POLSKA I ŚWIAT W XII – XIV WIEKU

POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

  Turcy seldżuccy zajęli Palestynę i utrudniali chrześcijanom pielgrzymki do Ziemi Świętej. Papież Urban II wezwał rycerstwo europejskie na

synodzie w Clermont

(1095) do wypraw w celu jej wyzwolenia (obiecał bogactwo i zbawienie).

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

  W wyniku I krucjaty zdobyto Ziemię Świętą (1099) i utworzono tam Królestwo Jerozolimskie.

Razem zorganizowano 7 wypraw krzyżowych. W końcu po 2 wiekach Turcy usunęli rycerzy europejskich z Palestyny (utrata Jerozolimy – 1187: sułtan Saladyn, upadek Akki - 1291).

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

  Wyprawy te nazywamy krzyżowymi, gdyż ich uczestnicy nosili na swych szatach znak krzyża, a ich samych nazywamy krzyżowcami. Wyprawy krzyżowe przyczyniły się do rozwoju handlu ze Wschodem, poznania jego kultury, nauki i obyczajów (np. poznano cyfry arabskie).

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

 Dla ochrony pielgrzymów w Ziemi Świętej podczas krucjat powstały zakony

rycerskie:

Krzyżacy (z. niemiecki) templariusze (z. francuski) joannici (z. włoski)

Wyprawy krzyżowe - krucjaty

  Zakon krzyżacki (ZAKON SZPITALA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY DOMU NIEMIECKIEGO W JEROZOLIMIE) powstał w 1190 r. Templariusze to zakon, który zasłynął później z wielkich bogactw, oskarżony o herezję, a joannici istnieją do dziś.

Ziemie polskie w 1138 r.

  Żeby zapobiec walkom o władzę po swojej śmierci 1138 r. Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między synów i ustanowił zasadę senioratu.

w Rozpoczął się okres rozbicia

dzielnicowego

Ziemie polskie w 1138 r.

SENIOR DZIELNICA SENIORALNA (PRZEZ ŚRODEK KRAJU) WŁADYSŁAW WYGNANIEC ŚLĄSK BOLESŁAW KĘDZIERZAWY MIESZKO STARY HENRYK SANDOMIERSKI SALOMEA + KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY MAZOWSZE + KUJAWY WIELKOPOLSKA ZIEMIA SANDOMIERSKA ZIEMIA ŁĘCZYCKA

Ziemie polskie w 1138 r.

 Najstarszy w rodzie Piastów (senior) miał być zwierzchnikiem pozostałych, dostawał tzw. dzielnicę senioralną i w imieniu wszystkich prowadził politykę zagraniczną.

Ziemie polskie po 1138 r.

  1180 – zjazd w Łęczycy (obalenie zasady senioratu – seniorem najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy) 1227 – zjazd w Gąsawie (zamordowanie Leszka Białego).

Obok: Pierwszy senior Władysław Wygnaniec.

Skutki rozbicia dzielnicowego

       słabość militarna dzielnic, najazdy sąsiednich państw, utrata wielu ziem, utrudnienia w handlu, spadek znaczenia Polski w Europie, podziały w polskim Kościele, wzrost znaczenia możnowładców,

Najazdy tatarskie



Tatarzy (Mongołowie)

– koczownicze plemiona ze stepów Azji, zjednoczone przez Temudżyna (Czyngis – chana), świetni wojownicy, w XIII w. stworzyli ogromne państwo i dotarli do Europy.

Najazdy tatarskie



Przyczyny ich sukcesów:

łagodne traktowanie podbitych ludów świetna armia złożona z konnych łuczników taktyka wojenna z użyciem pozorowanych ucieczek i gazów trujących

Najazdy tatarskie

 Po zdobyciu Rusi, w 1241 r. Tatarzy najechali na Węgry (Batu – chan) oraz na podzielone ziemie polskie (Pajdar).

Najazdy tatarskie

  Najeźdźcy spustoszyli Małopolskę (Sandomierz, Kraków).

W bitwie pod Legnicą (1241) zginął książę śląski Henryk Pobożny.

Najazdy tatarskie

Sprowadzenie Krzyżaków

  Dla ochrony przed najazdami pogańskich plemion Prusów książę

Konrad Mazowiecki

zaprosił Krzyżaków (1226).

Zakonnicy przybyli na ziemię chełmińską w 1230 r., wygnani z Węgier.

Sprowadzenie Krzyżaków

  Do 1283 r. Krzyżacy dokonali podboju Prusów i na odebranych im ziemiach założyli swoje państwo.

W 1309 r. do Malborka przenieśli swoją stolicę.

