Transcript Vezbe 3 - rezultati poslovanja i raspodela

Visoka tehnološka škola
strukovnih studija
Šabac
POSLOVNA EKONOMIKA
Vežbe 3
Predmetni profesor:
dr Miroslava Petrevska
REZULTATI POSLOVANJA PREDUZEĆA
I RASPODELA REZULTATA
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Rezultati poslovanja
su materijalni ili finansijski efekti, odnosno učinci,
koje preduzeće ostvari u procesu svoga poslovanja
u određenom vremenskom periodu.
Raspodela rezultata poslovanja predstavlja
određivanje i usmeravanje njihove namene
za određene ekonomske potrebe i funkcije preduzeća.
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
U praksi preduzeća, rezultati poslovanja se izražavaju
raznovrsnim merilima i pokazateljima.
Najčešće primenjivana merila izražavanja rezultata poslovanja su:
fizički proizvod ili usluga
kao izraz proizvedenih upotrebnih vrednosti
ukupan prihod
kao izraz realizovane nove vrednosti
dobit (profit)
kao konačni i zbirni finansijski rezultat poslovanja preduzeća
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Fizički proizvod
kao materijalizovani oblik rezultata rada,
predstavlja ekonomsku kategoriju i ima svoju upotrebnu vrednost.
Fizički proizvod se iskazuje
količinom proizvoda ili usluga u određenom vremenskom periodu,
i to u naturalnim jedinicama mere.
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Fizički proizvod
Primena fizičkog obima kao merila rezultata poslovanja
moguća je i jednostavna u preduzećima
koja proizvode jednu vrstu proizvoda,
ili pak istovrsne i homogene proizvode.
Obim proizvodnje u heterogenoj proizvodnji
izražava se potrebnim radom
ili normativom rada.
Fizički obim poslovanja raznovrsnog asortimana
moguće je svesti na jedinstveni merni izraz
i preko standardnih ili stalnih prodajnih cena.
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Ukupni prihod
izražava realizovanu vrednost rezultata poslovanja preduzeća.
Ukupni prihod predstavlja finansijski izraz ostvarenih prihoda preduzeća
u određenom vremenskom i obračunskom periodu.
Prema zakonskoj regulativi,
ukupni prihod (Pu) čine:
1. poslovni prihodi (Pp)
2. prihodi od finansiranja (Pf)
3. vanredni prihodi (Pv)
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Poslovni prihodi (Pp):
•
•
•
•
•
prihodi od prodaje proizvoda i usluga
prihodi od subvencija, dotacija, regresa, kompenzacija i povraćanja dažbina po osnovu prodaje roba i usluga
prihodi od kooperacije ili poslovno-tehničke saradnje
prihodi od prodaje materijala, rezervnih delova, sitnog inventara i slično
prihodi od zakupnina i dr.
Prihodi od finansiranja (Pf)
•
•
•
•
prihodi iz vlasnički vezanih preduzeća
aktivne kamate
revalorizacija potraživanja
pozitivne kursne razlike
Vanredni prihodi (Pv)
•
•
•
•
•
•
prihodi od prodaje osnovnih sredstava
prihodi od osiguranja
viškovi materijala, gotovih proizvoda, rezervnih delova i dr., utvrđenih inventarisanjem
nagrade sa sajmovima i izložbama
naplate šteta i otpisanih potraživanja iz ranijih godina
naplate po sudskim rešenjima i odlukama i dr.
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Ukupni rashodi (Ru)
poslovni rashodi (Rp)
•
materijalni troškovi i amortizacija
• Troškovi materijala
• Troškovi energije
•
•
•
•
•
Naknade za odsustvovanje sa
rada
Nematerijalni troškovi
• Troškovi za marketing
• Troškovi za reklame
• Troškovi za propagandu
• Troškovi za sajmove, izložbe i
dr.
• Premije osiguranja
• Troškovi ishrane radnika
• Autorski honorari
• Finansiranje raznih projekata
Rashodi finansiranja iz odnosa sa
povezanim preduzećima
• Kamate
•
•
Troškovi sitnog inventara
Transportni troškovi
Ukalkulisane zarade
• Zarade koje se isplaćuju
zaposlenima
• Svi porezi i doprinosi na zarade
•
rashodi finansiranja (Rf)
•
Revalorizacije
Kursne razlike sa partnerskim
preduzećima
Pasivne kamate, revalorizacije
dinarskih obaveza, smanjenje
vrednosti dugoročnih finasijskih
ulaganja
vanredni rashodi (Rv)
•
Neamortizovani deo osnovnih
sredstava koja su otpisana zbog
zastarelosti
•
Manjkovi materijala, rezervnih delova,
sitnog inventara, gotovih proizvoda,
robe i novca
•
Plaćene kazne, penali i naknade šteta
•
Rashodi iz ranijih godina i dr(kazne,
penali i sl)
•
Plaćanje po osnovu sudskih rešenja i
odluka i dr.
