Transcript kimyasal risk etmenleri

Katılımcıların;
işyerindeki sağlığı ve güvenliği
olumsuz etkileyen kimyasal risk
etmenleri hakkında bilgi sahibi
olmalarını ve bu etmenlere karşı
alınması gereken iş sağlığı ve
güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini
sağlamaktır.
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1
2
• İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen kimyasal
risk etmenlerini tanımlar.
• Kimyasal risk etmenlerinin ortam ve kişiye yönelik ölçüm
metotlarını sıralar.
3
• Ulusal ve uluslararası standartlarda müsaade edilen değerleri
tanımlar.
4
• Ülkemizde ve dünyada kimyasal risk etmenlerine maruziyetin
yüksek olduğu iş kollarını karşılaştırır.
5
• Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş güvenliği
uzmanının bu konudaki görevlerini açıklar.
1
• Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)
2
• Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü
3
• Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları
4
• Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlenmesi ve sınıflandırılması
5
• Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler
6
• Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler
7
•Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve
teçhizat
8
• Asbest ve diğer lifli kimyasal maddeler
9
• İlgili mevzuat
TANIMLAR
TANIMLAR
TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE
a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir,
alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,
alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre
için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip
maddeler,
b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber
kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve
kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile
işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek
maddeler,
c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.
TANIMLAR
PATLAYICI MADDE
Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile
ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen
kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan
veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak
parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki
maddelerdir.
TANIMLAR
EINECS, CAS, mg/m3
EINECS :
Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.
CAS :
Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
mg/m 3 :
20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa
basıncı) basınçtaki 1 m 3 havada bulunan maddenin
miligram cinsinden miktarı
ppm :
1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden
miktarı ( ml/ m 3 )
TANIMLAR
STEL
Bir çalışma gününün herhangi bir anında
aşılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı
ortalama maruziyet sınırı.
Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir
günde 4 defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ardı
ardına gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60
dakika olmalıdır.
TANIMLAR
MAK değer, TWA
MAK değer:
Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında
bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz
saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak
olan azami miktarı.
TWA :
Günde 8, haftada 40 saat çalışma süresince uzun
süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde
çalışanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu.
TANIMLAR
OKSİTLENDİRİCİ MADDE, TOKSİK MADDE
Oksitleyici madde :
Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer
maddeler ile de temasında önemli ölçüde
ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.
Toksik madde :
Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı
üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme
neden olan maddelerdir.
TANIMLAR
ZARARLI MADDE, ALEVLENİR MADDE
Zararlı madde :
Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
Alevlenir madde :
Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı
haldeki maddelerdir.
TANIMLAR
TAHRİŞ EDİCİ MADDE, AŞINDIRICI MADDE
Tahriş edici madde :
Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli
veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya
ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak
sınıflandırılmayan maddelerdir.
Aşındırıcı madde :
Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına
neden olabilen maddelerdir.
TANIMLAR
Çok kolay alevlenir madde, LD 50(Öldürücü Doz)
Çok kolay alevlenir madde :
0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük
kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile
oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile
temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.
LD 50(Öldürücü Doz) :
Deney hayvanlarına belirli koşullarda ve doğrudan
uygulanan toksik maddenin ,bu hayvan
popülasyonunun %50’sini öldüren doz olarak
tanımlanır.
TANIMLAR
Alerjik madde, Risk
Alerjik madde :
Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede
hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha
sonra maruz kalınması durumunda karakteristik
olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan
maddelerdir.
Risk :
Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin
çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya
çıkması olasılığıdır.
TANIMLAR
Üreme için toksik madde
Üreme için toksik madde :
Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye
nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve
kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu
etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri
meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu
hızlandıran maddelerdir.
TANIMLAR
Mutajen madde, LC 50
Mutajen madde :
Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye
nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol
açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran
maddelerdir.
LC 50 (Öldürücü Konsantrasyon) :
Belirli bir süre içinde,çevrede bulunan kimyasal
maddeye maruz kalan deney hayvanlarının %
50’sini öldüren madde derişimi olarak tanımlanır.
