Transcript Instrumentalisme en ethiek - Home

Het legalisme voorbij:
gedeelde verantwoordelijkheid
voor belastingen
Prof. Mr. Dr. J.L.M. Gribnau
EUR, 21 juni 2013
Inleiding

Sociologische, morele en ethische kijk op
belastingontwijking
– Wij praten u even bij
– En dat in een halfuurtje …

Legale (maar agressieve) tax planning in het
nieuws
 Gezamenlijke en zelfstandige
verantwoordelijkheid voor belastingstelsel
Zomaar wat quotes
Every tax system is an expression of a country’s basic
values – and its politics [J. Stiglitz]
 All rights presuppose taxpayer funding of effective
supervisory machinery for monitoring and
enforcement [&] depend on the state that is willing to
tax and to spend [Holmes/Sunstein]
 The modern economy would be impossible without
the framework provided by the government supported
by taxes [Murphy/Nagel]
 The subject of every state ought to contribute towards
the support of the government … in proportion to
their respective abilities [Adam Smith]

3
Belastingen, staat, maatschappij

Society is a cooperative venture for mutual advantage
(…) typically marked by a conflict as well as by an
identity of interests (John Rawls)
– Samenwerking


schept afhankelijkheid van anderen (arbeidsdeling)
wederkerige verplichtingen (tot bijdragen)
– Staat heft belastingen slechts als intermediair

Belastingen zijn moreel fenomeen:
– Verdeling van lasten: wie betaalt?
– Verdeling van baten: wie ontvangt?
dus distributie en redistributie van inkomen/vermogen
– Vastleggen fair share in democratisch gelegitimeerde
belastingwet
4
Ontwikkelingen 1

Globalisering
– Maar belastingstelsels bleven nationaal georienteerd
(soevereiniteit)
– Gebrek aan aandacht voor impact op andere stelsels

Enron, Parmalat etc.
– Sarbanes Oaxley: tax belandt in boardroom

NGO’s:
– Tax Justice Network, Somo, ArtUncut etc: vragen aandacht
voor fiscale problematiek ontwikkelingslanden: fair share

OESO / EU/ G8 / G20
– Strijd tegen agressive tax planning
– Action Plan to strengthen fight against tax fraud and tax
evasion
Ontwikkelingen 2

Staten balanceren op wankel koord
 Internationale fiscale concurrentie:
– Belastingstelsel als unique selling point
(soevereiniteit)
– Tax competition is vorm van regulatory
competition
– Gevolg: grotere complexiteit => financial
engineering / aggressive tax planning

Maar ook: bestrijden structuren

Anti-misbruikclausules
Ontwikkelingen 3

Financiële / economische crisis
– Staten hebben geld nodig
– ‘Austerity’: burgers moeten broekriem aantrekken:
– Maar dat geldt niet voor iedereen:
 Fiscale structuren & belastingvlucht in het nieuws:
 Bono/U2, Rolling Stones, Starbucks, Google, Amazon,
Facebook, Apple, Bernard Arnault, Gérard Depardieu &
Koningin Fabiola …etc.
– Publieke verontwaardiging: pay your fucking taxes
 Aggressive tax planning: we’re not accusing of being
illegal, we’re not accusing of being illegal
 Level playing field
Tax planning

Hoge Raad: voordeligste weg kiezen mag
 Belastingontwijking [avoidance]
– Niet roken; dan niet tabaksaccijns betalen
– Hypotheek: ingewikkelde fiscale ‘structuur’

Belastingontduiking [evasion]
– Fraude, zwart geld, etc.

Belastingvlucht
– Naar buitenland verhuizen om fiscale redenen

Duidelijk onderscheid toch? Uhuh, niet meer!!


we’re not accusing of being illegal, we’re not accusing of
being illegal.
Ergo, morele toets verdringt juridisch onderscheid
evasion/avoidance
8
Gedeelde verantwoordelijkheid

belastingen vormen in wezen verplichtingen
– jegens medeburgers/maatschappij waar je (veel) baat bij hebt
– bijdragen is vorm van solidariteit

verantwoordelijkheid ligt niet enkel bij staten/overheid,
is ook zaak van individuele belastingplichtigen
 wetgever dient respect te hebben voor beginselen
 geldt ook belastingplichtige:
– Gelijkheidsbeginsel, draagkrachtbeginsel
– wettelijke verplichtingen zijn onvolmaakte uitdrukking
beginselen (letter vd wet >< geest vd wet)
9

Profijt van staat/ maatschappij
Fiscale incentives/ faciliteiten
– Research & Development
– 30%-regeling

Rechtszekerheid via rulings
 Niet-fiscaal:
– infrastructuur, opleidingsniveau bevolking, talenkennis,
publieke voorzieningen, weinig stakingen,
toegankelijke Belastingdienst (afspraken), etc.
– Bijv. Bancair systeem overeind houden, WW voor
tijdelijk overtollige werknemers

Profiteren, maar bijdragen minimaliseren?
10
Fair share

‘Dat is de wet’ [dus: letter van de wet]
– Klopt verantwoordelijkheid wetgever, maar wetgeving
is imperfect, en mismatches tussen systemen
– Prisonner’s dilemma: staten moeten samenwerken [en
minder concurreren]

Geest, of doel en strekking van de wet
 Dat werkt niet?
 Bepalen fair share is lastig, maar omgekeerd
eerder overeenstemming:
– Wat is zeker geen fair share?
– Verantwoordelijkheid nemen: tax professionals en
MNEs
12
Afronding

Belastingen zijn moreel fenomeen
 Samen in stand houden van maatschappij
waar je niet zonder kunt
 Niet enkel calculerend omgaan met je
bijdrage
 Staten, multinationals, en tax professionals
moeten dialoog aangaan
13