektu inwestycyjnego
obejmuje trzy fazy:
przedinwestycyjną, inwestycyjną i
operacyjną
190
Slide 191
• Analiza i ocena finansowa projektu mają odpowiedzieć na pytanie:
Czy rozwiązania realne z technicznego punktu widzenia są realne
finansowo, czy można je zrealizować w określonych
uwarunkowaniach zewnętrznych ( czynniki społeczne, ekologiczne,
polityka ekonomiczna państwa, itp.)?
• Ponadto analiza i ocena finansowa ma zapewnić, że przy
zachowaniu celów, określonych przez podejmujących decyzję i dla
określonego stopnia wiarygodności projektu w formie studium
feasibility spełnione są następujące warunki:
• Najbardziej atrakcyjne warianty projektu są określane przy
uwzględnieniu panujących warunków niepewności;
• Znane są zmienne krytyczne i możliwe strategie zarządzania i
kontroli ryzyka;
• Określony jest przepływ zasobów finansowych w fazie
inwestycyjnej, uruchamiania produkcji i fazie eksploatacji oraz same
środki finansowe wykorzystywane są w najbardziej efektywny
sposób i dostępne po najniższym koszcie w wymaganym okresie;
191
Slide 192
PROSTE METODY OCENY FINANSOWEJ
• Okres zwrotu (spłaty)
Okres zwrotu, nazywany także okresem spłaty, definiuje
się jako okres potrzebny dla odzyskania początkowych
wydatków inwestycyjnych przez zwrot w postaci tzw.
sumy odzyskania obejmującej: zysk netto+ amortyzacja+
odsetki. Z uwagi na istotne wady tej metody, do których
należą: brak uwzględnienia rezultatów inwestycji poza
okresem zwrotu, niebezpieczeństwo pominięcia
inwestycji odtworzeniowych., metoda ta ma obecnie
charakter uzupełniający w stosunku do innych metod
oceny finansowej inwestycji.
192
Slide 193
Szacowanie strumieni przepływów finansowych
Metody oceny efektywności inwestycji opierają się na generowanych strumieniach
pieniężnych
(CF – Cash Flow)
CFt = CIFt – COFt
gdzie:
CFt – strumień pieniężny w okresie t,
CIFt – strumień wpływów pieniężnych w okresie t,
COFt – strumień wypływów pieniężnych w okresie t.
Strumień pieniężnych dochodów netto projektu (NCF)
NCF = zysk netto + amortyzacja
Przyrostowe strumienie pieniężne - różnica między strumieniem pieniężnym
generowanym po wprowadzeniu inwestycji i strumieniem przed jej wprowadzeniem
CFtP = CFtF + P – CFtF
Strumienie pieniężne uwzględniające zmianę zapotrzebowania na kapitał obrotowy
CFt = Δ ZN + A ± Zmiany zapotrzebowania na kapitał pracujący
Δ ZN – przyrost zysku netto, A – wartość rocznego odpisu amortyzacyjnego
193
Slide 194
Okres zwrotu – wzory (1)
194
Slide 195
Okres zwrotu – wzory (2)
195
Slide 196
Prosta stopa zwrotu
P ro s ta s to p a zw ro tu
P ro sta sto p a zw ro tu (księ g o w a sto p a zw ro tu ) je st st o su n kiem
zysku n e tto (Z n ) d o ca łko w itych p o czą tko w ych n a kła d ó w
in w e styc yjn ych (I) lu b te ż ja ko sto su n e k zysk u n e tto d o ka p ita łu
za kła d o w e g o lu b a kcyjn e g o (K A ).
W p ie rw szym p rzyp a d ku :
ROI
Zn
I
W d ru g im p rzyp a d ku :
ROE
Zn
KA
196
Slide 197
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Metoda prostej stopy zwrotu posiada kilka
zasadniczych wad. Nie określa ona, który rok
realizacji projektu należy uznać za
reprezentatywny i przyjąć jako podstawę
obliczenia stopy zwrotu.