OBLICI REZULTATA POSLOVANJA
Dobit (profit)
predstavlja razliku između ukupnog prihoda i ukupnog rashoda
i izražava neto ekonomski rezultat poslovanja preduzeća.
Dobit je ekonomski cilj poslovanja svakog preduzeća
kao ekonomskog bića i subjekta poslovanja.
Po svojoj ekonomskoj sadržini,
Ukoliko preduzeće u tekućem poslovanju
dobit označava čist rezultat
ostvaruje veće ukupne rashode od ukupnih prihoda,
izvršenih ekonomskih aktivnosti i delatnosti preduzeća
ono posluje sa gubitkom.
u određenom vremenskom periodu.
Pojava gubitaka je simptom koji ukazuje na
Kvantitativno izražena, dobit preduzeća predstavlja
poremećaj ravnoteže ekonomskih parametara poslovanja,
razliku između ukupnog prihoda i ukupnog rashoda
drastičan pad kvaliteta ekonomije poslovanja
u obračunskom periodu:
i umanjene mogućnosti reprodukovanja preduzeća
dobit
ukupni rashod
D = Pu - Ru
kao ekonomskog
subjekta.
ukupni prihod
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
Raspodela dobiti je finalna faza poslovanja preduzeća,
kojom se zaključuje poslovna godina
u kojoj se vrši obračun ostvarenih rezultata poslovanja.
U ekonomskom i finansijskom pogledu,
raspodela rezultata predstavlja raspodelu ostvarene dobiti.
Ukupni prihod je obračunska kategorija i njime se pokrivaju rashodi preduzeća.
Ukupni prihod ne predstavlja predmet raspodele već služi samo kao sredstvo i obračunski mehanizam raspodele.
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
Kao višak prihoda nad rashodima,
dobit predstavlja ekonomski rezultat poslovanja
i realnu ekonomsku kategoriju preduzeća, koja je predmet raspodele.
Odluke o raspodeli
donose organi upravljanja preduzeća
(skupština akcionara).
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
dobit preduzeća
se različite
deli na: namene:
Dobit se uUkupna
procesubruto
raspodele
usmerava za
obavezna izdvajanja iz dobiti
za opštu i zajedničku potrošnju
- porezi i doprinosi
finansiranjei opšte
i zajedničke potrošnje
prekoza poreza
doprinosa
- isplata dobiti drugim preduzećima i pravnim licima po osnovu zajedničkih ulaganja
- iznosi za pokriće gubitaka preduzeća iz ranijih godina
- isplata dividendi vlasnicima akcija
za razvoj
preduzeća
- kamate
na izdate obveznice
preduzeća
preko izdvajanja za akumulaciju
neto dobit
deo iskazanog finansijskog rezultata poslovanja
za povećanje
zarada
i standarda
zaposlenih
koji ostaje
preduzeću
na raspolaganju
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
Povećanjem udela neto dobiti u ukupno ostvarenoj dobiti
stvaraju se uslovi za povećanje akumulacije, odnosno razvoj preduzeća na duži rok,
kao i povećanje zarada i standarda zaposlenih.
Neto dobit
predstavlja razliku između ukupne (bruto) dobiti
i obaveznih izdavanja iz dobiti.
Računski, neto dobit preduzeća deli se na:
akumulaciju
deo za razvoj i rezerve preduzeća
potrošnju
zarade zaposlenih i njihove zajedničke potrebe
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
Izdvajanjem za akumulaciju,
preduzeće proširuje svoje materijalne mogućnosti
i ekonomske potencijale za razvoj
i jača svoju tržišnu poziciju.
Izdvajanjem za potrošnju,
preduzeće povećava zarade zaposlenih,
njihov standard života i rada,
radne uslove
i motivaciju.
