Transcript Slide 1

Bugünkü anlamıyla internetin tarihi 1960'lı yıllara dayanır. ABD Savunma
Bakanlığı 1969 yılında ARPANET (Advanced Research Projects Agency
Network) adında bir bilgisayar ağı kurdu. Bu ağın amacı bir savaş durumunda
hiç kesintiye uğramayacak bir iletişim mekanizması geliştirmekti. Ağın temel
çalışma prensibi, herhangi bir düğümün devre dışı kalması durumunda
iletişimin diğer düğümler üzerinden sağlanarak ağın çalışmaya devam etmesi
üzerine kuruluydu.
Daha sonra üniversitelerin de katılımıyla ARPANET dünya çapında bir ağa
dönüşerek internet adını aldı. 1983 yılında TCP/IP (Transmission Control
Protocol/Internet Protocol) protokolünün kabul edilmesi ve 1992 yılında www
(World Wide Web, dünya çapında ağ) oluşmasıyla internet bugünkü halini
almıştır.
Türkiye Internet'e Nisan 1993'ten beri bağlıdır. İlk bağlantı ODTÜ'den
gerçekleştirilmiştir. 64kbit/san hızında olan bu hat, çok uzun bir süre, tüm ülkenin
tek çıkışı olmuş ve bu alanda çalışanlar büyük bir özveriyle Internet'i tüm
Türkiye'de (öncelikle akademik ortamlarda) yaygınlaştırmaya çalışmışlardır. Ege
Üniversitesi'nden olan bağlantı ise, 1994 başlarında, yine 64kbit/san. hızı ile
gerçekleştirilmiştir. Ardından sırayla, Bilkent Ün.(1995 Eylül), Boğaziçi Üniv. (1995
Kasım) ve İTÜ (1996 Şubat) bağlantıları gerçekleşmiştir.
Internet Nedir?
Internet, bilgisayarlardan oluşan bir iletişim ortamı olan şebekelerin şebekesi
olarak anılır. Internet’te insanlar, sayısız sosyal konularda her çeşit fikir alışverişi
yaparlar. Araştırma ve bilgi oradan oraya durmaksızın akar. Akışkan ve dinamik
bir ortamdır. Belli bir sınırı yoktur, yalnız varolan yazılım ve donanım teknolojisi
tarafından kısıtlanmıştır. Bütün bilgi ve servisler, internet’i oluşturan çeşitli ağlara
dağıtılmıştır ve geçerli bir internet adresi ve fiziksel bağlantısı olan herhangi bir
yerden ulaşılabilir durumdadırlar.
Internet Büyüme Trendi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1977: 111 hosts on Internet
1981: 213 hosts
1983: 562 hosts
1984: 1,000 hosts
1986: 5,000 hosts
1987: 10,000 hosts
1989: 100,000 hosts
1992: 1,000,000 hosts
2001: 125 million hosts
2002: 162 million hosts
2004: 285 million hosts
By 2010, about 50% of the planet will be on the Internet
TCP/IP
“Bilgi Ağı” üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımı bazı kurallar dahilinde yapılmaktadır.
Bu kurallara kısaca “internet protokolleri” ya da TCP/IP (Transmission Control
Protocol/Internet Protocol) protokoller ailesi denir. Bilgisayarlar ile veri iletme/alma
birimleri arasında organizasyonu sağlayan, böylece bir yerden diğerine veri iletişimini
olanaklı hale getiren pek çok veri iletişim protokolüne verilen genel addır. Yani TCP/IP
protokolleri bilgisayarlar arası veri iletişiminin kurallarını koyar.
TCP/IP sistemi, bir ağ üzerinde bir bilgisayar programının bir hizmet talep etmesi ve
diğer bilgisayar programının da bu hizmet talebini yerine getirmeye çalışması üzerine
kurulu istemci/sunucu (client/server) iletişim modelini kullanır.
Bu standardın önemli kısmı IP’dir. İnternet’teki her makine tek bir IP adresiyle
kimliklendirilir. İnsanlar için bu adres genellikle noktalarla ayrılmış dört sayı
(193.140.164.24) ile gösterilir. Domain Name System (DNS) olarak adlandırılan
hiyerarşik bir isimlendirme sistemi ile (internet adresi), internete bağlı bilgisayarlara
ve bilgisayar sistemlerine isimler verilir. DNS de, bir TCP/IP servis protokolüdür. DNS,
“host” olarak adlandırılan internete bağlı tüm birimlerin yerel olarak bir ağ yapısı
içinde gruplandırılmasını sağlar. Her internet adresinin ilk kısmı bulunduğu domain’in
network adresini, son kısmı ise makinanın (host) numarasını verecek şekilde ikiye
bölünür.