W trakcie kolejnych lat zmieniają się wielkości
ekonomiczne i mamy do czynienie z wieloma
stopami zwrotu. Stopa zwrotu nie pokazuje
również rozłożenia w czasie wpływów i
wydatków i w konsekwencji czasowego
rozłożenia (time value) rocznych dochodów z
kapitału akcyjnego zakładowego
197
Slide 198
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
METODY OPARTE NA ZDYSKONTOWANYCH PRZEPŁYWACH PIENIĘŻNYCH
Do metod tych należą: metoda wartości zaktualizowanej netto,
wewnętrzna stopa zwrotu - IRR, zmodyfikowana wewnętrzna stopa
zwrotu - MIRR.
Są to najbardziej precyzyjne metody oceny efektywności
przedsięwzięć inwestycyjnych.
Uwzględniają one, w przeciwieństwie do prostych metod oceny,
rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i wydatków związanych
z projektem.
Służy temu wykorzystanie techniki dyskonta, która pozwala
sprowadzić do porównywalności nakłady i efekty realizowane w
różnych okresach.
Określenie ich wartości zaktualizowanej stanowi podstawę do
dalszego wnioskowania w analizie i ocenie projektu.
Metody dyskontowe dają możliwość objęcia ocena całego okresu
funkcjonowania przedsięwzięcia inwestycyjnego od momentu
rozpoczęcia i budowy aż po okres uzyskiwania zakładanych efektów.
198
Slide 199
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Wartość zaktualizowana netto - NPV (net present value)
•
Metoda wartości zaktualizowanej netto NPV
pozwala na określeniem obecnej wartości wpływów i
wydatków pieniężnych związanych z realizacja
ocenianego projektu. NPV jest definiowana jako
wartość uzyskana przez dyskontowanie, przy stałej
stopie i oddzielnie dla każdego okresu (roku) różnic
między wpływami i wydatkami pieniężnymi
generowanymi w całym okresie życia projektu.
Różnica ta czyli saldo gotówkowe jest dyskontowana
na moment w którym przewidziane jest rozpoczęcie
realizacji projektu(moment budowy).
199
Slide 200
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
NPV
- w a rto ść za ktu a lizo w a n a n e tto ;
NCF
IN F
OUF
- w p ływ y p ie n ię żn e ;
t
k
n
- sa ld o p rze p ływ ó w p ie n ię żn ych w ro ku t;
t
t
- w yd a tki p ie n ię żn e (ró w n ie ż w yd a tki in w e styc yjn e );
- sto p a d ysko n to w a ;
- o kre s ;
NCF
t
=
IN F - O U F
t
n
NPV
t 1
NCF
1 k
t
t
t
200
Slide 201
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Projekt inwestycyjny jest efektywny
(opłacalny), jeżeli . Dodatnia wartość NPV
oznacza, że stopa rentowności
przedsięwzięcia jest wyższa od stopy
granicznej k. NPV = 0 oznacza, że projekt
osiąga założoną stopę graniczną k. W
przypadku dwóch alternatywnych
projektów należy wybrać projekt o wyższej
NPV.
201
Slide 202
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Wewnętrzna stopa zwrotu - IRR (Internal Rate of
Return)
• Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) jest taką stopą
dyskontową przy której wartość zaktualizowana
wydatków pieniężnych równa się wartości
zaktualizowanej wpływów pieniężnych, czyli NPV=0.
n
NPV
t 1
NCF
1
t
IR R
t
0
202
Slide 203
G raficzne w yznaczanie IR R
NPV
PV
0
k
1
IR R
k
2
k
NV
Ź rodło: O p raco w anie w łasne
k IR R k
k - n iżs za sto p a d ysko n to w a ;
k - w yżs za sto p a d ysko n to w a ;
1
2
1
2
P V - d o d a tn ia N P V ;
N V - u je m n a N P V ;
203
Slide 204
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
W a rto ść IR R m o żn a ró w n ie ż o b lic zy ć
za ło że n ia ch w e d łu g n a stę p u ją ce g o w zo ru :
P V ( k 2 k 1)
, prz y cz ym
IR R k 1
PV NV
p rzy
p o w yzs zych
P V i N V w yraża się w
postaci w artości bezw zględnej;
W a ru n kie m o p ła ca ln o ści p ro je ktu je st :
IR R k
.
