Transcript Jula 2010 - Uskedalen.no

____________________________________________________________________________________________________________________________
Jula 2010
6. årgang
Laussal kr. 50,-
Uskedalsposten
jubilerer
I år har Uskedalsposten og Hobbyklubben 5 årsjubileum!
Børsdalsnissane
Side 30-32
Rot med geografiske
namn og lagsnamn
Side 26-27
Minner frå krigsjula
Side 28-29
Etikettar, logo og brevark
frå hermetikktida
Side 34-37
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 2
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Leiar
Hobbyklubben og Uskedalsposten 5 år.
Nå er det 5 år siden første utgave av
Uskedalsposten ble utgitt. Dette er avis nr 17 i
rekken. Det har vært kjekt å få tilbakemelding
på at dere lesere liker å lese avisen og at en
del lesere samler på avisen.
Uskedalsposten startet vi opp med da
Hobbyklubben ble etablert. Målsetningen med
Uskedalsposten var å klare å lage en avis for
bygda der medlemmene i avisgruppa i
Hobbyklubben skulle lage en del stoff til
avisen. Sammen med andre bidragsytere
skulle vi få til en avis som leserene satte pris
på. Med den kombinasjonen av unge
journalister og mer erfarne skribenter mener
jeg at vi nå har klart å lage en unik avis.
For 5 år siden, da vi skulle starte med
Uskedalsposten, ble Åse Neset spurt om å
lede avisgruppen. Dette kunne Åse prøve på,
men til første planleggingsmøte kunne ikke
Åse komme, så hun sendte den nye naboen
som nå var blitt pensjonist, og blitt fastboende
i Uskedalen. Tidligere så hadde han vært her
kun i ferier. Slik ble det til at Ola Matti
Mathisen ble med i redaksjonen av
Uskedalsposten. Han har gjort et fremragende
arbeid i redaksjonen!
Som nevnt var Åse Neset med i redaksjonen
fra begynnelsen av og etter hvert så overtok
Britt Torill Mathiesen å veilede de unge
journalistene i redaksjonen.
Hobbyklubben har hatt følgende aktiviteter gjennom
de 5 årene: bilgruppe, flygruppe, avisgruppe,
elektronikk gruppe, matlagingsgruppe, filmgruppe,
fotogruppe og hobbygruppe. Lederne for de
forskjellige gruppene har alle erfaringer innen de
aktivitetene som gruppene driver med, gjennom yrke
eller hobby. Lederenes kunnskaper har gitt gruppene
ekstra inspirasjon. Det har vært et varierende tilbud til
medlemmene innen fart, spenning og kreativitet. I
høst har vi hatt følgende tilbud til medlemmene:
bilgruppe, hobbygruppe/matgruppe og avisgruppe.
Det har vært i snitt 25-30 betalende medlemmer hvert
semester siden Hobbyklubben startet opp.
Aldersgruppen er fra 5. klasse og oppover.
Lederne i Hobbyklubben har hele tiden vært opptatt
av at medlemmene skal ferdes trygt, derfor har vi om
høsten startet refleksvestkonkurranser med
premiering for å oppmuntre til å bruke refleksvest. I
høst hadde vi også reflekskampanjen ”Cog bli Z” ,der
vi delte ut 750 reflekser i Uskedalen.
Det har vært 5 spennende år som leder for
Hobbyklubben, og jeg vil til slutt takke alle lederene
som har vært med eller er med i Hobbyklubben for
innsatsen.
Ønsker alle leserene en God Jul og et Godt Nytt år.
Tore Mathiesen
Ukedalsposten har hatt faste bidragsytere med
stoff til avisen og vi nevner Kristian
Bringedal, Torfinn Myklebust og Olaf Agnar
Gausvik. Uskedalsposten vil takke alle de som
gjennom 5 år har levert stoff til avisen for den
jobben de har gjort.
Uskedalsposten vil også takke annonsørene
gjennom 5 år for deres støtte.
Uskedalsposten vil også takke de butikkene
som har solgt Uskedalsposten disse årene for
innsatsen.
Inntektene fra Uskedalsposten gir oss
muligheten til å drive med de forskjellige
aktivitetene som vi har hatt i Hobbyklubben.
Utdeling av refleksvester til medlemmene i
Hobbyklubben.
Foto framside og bakside: Foto Tore Mathiesen
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 3
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Lyset er sterkare enn mørkret.
Lyset skin i mørkret, og mørkret har ikkje overvunne det. Joh 1,5
Sokneprest Jan Ove Totland ( Husnes sokn og Holmedal
sokn)
Slik heiter det i jule-evangeliet hjå Johannes. Det er Jesus som kom som lyset for verda.
Og dette vert understreka når vi feirar Jesu fødsel i den mørkaste tida av året samtidig
som det går mot lysare tider. Jesus er lyset for verda. Han er oppfyllinga av profetien frå
Jesaja om at det folket som ferdast i mørkret, skal sjå eit stort ljos; over dei som bur i
skuggelandet, skal ljoset stråla (Jes 9,2). Med Jesu kome til jord er det tent eit nytt håp.
Jesus er lyset som er kome til oss. Han er livet. Han er den som bringar håpet om livet
som ikkje eingong døden kan overvinne.
Lyset skin i mørkret, og mørkret har ikkje overvunne det.
Eg synest dette er eit flott bilete på Jesus. Det er lyset som sigrar over mørkret. Om det
er aldri så mørkt i eit rom, når lyset vert tent, så er det ikkje mørkt lenger. Mørkret må
gje tapt for lyset. Det går an å stengje lyset ute så det ikkje slepp til. Men der lyset får
sleppe til, der er det lyset som sigrar over mørkret.
Og slik tenkjer eg det er med Jesus også. Han har kome som lyset for verda. Han har
kome for å gje oss menneska eit nytt håp over livet vårt. Det går and å stenge Jesus ute
og framleis leve i mørkret. Men der Jesus får sleppe til, der vert det tent eit nytt håp, eit
håp som ingen kan ta frå oss. For lyset er sterkare enn mørkret.
Gledeleg jul!
Jan Ove Totland
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 4
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5 års jubileum for Uskedalsposten
Av: Britt Torill M. Mathiesen
Frå redaksjonsmøte til jubileumsnummeret av Uskedalsposten. Frå venstre: Britt Torill M. Mathiesen, Ingvill Myklebust,
Veslemøy Haugland og Hilde Legland. Solveig Haugland og Ola Matti Mathisen var ikkje tilstades då bilde vart teke.
I år gjev vi ut 5-års jubileumsnummer! Redaksjonen
har gjennom alle åra vore på mellom 3 til 6 ungar og 3
vaksne leiarar. På nokre utgåver har det vore mange
større ungar med, andre gonger kanskje berre yngre
ungar. Dette gjer at stoffet frå ungane kan variera frå
avis til avis. Det som er fellesnemnaren uansett kor
mange som er med, eller alderen, er at viljen til å laga
god avis er i fokus. Alle har vore ivrige, og enkelte av
oppgåvene har sjølvsagt vore meir populære enn
andre. Dei deler på skriving og på bildetaking. Å lage
spørsmål til stykka er ein viktig jobb. Å skrive på pc
er noko dei fleste unge er gode på, og dette meistrar
dei godt. Å lage smaksreportasjar står høgt på
ønskelista hos ungane. Dette har vi gjort eit par
gonger. Då har vi det veldig moro i redaksjonen, men
det er og krevande, for ungane skal samstundes skrive
ned kva dei opplever når dei smakar på t.d. is eller
julesnop.
Vi har av og til måtta jobba litt ekstra når fristen for
trykking nærmar seg, men det har aldri vore noko
problem. Alle stiller opp. Ser vi tilbake på avisene, ser
vi at dei fyrste var litt slankare enn dei siste utgåvene.
Dette viser at vi slett ikkje har gått tom for stoff, sjølv
om vi har drive på i 5 år no, med ca 3 aviser utgjevne i
året. Vi har prøvd å ha ei blanding av stoff både frå
ny og gamal tid. Ungane har i hovedsak stoff frå
notida, og bidrege med stoff som dei er opptekne av.
Hadde det ikkje vore for at ungane vil vera med å lage
avis, ja så hadde vi nok ikkje hatt Uskedalsposten i
dag. Då hadde avisgruppa vore nedlagt, og
Uskedalsposten vore lagt på is frå Hobbyklubben si
side. Men, Uskedalsposten hadde heller ikkje klart
seg utan alle dei vaksne uskedelingane som har
bidrege gjennom alle desse 5 åra! Det er mykje arbeid
som ligg bak dei ca 44 sidene Uskedalsposten no
består av. Takk for alt de har bidrege med, og håpar
de fortsatt vil bidra med flott stoff. Veit de om fleire
som kunne hatt glede av å vera med å bidra med stoff
til avisa, håpar eg det kome redaksjonen for øyre. Det
er positivt med mange skribentar i staben.
Vi må og i denne samanhengen takka for alle dei som
trufast har støtta oss med annonser. Dette er ei veldig
viktig inntektskilde i arbeidet vårt med
Uskedalsposten og Hobbyklubben.
Når det gjeld layout og trykking, så har det også her
skjedd endringar. At vi no har fått trykkinga på AFA
og farge på alle sidene, er vi veldig fornøyde med.
Slik vi har det i dag gjev det oss muligheten til å
trykke opp eit par ekstra eksemplar av avisa, viss det
skulle vera nødvendig.
Vi takkar for alle dykk som vil kjøpa Uskedalsposten
og støtta opp om Hobbyklubben sitt arbeid på denne
måten!
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 5
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Her er alle framsidene til Uskedalsposten gjennom 5 år.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 6
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bergensaren som er uskedeling
med arbeidsplass i Nordsjøen
Av: Torfinn Myklebust
Knut Lie er på sjøen så ofte som han kan - både sommar og vinter. Og redningsvest har han alltid på seg.
Det er ikkje vanskeleg å høyra når han snakkar at
Knut Hertzberg Lie er bergensar, men han har gjort
uskedeling av seg. Her bur han på Skårhaug, høgste
plassen i Uskedalen sentrum, femti meter over
Stølavikjo. Det er i vekene mellom dei fjorten dagane
han er på Ekofiskfeltet i Nordsjøen at han er i
Uskedalen. Frå huset sitt har han oversikt over det
heile frå Herøysundet til Rosendal og ein stor del av
Uskedalen, sjølv om det veks til med skog hos Lie
også.
Og i Uskedalen stortrivst han. Her er kjekke folk som
han har god tone med - både på butikken og elles.