Örnek olarak ODTÜ Bilgisayar Merkezi Alan ismi olan;
cc.metu.edu.tr dört seviye ile gösterilir ve her bir seviyeye de Domain adı verilr.
En alt seviye olan ‘cc’ (computer center) bilgisayar merkezini göstermektedir.
Üçüncü seviye ‘metu’, ODTÜ’nün Domain ismidir. Bir üst seviye ‘edu’ (education)
ise bu domain’in bir eğitim kurumuna ait olduğunu gösterir. En üst seviye ‘tr’ ise
ISO (international standarts organization) tarafından belirlenen Türkiye’nin ülke
kodudur. En üst seviyede kullanılan bazi domain isimleri şöyledir;
.com
.edu
.gov
.mil
.net
.ülke kodu
ticari kuruluşlar (commercial)
eğitim kuruluşları (education)
devlet kuruluşları (government)
askeri kuruluşlar (military)
ağ organizasyonları (network)
ISO standart ülke kodu
E-MAIL (ELECTRONIC MAIL) (ELEKTRONİK POSTA) _ 1
Elektronik posta (e-posta) diğer bilgisayar kullanıcılarının hesaplarına mesaj veya
dosya göndermek için kullanılan bir sistemdir. Gönderen ve alıcı aynı veya değişik
bilgisayarlarda olabilir. Elektronik posta PTT postasına benzer bir şekilde çalışır.
Şebekedeki her kullanıcı özel bir posta kutusuna sahiptir. Posta alındıktan sonra, siz
atmaya karar verene kadar saklanır. PTT postasındaki gibi, mesaj göndermek için
kullanıcının adresini bilmeniz gerekir. Eğer posta sistemi mesajınızı ulaştıramazsa,
size geri göndermek için elinden geleni yapar. Fakat yanlış adresli mesajların yolda
kaybolma olasılığı da vardır.
Elektronik posta haberleşmenin yanında, döküman aktarımı, kitapların elektronik
kopyalarını elde etmek, elektronik haber hizmetlerine veya dergilere abone olmak
ve bilgisayarda saklanan herhangi bir şeyi elde etmek için kullanılabilir. Elektronik
posta internette kullanılan ana iletişim aracıdır.
E-Posta_2
E-posta gönderme protokolü (Simple Mail Transfer Protocol), bir e-posta
göndermek için sunucu ile istemci arasındaki iletişim şeklini belirleyen protokoldür.
Sadece e-posta yollamak için kullanılan bu protokolde, basitçe, istemci bilgisayar
SMTP sunucusuna bağlanarak gerekli kimlik bilgilerini gönderir, sunucunun onay
vermesi halinde gerekli e-postayı sunucuya iletir ve bağlantıyı sonlandırır.
E-posta almak için POP3 ya da IMAP protokolü kullanılır.
Ücretsiz hizmet veren büyük e-posta servisi sağlayıcıları da SMTP ve diğer e-posta
gönderim ve kontrol protokollerini desteklemeye başlamışlardır.
Outlook, Eudora, Kmail, Thunderbird, Evolution, Sylpheed gibi e-posta istemcileri,
e-postalarınızı gönderilmek üzere sunucunuza iletirken SMTP servisinden
faydalanırlar.
25 numaralı port SMTP sunucusu için ayrılmıştır.
E-Posta Adresi
Internet e-posta adresleri, kullanıcıadı ve alan adının @ işareti ile ayrılmasından
oluşur. (kullanıcıadı@anasistemadı.alanadı)
Kullanıcıadı (username) alıcının bilgisayardaki e-posta kutusu, yüklenmeadı veya
kullanıcı kimliğidir. Alan adı (domain name), noktalarla ayrılmış birkaç kısımdan
oluşur. Son kısım coğrafi bölge için veya kurum türü için kısaltmadır. Örneğin
Avustralya’daki ana sistemler için ‘au’ veya eğitim kurumları için ‘edu’ gibi.
Coğrafi bölge ve/veya kurum türünden önce kurumun adı gelir. Bundan önce de
eğer varsa kurumun altalanları gelir ve en sonunda hesabın bulunduğu
bilgisayarın adı veya anasistemadı (hostname) gelir.
Örneğin, benim internet adresim “[email protected]”'dir. Burada
‘myaman’ kullanıcı adı, ‘baskent’ Başkent Üniversitesi’nin alan adı, ‘edu’ eğitim
kurumu olduğunun bir işareti, ‘tr’ ise Türkiye’nin alan adıdır.