N ależ y p a m ię tać, że IR R jest w rażliw e na d łu go ść o kresu p ro jekcji finanso w ych.
S kracan ie o kresu p ro jekcji p row ad zi d o o b niżenia IR R .
204
Slide 205
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Z A L E Ż N O Ś Ć M IE D Z Y IR R A O K R E S E M P R O G N O Z O W A N IA
T
IR R
T
205
Slide 206
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
IRR może być interpretowana jako roczna pieniężna
stopa zwrotu netto (dochód albo zysk w sensie
finansowym) zainwestowanego kapitału, albo też jako
najwyższa stopa oprocentowania kredytów w warunkach
po opodatkowaniu (stopa roczna obsługi zadłużenia), wg
której jest możliwe zgromadzenie środków dla projektu.
IRR dla danego projektu jest oczekiwana stopą dochodu.
Jeżeli jest ona większa niż koszt kapitału użytego do
sfinansowania projektu, to pozostaje nadwyżka po
opłaceniu kapitału i ta nadwyżka jest kumulowana dla
właścicieli firmy.
206
Slide 207
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Tak więc podjęcie projektu dla którego IRR jest
wyższa niż koszt kapitału, podwyższa wartość
majątku właścicieli.
Jeżeli natomiast IRR jest niższa od kosztu
kapitału, to projekt obciąża obecnych właścicieli.
Różnica między wielkością IRR a k pokazuje
zakres tolerancji projektu na niekorzystne
zmiany w stosunku do przyjętych w nim założeń.
207
Slide 208
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• IRR nie może jednak przesądzać samodzielnie
o wyborze projektu. W praktyce przy wyborze
między różnymi projektami spotyka się dwa typy
grup projektów: niezależne i wzajemnie
wykluczające się. W przypadku projektów
niezależnych, dotyczących różnego przedmiotu
inwestowania kryteria NPV i IRR zawsze
prowadza do takiej samej decyzji. Jeżeli NPV
wskazuje na przyjęcie lub odrzucenie danego
projektu to na to samo wskazuje IRR.
208
Slide 209
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Dwa projekty A i B wzajemnie się
wykluczają wówczas, gdy są zależne.
Oznacza to, że można wybrać projekt A
albo B, albo możemy oba odrzucić, ale nie
możemy ich obu przyjąć
209
Slide 210
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Załóżmy, że w przypadku obu projektów IRR i NPV
kształtują się następująco:
IRR w %
NPV dla 12%
PROJEKT A
15%
120.000 ZŁ
PROJEKT B
15%
79.000 ZŁ
Przy zastosowaniu kryterium IRR obydwa projekty będą
równie dobre dla inwestora. Jednakże Projekt A ma
wyższą NPV niż projekt B. Projekt A powinien być
zarekomendowany inwestorom pod warunkiem, że
charakteryzuje się takimi samymi innymi kryteriami, jak
ryzyko, rynki, dostępne fundusze itp.
210
Slide 211
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Bardzo istotnym zagadnieniem jest występowanie tzw.
wielokrotnego IRR.
• W praktyce często występują tzw. projekty nietypowe. Projekt jest
tzw. projektem normalnym, gdy po jednym lub więcej odpływie
środków pieniężnych następuje seria wpływów środków pieniężnych
Jeżeli natomiast projekt wymaga dużego odpływu środków
pieniężnych w trakcie lub pod koniec okresu realizacji to wówczas
jest to projekt nietypowy.
W przypadku projektów nietypowych mogą wystąpić problemy z
oceną metodą IRR.
• Do najczęściej występujących należy zjawisko tzw. wielokrotnego
IRR. Występowanie dla różnych przedziałów czasowych dwóch lub
więcej wartości IRR czyni tę metodę bezużyteczną. W takich
przypadkach należy oprzeć się na wynikach metody NPV.
211
Slide 212
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
W IE L O K R O T N E IR R
NPV
k
IR R
1
IR R
2
212
Slide 213
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR (Modified Internal Rate of Return)
•
Zmodyfikowana stopa dyskontowa - MIRR
jest to taka stopa dyskontowa przy której
wartość zaktualizowana kosztu projektu jest
równa wartości zaktualizowanej jego wartości
końcowej, przy czym wartość końcowa jest
sumą przyszłych wartości wpływów środków
pieniężnych składanych za pomocą kosztu
kapitału firmy.