Ekstra pris set han på å driva fiske frå den nye båten
med 15 hestars påhengsmotor på. Han fiskar frå båten
sin heile året, om det er ikkje for mykje vind. -Kulden
kler eg ute, seier han. Han brukar både snøre, garn og
line. Og fisk står på matlista ofte. Skal vi tru Lie, så
kjem det vel med at han fiskar slik at han dermed kan
spe på Nordsjølønna.
Frå Bergen
Knut Lie er fødd og har vakse opp i Bergen. Men alt
tidleg vart Uskedalen favorittplassen hans. Frå tidleg
barndom vart han teken med til Uskedalen og hytta på
Skårhaug. Frå mora leidde han i handa i kvar ferie, til
han starta å reisa for seg sjølv, og til slutt overtok og
kjøpte ut søskena og bygde ut hytta til vinterfora hus,
har Uskedalen vore den viktigaste staden for han.
Det var mange bergensarar i Uskedalen etter krigen,
men Knut fann seg like godt venner i Uskedalen til å
leika og vera saman med. Han nemner på nokon som
var eit par år yngre han, som Geir Nilsen, Sverre Ove
Arnesen, Svein Haugland og andre. Med dei og andre
fann dei på mykje å gjera, mellom anna spela han
også fotball på Sandabakkane.
Han minnest dessutan frå barndommen at dei "budde"
på Sandakaien og fiska lapparote med eit enkelt snøre
og bauhund. Første fiskstanga fekk han då han var
fem år, minnest han. Så sjøen vart snart viktig for han,
og han lærte tidleg å symja. Og tidleg skaffa familien
seg båt. Med gode venner og god leik vart alltid ferien
for kort for bergensguten. Då var det å vona at han og
mora snart kunne ta båten til Uskedalen igjen!
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 7
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Knut Lie har
plass på
flytebryggja i
Uskedal
Båthamn.
Faren, Knut Lie, var telegrafist. Under krigen var han
med på illegalt arbeid på Bergen Radio, som då var i
Fyllingsdalen. Han vart teken av Gestapo i 1941 og
ført til Grini. Etter krigen då radiostasjonen vart flytta
til Rundemannen i Bergen, fekk landet Marshallhjelp
frå USA til den oppbygginga. Treconteinarane, som
utstyret kom i, fekk Knut Lie senior. Han fekk det
frakta til Uskedalen og bygde hytta på Skårhaug i
1946 . Sigurd Wang var byggmeister.
Seinare vart det kjøpt meir til tomten, så eigedommen
rekk no like bort til toppen av Skårhaug. Og faren
kjøpte også nausttomt nedanfor Kleivadalssvingen hos
Odd Myklebust, og bygde naust der.
Kom med båten
Sigurd Leite eigde den delen av Skårhaug Lie kjøpte innfor TV-masta som står der i dag. Der vart den vesle
hytta reist. -Det var ikkje noko luksushytte, men vi
hadde då vatn frå Uskedal Vassverk, og dusja i
kjellaren. Kanskje var dette det høgaste punktet som
fekk vatn frå Vassverket den gongen!
Knut hugsar vel kanskje ikkje dei første turane til
Uskedalen han var saman med foreldra og søskena
etter han var fødd i 1952. Dei reiste på ulike måtar
med båt innover her. Han snakkar om at dei på
femtitalet kom med båt til Sandakaien og "Viken",
som Knut Lie seier. Han hugsar godt båtturane med
"Stord", "Bjoa", "Hardangerfjord", "Midhordland" og
andre HSD-båtar. Nokre gonger var det med buss
gjennom Hålandsdalen. Sjølv var han
barnevognspassasjer.
Dei reiste fleire gonger i året, også om vinteren;
kanskje til jul. Då var det å kontakta Olav Myklebust
på Skårhaug og få han til å fyra opp og få litt varme til
dei kom frå Bergen. Skårhaug-Olaen hadde nøkkel til
hytta.
Telegrafist
Knut junior vart telegrafist og sjømann som faren.
Men det var fyrst etter å ha vore i marinen i over eitt
år og ferdig med telegrafistutdanninga i 1972 at han
vart sjømann. Det vart i utanriksfart til 1980. Då starta
tida på Ekofiskfeltet i Nordsjøen som radiooperatør.
No er han på ei hotellplattform der - hos det kinesiske
firmaet Cosl. Men om det er kinesisk eigar, merka
ikkje arbeidarane noko til det. -Nesten den einaste
forandringa vi merka, var nye kjeledressar med nytt
firmamerke på ryggen, seier han om det nye
framadstormande kinesiske firmaet.
Tida til sjøs førte han til alle verdensdelar med
unnatak av Australia. Han synst bra om enkelte land
og kan godt tenkja seg å koma tilbake til somme
plassar.
Frå tida i sjøen minnest han også tida før jul då han
sende og mottok helsingar frå "gamle" innbarka
sjømenn, og kjensla og gråten deira då helsingar til og
frå familien vart formidla av telegrafisten. Då var dei
ikkje harde lenger!
Om han i to periodar og fleire år har vore på
Ekofiskfeltet i Nordsjøen, har han dessutan vore
oljearbeidar både i Irskesjøen, Danmark og i
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 8
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Før han reiste til sjøs i november gjorde han klar til
julehøgtida. Han likar å ha blomar og ha det fint rundt seg.
her har den syngjande berggylta fått nisselue og bjelle på
seg.
Han har skilta godt med åtvaringar.
Missisippi - der det var både varmt og rått med
symjande krokodillar rundt. Og innimellom
oljearbeiderperiodane hans, har han i fem år drive
restaurant i Kolbeinsvik i Austevoll. -Der var det
greitt å vera om sommaren, legg han til, for då var det
livleg når det kom båtturistar. Meir stille var det elles.
-Eg har selt leiligheta mi i Bergen, men eg reiser både
for å få gå til fastlege og tannlege og for å snakka med
og gje fisk til kjenningar. Det er alltid nokon å bu hos.
-Trimmar du noko?
-Det vert ikkje som i "gamledagar" då eg lett kunne
springa opp til Mannssvatnet eller gå raskt "rundt
dalen". Men det er fin trim i å gå opp og ned
Skårhaugvegen eit par gonger for dagen, tykkjer han.
Skigåing har han derimot ikkje likt. Han vonar at når
han kjem heim frå Nordsjøen og skal feira jul på
Skårhaug, så må det vera "grøn jul". Snø og kulde set
han ikkje pris på.
Fint hus
Det eit fint hus Knut Lie har bygt seg. Mykje vart
gjort i år 2000 då han utvida hytta til hus. Då vart også
alt det gamle restaurert og vinterisolert; næraste alt
vart nytt. Ute har han bygt seg ein stor terrasse - med
plass til helikopter, skal vi tru han.
Og trivst i Uskedalen gjer Knut Lie. Frå å vera tidvis i
Uskedalen flytta han snart fast til dalen. Han seier at
han hadde ikkje funne seg til rettes i Bergen i dei fire
vekene han er heime frå Nordsjøen. Då er Uskedalen
ypparleg. Der kan han driva med fiske så mykje han
vil, og finna på anna å gjera. Og utan "kvinnfolk"
lever han. -Då kan eg sitja i den stolen eg vil, og
leggja meg når eg ønskjer. Sjølv har han ei dotter på
28 år.
I Nordsjøen til 62 år
Men om Knut Lie ikkje deltar i så mykje i Uskedalen,
har han meiningar om mangt. Når han er i båten sin på
sjøen eller går langs elva, ser han den
kvite grasballplasten litt for mange stader, seier han,
og så likar han at det er komen blomebutikk i
Uskedalen. Han synst godt om blomar - både i bedd
og inne.
-Eg var ein av dei første som fekk meg plass i
båthamna. Der ligg båten trygt heile året. Eg har
sjølvlensing av vatn, så eg slepp ha sut for båten
medan eg er i Nordsjøen, seier han.
-Snart er tida i Nordsjøen over?
-Eg er eigentleg lei det heile. Det er det same eg gjer
heile tida. Men det er mange kjekke folk eg er saman
med. Maten er også godt. Det er meininga at eg skal
gje meg når eg er 62 år. Då skal eg verta fiskar på
heiltid, seier han med eit smil.
Snakkar med mange
Han skryt over folk han har å snakka med i nabolaget,
på butikken, i båthamna og elles.
-Deltar du i nokon aktivitet i Uskedalen?
-Det er vanskeleg med slik arbeidsrytme ein
Nordsjøarbeidar har. Men sosialt er eg av og til med
på oppskåkene i Dønhaugkjedlaren. Elles saknar eg
Vertshuset.
-Har du brote heilt med Bergen?
Når Uskedalsposten kjem ut, er Knut Lie i Nordsjøen.
Men han kjem heim for å feira jul. Før han
reiste, julepynta han og hengde ut fleire
lyspærerekkjer, klar til å slåast på uti desember. Og
den vesle syngjande plastikkberggylta som heng på
utedøra hans, fekk julenisselue og anna pynt på seg så han er nesten klar til julefeiringa på toppen av
Skårhaug.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 9
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bergensarar og Hertzberg
Av Torfinn Myklebust
Hans Egede (t.v),
Niels Hertzberg
og Knut
Hertzberg Lie er
alle i slekt.
(Teikningane frå
Wikipedia, bilete
av Torfinn
Myklebust)
Før og etter krigen var det fleire bergensarar - slekt og
venner -som fann sine ferieplassar i Uskedalen, utan å
ha slektsrøter der. Etter kvart bygde dei seg hytter i
bygda.
To blad Tønjumfamiliar kom. Trygve Tønjum sin
familie bygde stor hytte på Pålaplasset på Fedt, og
foreldra til Odd Lie hadde bygt hus på ein del av
Dønhaug-eigedommen tidlegare; ovanfor Ole Anton
Myklebust. Tønjumhytta like før krigen, og den andre
ein del år før det.
Pålaplasset er gått ut avTønjumslekta, og er no eigd
av ein familie frå Tysnes. Odd Lie sitt hus har gått i
arv i slekta.
Eilif Tønjum bygde på Skårhaug. Hytta vart ombygt
til bustadhus av Arnhild og Bjørn Myklebust.
I 1946 bygde så bror til Odd Lie, Knut Lie, hytta på
toppen av Skårhaug. Og den er no overteken av sonen
Knut Lie. Ho er no utvida og ombygt til bustadhus.
Ein annan sentral bergensar var Edvard TrampeKindt. På femtitalet bygde han og familien hytte på
Flatholm. Trampe-Kindt var søskenbarn til
Knut Lie senior. Den hytta er framleis i slekta.