TELNET, UZAK SİSTEMLERE BAĞLANMAK
Telnet, internet ağı üzerindeki bir makinaya uzaktan bağlanmak için geliştirilen bir
TCP/IP protokolü ve bu işi yapan programlara verilen genel addır. Bağlanılan
makinaya girebilmek (login) için orada bir kullanıcı isminizin (user name) olması
gerekir. Tabii ki, bir de telnet erişim programı. Telnet erişim programları,
ünümüzdeki işletim sistemlerinin çoğunda işletim sistemi ile birlikte gelmektedir.
Telnet ile bir makinaya bağlanmak için genellikle;
Telnet <telnet yapılacak makina adı (ya da IP adresi)> şeklinde bir komut vermek
gerekir. Daha sonra, bağlanacağınız bilgisayarın giriş ekranı karşınıza gelir. Burada
kullanıcı adı (user name) ve parola (password) yazılıp makinaya girilir. Telnet ile
bilgi servislerine veya kütüphanelere erişebilirsiniz. Internet üzerindeki pek çok
kütüphane telnet ile bağlanılıp tarama yapılmasına olanak tanımaktadır. Bu
durumda, ilgili kütüphane adresine telnet ile bağlandıktan sonra belirli bir kullanıcı
numarası yazılıp etkileşimli bir tarama ortamına girilir.
FTP NEDİR?, NASIL YAPILIR?
FTP (File Transfer Protocol) (Dosya Aktarım Protokolü) internete bağlı bir
bilgisayardan diğerine dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir internet protokolü
ve bu işi uygulama programlarına verilen genel addır. İlk geliştirilen internet
protokollerden biridir. FTP protokolü ile bir bilgisayardan başka bir bilgisayara dosya
aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileşimli-aynı anda bağlantı kurulur ve protokol
ile sağlanan bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya
alma/gönderme işlemleri yapılır.
FTP ile bir bilgisayara bağlanmak için; bağlanacağımız bilgisayarın internet adresini
(numerik veya sembolik) bilmemiz, kullanıcı numarası ve varsa şifresi, üzerinde FTP
yazılımı olan bir bilgisayarın olması gerekir. Genel kullanımı ftp<ftp yapılacak
makinanın
adresi>
şeklindedir.
Mesela
Beyaz
Saray’ın
ftp
adresi
ftp.whitehouse.gov’dur. Adrese bağlandıktan sonra bir takım komutlar kullanılarak
iki bilgisayar arasında dosya işlemleri yapılabilir.
FTP NEDİR?, NASIL YAPILIR?_2
FTP işlemi sırasında güvenlik olarak, bağlanacağınız makinadaki kullanıcı ismi
(user name) ve parola (password) bilgilerini bilmemiz gerekir. Bağlanılan makina,
kişiye özel ve parolasını sadece bizim bildiğimiz bir makina olabileceği gibi,
herkese açık bir arşiv merkezi de olabilir. Böyle merkezlere herkesin kolayca erişip
dosya almasını sağlamak için tek tip bir kullanıcı ismi tanımlanmıştır. Bunun adı
‘anonymous’dur. Son zamanlarda ftp yapmanın en kolay yolu web kullanılarak
yapılanıdır. [I just finished FTP'ing the last of the files." veya, "I FTP'ed the new
images to the site last night."]
WWW, HTTP, HTML ve URL NEDİR?
Internet kullanıcıları tarafından www olarak anılan web, müşteri/hizmetçi
(client/server) modeline dayalı çalışır. Müşteri porgramı, bir pc, macintosh veya unix
istasyonu olan yerel uç biriminde çalışır. Program, ekranda bilgiler, görüntüler,
bastığınız tuşları ve fare tıklamanızı alır ve istediğiniz bilgiyi getirir. Bu program
bilgiyi hizmetçi’den getirir. Hizmetçi programı web bilgisi sağlayan bir bilgisayarda
çalışır. Bu program durarak bir bilgi isteği bekler. Bir istek geldiği zaman da
müşteriye istenen bilgiyi sağlar.
WWW ya da web yazı, resim, ses, film gibi pek çok yapıdaki verilere kompakt ve
etkileşimli bir şekilde ulaşmamızı sağlayan bir çoklu hiper ortam sistemidir. Hiper
ortam, bir dökümandan başka bir dökümanın çağrılmasına (navigate) olanak sağlar.
Bu ortamdaki her veri (object), başka bir veriyi çağırabilir (link). Link, aynı döküman
içinde başka bir yere olabildiği gibi, fiziksel olarak başka bir yerde de olabilir. Bütün
bu veriler bir web listeleyicisinde (web browser) görüntülenebilir. Web’in bir diğer
işlevi de, öteki bazı internet servislerini kendi içerisinde barındırmasıdır (ftp, gopher,
news gibi). Web sayfaları, başka sayfalara ve değişik türden verilere hiper linkler
içermektedir. Buralara mouse (fare) ile tıklayarak, başka sayfalara, oradan da başka
sayfalara geçeriz.
