Transcript Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe
Upośledzenie umysłowe - definicja
• Upośledzenie umysłowe to znaczące obniżenie ogólnego
poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu
towarzyszą deficyty w dziedzinie zachowań adaptacyjnych, i
które występuje w okresie rozwojowym (Amerykańskie
Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Ograniczonych Umysłowo).
• Brak szczegółowych, klinicznych kryteriów diagnostycznych
przydatnych do rozpoznawanie upośledzenia umysłowego
(Międzynarodowa klasyfikacja zaburzeń psychicznych i
zaburzeń zachowania - ICD 10)
Wyróżnia się dwa główne aspekty upośledzenia
umysłowego
• poziom zdolności poznawczych (w zależności od norm
kulturowych i oczekiwań wobec badanych osób badacze
decydują, jaki przyjąć współczynnik inteligencji bądź poziom
wieku umysłowego w różnicowaniu upośledzenia i normy),
• poziom kompetencji społecznej (ogromny wpływ czynników
społecznych i kulturowych powoduje, że w różnych kręgach
stosowane są różne formy i skale do oceny dojrzałości
społecznej).
Upośledzenie umysłowe - definicja
• Pojęcie upośledzenie umysłowe jest bardzo szerokie zarówno
ze względu na zróżnicowanie stopnia upośledzenia
umysłowego, jak i ze względu na zaburzenia zachowania,
motywacji, emocjonalności i dysfunkcje jakie im towarzyszą.
Upośledzenie umysłowe odnosi się nie tylko do sfery
poznawczej człowieka, ale obejmuje całą jego osobowość.
• Definicja K. Kirejczyka określa upośledzenie
umysłowe jako istotnie niższy od przeciętnego w
danym środowisku, globalny rozwój umysłowy
jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami
w zakresie uczenia się i przystosowania,
spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym
przez czynniki: dziedziczne, wrodzone i nabyte po
urodzeniu, wywołujące trwałe zmiany w
funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.
• Według Amerykańskiego Towarzystwa ds. Upośledzenia Umysłowego upośledzenie umysłowe obejmuje „znacząco niższe niż przeciętne
funkcjonowanie intelektualne”, które ujawnia się przed 18 rokiem życia.
Obejmuje ponadto ograniczenia w przynajmniej dwóch z następujących
obszarów – porozumiewanie się, samoobsługa, życie w domu,
umiejętności społeczne, kierowanie sobą, zdrowie i bezpieczeństwo,
umiejętności funkcjonowania w szkole, odpoczynek i praca.
Stowarzyszenie sugeruje by posługiwać się terminem niepełnosprawność
intelektualna.
• Pojęcie upośledzenie umysłowe używane jest zamiennie z terminem
niedorozwój umysłowy lub niepełnosprawność intelektualna inaczej
oligofrenia.
• Demencja-otępienie - to wtórne obniżenie sprawności intelektualnej np.
na skutek chorób, urazów.
Charakterystyka upośledzenia umysłowego
• upośledzenie powstaje w okresie rozwojowym (do 18 rż),
• ma różnorodną etiologię.
• odnosi się nie tylko do niższego ogólnego poziomu funkcjonowania
intelektualnego, lecz obejmuje również całą osobowość, ogranicza
zdolność przystosowania społecznego,
• może występować bez towarzyszących innych zaburzeń psychicznych lub
somatycznych lub mogą mu towarzyszyć zaburzenia psychiczne i fizykalne;
im głębsze upośledzenie tym większe ryzyko zaburzeń neurologicznych i
somatycznych,
• nie jest chorobą ani stanem chorobowym
• upośledzenie umysłowe jest stanem, który dzięki różnym zabiegom można
poprawić, ale nie można wyeliminować.
Klasyfikacje upośledzenia umysłowego w oparciu
o Skalę Inteligencji Wechslera
rozwój przeciętny II 85-110
rozwój niższy niż przeciętny II 70-84
upośledzenie umysłowe lekkie II 55-69
upośledzenie umysłowe umiarkowane II 40-54
upośledzenie umysłowe znaczne II 25-39
upośledzenie umysłowe głębokie II 0-24
Rozpowszechnienie upośledzenia umysłowego
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną stanowią od 1 do 3 %
ogólnej populacji
• Lekki stopień upośledzenia – około 80% osób z upośledzeniem
umysłowym
• Umiarkowany stopień upośledzenie – około 12%
• Znaczny stopień upośledzenia – 7%
• Głęboki stopień upośledzenia – poniżej 1%
Etiologia upośledzenia umysłowego
• Przyczyny somatyczne, organiczne (choroby, infekcje,
anomalie chromosomowe)
• Przyczyny kulturowo-rodzinne (u około 2/3 upośledzonych
osób nie stwierdza się żadnej choroby czy uszkodzenia
mózgu). Ogólne zdolności intelektualne w pewnym stopniu
przekazywane są genetycznie - współczynnik korelacji
pomiędzy ilorazem inteligencji rodziców i dzieci jest bliski 0,5.
Ogromną rolę w rozwoju inteligencji odgrywa środowisko 95% rodziców dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym
pochodzi z warstw społecznych o najniższym wykształceniu i
najniższym statusie. 80% lekkiego upośledzenia umysłowego
zaliczyć można do tzw. upośledzenia rodzinno-kulturowego.
Czynniki powodujące upośledzenie umysłowe
• Lekkie upośledzenie umysłowe rzadko bywa spowodowane
jednym znanym czynnikiem etiologicznym, na ogół mamy do
czynienia z uwarunkowaniami wieloczynnikowymi, rzadko
również spotykamy się z objawami neurologicznymi,
wskazującymi na organiczne uszkodzenie układu nerwowego.
