Transcript Детаксикација: Ефектот на трошокот на трудот врз вработеноста во Македонија Вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски Универзитет Американ Колеџ Скопје Факултет за деловна економија вонр.

Детаксикација: Ефектот на
трошокот на трудот врз
вработеноста во Македонија
Вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски
Универзитет Американ Колеџ Скопје
Факултет за деловна економија
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Структура на презентација
•
•
•
•
•
•
•
•
Мотивација
Макроекономски перформанси
Пазар на труд
Оданочување на труд
Емпириски студии
Емпириски модел
Методологија и податоци
Резултати и дискусија
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Мотивација
• Спроведени даночни реформи
▫ Даноци
▫ Социјални придонеси
▫ Концепт на бруто плата
• Состојби на пазар на труд
• Оценка на ефекти
• Насоки за политиката
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Макроекономски перформанси
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Пазар на труд (2009 год.)
Стапка на
активност
Стапка на
Стапка на
вработеност невработено
ст
Македонија
64.0
43.3
32.0
ЕУ-27
71.0
64.6
9.6
ЕУ-15
72.5
65.9
9.5
Хрватска
62.4
56.6
9.1
Турција
50.8
44.3
12.5
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Висока невработеност - причини
• Слаба почетна позиција
• Низок раст на економијата и ниско создавање
работни места
• Високо даночно оптоварување (трошок за
труд)
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Оданочување на труд (1)
• Даночен јаз помеѓу трошок за труд и нето плата
• (Де)Мотивација за:
▫ 1) (барање на) работа – на работоспособното
население; и за
▫ 2) вработување – на работодавачите
• Сива економија и искривени релативни цени
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Оданочување на труд (2)
• Намалување на оданочување може да влијае
врз пораст на вработеност
• Ефектот врз вработеноста зависи од:
▫ даночна инциденца;
▫ еластичност на понуда и побарувачка.
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Оданочување на труд – емпириски студии
• Оценка на:
▫ 1) еластичност на побарувачка и на 2) ефект на
пренесување (pass-through effect)
▫ Еластичност на побарувачка: -0.2 до -0.4
(Светска банка); Behar (2009), -0.24 во ЕУ-10;
Западен Балкан, -0.21 (Светска банка)
• Ефект на пренесување: релативно низок
• Пресметките се несигурни или „неочекувани“
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Споредба на даночно оптоварување
% од просечна плата
Земја
Македонија
50%
67%
100%
167%
44.3
41.2
40.7
37.6
34.1
39.2
37.8
36.8
38.4
27.9
38.1
40.0
37.0
38.1
35.6
1.2
40.2
38.6
37.5
39.2
28.9
40.1
44.0
40.6
42.4
38.5
-1.0
41.0
39.2
38.0
39.7
29.8
44.4
50.0
45.1
47.6
42.0
-4.0
Год.
2006
2007*
2008*
Србија
2007
Албанија
2006
Хрватска
2008
Словенија
2007
EУ-27
2008
EУ-15
2008
НЗЧ-12
2008
”Вишок”
даночен
Македонија/ЕУ-12 (2008)
јаз
Модел
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
• Модел на побарувачка на труд
• Et = α + β1lnWt + β2PITt + β3SCt + β4lnПt + β5PTt + εt
▫ Разграничување на оптоварување на
оптоварување со соц. придонеси и со ПДД –
причина: доминацијата на нискоквалификувани
работни места во транзициските земји;
▫ контролна променлива за воведувањето на
концептот на бруто плата од 2009, што се смета
дека извршило одреден ефект врз намалување на
сивата економија во земјата.
Метод и податоци
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
• Податоци: квартални за период 1998:Q1-2010:Q3
▫ АРС од ДЗС (интерполација на вработеноста пред 2004);
▫ Плати од ДЗС;
▫ Деловниот вишок на фирмите добиен како резидуал;
▫ Фискалните променливи од МФ.
• Применет сезонски филтер
• Метод на векторска корекција на грешки
▫ Сите серии се интегрирани од ред еден;
▫ Идентификуван еден коинтеграциски вектор.
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Резултати и дискусија (1)
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Резултати и дискусија (2)
• Во услови на висока невработеност, фирмите
„конзумираат“ дел од намаленото даночно
оптоварување (институции на пазарот на труд);
• Продуктивноста на фирмите (нето оперативниот
вишок) позитивно влијае врз вработеноста (0.150.23 п.п.)
• Се отфрла претпоставката за позитивен ефект
од воведувањето рамен данок врз вработеноста
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Резултати и дискусија (3)
• Реформата во системот на социјални придонеси
извршила големо влијание врз вработеноста
(1.8-3.0 п.п.)
▫ доминација на нископродуктивни работни места
▫ пониско ниво на вработеност
• Новиот концепт на бруто плата позитивно
влијаел врз вработеноста (сива економија и
подобрена наплата)
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Заклучок
• Наодите робустно сугерираат дека социјалните
придонеси претставуваат значајно оптоварување
на трудот;
• Спротивно на ова, ефектот од оптоварувањето
со персонален данок е незначаен;
• Реформата на бруто платата, барем делумно,
влијаела врз пренесување на неформалната во
формалната вработеност, па оттаму најверојатно
влијаела и врз намалување на сивата економија
во земјата.
вонр. проф. Никица Мојсоска-Блажевски,
Универзитет Американ Колеџ-Скопје
Препораки
• Според наодите на оваа студија:
▫ владата се советува да продолжи да ги намалува
социјалните придонеси, најверојатно веднаш штом
состојбата на буџетот се подобри какошто кризата
згаснува; и
▫ доследната примена на концепцијата на бруто плата
со сите нејзини придружни мерки, вклучувајќи ги и
напорите на УЈП да вложува во наплатата на
приходите за социјално осигурување, треба да остане
важна оперативна активност како средство за барем
парцијално намалување на неформалната економија.