213
Slide 214
n
n
t0
OUF
t
(1 k )
t
IN F t (1 k )
nt
,
t0
(1 M IR R )
n
inaczej
P V kosztów projektu = P V w artości koń cow ej, tj.:
P V kosztów =
TV
(1 M IR R )
n
, gdzie:
P V k o s ztó w p ro je k tu - w a rto ść za ktu a lizo w a n a ko sztó w
p ro je ktu (n a kła d ó w in w e stycyjn ych );
P V w a rto ś c i k o ń c o w e j - w a rto ść za ktu a lizo w a n a w a rto ści
ko ń co w e j;
T V - w a rto ść ko ń co w a (te rm in a l va lu e );
OUF
-
t
u je m n e
stru m ie n ie
g o tó w ki
lu b
ko szty
p ro je k tu (w yd a tki in w e s tyc yjn e );
IN F
t
-
d o d a tn i
stru m ie n ie
g o tó w ki
(w p ływ y
śro d kó w
p ie n ię żn ych );
k - sto p a d ysko n to w a , ko szt ka p ita łu ;
t - o kre s t (ro k t);
n - o kre s p ro g n o zy (n la t);
214
Slide 215
D o d a tn ie stru m ie n ie g o tó w ki są n a jp ie rw o p ro ce n to w a n e p rzy
za sto so w a n iu sto p y p ro ce n to w e j k ró w n e j ko szto w i ka p ita łu (n a
rysu n ku p o w yże j są to stru m ie n ie g o tó w ki w la ta ch 1 , 2 ,
4 ).S u m a o trzym a n ych w te n sp o só b w a rto ści p rzys złych tych że
stru m ie n i g o tó w ki sta n o w i w a rto ść ko ń co w ą T V . Z ko le i u je m n e
p rze p ływ y g o tó w ki są d ysko n to w a n e n a m o m e n t p o czą tko w y
p rzy sto p ie d ysko n to w e j ró w n e j ko szto w i ka p ita łu . O trzym u je
się w te n sp o só b w a rto ść a ktu a ln a w yd a tkó w in w e styc yjn ych
(ko sztó w p ro je ktu ). N a stę p n ie w a rto ść ko ń co w a sp ro w a d za n a
je st n a m o m e n t p o czą tko w y, a w ię c o b licza się je j w a rto ść
S c h e m a t p o s tę p o w a n ia p rzy o b lic za n iu M IR R
b ie żą cą .
zł
P V (T V )
M IR R
k
k
3
1
2
k
k
4
n
t
t
215
Slide 216
BUDŻETOWANIE INWESTYCJI
• Posługiwanie się IRR ma tę wadę, że przyjmuje się
założenie, że generowane w danym projekcie strumienie
pieniężne są wykorzystywane przez firmę w sposób, w
którym z zainwestowanych przyszłych strumieni gotówki
uzyska się stopę zwrotu równą wartości IRR.
• Zakłada się tutaj reinwestycję przy stopie dyskonta
równej IRR.
• W przypadku MIRR założenie jest bardziej
prawdopodobne.
• Przyjmuje się tutaj, że proces reinwestowania będzie
prowadzony w sposób taki sam, jak w okresach
poprzednich.
• Uzasadnione jest zatem przyjęcie założenia, że stopy
zwrotu będą równe kosztowi kapitału.
216
Slide 217
Ocena ryzyka inwestycyjnego
Slide 218
Efektywność a ryzyko finansowe inwestycji
ryzyko
r2
r1
e1
e2
efektywność
Slide 219
METODY OCENY RYZYKA FINANSOWEGO INWESTYCJI
analiza wrażliwości
analiza progu rentowności
Slide 220
CELE ANALIZY WRAŻLIWOŚCI
a) ustalenie – jak zmienią się wyniki finansowe projektu inwestycyjnego (wartość
zaktualizowana netto lub wewnętrzna stopa procentowa) pod wpływem zmian
danych wejściowych (parametrów),
b) ustalenie – na zmiany których parametrów projekt inwestycyjny wykazuje
największą wrażliwość (niewielkie zmiany tych parametrów powodują duże
zmiany wyników finansowych projektu).