Sprowadzenie Krzyżaków

Sprowadzenie Krzyżaków

  Krzyżacy wybudowali wiele zamków i podzielili kraj na komturie.

Przeprowadzili też proces kolonizacji zdobytych ziem (ściąganie osadników z Niemiec).

Sprowadzenie Krzyżaków

Drogi do zjednoczenia…

  Książę wielkopolski Przemysł II do posiadanej prowincji przyłączył Pomorze Gdańskie.

W 1295 r. został koronowany w Gnieźnie na króla (abp Jakub Świnka)

Drogi do zjednoczenia…

  Inni władcy dzielnicowi nie uznawali jego władzy. W 1296 r. został zamordowany.

Drogi do zjednoczenia…

  Następnie król czeski z rodu Przemyślidów Wacław II opanował Małopolskę, Pomorze Gdańskie i Wielkopolskę. W 1300 r. został koronowany w Gnieźnie na króla (abp Jakub Świnka).

Drogi do zjednoczenia…

 Wacław II Czeski wprowadził do Polski: grosze praskie urząd starosty

Drogi do zjednoczenia…

  Po śmierci Wacława II i jego syna Wacława III do jednoczenia ziem polskich przystąpił

Władysław

Łokietek.

W 1304 r. wrócił z wygnania z Węgier.

Drogi do zjednoczenia…

 Łokietek zajął kolejno: Małopolskę ziemię sieradzko łęczycką Kujawy Pomorze Gdańskie Wielkopolskę

Drogi do zjednoczenia…

   W 1308 r. na Pomorze Gdańskie najechali Brandenburczycy.

Wezwani na pomoc Krzyżacy zajęli ich miejsce na Pomorzu na 150 lat.

W tym czasie Łokietek zmagał się z buntami w Krakowie (bp Jan Muskata, wójt Albert i mieszczanie niemieccy).

Drogi do zjednoczenia…

  W 1320 r. abp Janisław koronował w Krakowie Władysława Łokietka na króla.

Rozbicie dzielnicowe można uznać za zakończone.

Drogi do zjednoczenia…

   Pod koniec życia Łokietka Krzyżacy najechali na jego rodzinne Kujawy.

Bitwa pod Płowcami (1331) nie rozstrzygnęła konfliktu.

Łokietek zmarł w 1333 r.

Drogi do zjednoczenia…

 Polska za Władysława Łokietka.

Drogi do zjednoczenia…

  Po śmierci Władysława Łokietka (1333) królem został jego syn Kazimierz Wielki.

Córka Łokietka Elżbieta była wówczas żoną króla Węgier.

Polska Kazimierza Wielkiego

 Kazimierz Wielki objął kraj w trudnym położeniu: zagrażali mu Krzyżacy i Czesi, Śląsk, Mazowsze, Kujawy i Pomorze były poza krajem, brakowało jednolitości po rozbiciu dzielnicowym,

Polska Kazimierza Wielkiego

 W 1335 r. na zjeździe w

Wyszehradzie

zapłacił królowi Czech Janowi Luksemburskiemu za zrzeczenie się praw do tronu polskiego.

Polska Kazimierza Wielkiego

   W 1343 r. zawarł pokój wieczysty z Krzyżakami w Kaliszu.

Polska odzyskała wówczas Kujawy i ziemię dobrzyńską.

Krzyżacy zatrzymali Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską.

Polska Kazimierza Wielkiego

  W 1348 r. w pokoju w

Namysłowie

uznał utratę Śląska na rzecz Czech.

W latach 1340 – 1366 podbił jednakże Ruś Halicką.

Polska Kazimierza Wielkiego

Był dobrym gospodarzem: - założył ok. 100 miast i 1000 wsi, - miasta otaczał murami obronnymi (ok. 20), budował murowane kościoły, - zbudował ok. 50 zamków obronnych

Polska Kazimierza Wielkiego

Zamki i miasta za Kazimierza Wielkiego.

Polska Kazimierza Wielkiego

    Dbał o handel, wielu miastom nadał przywilej

składu.

Wprowadził prawo

przymusu drogowego

dla kupców.

Pozwalał Żydom osiedlać się w Polsce.

Ustanowił nowy podatek poradlne, wprowadził monetę – polskie grosze.

Polska Kazimierza Wielkiego

  Wydał zbiory praw tzw. statuty dla Wielkopolski i Małopolski.

W 1364 r. założył

Akademię

Krakowską – pierwszą wyższą uczelnię w Polsce.

Polska Kazimierza Wielkiego

Polska Kazimierza Wielkiego

  Kazimierz zmarł nie pozostawiając męskiego potomka w 1370 r. – wraz z nim wygasła dynastia Piastów na tronie Polski.

Jego następcą został siostrzeniec Ludwik Węgierski.