Transcript Civielrechtelijke aspecten en het bitcoin vonnis

BITCOIN ALS GELD
HET VONNIS VAN DE RECHTBANK
OVERIJSSEL
12.6.2014
RECENTE UITLATINGEN IN NL






Juli 2013 – Minister van Financien Dijsselbloem beantwoordt kamervragen over bitcoin
November 2013 – DNB: “DNB niet bij voorbaat negatief over bitcoin”
December 2013 – DNB: “Consumenten dienen bewust te zijn van de risico’s van virtuele
valuta”
December 2013 – AFM: “De wisselkoers van deze valuta schommelt sterk. Dit kan
betekenen dat je in korte tijd veel geld kunt verliezen.”
January 2014 – deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten: “advocaten mogen
zich niet in bitcoin laten betalen”
March 2014 – Minister van veiligheid beantwoordt kamervragen:


“Deelt u de mening dat het nu aan de politiek is te beslissen of deze cryptografische wijze van
betalingsverkeer verboden moet worden, nu blijkt dat dit gelieerd is aan criminele activiteiten?”
Antwoord (verrassend): “Nee. Financiële transacties ten behoeve van criminele activiteiten zijn
niet voorbehouden aan cryptografische betalingsvormen; ook met reguliere valuta en
betalingsvormen vinden criminele activiteiten plaats.”
WAT GEBEURT ER WERELDWIJD?
 Milton Friedman (1999), Nobel Prize Economics: “I think the Internet is going
to be one of the major forces for reducing the role of government. The one
thing that’s missing, but that will soon be developed, is a reliable e-cash.”
 Al Gore: “I’m a big fan of bitcoin, regulation of money supply needs to be
depoliticized.”
 Paul Buchheit (Creator of Gmail): “Bitcoin may be the TCP/IP of money.”
 John Donahoe (Ebay/Paypal): “We’re going to have to integrate digital
currencies in our wallet.”
 Overstock.com: $1.6Mn aan betalingen in bitcoin sinds januari 2014.
 11-6-2014 – Expedia gaat bitcoin accepteren
AANTAL TRANSACTIES
“GEWOON” GELD
Zaak
Vermogensrecht
 De bankbiljetten en munten in je
portemonnee
 Chartaal geld
 Saldo op je bankrekening
 Vertegenwoordigt een vordering
op de bank
 Giraal geld
Als bitcoins iets zijn, zijn het wel computergegevens. Maar zijn
computergegevens zaken of vermogensrechten?
GELD IN DE ZIN VAN HET BW
BW kent geen definitie van geld, maar:
 Boek 6, titel 1, afdeling 11 is van toepassing op de verbintenis tot
betaling van een geldsom, waarbij het aankomt op de waarde van dit
geld als zodanig.
 Dus wel de betaling van een factuur van een advocatenkantoor,
maar niet de koop van een verzameling oude munten vanwege hun
verzamelwaarde.
 Anders gezegd: het gaat om de abstracte vermogenswaarde die
door een geldbedrag wordt belichaamd – Asser-Hartkamp I, nr 505
en 507.
EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS
Rechtbank Overijssel, 14-5-20141
 Gaat om schadevergoeding na ontbinding
 Centrale vraag: is een verplichting tot betaling van bitcoins
een verplichting tot betaling van een geldsom in de zin van
het BW?
1. Rb Overijssel, 14 mei 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667
EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS
Feiten:
A koopt 2.750 van B, voor een bedrag van €22.137,50
A betaalt eerst, namelijk het volledige bedrag
B levert/betaalt slechts BTC 990
Na versturen van ingebrekestelling, wordt de overeenkomst
op 25 oktober 2012 gedeeltelijk ontbonden
 Na ontbinding stijgt de koers van bitcoin
 B voldoet niet aan ongedaanmakingsverplichting




EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS
Gevolgen van de ontbinding:
 Ongedaanmaking (6:271 BW):
 Terugbetaling van €14.168
 Schadevergoeding doordat geen nakoming maar ontbinding
plaatsvindt (6:277 BW)
 Wat is de schade?
 Waardestijging? Tot welk moment dan? Gemiste winst?
SCHADE DOOR KOERSWIJZIGING
VALUTA
6:125
 Artikel 119 laat onverlet het recht van de schuldeiser op
vergoeding van de schade die hij heeft geleden, doordat na
het intreden van het verzuim de koers van het geld tot
betaling waarvan de verbintenis strekt, zich […] heeft
gewijzigd.
 Vereisten:
 Verbintenis tot betaling van een geldsom
 Koerswijziging in het nadeel van de schuldeiser
SOLV Advocaten
Anne Frankstraat
121
1018 BZ
Amsterdam
?
HET VONNIS
ARGUMENTATIE RB OVERIJSSEL
A.
B.
C.
Afdeling 6.1.11 is van toepassing als er sprake is van giraal geld of
chartaal geld
Bitcoin is geen giraal geld
Bitcoin is geen chartaal geld
D.
=> Afdeling 6.1.11 is niet van toepassing op bitcoins
Dit is op zich een logisch geldige redenering, maar het is zeer de
vraag of de redenering ook logisch correct is
A. TOEPASSELIJKHEID 6.1.11 BW
De rechter gaat ervan uit dat er alleen sprake is van een verbintenis tot
betaling van een geldsom, wanneer er sprake is van chartaal of giraal
geld.
Dat is wetshistorisch mogelijk juist, maar toen was bitcoin er nog niet. Een
wetshistorische interpretatie is dus niet de aangewezen
interpretatiemethode.
Beter zou het zijn om de afdeling naar het doel ervan te interpreteren: een
afwijkend regime voor betaling van geld, omdat geld bepaalde
eigenschappen heeft (i.e. een nominale waarde, gebruik als betaalmiddel,
etc).
B. BITCOIN IS GEEN GIRAAL GELD
6:114 BW
 Regelt de girale wijze van voldoening van een geldverbintenis
 “Bestaat in een land waar de betaling moet of mag geschieden ten
name van de schuldenaar een rekening, bestemd voor girale
betaling, dan kan de schuldenaar de verbintenis voldoen door het
verschuldigde bedrag op die rekening te doen bijschrijven, tenzij de
schuldeiser betaling op die rekening geldig heeft uitgesloten.”
B. BITCOIN IS GEEN GIRAAL GELD
“Gebruikers van Bitcoins bewaren hun Bitcoins in digitale portemonnees (‘wallets’), die op het
eerste oog lijken op bank- of girorekeningen. Bij het transactieverkeer van Bitcoins wordt ook
gesproken over rekeningen en bovendien hebben ‘wallets’ ieder een eigen (rekening)nummer.
De ‘wallets’ worden echter niet beheerd door een derde partij, maar door de gebruiker zelf.
Weliswaar kan een gebruiker zijn Bitcoins bewaren in een ‘wallet’ bij een aanbieder van
meerdere (gebundelde) ‘wallets’, maar dat maakt deze aanbieder nog geen giro-instelling als
bedoeld in artikel 6:114 BW. De Bitcoins gaan immers niet over in het vermogen van de
aanbieder van de (gebundelde) ‘wallets’ en er ontstaat geen verbintenisrechtelijke verhouding
tussen de eigenaar van de Bitcoins en de aanbieder van de ‘wallet’. Naar het oordeel van de
rechtbank is in geval van Bitcoins dan ook geen sprake van giraal geld als bedoeld in artikel
6:114 BW.”
Als ik bitcoins opsla bij de aanbieder van een online wallet, heb ik
dan geen verbintenisrechtelijke verhouding met die aanbieder?
C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL
GELD
6:112 BW
 Regelt de chartale wijze van voldoening van een geldverbintenis
 “Het geld dat ter voldoening van de verbintenis wordt betaald, moet
op het tijdstip van de betaling gangbaar zijn in het land in welks geld
de betaling geschied.”
C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL
GELD
“Uit de Memorie van Antwoord bij de invoering van het nieuw Burgerlijk Wetboek
blijkt dat is gekozen voor het begrip ‘gangbaar geld’ in plaats van ‘wettig
betaalmiddel’, omdat de wetgever heeft willen vermijden dat onnodig partij wordt
gekozen voor de door sommigen aangehangen theorie dat geld zijn hoedanigheid
uitsluitend aan de Staat kan ontlenen […].
De formulering van artikel 6:112 BW laat dus ruimte voor betaling in geldsoorten die
hun bestaan niet aan de Staat ontlenen, zoals door particulieren uitgegeven geld
dat door de Staat wordt getolereerd”
So far so good!
C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL
GELD
Courante geldvoorwerpen zijn in de eerste plaats munten en bankbiljetten die de
hoedanigheid van wettig betaalmiddel bezitten – MvA II, Parl. gesch., blz. 458.

Dit is in NL de €
Courante geldvoorwerpen zijn echter ook munten en bankbiljetten die niet door of
vanwege een Staat zijn uitgegeven, maar wel door deze als betaalmiddelen op zijn
grondgebied worden geduld […]. MvA II, Parl. Gesch., blz 459.
So far so good!
C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL
GELD
Rechtbank Overijssel:


“Voorts heeft de Minister van Financiën bij de beantwoording van schriftelijke
Kamervragen het standpunt ingenomen dat de Bitcoin niet onder de definitie van
(elektronisch) geld valt in de zin van de Wet financieel toezicht en dat de Bitcoin niet als
wettig betaalmiddel wordt gezien, maar als ruilmiddel tussen particulieren (Brief Minister
van Financiën van 19 december 2013 aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Staten Generaal, kenmerk: FM/2013/1939 U). Van een tolereren van de Bitcoin als
geldmiddel is dan ook geen sprake.”
Dat heeft de minister niet gezegd!
Wat heeft de minister wel gezegd:

In Nederland wordt handel in bitcoins niet bezien als financiële dienstverlening waarvoor
een vergunning nodig is. Digitale producten zoals de Bitcoin zijn in het kader van de Wft
enkel ruilmiddelen en het is eenieder vrij om aan ruilhandel met de Bitcoin te doen.
WORDT BITCOIN GETOLEREERD?




Minister Dijsselbloem, juli 2013: “Zoals hierboven vermeld houden de (Europese)
toezichthouders en het Ministerie van Financiën virtuele valuta zoals de Bitcoin
nauwlettend in de gaten zodat indien nodig tijdig actie ondernomen kan worden”
DNB, november 2013: “DNB niet bij voorbaat negatief over bitcoin”
DNB, december 2013: “Consumenten dienen bewust te zijn van de risico’s van virtuele
valuta”
Minister Opstelten, maart 2014: “Nee. Financiële transacties ten behoeve van criminele
activiteiten zijn niet voorbehouden aan cryptografische betalingsvormen; ook met
reguliere valuta en betalingsvormen vinden criminele activiteiten plaats.”
WORDT BITCOIN GETOLEREERD?
CONCLUSIE
De rechtbank Overijssel is goed in de materie gedoken, maar de
argumentatie is niet overtuigend (genoeg). Met name is niet
(zonder nadere motivering) duidelijk dat alleen chartaal en giraal
geld onder afdeling 6.1.11 BW vallen en waarom de rechtbank van
mening is dat bitcoin niet getolereerd wordt door de NL overheid.
Dus: hoger beroep
SOLV Advocaten
Anne Frankstraat
121
1018 BZ
Amsterdam
[email protected]
?
12.6.2014