Bir web dökümanına ulaşıldığında herşey dört basamakta gerçekleşir.
Bağlantı
Ne istenildiğinin web servisine iletilmesi
Cevap
Yapılan bağlantının kesilmesi
Bu basamaklar, web üzerinde iletişimin kurallarını tanımlayan bir protokolü
oluştururlar. Bu protokole de, Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) denir. Bağlantı
safhasında, web erişiminde kullanılan browser, ilgili bilginin olduğu web servisine
bağlanır. Bu servislere HTTP servisleri de denir. Bağlantı sağlandıktan sonra web
browser’ımız http servisine ne istediğini bildirir. Bu istek http, ftp, e-mail gibi bazı
protokol kurallarını içerir ve bu işlemlere genel olarak navigate de denir. Http servisi
de, istediğimiz işlemi yapar ve cevabı bize gönderir. Biz de gelen cevabı web
browser’ımızda görürüz.
Web tarayıcıları (Microsoft Internet Explorer, Netscape, Opera, Mozilla) navigate
işlemini HTML (Hyper Text Markup Language) denen bir tür düşük seviye
programlama dili kullanarak yaparlar. HTML bir döküman formatlama dilidir. Bu dil,
daha çok, yazılı bir dökümanı formatlamak ve bir objeden başka bir objeye linkler
(hyperlink) sağlamak ile ilgili komutlar içerir. Son yıllarda, HTML içinde, salt
döküman formatlama dışında işler yapan FLASH, CGI, JAVA ve JAVASCRIPT gibi
unsurlar da kullanılmaktadır.
URL (Uniform Resource Locator), web browser’lar içinden bir web servisine ya da
diğer bazı internet servislerine yönlendirme yapılabilmesini sağlayan bir komut
formatıdır. URL’ler bir bakıma, internet üzerinde erişebileceğimiz servisleri belirtmek,
tanımlamak için kullandığımız adreslerdir. URL satırlarının genel formatı aşağıdaki
gibidir.
<servis>://<adres>[port numarası]/<dizin>/dosya adı
http://www.sony.com
http://www.baskent.edu.tr/~myaman/links/links.html
Bir web servisine bağlandıktan sonra tek seferde transfer ettiği kompozit, tüm
verilerden oluşan html sayfasına web sayfası denir. Bu sayfalardan başka
dökümanlara linkler olabilir.
Web sayfalarında metinler, resimler ve bir takım yazılım dosyaları bulunur. Bu
bilgileri kendi bilgisayarımıza download (yükleme işleme) edebiliriz. Saklamak
istediğimiz resmin üzerine gelip mouse’un sağ tuşuna basınca, karşımıza bir menü
sistemi çıkacaktır. Buradan, “save image as” seçeneğine tıklayarak ilgili resmi kendi
makinamızda saklayabiliriz. Aynı şekilde web sayfalarında “freeware”, “shareware”,
“adware” ve “download” gibi ibareler görebiliriz. Freeware yazılımlar limitsiz bir
şekilde bunları alan kişiler tarafından kullanılabilir. Bu yazılımlar parayla satılmazlar.
Shareware yazılımlarda ise “kullan, eğer beğenirsen bana belli bir miktar para öde”
felsefesi geçerlidir. Programı alan kişi genellikle 1 ay kullanır, eğer kullanmaya
devam etmek istiyorsa istenilen parayı gönderir. Shareware programlar genellikle
süresi dolunca çalışmazlar.
WEB ÜZERİNDE POPÜLER ARAMA/SORGULAMA SİSTEMLERİ
Internet üzerindeki kaynakları sorgulamak ve aradığımız bilgilere ulaşmak için
kullandığımız web üzerindeki tarama mekanizmaları “konu katalogları” ve “web
search engines” şeklinde iki türlüdür. En çok kullanılanı search engine’ler (arama
motorları) yardımıyla yapılan sorgulama sistemleridir.
Burada, kullanıcı seçtiği bazı anahtar kelimelere uyan bilgileri kolayca tarar ve web
arayüzü içinde aradığı bilgilerin bulunduğu site adresleri arasında gezinerek
(navigate) aradığı bilgiye ulaşmaya çalışır. Bu sistem “konu kataloğu” seçeneğini
de kullanıcısına sunar. Bu servislerden en yaygın olarak kullanılanlar şunlardır;
http://www.yahoo.com
http://www.google.com
http://www.altavista.com
http://www.lycos.com
http://www.excite.com
http://www.webcrawler.com