RASPODELA REZULTATA POSLOVANJA
KONTRIBUCIONA DOBIT = Prihod - Varijabilni troškovi
POSLOVNA DOBIT = Kontribuciona dobit - Fiksni troškovi
DOBIT PRE OPOREZIVANJA = Poslovna dobit – Finansijski rashodi – Neposlovni rashodi
NETO DOBIT = Dobit pre oporezivanja – Porez na dobit
PROFITABILNOST =
Neto dobit
Prihod ⋅ 100%
Zadatak br. 84
Preduzeće „n“ je u toku godine proizvelo tri vrste proizvoda i to:
Uslovni ili ekvivalentni proizvod koji se uzima za svođenje
raznovrsne raznovrsne proizvodnje na jedinstvenu jedinicu mere
jeste proizvod 2.
proizvod
količina
proizvoda
(kom)
norma časovi
proizvod 1
1.000
6
proizvod 2
2.000
2
proizvod 3
3.000
4
Utvrditi fizički obim proizvodnje preduzeća „n“ za tekuću
godinu.
proizvod
količina proizvoda
(kom)
norma časovi
ekvivalentni broj
fizički obim
proizvodnje
1
1.000
6
6:2=3
3.000
2
2.000
2
2:2=1
2.000
3
3.000
4
4:2=2
6.000
Ukupno:
11.000
fizički obim proizvodnje = količina proizvoda ⋅ ekvivalentni broj
Fizički obim proizvodnje preduzeća „n“ za tekuću godinu je 11.000 komada.
Zadatak br. 85
Preduzeće “n” je u toku godine proizvelo tri vrste proizvoda i to:
Utvrditi fizički obim proizvodnje preduzeća „n“ izražen
potrebnim radom.
proizvod
količina
proizvoda
(kom)
norma časovi
proizvod 1
1.000
6
proizvod 2
2.000
2
proizvod 3
3.000
4
proizvod
količina proizvoda
(kom)
norma časovi
fizički obim
proizvodnje
1
1.000
6
6.000
2
2.000
2
4.000
3
3.000
4
12.000
Ukupno:
22.000
fizički obim proizvodnje = količina proizvoda ⋅ norma časovi
Fizički obim proizvodnje preduzeća „n“ za tekuću godinu je 22.000 komada.
Zadatak br. 86
Preduzeće „n“ je u toku godine proizvelo tri vrste proizvoda i to:
Utvrditi obim proizvodnje.
proizvod
količina
proizvoda
(kom)
standardne
cene
proizvod 1
1.000
500
proizvod 2
2.000
800
proizvod 3
3.000
1.000
proizvod
količina proizvoda
(kom)
standardna
cena
obim proizvodnje
(din)
1
1.000
500
500.000
2
2.000
800
1.600.000
3
3.000
1.000
3.000.000
Ukupno:
5.100.000
obim proizvodnje = količina proizvoda ⋅ standardna cena
Obim proizvodnje preduzeća „n“ za tekuću godinu je 5.100.000 dinara.
Zadatak br. 87
Preduzeće “n” je u toku poslovne godine ostvarilo poslovne prihode u iznosu od 125.000
dinara, prihode od finansiranja u iznosu od 118.000 dinara i vanredne prihode u iznosu od
18.000 dinara.
Utvrditi iznos ukupnog prihoda preduzeća u posmatranoj godini.
Pp = 125.000 din
Pf = 118.000 din
Pv = 18.000 din
Pu =?
Pu = Pp + Pf + Pv
Pu = 125.000 + 118.000 + 18.000
Pu = 261.000 din
Ukupan prihod preduzeća „n“ iznosi 261.000 dinara.
Zadatak br. 88
Ako je u istom periodu preduzeće “n” imalo ukupne rashode u iznosu od 185.000 dinara, da li
postoji i koliko iznosi dobit pomenutog preduzeća?
Pu = 261.000 din
Ru = 185.000 din
FR = ?
ukupan prihod
finansijski rezultat
FR = Pu - Ru
ukupan rashod
FR = 261.000 – 185.000
FR = 76.000 din
>0
DOBIT
U datom preduzeću postoji dobit koja iznosi 76.000 dinara.
Zadatak br. 89
Ako je u narednom obračunskom periodu preduzeće “n” imalo nepromenjene ukupne
prihode, i ukupne rashode povećane za 10%, izračunati finansijski rezultat preduzeća.
Pu = 261.000 din
Ru = 185.000 din
Povećanje Ru za 10%
FR = ?
Ru = Ru ⋅ 1,1
FR = Pu - Ru
Ru = 185.000 ⋅ 1,1
FR = 261.000 – 203.500
Ru = 203.500 din
FR = 57.500 din
>0
DOBIT
Dobit preduzeća u narednom periodu je smanjena zbog porasta ukupnih rashoda.