Slide 221
PROCEDURA ANALIZY WRAŻLIWOŚCI
1) wybieramy parametr projektu, który ma być przedmiotem analizy;
2) ustalamy składowe parametru, czyli kolejne wartości parametru, które będą
wprowadzane do modelu;
3) wprowadzamy kolejno do modelu każdą składową parametru i uzyskujemy
odpowiadający jej wynik finansowy projektu (wartość zaktualizowaną netto lub
wewnętrzną stopę procentową);
4) porównujemy zmienność otrzymanych wyników finansowych projektu ze
zmiennością składowych parametru;
5) wyciągamy wnioski, co do wpływu zmian parametru na zmiany wyników
finansowych projektu;
6) formułujemy konkluzję, biorąc pod uwagę wymagania stawiane projektowi
(poziom granicznej wartości zaktualizowanej netto lub wewnętrznej stopy
procentowej).
Slide 222
ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI INWESTYCJI
Próg rentowności (PR) to taka ilość produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze
sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji.
Próg rentowności wyrazić można w:
1) wielkościach naturalnych – jako ilość produkcji (sprzedaży), przy której
przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji
2) wielkościach pieniężnych – jako wartość produkcji (sprzedaży), przy której
przychody ze sprzedaży równoważą koszty całkowite produkcji
3) wielkościach procentowych – jako stopień (%) wykorzystania zdolności
produkcyjnych, przy którym przychody ze sprzedaży równoważą koszty
całkowite produkcji
Slide 223
Analiza progu rentowności (PR)
sprzedaż (S)
koszty (K)
sprzedaż
Zysk
Kc = Ks + Kz
koszty zmienne
Strata
koszty stałe
PR
ilość produkcji
Slide 224
OCENA RYZYKA INWESTYCJI ZA POMOCĄ PR
Dwa sposoby:
1) na podstawie procentowego wyrażenia progu rentowności,
2) na podstawie symulacji wpływu zmian danych do obliczeń (głównie cen
wyrobów oraz kosztów – stałych i zmiennych) na wielkość (wartość) progu
rentowności.
Typowe normatywy oceny ryzyka finansowego inwestycji:
1) do 60% - bardzo niskie,
2) 61% - 70% - niskie,
3) 71% - 80% - średnie,
4) 81% - 90% - duże,
5) 91% - 100% - bardzo duże.
Slide 225
225
Slide 226
226
Slide 227
WARTOŚĆ
PRZEDSIĘBIORSTWA
I ZARZĄDZANIE
WARTOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWA
227
Slide 228
Wartość przedsiębiorstwa
Każde przedsiębiorstwo posiada pewną wartość majątkową oraz
wartość wynikającą z reputacji mierzonej zdolnością do
generowania dochodów. Wartość przedsiębiorstwa(firmy) może być
przypisana wielu źródłom. Wśród nich można wymienić:
• wyroby i/lub usługi (opinie o ich jakości);
• zatrudnieni ludzie(np. znani z wysokich kwalifikacji);
• stosowany proces produkcyjny(np. posiadane
• know - how, patenty, licencje, tajemnice produkcji);
• posiadany system dystrybucji i promocji, zapewniający szeroki krąg
odbiorców;
• posiadana organizacja i jakość zarządzania.
228
Slide 229
Wycena wartości przedsiębiorstwa
Cele, dla których przeprowadza się wycenę:
• przedsiębiorstwo jest wnoszone jako aport do spółki
kapitałowej;
• przedsiębiorstwo jest przekształcane w spółkę
kapitałową;
• przedsiębiorstwo jest przeznaczone do sprzedaży;
• niezbędne jest określenie cen emisyjnych akcji, które
mają być wprowadzone do obrotu publicznego;
• przedsiębiorstwo jest przedmiotem leasingu lub
dzierżawy.