Og går vi endå ein gong tilbake til før krigen, bygde
Gerda Monsen hytte på Kråkehaugen.
Eit par kjente bergensarar fekk seg hytte på Skorpo.
Og det kom fleire hytter bygt av bergensarar og andre
- nokre med slektningar i Uskedalen, andre utfrå dei
tykte om bygda.
Knut av Hertzbergslekt
Skal Knut Lie finna på å laga seg slektstre, vil han få
plassert fleire kjente prestar på morsida si på ei grein.
Mora nedstamma frå sokneprest og prost Niels
Hertzberg i Kinsarvik, og frå Grønlandsapostel Hans
Egede. Dei levde 1759-1841 og 1686-1758.
Hertzberg var også ei tid sokneprest i Kvinnherad.
Han var då ein såkalla opplysningsprest, og han
ønskte å oppdra og gje bøndene kunnskap om mellom
anna gardsdrift - poteter - og å få dei til å lesa. Han
var dessutan med på det såkalla "overordentlege
Stortinget" i 1814.
Knut Lie hugsar frå tidleg barndom at han var med
foreldra då dei rodde til Rosendal for å stella gravene
tilhøyrande Hertzberg-slekta.
Presten Hans Egede er mest kjent for å vilja omvenda
folk på den norrøne busetnaden på Grønland frå
katolisismen, som mange framleis
trudde eksisterte etter reformasjonen. Då han ikkje
fann nokon norrøn busetnad, starta han med
misjonering av inuittane. Han grunnla dessutan
hovudstaden Godthåp og vart seinare biskop over
Grønland.
-Med så fine prestenamn i slekta, så burde eg vel også
vorte prest, eller kanskje biskop, seier den
prestekritiske Skårhaugbuaren.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 10
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
TI OM JULA
TEKST OG BILDE : Hilde Legland, Veslemøy Haugland
Spørsmål:
- Kva julemat likar du best?
- Kva likar du best med jula?
Åge Lyngnes
- Pinnakjøt.
- Nissen på låven.
Thomas
Røysland Guddal
- Pinnakjøt.
- Når eg får
pakka.
Gard Haugland
Lunde
- Pinnakjøt.
- Julekalenderen.
Andrea
Haugland Lunde
- Pinnakjøt.
- Presangane og
julestemninga.
Per Ivar Kårstad
- Pinnakjøt og
heimelaga
hjortepølse.
- Det å samle
familien. Viss eg
er heldig kjem
søskena mine på
besøk.
Bjarte Fonn
- Pinnakjøt.
- Fred og ro. Eg
håpar på snø som
i jula i fjor.
Ann Karin
Myhre
- Pinnakjøt.
- Vera med
familien.
Mailin Fonn
- Pinnakjøt.
- Stille og rolig,
og det å vera med
familien.
Torbjørn
Steinsvik
- Sundepølsa.
- Stemninga.
Laila Framnes
- Svineribbe,
julepølse og
medisterkaker.
- Å vera saman
med familien.
Brekketoppen, 5463 Uskedalen
Vakttelefon 926 40 546 - Tlf: 53 48 63 22




Bilutleie
Understellsbehandling
Viking/NAF redningstjeneste
Sal av Tysse-tilhengarar
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 11
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 12
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Døsslandstraverane
Av: Hilde Legland, Veslemøy Haugland, Ingvill E. Myklebust og Solveig Haugland
Pil, nummer 8, i fint trav på Bergen Travbane. Foto Iver Bunes
Alle som har gått tur rundt dalen, har
sikkert sett dei flotte hestane som går ute
hos Halvard Døssland. Men, kor mykje
veit vi eigentleg om det å drive med
travhestar? Ikkje så mykje, difor tok vi
turen opp til Halvard og Gudrun Døssland
for å få vita meir om dette.
Det som er dumt er at vi ligg litt dumt til i forhold til
travbanane.
Konkurranse har alltid vore spennande og det har og
vore med å drive oss når det gjeld travhest.
Konkurranse med gjetarhund har vi drive med i
mange år. Har 4. og 8. plass i NM med 2 ulike hundar.
I Fylkesmesterskapet har vi hatt 1. og 2. plass same år
med 2 hundar påmeldt i konkurransen. Det er vi
veldig godt fornøyd med.
-Kor mange hestar har du?
-Kor gamle er hestane din?
-Liv er 4 år, Pil er 6 år og Pia er 7 år. Dei har lov å
konkurrere heilt til dei er 16 år gamle.
- Har to heime Døsslandspil og Døsslandsliv. Roy,
som no bur austanfor, har overteke Døsslandspia. Dei
2 eldste har vore på bane. Den yngste har eg ikkje
klart å trent nok enno. Den som Eirin har, Ringdals
Siw, er mor til alle 3. Vi bruker Døssland i navnet for
å få fram kor dei kjem frå. Det er veldig vanleg. Difor
heiter då mora Ringdals Siw, for ho kjem frå Ringdal.
-Korleis kom du på å byrja med travhest?
-Har hatt hestar frå eg var liten, seier Halvard. Vi
hadde fjording før vi byrja med travhest. Dotter vår
Trude Helen fekk seg kjæreste på austlandet, og han
dreiv med travhest som hobby. Vi var med dei på
travbanen og vi syntest det var veldig kjekt. Så fekk vi
kjøpe Ringdals Siw av han og Trude Helen. Etter ei
stund syntest vi at vi skulle hatt eit føll. Ho hadde 2
føl frå før, som og har vore gode travhestar.
-Korleis er det å ha ein travhest?
-Veldig kjekt! Har alltid likt å jobba med dyr. Får så
mykje igjen sjølv.
Å sale opp ein hest, trene og dusje den etterpå tek i
alle fall 1 ½ time.
Med 2 hester blir det nokre timer pr dag. Eg kjører 5
til 6 dagar i veka. Ein kan trene meir intensivt og
bruke litt mindre tid kvar dag.
Å trene hest er som å trening generelt. Ein kjører
intervall ein dag og tung trening ein dag. Må variere
treninga for å få maks utbytte av den.
Eg har truffe på folk når eg har vore ute å trent med
hestane, og då har eg fått kommentaren
“ Eg kan ikkje forstå at det er kjekt å sitje å sjå inn i
den hesterumpa!”
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 13
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Halvard fylgjer spent med. Blir det premie i dag? Foto Iver Bunes
Når eg set travhestar opp mot fjording, som vi hadde
før, så er travhestane meir eksplosive enn fjordingane.
Fjordingen er veldig roleg i forhold.
-Er det andre som er med å hjelpe med hesten/med
trening?
-Treninga er det stort sett eg som driv med.
Gudrun er med og hjelper til med å passe på at alt
utstyret er med når vi skal ut på tur. Ho er med å
hjelper å løyser hesten og er stallhjelp på løp.
Når vi er ute og kjører med hestane til
travparkane i Bergen, Stavanger, Bjerke, Biri
eller Jarlsberg, må Gudrun vera med. Vi må reise
og trene på bane utanom løp og. Det gjer vi for å
få hurtigkjøring. Løpa er normalt på 21oo meter,
og dette må det trenast på og på bane.
Elles så likar Saima veldig godt å vera med.
-Koster det masse?
-Ja, gjer nok det. Vi har vore heldig med at dei har
vunne noko i løpa. Vi sparer nok litt på at vi har
hestane heime og trenar dei her. Skulle vi hatt hestane
i Bergen på trening og blitt trent av andre, hadde dette
kosta cirka 6.000 kroner pr hest pr månad.
Vi ser på dette som ein hobby, og ein hobby koster
ofte.
Kraftforet kjøper vi, men høy har vi. Strø kjøper vi i
stort.
Elles vert det noko reiseutgifter. Generelt er det alt for
langt å reise for oss. Roy kan til dømes nå 4 banar på
ein time.
Viss vi reiser på løp utanfor vårt distrikt, får vi eit
reisetilskot. Dette gjeld ikkje på lokale løp på
vestlandet.
-Har du vunne nokre premier?
-Har vunne ein del premier. Med mønstringsløp, som
dei spring når dei er 2 år har Pia sprunge inn 95.500
kroner til dagsdato og Pil 62.000 kroner til dagsdato,
157.000 kroner totalt. Gudrun eig halve hesten, den
delen som tener penger, smilar Halvard.
Elles fortel Halvard at viss han sel ein hest, og den
spring inn premie etter salet, får han 15% av premien.
Prosentandelen forrige eigar får vert litt mindre etter
eldre hesten blir.
Dette kallar ein oppdretterpremie. Oppdretterpremie
får ein også oppå den premien ein vinn når ein eig
hesten.
Det er elles ingen misunning om ein ikkje vinn. Ein er
glad på vinnaren sine vegner.
- Kan du fortelje litt om travsporten? Kan alle
travhestar vera med i løp?
-Hestane må ta mønstringsløp for å bli godkjent som
travhest. Dette må dei gjere før dei er 3 år. Viss dei er
over 3 år må dei ta prøveløp for å bli godkjent.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 14
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Pia under oppvarming på Bergen Travbane. Foto Iver Bunes
Mønstringsløp må dei ta for å vise at dei er i stand til å
springe så fort og kan oppføre seg så fint på banen at
dei kan få vera med i konkurranse.
Ein travhest må trene mykje før den kan få prøve seg i
løp. Då Pia var med i sitt fyrste løp i Stavanger,
høyrde ho lyden av ein anna hest som kom etter
henne, og då byrja ho å galoppere. I siste svingen før
målpassering får dei ein lyd i høytaleren som tyder
siste langside, då byrja ho å galoppere. No reagerer ho
ikkje lenger. Det er mykje lydar, støy og andre hestar
på ein travbane.
Viss de har sett på travløp på tv til dømes, så har de
kanskje sett øyrehetter som hesten har på seg. Dette er
skumgummiproppar. Desse dempar lydane under
løpet. Når ein skal ha ekstra fart på slutten av løpet,
drar kusken proppane ut så hesten får med seg alle
lydane, og dei set inn det ekstra giret.
Viss hesten galopperer 3 gonger i løpet eller
galopperer over målstreken blir den diska. Berre 1 til
2 galoppsteg over målstreken,er nok til at hesten blir
diska.
Den eine langsida av travbanen er blant anna for dei
som har noko med hestane i løpa å gjere og den andre
er for tilskodarane, fortel Halvard vidare.
Vi må melde opp til løp 1 veke før løpet går, det er
vanskelig nå på vinteren. Ver og føreforhold endrar
seg raskt her på vestlandet.