• W bardziej nasilonych postaciach upośledzenia umysłowego
zazwyczajwystępuje jeden czynnik o znacznej wadze
patogennej (np. wada genetyczna), częściej obserwuje się
zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne.
W diagnostyce upośledzenia umysłowego istnieją
dwa podejścia:
1. Diagnoza psychometryczna – opiera się wyłącznie na
uzyskanym wyniku badań ilorazu inteligencji lub też ilorazie
dojrzałości społecznej, bez uwzględnienia całokształtu
badań.
2. Diagnoza kliniczna – opiera się na całokształcie badań
psychologiczno – pedagogiczno – lekarskich, wybiegających
znacznie poza dane testowe (wywiad, obserwacja, badanie
tempa uczenia się, cech osobowości).
Charakterystyka podstawowych ograniczeń i możliwości w zależności od stopnia
upośledzenia umysłowego.
Stopień upośledzenia umysłowego
Sfera funkcjonowania
umiarkowany
znaczny
głęboki
Czynności
orientacyjno –
poznawcze.
Spostrzeganie niedokładne, dominuje
uwaga mimowolna,
słaba koncentracja uwagi, pamięć
nietrwała, głównie mechaniczna.
Myślenie konkretnoobrazowe,
Brak zdolności wykonywania operacji
logicznych, trudności w
tworzeniu pojęć abstrakcyjnych.
Mowa z częstymi wadami, ubogie
słownictwo.
Spostrzeganie niedokładne, bardzo
wolne, uwaga mimowolna, skupiona
jedynie na silnych
bodźcach, słaba trwałość uwagi,
pamięć krótkotrwała, bardzo
ograniczona. Mowa: zdania proste,
dwuwyrazowe, częste wady.
Duże zróżnicowanie:
od braku percepcji, uwagi
mimowolnej i pamięci do
cząstkowych ich
występowania. Mowa:
Nieartykułowane dźwięki (osoby te na
ogół nie mówią i nie rozumieją
mowy). Czasem pojedyncze
proste wyrazy, rozumienie prostych
słów i poleceń.
Procesy
emocjonalno –
motywacyjne.
Widoczne potrzeby
psychiczne, intuicyjne
uczucia moralne, słaba
kontrola nad popędami.
Widoczne potrzeby psychiczne.
Częste zaburzenia zachowania,
intuicyjne uczucia moralne, oznaki
przywiązania do osób, rzeczy.
Proste emocje zadowolenia i
niezadowolenia, czasem wyrażanie
emocji gestami –
uśmiech, przywiązywanie się
do osób. Częste wahania nastroju.
Widoczne potrzeby kontaktów
społecznych. Osoby te na ogół są
samodzielne w samoobsłudze, mogą
wykonywać proste prace domowe i
zarobkowe. Rozumieją
proste sytuacje społeczne, na ogół
potrafią wyrazić swoje potrzeby,
porozumieć się i współpracować z
innymi.
Osoby często samodzielne w
załatwianiu potrzeb fizjologicznych,
poruszaniu się w bliskiej okolicy.
Rozumieją proste sytuacje, wykonują
proste prace domowe
i zarobkowe. Potrafią porozumieć się
w prostych sprawach.
Prawie całkowity brak czynności
regulacyjnych (życie chwilą bieżącą);
osoby te nie potrafią
samodzielnie dbać o swoje
bezpieczeństwo. Mogą nauczyć się
prostych nawyków, wymagają stałej
opieki.
Rozwój społeczny.
Problemy emocjonalne dzieci z upośledzeniem
umysłowym
• uzależnienie się od otoczenia zewnętrznego,
wyuczona bezradność;
• wysoki i bardzo wysoki poziom lęku;
• zaburzenia typu zahamowania lub nadpobudliwość;
• tendencje do podtrzymania pozytywnych lub
negatywnych interakcji społecznych
• gniew, wrogość, agresywność
Zaburzenia emocjonalne występujących u dzieci
upośledzonych umysłowo;
•
stany podwyższonego nastroju wyrażają się w
–
–
–
–
•
•
tzw. lepkości uczuciowej
stany obniżonego nastroju wyrażają się w
–
–
–
–
–
•
•
•
•
euforii
skłonnościach maniakalnych
żartowaniu
zaprzeczaniu
depresji
apatii
melancholii
smutku
agresji
nieumotywowane wahania nastroju
zahamowanie psychoruchowe
pobudzenie ruchowe
nieadekwatne do bodźców reakcje ochronne i obronne
Zachowanie dzieci upośledzonych umysłowo
charakteryzuje się;
•
•
•
•
•
impulsywnością,
brakiem przemyślenia,
brakiem konsekwencji,
brakiem przewidywania,
Sposób działanie i reagowania zależy przede wszystkim
od temperamentu.
Rodzina dziecka z upośledzeniem umysłowym
•
•
•
•
potrzeba akceptacji przez rodziców
potrzeba uznania mimo inności dziecka
potrzeba kontaktów z innymi dziećmi
potrzeba opieki i pomocy a równocześnie
zapewnienie samodzielności
Problemy wychowawcze dzieci upośledzonych
umysłowo
Istotną cechą wychowania – według założeń strategii
humanistycznej – jest traktowanie wychowanka jako jednostkę
autonomiczną, niepowtarzalną i zasługującą na szacunek bez
stawiania wstępnych warunków. Dzięki temu zapewnia się
większą niezależność, zawierza się pozytywnym i twórczym
możliwościom dziecka; daje się mu do zrozumienia, że samo jest
w stanie poradzić w szkole sobie z powstałymi problemami;
metody lub techniki wychowawcze uważa się za sprawę
drugorzędną.