Obserwacja stanu porostów nadrzewnych w Złotowie

czerwiec 2007 r.

Cel badania: sprawdzenie stanu powietrza atmosferycznego według obserwacji porostów – bioindykatorów (wskaźników) czystości powietrza w tlenki siarki

Miejsce badania: miasto Złotów

- flora porostów nadrzewnych drzew liściastych występujących przy głównych ulicach oraz parkach. Obserwację przeprowadzili

Młodzi Ekolodzy

z I Liceum Ogólnokształcącego i Zespołu Szkół Ekonomicznych w Złotowie

Sposób badania:

porównanie porostów nadrzewnych do 7 - stopniowej skali bioindykacyjnej

Skala porostowa:

Opis metody badania:

• obserwacjami obejmujemy korę pni drzew liściastych od podstawy do wysokości 2 metrów • badamy tak drzewa stare , jak i te w średnim wieku (młode drzewa wyłączamy z obserwacji, ponieważ porosty jeszcze się na nich nie osiedliły) • stanowiska przebadanych drzew nanosimy na plan miasta • powtarzamy obserwację na innych drzewach w pobliżu

Czym są porosty?

Porosty to organizmy plechowe powstałe z symbiozy grzyba z glonem. Grzyb zapewnia glonom „lokum”, dostarcza wodę z solami mineralnymi, a sam korzysta z węglowodanów tworzonych w procesie fotosyntezy przez samożywny glon. Należą do najbardziej rozpowszechnionych organizmów – organizmy pionierskie.

Dlaczego porosty?

• proste badanie wg skali porostowej, nie wymagające specjalistycznego sprzętu i nakładów finansowych • mimo swojej odporności na wiele czynników porosty są bardzo wrażliwe na chemiczne zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza tlenkami siarki • również zimą posiadają zdolność aktywnej przemiany materii – wskaźniki całoroczne • jako symbionty grzybów z glonami stanowią dobry indykator dla stopnia skażenia powietrza atmosferycznego tlenkami azotu

Wrażliwość porostów wynika z:

• braku tkanki okrywającej, co stwarza możliwość bezpośredniej infiltracji gazów, pyłów i roztworów do wnętrza plechy, • bardzo małej zawartości chlorofilu, co sprawia, że nieznaczne uszkodzenia aparatu asymilacyjnego silnie wpływają na cały organizm, • pobierania wody bezpośrednio z opadów atmosferycznych, bez jakiegokolwiek oczyszczania, • reagowania na zmiany wilgotności powietrza, • magazynowania związków toksycznych

Zanieczyszczenie powietrza

Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest dwutlenek siarki emitowany do atmosfery. SO 2 powstaje w wyniku spalania zasiarczonych paliw: węgla, benzyny, ropy. Związki siarki występują także w pyle powstałym wskutek eksploatacji opon pojazdów mechanicznych. Szacuje się, że rocznie wzdłuż 1 km ruchliwej drogi osadza się od 0,3 do 2 ton pyłu gumowego pochodzącego jedynie z opon samochodów osobowych.

Dwutlenek siarki jest gazem bezbarwnym, duszącym, szkodliwym.

Wywołuje obrzęk płuc, drażni gardło i oczy, wpływa na złe samopoczucie ludzi. Bardzo wrażliwe na działanie tego związku są rośliny oraz ludzie w podeszłym wieku. SO 2 reaguje z tlenem atmosferycznym i przechodzi w SO 3 . Ten zaś wraz z cząsteczkami wody tworzy H 2 SO 4 i w ten sposób powstają tzw. kwaśne deszcze, niszcząco działające na roślinność (umieranie lasów).