Løp kan byrje fyrst klokka 18.00, og siste løpet kan
starte opp seinare. Det kan føre til at vi ikkje er heime
før langt på natt. Mykje skal gjerast etter at hesten har
gått over målstreken. Få pulsen ned, dysje og stelle
den før den får gå i hestevogna.
V 75 er det flottaste løpet dei kan vera med i. Litt stas
at Pia har fått vore med i eit V75 løp.
-Får du kjøra hesten sjølv i løp?
-Nei, det må ein ha lisens for. Ein lyt gå opp til ein
prøve, teoretisk og praktisk for å bli kusk.
Det går forferdelig fort i løp, og kan vera litt nifst.
Viss ein hest snublar, så kan både kusk og hest bli
stygt skada. Det er lett for at fleire blir innblanda viss
det skjer eit uhell.
Vi har ein fast kusk. Han får 10% av premien og elles
løn frå Travselskapet.
-Kor mykje tid tek det av tida di?
-1 ½ time per hest per dag med trening. Ein hest får ca
4 økter pr veke. I tillegg kjem arbeidet med å gjere
reint i stallen og sko dei.
-Skor du dei sjølv?
-Eg gjorde det før, men nå er det andre som gjer det.
Hesten må skoast anna kvar månad. Då er det kjekt at
hesten er snill og grei.
Dette øver Halvard med heilt frå dei er små føll. Han
dunkar lett med ein hammer under foten når han løftar
foten til følet. Han brukar og litt rasp på foten, alt
dette for å venne den til framtidig skoing.
-Er det elles mykje stell med hestane?
-Tannlege må dei jo og til. Dette gjer dyrlegen. Han
rasper tennene. Dette er viktig for at det ikkje er
ubehaglig med bittet for hesten. Ein må kanskje
trekkje ut ulvetennene, som er som jekslane våre.
Elles blir dei vaksinerte ein gong i året.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 15
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Pil, nummer 8, i løp på Bergen Travbane. Kusken er Øyvind Austevoll, den faste kusken til Halvard. Foto Iver Bunes
Det er dyreklinikk på travbanene. Dyrlegane følgjer
med på hestane under oppvarminga før løpa, og set
grenser for om hesten får vera med eller ikkje. Er
hesten halt eller har ein dårlig muskel, kan dyrlegen
trekkje hesten frå løpslista. Hesteeigaren må og bevise
at hesten har fulgt vaksinasjonssprogram. Hestane har
ein chip i nakken, og denne skanner dei før aller
fyrste løp, og kanskje og på ein ny bane. Dette er for å
vera sikker på at det er rett hest som er teke med til
løpet. Passet må kanskje og framvisast. Passet viser
alle data på hesten.
-Har du ein god historie med traverane dine?
-Den fyrste sommaren Roy skulle passe hestane våre
når vi var på ferie ei veke..
Som lønn sa vi dei skulle få dei premiane dei
eventuelt kunne vinne i løp dei var med på medan vi
var på ferie.
Pia og Pil sprang inn 16.000 kroner den veka! Det
syntest vi var veldig kjekt!
Elles er det veldig kjekt å høyra og sjå forholdet
mellom hestane. Dei knegger til kvarandre når nokon
har vore på løp og kjem heim til dei andre. Det gjer
dei og når dei høyrer lyden av bilen vår når vi kjem
heim. Dei kjem springande mot oss når vi kjem til dei.
Ein gong tok vi med ein hest som reisekamerat til Pia,
for ho likte ikkje så godt å reise i vogn. Det gjorde
henne mykje meir roleg. Det er tydeleg at dei set pris
på selskap frå kvarandre.
Våre hestar er kaldblods. På kaldblodshestar er det
nesten alltid norske namn. Engelske namn vert brukt
på varmblodshestar.
Det er forresten mange morosame namn. Vi såg i eit
travprogram og fann blant anna desse:
Tompengpung, selbusokken, finfyr, flismaya, jentami,
grevinna, friskus, tre glade gutter.
Dette viser at folk har det moro med hestesporten,
seier Halvard og Gudrun.
DIN LOKALE LEVERANDØR
TELEFON 53 48 61 01
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 16
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Jenta med dei mange jarn i elden
Tekst og foto: Ola Matti Mathisen
Ingebjørg spelar på piano
Fyrste gongen eg traff Ingebjørg
Haugland , som no er 15, var for
rundt rekna 5 år sidan. Då spela ho
piano under ein kulturskulekonsert i
Helgheim. Sidan har eg møtt denne
jenta i minst like mange rollar som
det går fram av bileta i denne
reportasjen og konklusjonen tar eg
allereie no: Det er heilt utruleg at ho
får tid til alt.
Over kjøkenbordet på Haugland seier mor Svanhild at
Ingebjørg alltid har vore interessert i så mangt. Sjølv
gjer ho ein freistnad på bortforklaring: - Eg er ikkje så
god i nåke, eg er berre med på det.
Kven er ho så eigentleg, den alltid blide jenta? 22.
mars blir ho 16. Ho er dotter av Lars og Svanhild og
har vakse opp og bur på ein av Hauglandsgardane 3
kilometer oppe i dalen og har tre brør: Øystein på 14,
Johannes på 12 og Torbjørn på snart 6. No går
Ingebjørg i 10. klasse på ungdomsskulen i Rosendal.
Der har ho, seier ho sjølv, ”masse leksar”.
-Dette har vore ein flott stad å vekse opp, seier
Ingebjørg, som er ein kristen og også vil halda fram
med å vera det.
Det betyr til dømes at ho aldri har smaka alkohol og
lovar at ho heller ikkje kjem til å gjera det.
-Kva det betyr å vera ein kristen er det foreldra mine
har lært meg heime heilt sidan eg var liten, seier
Ingebjørg, som eg for stutt tid sidan møtte i ei rolle
også på bedehuset. Då delte ho ut årer i den
tradisjonelle basaren og det plar ho gjera kvart år.
Neste rolle som eg trekk fram er den skrivande
Ingebjørg. På bordet ligg 2 eksemplar av eit blad som
heiter Smånytt og vart utgjeve i 2005 og 2006. Dei har
eit utruleg allsidig stoffutval og handlar mest om det
som skjer på Haugland. Ingebjørg fylgde her opp ein
tradisjon som tantene hennes hadde praktisert 20 år
før.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 17
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Sjølv har Ingebjørg valt å drive utruleg mykje og
allsidig med sport, og ikkje forstår eg at ho får tid
til alle aktivitetane.
Det starta med fotballtrening på Heio då ho var 8
år og sidan har ho vorte stadig flinkare til toppen
vart nådd med 6 mål for Rosendalslaget i august.
Det rangerar ho som det sportslege høgdepunktet
sitt så langt.
Men ho er også svært glad i å gå på ski og ho
hugsar faktisk at ho og dei andre ungane køyrde
på bakkane då ho neppe var meir enn 5.
-Men eg trena ikkje på ski og var alltid sist,
minnast Ingebjørg. No er ho ikkje det lenger og
kan ikkje berømma Pål og Kathrine Haugland
sterkt nok for alt dei har gjort for å halda oppe og
utvikla skimiljøet blant dei unge på Haugland.
Men ho beklagar at relativt få er med både i ski
og friidrett.
Når det gjeld det siste har ho aldri trent
skikkeleg, men for få veker sidan plukka ho med
seg gull i krinsmeisterskapen i 6 disiplinar – kule,
800 meter, diskos, lengde, høgde og 60 meter. Ho
skynder seg med å leggja til at ho var åleine i dei
fleste av øvingane, men også tresteg og slegge
har ho freista.
Ingebjørg som avisredaktør
Ho vil gjerne at eg skal sitera denne stuttrapporten om livet
på garden: ”Bonden fornyar seg i floren. Torbjørn trimmar
”Ingle” mange gonger til dagen med springing i stova.
Stova er forresten blitt til gymsal og det går fotballkamp der
kvar kveld. Mammo får ikkje ny stove, for ungane likar ho
betre slik ho er no!”.
Og i eit dikt som heiter Ulvenosa avslører Ingebjørg også
sitt nære tilhøve til naturen rundt henne. Ho har alltid vore
ein ivrig turgåar og skriv slik:
Snø på toppen
Langt å gå
Bratte berg
Og masse stein
Lite sol
Og såre bein
Ved sida av Smånytt ligg Under Nuten, bladet som elevane
ved ungdomsskulen i Rosendal har utgjeve for stutt tid
sidan. Leiaren munner ut i ei oppmoding til dei unge om å
vise mot og ta eigne val.
Når det så gjeld den musikalske utfaldinga har
Ingebjørg til nå gått 5 år på Kulturskulen – først i
Uskedalen og så i Rosendal. Då ho starta hadde
ho allereie øvd med mor ein god del og kunne
notane.
Ho spela også ei tid kornett i skulekorpset, men
kutta det ut med ei grunngjeving som var uvanleg
for henne: - Ein kan ikkje få tid til alt.
Men pianospelet aktar ho å halda fram med.
Men kva vil så Ingebjørg bli når ho blir stor? De
kan ho førebels ikkje gje noko skikkeleg svar på,
for det er eit problematisk val. Det einaste ho
veit er at det blir ållmennfag ved KVV frå
hausten.
Men ein ting er ho viss på: Det er fint å bu i
Uskedalen!
-Her har vi det meste, seier jenta med dei mange
jarn i elden.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 18
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
INGEBJØRG I 10 ROLLAR
Til venstre:
Ingebjørg på
friidrett
Til høgre:
Ingebjørg kosar
med lam
Ingebjørg spring
Åkraløpet, ho er nr. 13.
Ingebjørg spelar i Norway Cup. Dei andre uskedelingane
er Kathrine Yri Røssland, Marte Guddal Zimmer og Kari
Bråtun.
Ingebjørg er fotballdommar
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 19
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Til venstre:
Ingebjørg
kastar kule
Til høgre:
Ingebjørg sel
årer
Ingebjørg er stafettmeister saman med
Kari Bråtun og Kathrine Yri Røssland.
Til venstre:
Ingebjørg
køyrer på eitt
hjul.
Til høgre:
Ingebjørg går
på ski.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 20
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Husmannsplassen Øredalen, Herborgstova og
segna om Trollkalven
Tekst og foto: Kristian Olav Bringedal
Herborgstova er i dag stabbur på Sanden. Eigar, Torfinn Myklebust, syner her fram Herborgstova
Øredalen er ein velkjend plass på
Skorpo.
Stor skog og mykje vegetasjon gjer
at ingen kan sjå plassen.