229
Slide 230
Wycena wartości przedsiębiorstwa
Funkcje wyceny wartości przedsiębiorstwa:
• Doradcza
• Argumentacyjna
• Negocjacyjna
230
Slide 231
Metody majątkowe
Wartość aktywów netto (wartość księgowa, book
value)
Wan = Wao - Z
gdzie: Wan - wartość aktywów netto:
Wao - wartość aktywów ogółem zweryfikowana przez
biegłego rewidenta i oczyszczona z nieściągalnych
należności, przestarzałych zapasów, skorygowana
ewentualnie o wyniki wycen cząstkowych składników
majątku trwałego,
Z - zadłużenie przedsiębiorstwa, obejmujące wszystkie
zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe.
231
Slide 232
Metody majątkowe
Wartość odtworzeniowa ( replacement value)
Przez wartość odtworzeniową rozumie się sumę nakładów,
jaką musiałby ponieść inwestor,gdyby chciał stworzyć
majątek od podstaw. Przy tym jednocześnie uwzględnia
się stopień zużycia istniejących składników majątkowych
metodą ekspercką.
Wielkość tę można również wyznaczyć jako wartość
nakładów na remonty i modernizację, jakie musi ponieść
potencjalny nabywca po zakupie majątku
przedsiębiorstwa.
232
Slide 233
Metody majątkowe
Wo = Wb - Wm > 0
gdzie: Wo - wartość odtworzeniowa, Wb - wartość
nakładów koniecznych do budowy nowego
przedsiębiorstwa o analogicznym potencjale wg cen
przyjętych w wycenie, Wm - wielkość zużycia majątku
trwałego przedsiębiorstwa określona w procentach
metodą ekspercką, lub wartość niezbędnych nakładów
na remonty i modernizację
233
Slide 234
Metody majątkowe
Wartość upłynnienia (wartość likwidacyjna, liquidation
value)
• Metoda wartości upłynnienia(likwidacji) polega na
oszacowaniu wartości wszystkich składników majątku z
uwzględnieniem cen możliwych do uzyskania przy ich
sprzedaży w danym czasie i na danym rynku.
234
Slide 235
Metody majątkowe
Wl = Wr - Kl
gdzie: Wl - wartość upłynnienia, Wr - wartość majątku
trwałego przedsiębiorstwa jako suma wartości
poszczególnych składników majątkowych oszacowanych
wg bieżących cen rynkowych pozwalających na szybką
sprzedaż, Kl - koszty likwidacji składników majątku.
235
Slide 236
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
WP = WA +AWR
WP- wartość przedsiębiorstwa
WA - wartość zaktualizowana przepływów pieniężnych,
AWR - zaktualizowana wartość rezydualna,
NCFi - i- ty przepływ pieniężny netto (NETcash flow),
r - stopa dyskontowa ( WACC- średnioważony koszt
kapitału), n - liczba lat prognozy cash flow.
WR - wartość rezydualna w roku n
236
Slide 237
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
WA
n
NCFi
i 1
1 r i
AWR
i
WR
WR
1
rn
n
NCFn
rn
237
Slide 238
METODY DOCHODOWE - Metoda zdyskontowanych
przepływów pieniężnych (discounted cash flows
method, DCF)
r = WACC = rk uw+kd(1-T)ud+kk(1-T)uk+kp(1-T)up
gdzie: rk –koszt kapitału własnego oszacowany według wzoru:
rk = rf+β(rm – rf),
rf –stopa wolna od ryzyka przyjęta jako oprocentowanie 10-letnich
obligacji skarbowych, β – współczynnik beta, rm – stopa zwrotu z portfela
rynkowego,(rm – rf) – premia za ryzyko operacyjne, uw – udział kapitału
własnego w kapitale całkowitym, kd – koszt oprocentowanego długu
długoterminowego, T – stopa podatkowa, ud – udział długu
długoterminowego w kapitale całkowitym, kk – koszt kapitału obcego
krótkoterminowego, uk – udział kapitału obcego krótkoterminowego w
kapitale całkowitym, kp – koszt kapitału obcego nie oprocentowanego, up
– udział kapitału obcego nie oprocentowanego w kapitale całkowitym.