Zadatak br. 90
Preduzeće “N” je u obračunskom periodu ostvarilo prihod od prodaje proizvoda i usluga od
150.000 dinara i prihod od izdavanja osnovnih sredstava u zakup u iznosu od 18.000 dinara.
Preduzeće je ostvarilo i prihod od obračunatih pozitivnih kursnih razlika u iznosu od 6.800
dinara. Prihod od prodaje materijala iznosi 16.000 dinara. Utvrđeni viškovi materijala,
rezervnih delova, sitnog inventara i ambalaže iznose 22.000 dinara.
Utvrditi poslovne prihode, prihode od finansiranja i ukupan prihod preduzeća “N”.
Prihod od prodaje proizvoda i usluga ..................................................................150.000 din
Prihod od izdavanja osnovnih sredstava u zakup ..................................................18.000 din
Prihod od obračunatih pozitivnih kursnih razlika ....................................................6.800 din
Prihod od prodaje materijala .................................................................................16.000 din
Utvrđeni viškovi materijala, rezervnih delova, sitnog inventara i ambalaže ..........22.000 din
Pp = 150.000 + 18.000 + 16.000
Pp = 184.000 din
Pu = Pp + Pf + Pv
Pf = 6.800 din
Pu = 184.000 + 6.800 + 22.000
Pv = 22.000 din
Pu = 212.800 din
-
Pp
Pp
Pf
Pp
Pv
Zadatak br. 91
Preduzeće “N” je u obračunskom periodu
imalo sledeće rashode:
Potrebno je utvrditi poslovne rashode,
rashode finansiranja i vanredne rashode
preduzeća “n”, kao i njegove ukupne
rashode u obračunskom periodu.
Utrošeni materijal i rezervni delovi
30.000 - Rp
Isplaćene zarade zaposlenima
28.000 - Rp
Plaćene negativne kursne razlike
5.000
- Rf
Amortizacija osnovnih sredstava
6.000
- Rp
Razni nematerijalni troškovi
9.000
- Rp
Plaćena utrošena električna energija
5.000
- Rp
Kazne, penali i naknade šteta
5.000
- Rv
Utvrđeni manjkovi kod popisa robe
6.000
- Rv
Plaćene kamate za uzete kredite
2.500
- Rf
Rp = 30.000 + 28.000 + 6.000 + 9.000 + 5.000
Rp = 78.000 din
Rf = 5.000 + 2.500
Ru = Rp + Rf + Rv
Rf = 7.500 din
Ru = 78.000 + 7.500 + 11.000
Rv = 5.000 + 6.000
Ru = 96.500 din
Rv = 11.000 din
Zadatak br. 92
U obračunskom periodu preduzeće “n” je ostvarilo, na ime troškova materijala, rezervnih delova i
vrednosti drugih utrošaka iznos od 50.000 dinara. U istom periodu, na ime kamate je plaćeno 5.000
dinara, a na ime naknadno utvrđenih rashoda iz ranijih godina iznos od 12.000 dinara, a rashodi od
finansiranja iz odnosa sa povezanim preduzećima iznosili su 6.000 dinara. Amortizacija osnovnih
sredstava u obračunskom periodu iznosila je 28.000 dinara, a ukalkulisane zarade 88.000 dinara.
Neotpisana vrednost otuđene i rashodovane imovine preduzeća iznosila je 15.000 dinara.
Utvrditi: poslovne rashode, rashode finanisranja i vanredne rashode.
troškovi materijala, rezervnih delova i vrednost drugih utrošaka ................50.000 din
kamata ............................................................................................................5.000 din
naknadno utvrđeni rashod iz ranijih godina .................................................12.000 din
rashodi od finansiranja iz odnosa sa povezanim preduzećima ..................... 6.000 din
amortizacija osnovnih sredstava u obračunskom period ..............................28.000 din
ukalkulisane zarade ........................................................................................88.000 din
neotpisana vrednost otuđene i rashodovane imovine preduzeća ................15.000 din
-
Rp
Rf
Rv
Rf
Rp
Rp
Rv
Rp = 166.000 din
Ru = Rp + Rf + Rv
Rf = 5.000 + 6.000
Rf = 11.000 din
Ru = 166.000 + 11.000 + 27.000
Rv = 12.000 + 15.000
Rv = 27.000 din
Ru = 204.000 din
Rp = 50.000 + 28.000 + 88.000
Zadatak br. 93
Izračunati neto dobit i profitabilnost preduzeća “A” ako
su poznati sledeći podaci:
Da li je profitabilnost na zadovoljavajućem nivou ako se
zna da je kamata na oročena sredstva u banci 5% na
godišnjem nivou?