Vi tek turen gjennom tunet til
Johannes Hauge, også kalla Oppe i
Skorpo, og finn den gamle
gangvegen fram til Øredalen.
Målet med turen er å finna hustufta
til Herborgstova og seinare finna
stova att som stabbur på Sanden, på
bruk 14 på Myklebust der Torfinn
Myklebust bur i dag.
Husmannsplassen Øredalen
Husmannsplassen Øredalen ligg vest for det gamle
Skorpetunet.
Namnet kjem av leiga for plassen.
Anders Olsson Helvik og Herborg Knutsdotter
Myklebust festar Øredalen i 1820.
Dei fekk tre born, men berre ei dotter, Herborg, lever
opp.
Anders døyr alt i 1848 og kona flyttar med dottera då
ho gifter seg med Gjert Gjertsson og festar
Steinaneset.
Øredalen er med dette lagt øyde.
Det kjem nye folk i Steinaneset og husmannsenkja
Herborg flyttar truleg attende til Øredalen for ei tid.
Då ho ikkje klarar seg åleine, flyttar Bertel B.
Myklebust Herborgstova over til Sanden der Herborg
får tilsyn og stell til ho døyr.
Torfinn Mykelbust fortel at stova stod nord for tunet i
dag, på andre sida av bygdavegen som førte fram til
nausta og kaiane på Sanden.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 21
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Grunnmuren til Herborgstova
er godt synleg og i god stand.
Segna om Trollkalven er henta
frå kjellaren på stovehuset.
Herborgstova vert seinare flytta og er i dag
stabbur i tunet.
Segna om Trollkalven i Øredalen.
Ein fattigmann i Øredalen er så redd for troll
at han har ei eiga trollklubbe.
Ei natt vert det eit fælande bråk i kjellaren, der
den einaste kua dei har, heldt hus. Mannen er
viss på at det er troll på ferde. Han finn
klubba.
I kjellarmyrke kjem han borti noko sleipt og
vått som rører på seg. Dermed vert han så
fælen at han slår frå seg med klubba alt han
vinn.
Oppe i stova fortel mannen kona si om
hendinga.
-Nei, og nei. Du har vel ikkje slege kalven i
hel, sa kjerringa fortvila.
-Eg visste ikkje at kua skulle ha kalv, sa
mannen – Har ho vore ute og floge ?
Då morgonen kjem og det vert lyst, vågar dei
seg ned i kjellaren.
Då finn dei kalven ihelslegen.
Denne segna er ei av fleire segner frå Skorpo.
Av andre segner nemner vi: Segna om
Horkareskoro og segna om Skorpetrollet
Vegen fram til husmannsplassen.
Kjelder:
- Kvinnherad 3: Gards- og ættesoga
- Ørnulf Hodne: Mystiske steder i Norge
- Kvinnheringen 13. okt 2000
- Johannes Hauge
- Oskar Langballe
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 22
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Juleoppgåver frå redaksjonen!
Svar på oppgåvene kan du finna på uskedalen.no den 23. desember.
Kryssord 1
1
1. Snurre ….
2. Viss du slår deg i hovudet, kan du få ein
…
3. Mange tek ein middags…
4. Eit traktormerke
5. Eit måltid
6. Noko som er uhøflig å gjera
7. Musikkinstrument
2
3
4
5
6
7
Kryssord 2
1
1. RETT ELLER.,,…..
2. Lett eller..
3. Er trufaste mot kvarandre
2
3
4. …daler ned i skjul
5. …. Robin
4
5
Stokk om på bokstavane og finn kjente lokale stadnamn
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
ONSLESJ
LJØDNFEBLAS
RSEKONS
HUØDGAN
ALRNEOSD
SSUNEH
GSBENOS
ERKTÅU
VKEIIDS
ÅVUNOALS
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 23
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Uskedalsposten sin pepparkakehuskonkurranse
Kven lagar det finaste huset av
pepperkakedeig?
Alt på huset må vera etande. Fritt når det
gjelder arkitektur.
Bilete av pepparkakehuset må sendast til
epost: [email protected] innan
20. desember.
Bilete av vinnarhuset blir lagt ut på
uskedalen.no den 23. desember 2010.
Premie: Uskedalposten-drikkeflaske.
Bursdagshelsingar!
MARIUS
Gratulera med 12års dagen din,den 28.12.10.
Kjempegla i deg.
12 klemmar frå mamma,pappa og dine 2 søsken,
som du er so gla i,Sander og Iselin.
Helsing Laila Jensen.Trondheim.
Signe Karine Koløy
Verdas beste vetlesyster fyller 1 år 12.desember:-)
Storebror på 2 år helsar masse og syns da er veldig stas med "ninge",som han
kallar ho.
Mamma og pappa sender også mange gode klemmar til go`jento si som er blitt så
stor:-) "
Renate Koløy
Helsing til dei som på Kolltun bur og tett opp under jul, nesten feirer dag
i lag.
Gratulere med den 17.12 og 22.12. Brit Tove og Hans Gustav.
Oss på Sokna.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 24
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kva likar du best å lese i Uskedalsposten?
Er det noko du saknar i Uskedalsposten?
Else Naasen
Leon Gundersen
- Det er kjekt å lesa om hendingar frå ”gamle dagar”.
Og det er kjekt å lesa om det ungdommane driv med
no.
- Eg likar godt å lesa stykker frå ” gamal tid” , då eg
ikkje er oppvaksen i Uskedalen. Får med meg
historien til Uskedalen på denne måten.
- Eg synest de har ei fin blanding.
Hadde vore kjekt å visst meir om kva de driv med på
Hobbyklubben, blant anna kva handarbeid de har.
- Kanskje fleire portrettintervju. Intervjuet med
Sigvald Eik var veldig kjekt og interessant å lesa.
Kari Kolltveit
Brit Tove Mussland
-Historisk stoff, møte med folk i Uskedalen, og
hendingar frå Uskedalen i dag.
- Eg likar å lese om dagens Uskedalen/uskedelingar,
aktivitetar i bygda og reiseskildringar t.d., og likar
godt også historisk stoff.
- Synest Uskedalsposten er både variert og innhaldsrik
og kan ikkje koma på noko spesielt eg savnar.
- Ikkje noko eg kjem på.
Flott med Hobbyklubben og dei unge
redaksjonsmedlemene.
All ære til alle dei dyktige medarbeidarane i bladet,
både unge og ikkje fullt så unge.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 25
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Sjømat ein god juletradisjon?
Av Marit Hjønnevåg
Foto: Jørn Haudemann-Andersen/NRK
Sjømat har solide tradisjonar på
nordmenns bord i jula. Gravlaks er kjent
helt frå middelalderen. Lutefisken er
nevnt i norsk litteratur allerede i 1555,
men skal ha sitt opphav i vikingtiden.
Boknafisk er populær på Vestlandet og i
Nord-Norge, ei gammel form for
tørrfisk. Kveite er for mange sjølve
julefisken, og den kan finnast som motiv
i helleristninger.
Ein kan nesten forundra seg over at det
er nok til alle, når så mykje som 95
prosent av all norsk sjømat går til
eksport.
Faktisk har 45 % av oss torsk på middagsbordet i jula.
Kveite er eit sikkert julevalg. Det er fisken for dei store
anledningar. Kveite har vore ein del av norske
mattradisjoner i meir enn tusen år.
Kveite blei rekna som ein heilag fisk, og frå gamalt av
var det eit teikn på lykke å få ein slik fisk på kroken.
20 % bruker kveite i løpet av jula.
Sild høyrer med i jula. Sild er full av gode
fettstoffer og kan brukast i det uendelege.
Laks og aure er også gode alternativ, og blir brukt meir
og meir, faktisk 50 % av oss vel dette som middag eller
pålegg i løpet av julehelga. Mykje brukt er kokt, steikt,
foliebakt, varmrøykt, kaldrøykt og grava.
Og sjølvsagt lutefisk høyrer med. 32 % av alle nordmenn
ha minst ein lutefiskmiddag i løpet av jula.
I desember et vi meir enn ein million kilo meir fisk
enn ellers i året, så mykje som 82 % av oss et fisk
til middag minst ein gong i jula.
Lutefisken forklarar mykje, men det er ein heilt klar
trend at vi et meir sjømat til jul enn tidlegare.
Kva sjømat et vi?
Langs kysten er det vanleg å eta torsk på julaftan,
men stadig fleire over heile landet et den også
seinare i jula.
Foto: Åge Hojem
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 26
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rot med geografiske namn og lagsnamn
Tekst og foto: Torfinn Myklebust.
Det er greitt at vi i daglegtalen seier "Skulebrua". Men vi skal skriva Uskedal
Bru. Tide og andre sviktar her også med namnskrivinga.
Namnet på kyrkja i Uskedalen er
Uskedal kyrkje, og ikkje noko anna.
På plakttavla står det altså feil:
Uskedalen kyrkje. Det rette er
Uskedal kyrkje, som det
står på ein plakat inni tavla.
Heiter det Uskedalen Bru eller Uskedal
Bru? Tanken slo meg då eg såg namneskilt
i bussane til Tide med namn på stadene
ein kjem til/passerer. Der stod det
Uskedalen Bru. På brua frå 1936 står det
Uskedal Bru, og det er vel det som vert
sagt i Uskedalen, dersom vi ikkje brukar
namnet "Skulebrua".
Josnes. Det same på nettstaden finn.no/kart. Det rette
skal vel vera Ljosnes? På finn.no/kart står det
også Døsland og Fet, medan vi brukar Døssland og
Fedt. Og Kjærland og Kjerland er blanda.
Dette med blanding av Uskedalen og Uskedal går
igjen både på kart og i omtalar. Til dømes står det
utanfor kyrkjeporten Uskedalen kyrkje, medan det
gamle alltid har vore Uskedal kyrkje. I NAF si vegbok
står det også Uskedalen kyrkje. I nettstaden Wikipedia
er både Uskedal kirke, Uskedalen kirke og Uskedalen
kyrkje omtala i same stykket. På plakatar i
oppslagsboksen utanfor kyrkja er Uskedal kyrkje
brukt nokre få centimeter frå der det står Uskedalen
kyrkje.
På enkelte kart står det Solfjellet og Tverrfjellet, men
heldigvis ikkje Englafjellet. Dei to første her skal
sjølvsagt ikkje ha bunden formending.
finn.no/kart skriv Hjartaklett og Svidhaug, men er det
slik uttale i daglegtalen vår?