TANIMLAR
Çevre için tehlikeli madde, Tehlike
Çevre için tehlikeli madde :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç
unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun
süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.
Tehlike :
Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile
zarar verme potansiyelidir.
TANIMLAR
Mesleki maruziyet sınır değeri, İmmunotoksik Etki
Mesleki maruziyet sınır değeri :
Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede,
çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan
kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı
ortalamasının üst sınırıdır.
İmmunotoksik Etki :
Kimyasal bileşiğin bağışıklık sistemi üzerinde
oluşturduğu etkidir
TANIMLAR
Solunum bölgesi, Kanserojen madde
Solunum bölgesi :
Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta
noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön
kısmında kalan yarısıdır.
Kanserojen madde :
Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye
nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya
kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
TANIMLAR
Biyolojik sınır değeri, Sağlık gözetimi
Biyolojik sınır değeri :
Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi
belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki
konsantrasyonunun üst sınırıdır.
Sağlık gözetimi :
Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye
maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının
belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.
TANIMLAR
Çok toksik madde
Çok toksik madde :
Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı
üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme
neden olan maddelerdir.
TANIMLAR
Kimyasal Madde, Müstahzar
Kimyasal Madde;
Doğal halde bulunan,üretilen,herhangi bir işlem
sırasında veya atık olarak ortaya çıkan, kazara
oluşan, ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi
olarak eklenen, işlem sırasında ortaya çıkan her
türlü safsızlıkları içeren her türlü element, bileşik
veya karışımlardır.
Müstahzar:
En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım
veya çözeltilerini.
TANIMLAR
Kolay alevlenir madde
Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında
hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak
alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden
yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından
sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı
haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli
miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
KİMYASALLARIN İSİMLENDİRİLMESİ
Benzen
Benzin
Etil alkol
Hidrojen bromür
Hidrojen klorür
Nitrik asit
Kerosen
Nitrojen
Doğalgaz
Sodyum hidroksit
Vinyl klorür
Aseton
Fosgen
Asetilen
benzol,
gazolin,
etanol
bromik asit,
hidroklorik asit, tuz ruhu
kezzap,
gazyağı,
Azot
Metan
Kostik soda,
Klorethen,klor etilen,
Dimetil keton
Karbonil di klorür
Eten
KİMYASALLARIN
SINIFLANDIRILMASI
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet
sonunda sağlığa zararlı olan;
B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel
ve kimyasal zarar verme riski taşıyan;
C) Çevreye zarar veren;
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
MEVZUAT
AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYON KARARLARINA
GÖRE
TEHLİKELİ MADDELERİN VE
MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI,
ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
•Patlayıcı
•Oksitleyici
•Çok kolay alevlenir
•Kolay alevlenir
•Alevlenir
•Çok toksik
•Toksik
•Zararlı
•Aşındırıcı
•Tahriş edici
•Hassaslaştırıcı
•Kanserojen
•Mutajen
•Üremeye toksik
•Çevre için tehlikeli
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Avrupa Birliği sınıflandırmasında:
Sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler,
enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri bu
sınıflandırmadan ayrı sınıflandırmalar içinde yer
almaktadır.
Ayrıca bu sınıflandırmaya tıbbi ve hayvansal ilaç,
kozmetik, patlayıcı (mühimmat) pestisit, kimyasal
atık, insan ve hayvan gıdası da dahil değildir.