Skład chemiczny spalin

Strefy:

czyste powietrze teren zanieczyszczony

Strefy występowania porostów:

• strefa normalnej wegetacji (czystego powietrza) – występują gatunki krzaczkowate, listkowate i skorupiaste (stopień 7 skali porostowej), strefa obejmuje głównie tereny niezabudowane, przybliżona wartość stężenia SO µg/m 3 , 2 max. 40 • strefa walki (obszar o średnim stopniu zanieczyszczenia) – występują gatunki skorupiaste (stopnie od 4 do 6 skali 50 – 70 µg/m 3 , • strefa bezporostowa wartości stężenia SO 2 2 w granicach (pustynia porostowa, teren silnie zanieczyszczony) – całkowity brak gatunków krzaczkowatych i listkowatych, występują nieliczne porosty skorupiaste oraz max. 125 – powyżej 170 µg/m 3 ,

Analiza stanu sanitarnego powietrza w czerwcu 2007 r:

Po przeprowadzeniu obserwacji stwierdzono, że miasto Złotów charakteryzuje się 0, 1, 2, 3, 4 i 5 stopniem czystości powietrza. W centrum 0, 1, 2, 3 i sporadycznie 4, natomiast na obrzeżach 3, 4, i w okolicach bez trasy komunikacyjnej nawet 5 w skali porostowej.

Stan poszczególnych ulic

(najczęstsze występowanie porostów):

• 1 wg skali porostowej - Mickiewicza, Wojska Polskiego, Obrońców Warszawy, Plac Paderewskiego, Domańskiego, Grudzińskich, Partyzantów, Jastrowska, Stanisława Staszica, Szpitalna, • 2 wg skali porostowej - Jadwigi, Brzozowa, Chojnicka, Aleja Piasta, Królowej • 3 wg skali porostowej - 8 – go Marca, osiedle Jeziornej i Słonecznej, okolice Jeziora • 4 wg skali porostowej - Za Dworcem, Norwida, Kujańska, Zamkowa, Zwierzyniec, nad Jeziorem Miejskim, cmentarz wojskowy, • 5 wg skali porostowej - okolice Jeziora Zalewskiego lasy koło Kujańskiej,

Wnioski:

Biorąc pod uwagę ilość i stan gatunkowy porostów na badanym terenie można zauważyć, że rejon centralny oraz okolice głównych ulic znajdują się w strefie „pustyni porostowej” natomiast obrzeża miasta w strefie „walki”.

Stan czystości powietrza z lipca i sierpnia 2002 r.

- według pracy magisterskiej Marcina Łyjaka wykonanej w Katedrze Przyrodniczych Podstaw Kultury Fizycznej Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu pod kierunkiem dr hab. prof. nazw. Ludwika Lipnickiego

.

Po przeprowadzeniu badań autor pracy stwierdził, że miasto Złotów charakteryzuje się 3, 4, 5, 6, 7 stopniem czystości powietrza, co świadczy o średnim stopniu zanieczyszczenia terenu. Wyznaczył strefy czystości powietrza na mapie: od południowej i zachodnio – południowej strony napływa „ czyste powietrze”, im bliżej centrum tym stężenie dwutlenku siarki wzrasta. Strefy wegetacji wydłużają się w kierunku północno – wschodnim. Jest to spowodowane tym, że wiatry wieją przeważnie z południowego – zachodu.

Porównanie z obecnym stanem:

Porównując ze stanem obecnym, tylko z samej obserwacji wynika, że pustynia porostowa poszerza się, co świadczy wzroście stopnia zanieczyszczenia powietrza i tym samym pogorszaniu się warunków zdrowotnych.

Prawdopodobne przyczyny:

• położenie Złotowa blisko jednej z dróg komunikacyjnych Piła- Gdańsk, • wzrost liczby samochodów na 1 mieszkańca Złotowa, • przejazd pojazdów tranzytowych z Piły do Człuchowa, Chojnic, Tczewa, Gdańska przez Złotów zamiast główną trasą Piła – Jastrowie – Człuchów • zasiarczone paliwa opałowe

Profilaktyka:

• ograniczenie ruchu pojazdów mechanicznych, • zakaz wjazdu pojazdów tranzytowych na teren miasta Złotowa, • promowanie turystyki rowerowej, • ograniczenie spalania zasiarczonych paliw

opracowała: Joanna Skiera ZSE

Zespół Szkół Ekonomicznych w Złotowie 1.07.2007