Kva er så namnet på bygda? Posten brukar Uskedalen
i bunden form. I Vegboka vert sentrum nemnt som
Uskedal, medan på sjølve dalen står det Uskedalen.
Nettstaden wikipedia.no seier at Uskedalen og
Uskedal vert brukt om einannan. Derimot skriv
google.no berre Uskedalen, og vermeldinga yr.no
Uskedalen om tettstaden og der kyrkja er, og Uskedal
i samband med brua. Derimot brukar yr.no Uskedalen
om sjølve vermeldinga.
I enkelte kommunale samanhengar har det stått
Fjella
På omtrent alle kart og omtalar er det Mannen som
vert brukt; godt forklart i Arne Stulands
"Kvinnherad", medan nokre få brukar
Manen. finn.no/kart brukar Mannen. .
I NAF si vegbok står det på kartet Ulvanoso, medan
på det nye kartet av Hordaland på gamleskuleplassen
er Ulvanosa brukt. Ulvanosi skal også vera brukt.
finn.no/kart brukar også Ulvanosa, og Cappelen
Ulvanåso. Kva er rett? I alle høve skal namnet skrivast
i bunden form. Det skal også vera slik med namnet
Mannen.
I-form prøvde enkelte i kommunestyret å innføra på
Folgefonna, altså Folgefonni, då namnesaka for ein
god del år sidan var oppe til uttale.
Gjermundshamn er rette namnet på ferjestaden på
Nordsida, medan ei glup sjel i Vegvesenet har greidd
å få det til Gjermundshavn på vegskilt.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 27
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Det heiter Uskedal Båtlag og Uskedal
Båthamn. På tavla er det blanding.
Nokon prøver seg med bunden for, men det rette
som skal seiast og skrivast er Uskedal Bedehus.
Tide
I Tide sitt rutehefte for ferjer og snøggbåtar er Kvanndal
brukt, men på eit kart i same heftet står det Kvandal som
namn på same staden. Det brukar også Veiboken, finn.no
og posten. Statens Kartverk godkjende Kvanndal i 1966.
Merkeleg er det også at enkelte, også nynorskfolk
og bygdeungdommar, seier Trondhjem, medan det rette
er Trondheim. OL-meisteren i skiskyting Emil Hegle
Svendsen er frå Trondheim, men startar for laget
Trondhjems Skiskyttere.
Posten skriv Herøysundet. På mange kart og vegskilt er
namnet Herøysund brukt. Cappelens kart brukar derimot
Herøysundet, som postvesenet. I ruteheftet til Skyss står
det Herøysund.
Mange i Herøysundet skriv etternamnet sitt Helvik,
medan den førnemnte Tidebussen brukar Hellvik og det
står på mange kart, mellom anna på Cappelenskart og
Statens Kartverk; altså her også ei blanding av enkel- og
dobbelkonsonant.
I Mauranger har vi Sunndal, eller er det Sundal? Begge
deler er brukt. Cappelen brukar Sundal. Tide skriv både
Sundal og Sunndal i same ruteheftet.
Det heiter Uskedal Ungdomslag og har vel hatt det namnet
sidan skipinga hausten 1888.
Lagsnamn
I Uskedalen har enkelte vanskar med å bruka det rette
namnet på lag og enkelt anna, til dømes heiter det
Uskedal Ungdomslag, Uskedal Bedehus, Uskedal
Idrettslag, Uskedal kyrkje, Uskedal Båtlag, Uskedalen
Utvikling, uskedalen.no, Uskedal
Trelastlager, Uskedal Vassverk, Uskedal
Skulemusikk, Uskedal Helselag, Uskedal
Indremisjon.
På oppslagstavla på gamleskuleplassen
kjem blandinga klart fram. Her står det øverst på
plakatkassen til elveigarlaget Uskedalen Grunn og
Elveeigarlag, medan det på eit brevark nokre
centimeter under står Uskedal Grunn og
Elveeigarlag. Noko liknande står det om Uskedal
Båtlag: Uskedalen Båtlag på oppslagstavla, medan
det på ein plakat i kassen står det rette: Uskedal
Båtlag.
Uskedalen Ungdomslag står det øverst. Det rette er
Uskedal Ungdomslag. I Uskedalen er det vel ikkje
så mange fleire enn Uskedalen Utvikling som
brukar den bundne forma -en i hankjønn. Det er
namnet, men det burde vel helst heitt Uskedal
Utvikling.
Kven er ansvarlege for plakattavla, gjeve
opplysningar om lagsnamna og skrive namna?
Eigne Vegvesenreglar
Tidlegare heitte det Uskedal skule, men kven som
har omdøypt det til Uskedalen oppvekstsenter, veit
ikkje eg. Truleg er det rådmannen som har innført
bunden form -en.
Mange hotell i Norge brukar det engelske ordet
hotel - med ein l. Det gjeld Husnes Hotel og
Rosendal Fjordhotel, men Vegvesenet synest ikkje å
bry seg om det. På skilta deira står det Husnes
Hotell og Rosendal Fjordhotell. Slik kan tydelegvis
ei statsmakt gjera.
Enkelt skal det ikkje vera, men konklusjonen etter
dette er likevel at ein bør vera nøyen med korleis
geografiske namn og namn på personar og lag skal
skrivast. Vi skal ikkje gjera som vi vil, men prøva å
skriva "døypenamnet"!!
Reaksjonar, kommentarar og meiningar om kva som
er rett på dei enkelte namn, kan skrivast i
uskedalen.no.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 28
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Minner frå krigsjula:
Pynt av farga papir og musikk frå Skårhaug
Tekst og foto: Ola Matti Mathisen
Når det gjeld Uskedal Musikklag,
som forresten vart stifta i 1936, la
det ikkje ned arbeidet slik mange
musikklag gjorde då krigen kom 4
år seinare. Det heldt fram med
regelmessige øvingar i Helgheim
og spelte på ulike festar rundt i
bygda - særleg på julefestar og
årsfestene til Samyrkelaget og
Mjølkelaget. Det vart nytta
blendingsgardiner under øvingane.
Eit fast innslag i krigsåra var at
musikklaget spelte på juleafta i
Skårhaug då jula vart ringt inn. I
styggvær søkte dei ly i hytta til
Jacobine Haugland og let
julesongane tona ut over bygda
derifrå.
Men det meste av det hektiske og
tradisjonelle festlivet i jule- og
nyårshelga som var på
programmet både før og etter
krigen vart ikkje avvikla under
okkupasjonen.
Bjørgulv Eik har teke vare på eit spesielt krigsminne – rasjoneringskorta.
Å feira jul i eit okkupert land har sine sider og Bjørgulv
Eik (78) minnast korleis det arta seg. På mange måtar var
det nok ei heller dyster oppleving. Men dei fann fram til
brukbare løysingar den gongen og. Bjørgulv hugsar til
dømes at dei utstyrte treet med pynt av farga papir som dei
laga i skulen og at musikklaget spela frå Skårhaug på
sjølvaste Kvelden - som i fredelegare tider.
Før krigen var minst 5 festar fast
på programmet: Losjen og
fråhaldslaget i lag i Bedehuset 2.
Juledag, ungdomslaget i Helgheim
5. dag jul, Indremisjonen 1.
nyårsdag, fest i Vonheim oppe i
dalen og dansefest på nyårsafta.
Desse vart ikkje arrangert i
krigsåra, men det vart ein fest og
det var barnefesten i skulen 3.
juledag. Det vart trongt der og dei
flytta til bedehuset og Helgheim,
men dei var i kjellaren og øvde inn
songane medan dei gjekk rundt
pipa, hugsar Bjørgulv.
Under dessse festane vart det
vanlege programmet avvikla, ikkje
minst med diktlesing . Lærarane
Johan og Anna Omvik spela ein
sentral rolle.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 29
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Fridomen er atter eit faktum –musikklaget går i spissen for folketoget til Kjærland på fredsdagen. (Foto. 50-årssoga til
musikklaget)
Det var ikkje berre blending under krigen, også
straumforsyninga var skral. Det kom ikkje minst av at
verket i Muradalen hadde vorte øydelagt av storflaum
i 1940 og at dei difor satsa på straum frå Valen til
verket i Kjærlandslia vart sett i drift. Men Valenforsyninga var strengt rasjonert, kvar heim hadde
berre 100 watt til disposisjon. Hvis ein kom over
denne grensa vart vippa utløyst. Og i fjøset måtte dei
sjølvsagt ha med seg lampe.
Ein fast post på programmet var også baking av
melkekaker og potetkaker, som måtte gå føre seg
dagen før julafta for at dei skulle vera ferske.
- Og så vart det vel slakta ?
- Vi hadde ofte 2 grisar og eg fekk vera med under
slaktinga, mellom anna med å skrapa bust og halda
griserumpa.
Det var eit høgdepunkt i juleførebuingane som vi
sjølvsagt heldt fram med også etter krigen.
Bjørgulv fortel om ei rolig og stille julefeiring i
heimen hans. Dei var berre 3 i familien og dermed for
få til å gå rundt treet. Heller ikkje var det så flust med
gåver, men Bjørgulv minnast at han av to
familiemedlemer fekk eit årsabonnement på Norsk
Barneblad som den gongen kosta 4 kroner og 80 øre.
-Og så fekk eg ein gong eit spel - det var Monopol.
Bøker og fargeblyanter var også ein vanlig gåve. For
ikkje å nemna strikka ting som var eit naturleg resultat
av sauehaldet – til dømes sokkar, luer og vottar.
- Kva med baking til jul i krigstida?
- Det var ikkje minst viktig å bake kjeks. Men vi
hadde ikkje straum og elektrisk komfyr og etter
mjølkinga fekk eg vera med mor og nabokona til to av
bakarane i bygda - Odden på Neset og Sætren - for å
steika kjeksen på vedomn. Då vi var der hugsar eg
bakarane kom for å setta ny deig for neste dag.
GOD JUL OG GODT NYTTÅR
Rimeleg overnatting og frukost i ein lun og koseleg
atmosfære, finn du sentralt i Uskedal sentrum.
Ope heile året.
Nausthaugen 1, 5463 Uskedalen
Tlf.: 53 48 60 39 – Mobil: 90 08 41 36 – Fax: 53 47 74 88
www.uskedalen.no/Solheim
email: [email protected]
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 30
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Børsdalsnissane
AV: Veslemøy
Haugland, Hilde Legland, Solveig Haugland og Ingvill E. Myklebust
Vi var heime hos Margot og intervjua henna.
Mange som har gått stien inn
skogen til Kalkestasjonen i
Børsdalen, har nok sett nissane
som står under ei rot like ved
stien. Dette ville vi i
Uskedalsposten finne meir ut om.