Bu ürünlerin ayrı sınıflandırılma ve etiketleme
kuralları bulunmaktadır.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1990 yılında
kabul ettiği “Kimyasalların Kullanımında
Güvenlik Hakkında 170 no’lu Sözleşme” ve “177
no’lu Tavsiye Kararı” ile kimyasalların üretimi,
kullanımı, depolanması, taşınması kimyasal
atıkların yok edilmesi ve işlenmesi, içerisinde
kimyasal bulunan kapların bakım ve onarımında
alınacak önlemleri sıralamıştır.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
170 no’lu Sözleşme kimyasalların
sınıflandırılmasında, kimyasalların özelliklerinin
ve sebep olabilecekleri fiziksel ve sağlık
zararlarının esas alınmasını, taşıma esnasında
da Birleşmiş Milletler Teşkilatının Tehlikeli
Maddelerin Taşınması ile ilgili Tavsiye Kararına
(UNRTDG) uyulmasını öngörmektedir.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
177 Sayılı Tavsiye Kararı:
Bu tavsiye kararında kimyasalların;
Vücudun herhangi bir kısmında meydana
getirecekleri akut ve kronik sağlık sorununa
neden olabilecek toksik özellikleri
Parlama, patlama, oksitleme, tehlikeli
reaksiyon verme gibi özelliklerin de içerecek
şekilde fiziksel ve kimyasal karakteristikleri,
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
177 Sayılı Tavsiye Kararı:
Aşındırıcı ve tahriş edici özellikleri,
Alerjik ve hassasiyet oluşturma özellikleri
Kansorejen etkileri,
Teratojenik ve mutajenik etkileri
Üreme sistemine etkileri
gibi özellikleri göz önünde bulundurularak
sınıflandırılması önerilmektedir
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun
sınıflandırmasında;








Parlayıcı
Patlayıcı
Oksitleyici
Reaktif
Zehirli
Tahriş edici
Aşındırıcı
Hassasiyet oluşturucu
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Kanserojen olan
Üremeyi etkileyen
Mutajenik etkileri
olan kimyasallar yer almaktadır.
Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar,
radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar
ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Taşıma ile ilgili sınıflandırma da yaygın olarak
kullanılmaktadır.
Bu sınıflandırmada zararlı yüklerin taşınması,
ambalajı ve etiketlenmesi ile ilgili düzenlemeler
yer almaktadır.
Bununla ilgili olarak BM tavsiye kararı, IMO
tarafından geliştirilen zararlı kimyasalların
gemilerde nakli ile ilgili sınıflandırması
bulunmaktadır.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Ulusal düzenlemelerin pek çoğu da söz konusu
uluslararası düzenlemelerle uyumlu olarak
yapılmaktadırlar .
BM tarafından hazırlanan tavsiye kararı;
UNRTDG
(The United Nations Committee for The
Transport of Dangerous Goods)
kimyasalları 9 sınıfa ayırmaktadır.
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
1. Patlayıcı Maddeler
2.1 Parlayıcı Gazlar
2.2 Zehirli Gazlar
2.3 Yanıcı olmayan Gazlar
3. Parlayıcı Sıvı Maddeler
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
4.1 Parlayıcı Katı Maddeler
4.2 Kendiliğinden parlayıcı
maddeler
4.3 Su ile temas ettiğinde parlayıcı
gazlar oluşturan maddeler
5. Oksitleyici maddeler ve
organik peroksitler
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
6.1 Zehirli Maddeler
6.2 Bulaşıcı maddeler
7. Radyoaktif maddeler
8. Aşındırıcı maddeler
9. Farklı tehlikeleri olan maddeler
MALZEME GÜVENLİK
BİLGİ FORMLARI
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
TEHLİKELİ MADDE MÜSTAHZAR
Fiziko-kimyasal özellikler ;
Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay
alevlenir, alevlenir,
İnsan Sağlığı üzerine etkiler;
Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,
hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için
toksik ,
Çevre için tehlikeli özellikler;
Su ortamında tehlikeli - Karasal ortamda tehlikeli
En az birine sahip madde / müstahzar.
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
Güvenlik Bilgi Formu ( GBF )
Tehlikeli madde / müstahzarların
( Tehlikeli kimyasallar );
Risklerini
Güvenli taşınım ve kullanımını
Kaza halinde alınması gerekli önlemleri
içeren belge.
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
YASAL DÜZENLEME
İlk düzenleme ;
Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz
1993 )
Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin
Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 )
GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül
esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren
uygulanmaktadır.
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
YASAL DÜZENLEME
İkinci düzenleme ;
Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin
Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik
( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )
26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi.
TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanacak kimyasallar
Tehlikeli olarak sınıflandırılmış ,
‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların
Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi
Hakkında Yönetmelik ‘’
( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )
piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen
madde / müstahzarlar ;
- sanayi kimyasalı
- bitki koruma ürünü
- biyosidal
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
Hazırlanmasından sorumlular
( piyasaya arz edenler ) ;
- Üretici ( kendi ürünleri )
- İthalatçı ( ithal ettiği ürünler )
Hazırlayacaklar ;
Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin
personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş
kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler.
Güncellenmesi ;
Teknik gelişmelere bağlı olarak
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
GBF de yer alacak bilgiler ;
İki bölüm halinde ,
örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde
GBF ,1.Bölüm ;
- hangi mevzuata göre hazırlandığı,
- madde/müstahzarın adı,
- hazırlanma tarihi,
- güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme
olduğu,
- sayfa ve form numarası
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
GBF , 2.Bölüm ( 16 Başlık halinde , Rehberi
Yönetmelik Ek-2 ) ;
1 ) Madde / Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin
Tanıtımı,
2 ) Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi,
3 ) Tehlikelerin Tanıtımı,
4 ) İlk Yardım Önlemleri,
5 ) Yangınla Mücadele Önlemleri,
6 ) Kaza Sonucu Yayılma Önlemleri,
7 ) Elleçleme ve Depolama,
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma
9 ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,
10 ) Kararlılık ve Tepkime,
11 ) Toksikoloji Bilgisi,
12 ) Ekoloji Bilgisi,
13 ) Bertaraf Etme Bilgileri,
14 ) Taşımacılık Bilgisi,
15 ) Mevzuat Bilgisi,
16 ) Diğer Bilgiler.
GBF ‘nin dili ; Türkçe
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz
edenler ) ;
- Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı
Dağıtım şekli ;
- Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak,
- Ücretsiz.
Dağıtım zamanı ;
- İlk teslimatta ( en geç ),
- Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate alınarak,
12 ay öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği
kullanıcıya , en geç 3 ay içinde.
MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI
GBF hazırlanması
Kimyasalın etiket bilgilerinde ;
- Tehlikeli özellik belirtilmişse
( işaret ve sembol ),
- Risk cümlecikleri, güvenlik tavsiyeleri varsa
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Akciğerlerde alerjik reaksiyonlar bakteri ve
mantara solunum yolu ile temasla da oluşabilir.
Örneğin çiftçi akciğeri denilen hastalık, kuru
saman veya şeker kamışına temastan dolayı
gelişen bir olaydır.
Ayrıca pek çok kimyasalın solunabilir
parçacıkları, solunduğu zaman akciğerlerde
birikir ve pnömokonyoz denilen hastalıklara
sebep olur.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Merkezi Sinir Sistemi:
Merkezi sinir sistemi organik çözücülerin tehlikeli
etkilerine duyarlıdır.
Bu çözücülerin pek çoğu birçok etkisinin yanında
narkotik etkiye sebep olur, örneğin toluen, triklor
etilen bağımlılık yapabilir, hekzan merkezi sinir
sistemi felçlerine neden olabilir.
Ayrıca kurşun, civa, mangan gibi ağır metallerde
sinir sistemine etki eder.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Kan Dolaşım Sistemi:
Çözücülerin zıt etkilerine hedeftir. Bilindiği gibi kan
hücreleri kemik iliğinde oluşur.
Benzen kemik iliğine etki ederek lenfosit
hücrelerde mutasyona neden olur.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Kurşun (Pb) ve bileşikleri de kan problemlerine
neden olan kimyasallara klasik bir örnektir.
Kurşun (Pb) eğer kana geçerse, eritrositlerde
bulunan enzim aktivitelerini inhibe ederek kronik
kurşun Pb zehirlenmesine neden olur.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Karaciğer:
Karaciğer kandaki istenmeyen maddeleri
parçalayan ve arıtma görevi gören bir organdır.
Karaciğer bozukluklarının belirtileri ancak çok ciddi
hastalıklarda ortaya çıkar.