Ostvareni prihodi
90.000.000
Varijabilni troškovi
65.000.000
Fiksni troškovi
15.000.000
Finansijski rashodi
2.000.000
Neposlovni rashodi
1.000.000
Porez na dobit se računa
po stopi od 14%
Ostvareni prihodi
(1)
90.000.000
Varijabilni troškovi
(2)
65.000.000
KONTRIBUCIONA DOBIT
(3)=(1)–(2)
25.000.000
Fiksni troškovi
(4)
15.000.000
POSLOVNA DOBIT
(5)=(3)-(4)
10.000.000
Finansijski rashodi
(6)
2.000.000
Neposlovni rashodi
(7)
1.000.000
DOBIT PRE OPOREZIVANJA
(8)=(5)-(6)-(7)
7.000.000
NETO DOBIT
(9)=(8):1,14
6.140.350,9
POREZ NA DOBIT
(10)=(8)-(9)
859.649,1
PROFITABILNOST
(11)=[(9)/(1)] ⋅ 100%
6,82%
> 5%
Zadatak br. 94
Ako je preduzeće “n” u istom obračunskom periodu ostvarilo ukupne prihode u iznosu od
200.000 dinara, izračunati finansijski rezultat poslovanja preduzeća.
Pu = 200.000 din
Ru = 216.00 din
FR = Pu - Ru
FR = ?
FR = 200.000 – 216.000
FR = - 16.000 din
<0
gubitak
Preduzeće je ostvarilo gubitak u iznosu od 16.000 dinara
jer su za taj iznos ukupni rashodi veći od ukupnih prihoda u obračunskom periodu.
Zadatak br. 95
Ako je navedeni iznos gubitka preduzeće pokrilo: sredstvima rezervi 15%, otpisom od
strane poverilaca 30%, i dotacijama drugih preduzeća 10%, koji iznos gubitka je ostao
nepokriven i iz kojih izvora on može biti pokriven?
G = 16.000 din
Sredstva rezerve ..........................15%
Otpis od strane poverilaca ..........30%
Dotacije drugih preduzeća ..........10%
16.000 ⋅ 15% = 2.400
16.000 ⋅ 30% = 4.800
16.000 ⋅ 10% = 1.600
pokriveno
8.800 din
55%
45% nepokriveno
16.000 ⋅ 45% = 7.200 din
- može biti pokriveno smanjenjem vrednosti
imovine tj. prodajom osnovnih sredstava.
Zadatak br. 96
Preduzeće “n” je prema polugodišnjem obračunu rezultata ostvarilo: ukupni prihod u iznosu od
200.000 dinara, poslovni rashod od 50.000 dinara, rashod finansiranja 5.000 dinara i vanredni rashod
od 10.000 dinara. Obaveza preduzeća prema državi na ime poreza, doprinosa i ostalih obaveza iznosi
25.000 dinara.
Utvrditi bruto i neto dobit preduzeća “n”.
Pu = 200.000 din
Rp = 50.000 din
Rf = 5.000 din
Rv = 10.000 din
Obaveze = 25.000 din
Ru = Rp + Rf + Rv
Ru = 50.000 + 5.000 + 10.000
Bruto Dobit = Pu - Ru
Bruto Dobit = 200.000 – 65.000
Bruto Dobit = 135.000 din
Neto Dobit = Bruto Dobit - Obaveze
Neto Dobit = 135.000 – 25.000
Ru = 65.000 din
Neto Dobit = 110.000 din
Zadatak br. 97
Dobit preduzeća “n” iz prethodnog primera raspoređena je
na sledeći način:
Deo za potrošnju kolektiva raspoređen je u srazmeri:
80% za zarade i 20% za zajedničku potrošnju.
Dividende akcionarima
30%
Za osnovni kapital
30%
Za rezerve
10%
Za potrošnju
30%
Utvrditi novčane iznose za navedene namene.
Dobit = 110.000 din
Dividende = 110.000  30% = 33.000 din
Osn. kapit. = 110.000  30% = 33.000 din
Rezerve = 110.000  10% = 11.000 din
Potrošnja = 110.000  30% = 33.000 din
Zarade = 33.000  80% = 26.400 din
Zaj. potr. = 33.000  20% = 6.600 din