Difor tok vi kontakt med Margot
Haugland. Nokon har fortalt oss at
ho hadde ein finger med i spelet
her.
-Kven var det som fant på dette ?
-Det var meg, seier Margot, og så var Hilmar med
og fann hus slik at dei skulle klare seg ute.
Det fyrste vi fann var ein pinne som hadde ei kule
på toppen. Den skulle hatt sjal på seg, tenkte eg.
Dette var hausten 2005. Eg syntest det var litt lite
med berre eit sjal, så før jul satte eg eit skjørt på
pinnen. Solveig Haugland, ein av journalistane i
Uskedalsposten, var med og satte ein nisse attmed.
Pinnen brotna, og eg og Hilmar ville finna nytt hus. Vi
byrja å leite, Hilmar fann huset under rota, og vi kallar
plassen Husmannsplassen. Den eine figuren som er i
skogen no heiter Signe Bolette, etter Torunn og Inger.
Torunn og Inger har sin daglege visitt inn og ser til at
alt står bra til. Det ser vi og i boka som ligg ved
Kalkestasjonen. Figurane har fortsatt dei same kleda,
men mannen i huset har fått ny skjorte. Men, dei har
to sett med kler. Eit sommarsett og eit vintersett. Elles
er Hilmar snikkaren deira, og han har ordna litt på
vegger og tak.
Vi syntest ikkje dei kunne stå åleine, så vi fann
Børsdalsbesten. Han kjem frå Børsdalen..
Trefiguren, Reveenka, som no står i huset på
Husmannsplassen fekk eg hos syskenbarnet mitt. Den
er på besøk på Husmannsplassen. Men, den har vore
heime og fått litt stell og tørka seg litt, og er nå klar
for å kome seg ut igjen.
Til påske kjem det ofte fuglar, kor dei kjem frå veit vi
ikkje..
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 31
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Pinnen med kula på toppen er fult påkledd.
Signe Bolette og mannen i sommarkleda sine. Bær har dei
vore og plukka og fått i bøtta si.
Signe Bolette og mannen har vinterkleda på seg, og har besøk av Reveenka.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 32
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Alle dei unge journalistane samla foran huset ved stien inn til Kalkestasjonen ein fin haustdag.
-Kva tid bytter de kler?
-Eg byter kler når vi snur klokka.
No står dei der med God tur skiltet sitt og helsar alle
som går forbi.
-Kva tid begynte de med dette?
-Hausten 2005.
Ungane legg elles merke til alle detaljane, og kosar
seg med figurane. “Du har gløymt bøtta!”, var det
ein liten gut som sa til meg ein gong. Vi ser at det er
mange som har vore og gått rundt huset.
-Kvifor gjer de dette?
-Det var eit godt spørsmål. Det er eit blikkfang både
for borna og dei vaksne. For ungane er det eit mål
for turen, og vi må aldri bli for vaksne til å kosa oss
med slik moro.
Det er noko som friskar opp i kvardagen.
Husmannsplassen er eit mål for oss og, og vi kosar
oss mykje med det vi og. Viss det kan glede andre,
er det berre kjekt!
Vi pleier alltid å snakka med dei når vi kjem. Det
trur eg at dei likar. Dei står alltid der og ventar på
oss.
Vi har merka at mange andre og likar å bruke
fantasien sin når dei er i naturen. Vi har sett at det
kjem opp andre figurar og når det nærmar seg jul.
-Kva komentarar har de fått?
-Viss vi treff nokre med born, så seier dei at dei har
hatt plassen som mål. Det var ikkje så lett å få dei
med, men no har vi figurane som gjer det meir
spennande å gå.
-Blir det fleire i familien?
-Veit ikkje om nokon enno. Trur ikkje det. Men det
hadde vore kjekt viss det kom nokre figurar på
besøk til spesielle høgtider igjennom året.
-Kan du fortelja oss vegen?
-Ja, det er 2 veier. Gjennom skogen inn til
Kalkestasjonen eller frå Kalkestasjonen og ned i
skogen. Du går av vegen nesten inne ved
Kalkestasjonen, der stien går ned i skogen. På stien
må vi passere 2 bekker viss vi startar frå
Kalkestasjonen. Andre vegen kan vi gå frå
Kaffihola og over hellebrua og svingar inn til høgre
på traktorvegen.- Gå denne til endes og så inn i
skogen og følg stien der.
Det er sikkert enklast å gå frå Kalkestasjonen og
ned på stien der, seier Margot og Hilmar. Dei
ynskjer god tur til alle som vil ta den fine turen!
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 33
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
…..med klær fra
Julematen frå havet blir levert til
alle butikkar i Kvinnherad av:
Sverre Myklebust Maskinstasjon AS
5463 Uskedalen
Graving ● Sprenging ● Boring ●
Masseflytting
Mobil 913 45 035
E-mail [email protected]
JULEBUA I USKEDALEN
SPEKEMAT - KJØTTPØLSER
SYLTEFLESK – BACON
Friheim - 5463 Uskedalen
Telefon 53 47 63 11
Her finn du mykje nytt og fint : Englar, nissar,
sølvpynt mm. Juledukar, løparar, puter og
pyntehandkle. Bodert juleduk 180x130, kr. 395,-.
Fått inn mykje fint i krus og koppar m/julemotiv,
inkl. flotte esker. Har fått inn att kvit hekleduk
220x160, kr. 275,Krambua ope: mån., ons. og tors. 10.30-17.00.
Fre. 10.30-17.30, Laurd. 10.30-16.00. Tysd. stengt.
Tlf. 53 48 63 46 / 48 02 16 29
HUSNES STORSENTER - Tlf. 53 47 16 08
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 34
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Etikettar, logo og brevark frå hermetikktida
i Beinavikjo
Av: Kristian Olav Bringedal
Ein konvolutt som fortel det mest om verksemda til pioneren Ivar Arnesen
Dette er den andre artikkelen i ein serie
om handel og hermetikkindustri i
Beinavikjo. No gjeld det etikettar, logoar
og firmamerke på brevark.
Det lokale omgrepet på hermetikketikettar
i brislingbyen Stavanger er "iddisar". Ein
ekte siddis seier iddikett som så vert til
iddis.
På ein plansje i hermetikkmuseet les vi:
”Iddisar - berre for siddisar”.
Definisjon
Folkeleg sagt er ein hermetikketikett eit sildemerke
eller varemerke på hermetikkboksen som fortel noko
om innhaldet og produsenten.
I byrjinga var merka festa på kanten av boksen.
Seinare kom merke på lokket.
Vakkert utforma sildemerke er eit verkemiddel ein tek
i bruk for å marknadsføra fiskehermetikk frå byrjinga
av 1900 talet. Skaparane er ei stor ukjend og lite
påakta handverk- og kunstnargruppe. Ein ekte etikett
på hermetikkboksane har ein storleik på om lag 7,5 x
10,5 cm.
Omgrepet er her avgrensa til fisksehermetikk, ikkje
kjøt og frukt.
Registrerte sildemerke 1892 – 1930
Varemerka frå hermetikkindustrien vert registrerte hos
Styret for det Industrielle rettsvern i Oslo. Sildemerka
vert delt inn i to grupper:
1.
Figurmerke: Her er figuren det mest sentrale
og desse merka er stabile over lang tid.
2.
Ordmerke: Vert ofte brukt saman med ulike
illustrasjonar og dermed får ein ofte mange variantar
av ordmerke.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 35
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Figurmerke til I. Arnesen godkjent i 1905: Løwe med øx
Eit av mange sildemerke til Concord Canning Co
Ivar Arnesen får godkjent sitt figurmerke i 1905,
Løwe med øx.
Concord Canning Co har sitt figurmerke: Rombe med
bokstavane CC
Valvatne på Sunde har ulike figur- og ordmerke.
Concord si tid i Beinavikjo vert rekna som
gullalderen. Det er god drift med ein arbeidssyrke på
150 personar på det meste.
Thor Myklebust er fabrikkstyrar i denne perioden.
Kort omtale av hermetikkindustrien i
Uskedalen
Hermetikkhistorien i Uskedalen kan reknast til fire
tidsbolkar.
1894 - 1911: Ivar Arnesen & co ( Motivet var Løwe
med øx )
I 1894 byggjer Ivar Arnesen hermetikkfabrikk i
Beinavikjo. Firmaet er grunnlagt alt i 1870. Arnesen
driv handel og handlar mellom anna med ansjos.
Drifta går godt og fabrikken vert utvida to gonger.
Ivar Arnesen er ein pioner på sitt område. Fabrikken
har eit omfattande varespekter med sardiner og ansjos,
hermetisk kjøt som fårikål og kjøtkaker, hermetisk
frukt og seikaker. Ja, til og med krabbe kokt i
eldhuset, vert hermetisert.
1912 - 1927: Concord Canning Co
( Mange motiv, ofte rombe med bokstavane CC )
Arnesen får økonomiske vanskar og sel fabrikken til
Concord Canning Co i 1912. Verksemda vert utvida
med påbygg i søre enden og det vert bygd
arbeidarbustad. Concord har også eigen flåte med
fiskefarty og fraktebåtar.
Historisk motiv, Concord Canning Co
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 36
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Brevark til Concord Canning Co. Her brukar ein figurmerke rombe med bokstavane CCC, godkjent alt 1909
Brevark til A/S Hermetikkfabrikken Hardanger, Bergen Preserving. Den same figuren går at på matfat og bestikk
1933 - 1941: De Forenede
Hermetikkfabrikker A/S - i Bergen
Privatbank si eige ( manglar førebels merke
frå denne perioden )
Concord får vanskar i 1927 og
omorganiserer og slår seg saman med fleire
andre fabrikkar i Bergen og Stavanger i eit
selskap Bergen Privatbank eig.
Dei står for drifta fram til 1941.
Motiva er historiske og nasjonale,- skippermotiv, prins Olav,
dronning, bunadskledde menn- og kvinnemotiv, ulike dyr,
brisling, skip, forfattarar, historiske personar og norsk natur.
Fabrikkane hadde trong for å lansera sine eigne varemerke.
Grossistar og distributørar hadde sine varemerke.
I tidrommet fram til 1930 er det registrert om lag 2500 varemerke
i Noreg.
1941 - 1960: Bergen Preservering A/S Hermetikkfabrikken Hardanger
( her har vi andre synlege minne )
Bergen Preserving overtek og namnet vert:
Hermetikkfabrikken Hardanger
Det er god drift fram til konkurs i 1960.