Aflatoxin gibi doğal kaynaklı kimyasallar ile
karbontetraklorür (CCl4), kloroform, vinilklorür vb.
çözücüler, karbon sülfür, poliklorlubifeniller karaciğer
için çok büyük tehlike oluşturan belli başlı
kimyasallardı
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Böbrek:
Karbontetraklorür (CCl4) böbreklerin fonksiyonunu
bozan ve tahriş eden en zararlı kimyasallardan
biridir.
Ayrıca böbreğe zarar veren maddelerin başında
Civa (Hg), kadmiyum (Cd), Krom (Cr), Demir (Fe),
Altın (Au) gibi ağır metaller gelmektedir.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL RİSKLER
Bir kimyasalın zehir etkisi gösterebilmesi
kendisinin veya metabolitinin “yeterli miktarda” etki
yerine ulaşması ve belirli süre burada bulunmasına
bağlıdır.
Ayrıca toksik etki şiddeti yani toksisitesi bu etki
yerindeki miktarı ve kalma süresi; absorbsiyon,
dağılım, biyotransformasyon ve atılım hızlarına
bağlıdır.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ
Aynı anda organizmaya giren iki kimyasal
birbirinin fizyolojik etkisini 3 şekilde etkileyebilir.
Bağımsız etki
Sinerjik etki
Antagonizma
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ
Bağımsız etki
Her iki madde birbirinden tamamen ayrı bağımsız
fizyolojik etkide bulunabilir.
Sinerjik etki
Aynı organda aynı yönde ve aynı şekilde etki
ediyorlarsa “Sinerjik etki” ortaya çıkar. Sinerjik etki
Additif etki veya potansiyalizasyon şeklinde görülür.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ
Additif etki:
Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren 2
kimyasalın toplam etkisi bunların bir birlerinden ayrı
iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına
eşittir. (1+1=2).
Örnek: Organafosforlu insektisitler dialipos, naled ve
paration gibi maddeler temas edildiğinde görülen
toplam etki her bir kimyasala tek tek maruz
kalındığında görülen etkinin toplamıdır.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ
Potansiyalizasyon:
Bir kimyasal, diğerinin etkisini arttırır. Böylece birinci
madde potansiyatör olarak etki eder ve toplam
etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin
toplamından fazladır (1+1=4).
Asbeste maruziyetle birlikte sigara içiminde görülen
akciğer kanseri asbeste maruziyet sonrası içenlerde
içmeyenlere göre 40 defa fazladır.
KİMYASAL RİSKLER
KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ
Antagonizma
Bir kimyasalın etkisi başka bir kimyasal tarafından
ortadan kaldırılabilir (1+1=0). Yani iki maddeden biri
diğerine zıt etki edebilir.
Bu etkiden zehirlenmelerde antidotunu bulmak için
yararlanılır.
Potansiyalizasyon
Bir kimyasalın diğerinin etkisini artırması
PATLAYICI ORTAMLARIN
TEHLİKELERİNDEN
ÇALIŞANLARIN
KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
MEVZUAT
PATLAYICI ORTAM
Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının
atmosferik koşullar altında hava ile oluşturduğu ve
herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında
tümüyle yanabilen karışımdır.
MEVZUAT
KAPSAM
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve
4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı
ortam oluşması ihtimali bulunan işyerlerini kapsar.
Ayrıca; Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde
kullanılacak her türlü taşıma aracı bu Yönetmelik
kapsamındadır.
MEVZUAT
KAPSAM DIŞI
a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve
tıbbi tedavi uygulanması,
b) Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT)
kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde
bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden geçmesi,
kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,
d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve
yerüstü maden çıkarma işleri,
e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara,
hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması,
bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.
MEVZUAT
KAPSAM DIŞI
LABORATUARDA ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ağızla pipet kullanılmaması,
Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi,
Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması,
Özelerin kullanılmadan önce soğutulması,
Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi,
Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması,
Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp
kullanılması
8. Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne
enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması,
9. Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması,
10. Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi,
11. Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara
alınması,
12. Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması,
13. Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması,
14. Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.