238
Slide 239
Metody mieszane
Metoda szwajcarska
Metoda ta jest w istocie szacunkiem średniej ważonej z
wartości majątkowej i dochodowej przedsiębiorstwa.
Przyjmuje się tutaj założenie, że składnikiem ,który ma
większy udział w wartości przedsiębiorstwa ma wartość
reputacji.
2D M
WP
gdzie :
3
WP - wartość przedsiębiorstwa,
D - wartość dochodowa przedsiębiorstwa,
M - wartość majątkowa przedsiębiorstwa.
239
Slide 240
Metody mieszane
Metoda Schmalenbacha
Metoda ta jest również szacunkiem średniej ważonej
wartości dochodowej i majątkowej przedsiębiorstwa.
WP
D M
2
(oznaczenia jak wyżej).
240
Slide 241
Metody rynkowe
Metoda mnożnika rynkowego ( market multiple)
Podstawą wyceny jest określenie wskaźnika relacji kapitału
własnego do cash flow reprezentatywnego dla branży w
której działa wyceniane przedsiębiorstwo. Wskaźnik ten,
którego formułę podajemy poniżej jest mnożnikiem
rynkowym.
m
KW
CF
gdzie:m - mnożnik rynkowy,KW - kapitał własny,CF - cash
flow.
241
Slide 242
Metody rynkowe
Formuła wartości przedsiębiorstwa jest następująca:
WP m C F i
• gdzie: WP - wartość przedsiębiorstwa,m – mnożnik,NCFi
– net cash flow wycenianego przedsiębiorstwa.
242
Slide 243
Metody rynkowe
Metoda mnożnika cenowo - dochodowego ( priceearnings method)
WP P E F i
Podstawą wyceny jest publikowany wskaźnik giełdowy
P/E oraz wielkość zysku wycenianego przedsiębiorstwa
Fi. Formuła wartości przedsiębiorstwa WP prezentuje się
następująco:
243
Slide 244
Zarządzanie wartością
przedsiębiorstwa
• Tradycyjne wskaźniki efektywności i rentowności nie są
wystarczającym narzędziem oceny działalności
przedsiębiorstwa z punktu widzenia maksymalizowania
wartości firmy
• Przedsiębiorstwo jest zdolne do kreowania dodatkowej
wartości, jeżeli rentowność kapitału jest większa od
średniego ważonego kosztu tego kapitału
• W latach 90-ych ub. wieku zaproponowane zostały dwa,
stosowane obecnie mierniki wartości kreowanej
- rynkowa wartość dodana (MVA – Market Value Added)
- ekonomiczna wartość dodana (EVA – Economic Value
Added)
• Wykorzystywanie wskaźników EVA i MVA jest przejawem
nowego podejścia do sposobów zarządzania przedsiębiorstwem
zgodnie z kryterium maksymalizacji korzyści akcjonariuszy
244
Slide 245
Rynkowa wartość dodana (MVA)
• Rynkowa wartość dodana (MVA) jest różnicą pomiędzy wartością rynkową
kapitału własnego (E) a jego skorygowaną wartością księgową (KE)
MVA = E – KE
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
245
Slide 246
Ekonomiczna wartość dodana (EVA)
•
EVA (inaczej dochód ekonomiczny) jest różnicą między zyskiem
operacyjnym po opodatkowaniu i całkowitym kosztem kapitału (obcego
i własnego)
EVA = (ROI – k)K
• Istnieje ścisły związek pomiędzy MVA i EVA
gdzie: k – średni ważony koszt kapitału
•Suma zdyskontowanych wartości wskaźników (EVAt ), które
przedsiębiorstwo, zgodnie z przyjętymi planami rozwoju, ma osiągać
w przyszłości, wyznacza rynkową wartość dodaną (MVA).
246
Slide 247
Szacunkowa wartość kreowana –
(EVC)
• EVC – estimated value created – wykorzystywana w modelu analizy
finansowej do szacowania wartości kreowanej
EVC = (ROE – ke ) KE
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
247
Slide 248
Kreowanie dodatkowej wartości
Źródło: A.Duliniec. Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, W-wa, 2001.
248