Nye forsøk på vidare drift lukkast ikkje.
Ein omfattande brann gjer slutt på
hermetikkindustrien i Uskedalen i 1962
Gunnar Flatebø er fabrikkstyrar i perioden
frå 1926 til 1962.
Motiv
Til alle desse periodane finn vi variert utval
av sildemerke.
Mange hermetikkfirma brukte sardineska som figurmerke
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 37
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Prins Olav, fiskaren og Amerikabåten var eit mykje brukt salsfremjande motiv
Samleinteressa
Hermetikketikettar har alltid vore ein viktig del av
barnekulturen. Mange born i Uskedalen hadde
samlingar av sildemerke. Ulike og vakre motiv
stimulerte samleinteressa. Kvaliteten på etikettane var
ofte langt betre enn på bilete elles. Så var det viktig å
byta til seg merke ein ikkje hadde.
Sildemerka på hermetikkboksane og andre synlege
minne frå hermetikkindustrien i Uskedalen er viktig
dokumentasjon frå ei næring som prega bygda frå
slutten på 1800 talet til 1960.
Tek vi ikkje vare på noko av dette, vil ein viktig del
av våre nære historie gå tapt.
Takk til Anne Gurine Bringedal og Rune Holthe for
lån av hermetikketikettar.
Takk til Per Ingebriktsen i hermetikkbustaden
Tippehuset for lån av fat og husreglar med logo.
Kjelder elles:
•
Terje Myklebust
•
Artikkel i BT 4.sept. 1987
•
Ivar Vaage: Sild i boks
•
Arkivmateriale etter Gerhard Flatebø, son til
fabrikkstyrar Gunnar Flatebø
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 38
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Årets julegåve?
Kopp eller
drikkeflaske med
kjente motiv frå
Uskedalen.
Drikkeflaska kan
ein også få laga
med namn på.
Uskedalspostenkopp
Uskedalsposten drikkeflaske
Kr. 110,-
Kr. 125,Uskedalsposten drikkeflaske
med namn
Kr. 175,-
Kopp og
drikkeflaske kan
kjøpast hos:
AFA eller
bestilast på epost:
[email protected]
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 39
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Vi ynskjer alle våre kundar og leverandørar ei riktig god jul og eit godt
nytt år. Vi takkar for alle oppdraga i året som snart er til endes.
Stian Haugland tlf. 95 78 48 08
Tor Ove Haugland 90 51 14 71
Arne Johs. Haugland tlf. 95 78 62 39
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 40
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Noko godt til jul.
AV: Veslemøy
Haugland, Hilde Legland, Solveig Haugland og Ingvill E. Myklebust
Lussekatter
Tjukke kaker/Nordlandskaker
ca 13-15 kaker
Ca 30 stk
150 g smør
5 dl H-mjølk
50 g gjær
1 g safran el ½ ts gurkemeie
150 g sukker
½ ts salt
2 ts kardemomme
ca 13 dl mjøl
4 dl skumma surrmjølk
4 dl sukker
2 dl sirup
3 ts hjortesalt
2 ts natron
2 egg
200 gr smør- smelta
Ca 850 gr mjøl.
Bland det tørre og ha så i resten .
Pensling og pynt:
Deigen kan godt stå litt kjølig til neste dag.
1 samannvispa egg
Kjevle ut med glatt kjevle. Kakene skal vera ca 20 cm
1 dl rosiner
i diameter og ca ½ cm tjukke når du legg dei på takka.
I steikeovnen: 250 grader i ca 5-8 min
På jerntakke med varmestyrke på 1-4, er 2 ein fin
Midt i ovnen
temperatur. Kakene er litt tjukke, så ikkje ha for sterk
varme.
Smelt smør. Tilsett mjølka. Smuldre gjæren i bakebolla Desse er gode med smørkrem mellom eller med
og rør den ut i litt av den lunka mjølkeblandinga. Bland sukker eller brunost på.
i resten av væska. Rør i sukker, salt, kardemomme,
Smørkrem:
safran/gurkemeie og mjøl til deigen er passe fast. La
300 gr meierismør
deigen heve under plast på ein lun stad til dobbel
300 gr melis
størrelse.
2 eggeplommer
Strø litt mjøl på bordet, elt deigen godt. Del deigen i
3 ss kald kaffi.
bitar og trill dei til lange fingertjukke pølser. Form til
Kakene kan godt frysast med smørkrem. Tinar raskt.
ulike lussekatter. Bruk fantasien! Hev dei på
bakebrettet ca 15 min. Pensle dei med piska egg og
pynt med rosiner før du set dei i ovnen. Avkjøl dei
gjerne på rist.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 41
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Riflekjeks til fylte kjeks
Deig:
188 gr smør
250 gr mjøl
82 gr melis
1 egg
Elt deigen saman og set den kjølig eit par timar.
Sprøyt deigen ut i lange stenger med kvern eller
kakesprut med rifletut. Skjær dei opp i
2 ½ -3 cm
lange stenger. Legg på steikeplate. Avkjøl på rist.
Fyll:
50 gr smelta kokosfett
½ plate smelta kokesjokolade
1 egg
2 ss melis
Eller:
½ plate smelta kokosfett blanda med
500 gr melis
Denne kremen kan du sette farge på med
konditorfarge.
Smør fyllet mellom 2 og 2 kjeks.
Lett juledessert :
Himmelsk lapskaus
2 appelsiner
1 banan
2 kiwi
200 gr druer
2 epler
melon eller ananas
Sukkerlake:
2 dl vatn
1 dl sukker
(Du kan evt. Bruke appelsinjuice.) . Lag
sukkerlake av vatn og sukker. Kok det opp og
avkjøl det.
Skrell og skjær frukta opp. Bland alt isaman og
hell laken/juicen over salaten og la den trekke eit
par timar i kjøleskapet. Server med krem,
vaniljesaus eller vaniljeyoughurt
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 42
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
JULEPRESANGAR!
Vi kan laga kopp eller
drikkeflaske med dine
bilder og tekst.
Stort utvalg – div. husflid,
trevarer og uteprodukt!
Mottar bestilling på ved!
Tlf: 53 47 55 00
e-post: [email protected]
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 43
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
KVA SKJER I JULA?
Uskedalen Bedehus
JULEFEST
Desember
1. des. kl. 10.30 - 12.00 Småbarnstreff.
5. des. kl.11.00 Søndagsmøte.
11. des. kl.13.00 -14.30 Laurdagsskule + graut=
sant.
13. des. kl. 19.00 - 20.30 Hobbyklubben har
juleavslutning.
15. des. kl. 10.30 - 12.00 Småbarnstreff.
27.des. kl. 16.00 Julefest for små og store.
FOR SMÅ OG STORE
Kvar onsdag kl. 19.30 Bønemøte i vetlesalen
Uskedal bedehus
Måndag 27. des. kl. 17.00
Av program nemner vi:
• Opptrinn ”Bibelen” av born frå
laurdagsskulen og småbarnstreff.
• Andakt av Birgit Hjelmeland.
• Matøkt og posar til borna.
• Juletregang m.m.
Alle er hjarteleg velkomne.
Uskedalen Kyrkje
JULETREFEST
Grendahuset Vonheim
Tysdag 28. des. kl. 19.00
Tale, juletregang, leikar m.m
Kansje kjem nissen med noko til
borna.
Ta med kaffi og noko å bita i.
12.des kl. 19.00 Julekonsert.
24.des kl. 14.00 Julekveldsgudsteneste.
Redaksjonen:
Hilde Legland (10 år)
Veslemøy Haugland (10 år)
Ingvill E. Myklebust (11 år)
Solveig Haugland (11 år)
Ola Matti Mathisen (leiar)
Tore Mathiesen (leiar)
Britt Torill M. Mathiesen (leiar)
Trykkeri: AFA AS, Uskedalen
Alle er hjarteleg velkomne!
Kontakt:
Hobbyklubben
v/Tore Mathiesen
Muslandsvegen 144, 5463 Uskedalen
Tlf: 53 48 66 24/93 83 94 45
Ola Matti Mathisen
Tlf: 99 37 13 25
E-mail: [email protected]
Utgiver av Uskedalsposten er Hobbyklubben i
Uskedalen som er ein barne- og ungdomsklubb frå
5. kl og oppover. Vi har aktivitetar på bedehuset i
Uskedalen anna kvar mandag frå kl. 19.00 -20.30.
Jula 2010
USKEDALSPOSTEN
Side 44
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Juleevangeliet
I dei dagane lét keisar Augustus lysa ut at det skulle takast manntal over heile verda. Dette
var første gongen dei tok manntal, og det hende medan Kvirinius var landshovding i Syria.
Då fór alle heim, kvar til sin by, og skulle skriva seg i manntalet. Også Josef drog då frå
byen Nasaret i Galilea og opp til Judea, til Davidsbyen, som heiter Betlehem, for han
høyrde til Davids hus og ætt, og skulle skriva seg der saman med Maria, som han var trulova
med. Ho venta då barn. Og medan dei var der, kom tida då ho skulle føda, og ho fekk son
sin, den førstefødde; ho sveipte han og la han i ei krubbe, for dei fann ikkje husrom nokon
stad.
Det var nokre gjetarar der i området som var ute på markene og heldt vakt over flokken sin
om natta. Med eitt stod ein Herrens engel framfor dei, og Herrens herlegdom lyste kringom
dei. Då vart dei gripne av stor redsle. Men engelen sa til dei: «Ver ikkje redde! Sjå, eg
kjem til dykk med bod om ei stor glede, ei glede for heile folket. I dag er det fødd dykk ein
frelsar i Davids by. Han er Messias, Herren. Og det skal de ha til teikn: De skal finna eit
barn som er sveipt og ligg i ei krubbe.» Brått var det ein stor himmelhær saman med
engelen; dei lova Gud og song:
«Ære vere Gud i det høgste, og fred på jorda blant menneske som Gud har glede i!»
Då englane hadde fare tilbake til himmelen, sa gjetarane til kvarandre: «Lat oss gå inn til
Betlehem og sjå dette som har hendt, det som Herren har kunngjort for oss.» Så skunda dei
seg dit og fann Maria og Josef og det vesle barnet som låg i krubba. Då dei fekk sjå det,
fortalde dei alt som hadde vorte sagt dei om dette barnet. Alle som høyrde på, undra seg
over det gjetarane fortalde. Men Maria gøymde alt dette i hjartet sitt og grunda på det. Og
gjetarane vende tilbake. Dei lova og prisa Gud for alt dei hadde høyrt og sett; alt var slik
som det var sagt dei.