Transcript Teorija 1cas

Д-р Солзица Поповска, вонреден професор
[email protected]
ПРЕВОД
 Што е ,превод’?
 Етимологија на зборот ,превод’:
калка од латинската кованица "translates
(носен преку/пренесен) " која доаѓа од
"transferre" ("trans", "преку" + "ferre", "носи“).
Latus е супин од ferre (втор инфинитивен
облик во латинскиот; гл. именка што се
употребува само во акузатив или аблатив)
ПРЕВОД
 превод = преку + води (гл.)
каде
кого (што); каков,
зошто, кога, чиј, кој,
кому
ПРЕВОД
Што се преведува
Изворник /Оригинал (од лат. originem/origo :
почеток, извор, раѓање ):
изворна порака или текст кој има
содржина изразена преку
форма и значење
ПРЕВОД
Каков може да е преводот
-интралингвистички
-интерлингвистички
-интерсемиотички
(Роман Јакобсон)
ПРЕВОД
Каде се преведува
-Во култура на изворникот (КИ) (а и в)
-Од КИ во култура на преводот (КП) (б и в)
ПРЕВОД
 Видови на интерлингвистички превод
Људсканов : општствено политички, научно
технички, уметнички
Њумарк: збор-на-збор, буквален, точен,
семантички, адаптација, слободен, идиоматски,
комуникациски
Холмс: задржување на формата на оригиналот,
наоѓање аналогни форми во културата на ЈП,
развивање оригинална форма во ЈП, вклучување на
т.н. девијантни форми кои ги нема во оригиналот
ПРЕВОД
Како се постигнува
Преводни еквиваленти на различни нивоа
Хартман и Сторк: формални и функционални
еквиваленти
Кетфорд: преводен еквивалент, формален кореспондент
Видови еквиваленција
Хатим и Мејсон: формална, динамична, еквиваленција на
планирани ефекти
Кремзер: потполна, делумна и непостоење на
еквиваленција
ПРЕВОД
Зошто се преведува
Комуникација – општење
(Соопштување или размена на мисли, сфаќања или
информации преку говор, пишување или други
знаци)
ПРЕВОД
Кога се преведува
-учење на странски јазик
-пренесување на содржини од различни области и
функционални стилови (научен, административен,
публицистички, уметничко-литературен,
разговорен)
ПРЕВОД
 Чиј е изворникот
Автор= создавач=креатор на дело или творец на творба
Делото/творбата- изворник, оригинал- пренесување на
мисли и чувства со јазични или нејазични знаци
Дилеми: дали оригиналот е оригинал?
-Платон
-Библијата: Евангелие по Св. Јован
-Гете
-Р. Барт
ПРЕВОД
 Кој преведува
Преведувач/толкувач
-Пренесувач, посредник меѓу: авторот и читателот
 Ако води преку (пре-вод) спореди со капетан на брод:
Мора да ги познава:
-средството(бродот т.е.јазиците)-знаење
-да се справува со немирно море (проблеми при
преведувањето)- вештина
-да ги познава бреговите од каде што тргнува и каде што
пристигнува (КИ и КП) – комуникациска способност
ПРЕВОД
 Кому се преведува
Примател
-познат/ непознат, присутен/отсутен, современ на
изворникот (и на преведувачот)/ современ на
преведувачот
Видливоста на
преведувачот/толкувачот
 Дали смее да интервенира и до која граница или
треба да се биде неутрален по секоја цена?
Видови на текстови, ситуации, соговорници.
Постои ли општа теорија на
преведувањето/толкувањето
 Научен метод –Галилиео Галилеј (16-17в):
Формулирање на прашањето, хипотеза,
предвидување, тестирање, анализа
 Квантна физика и теорија на релативитетот (2021в)
-пр. Паѓање на брановата должина (или
набљудувачот ја креира стварноста)
 ,,тврди” и ,,меки” науки
Одделни теории
 20 век
Три периоди:
-Културалистички (проширување на поимот култура1960-те)
-структуралистички (однос текстуалност: хегемнија1970-те)
-пост-структуралистички (признавање на културен
плурализам- 1980-2000)
(Нова критика (Ричардс), Холандска школа (Холмс),
Преведувачки студии (Баснет-Лефевр), Теорија на
полисистемите (Ивен-Зохар), Деконструкција (Дерида)
и др.
Спирална динамика
1970-ти
0.1%/1%
1950-ти
1850-ти
1000 н.е.
3000 пне
7000пне
1%/5%
10%/15%
30%/50%
40%/30%
20%/5%
10%/ 1%
0.1%/0
50000 пне
100000 пне
Спирална динамика
Спирална динамика и
преведувањето/толкувањето
 Карактеристиките на преведувачот/толкувачот
Толеранција, сомилост, неутралност бараат нивно
високо ниво на свест кое ги почитува сите останати:
-различни култури
-различни личности
 Личен развој: преку вежби на сите четири аспекти
на човековата личност (физички, емоционален,
ментален и духовен)
Домашна задача
 Филм:
What the bleep do we know?
Содржина на предметот
 Литература:
 Арсова Николиќ, Л. (1999) Преведување –теорија и
пракса, Скопје:УКИМ
 Bassnett , S. (1980) Translation Studies , London, New
York: Routledge
 Михајловски, Д. (2006) Под Вавилон, Скопје:
Каприкорнус
 Сталев, Ѓ. (1970) Македонскиот верс,
Скопје:Македонска книга
Содржина на предметот
I час:
 ВОВЕД
- размислувања за преведувањето и толкувањето
-содржина на предметот
- начин на работење: редовност, активност,
презентации, тест(теориски и практичен дел)
Содржина на предметот
II час

ИСТОРИЈА НА ПРЕВЕДУВАЊЕТО
-Преведувањето од предисторијата до I милениум од нашата ера
- Модели на преведувањето пригодни за историскиот осврт:
Лефевр-Баснет: Моделите на Ероним, на Хорациј и на Шлаермахер
(Lefevere, A., Bassnett, S (1998),, Introduction”, Consructing Cultures,
Multilingual Matters, pp.2-10
-За преведувањето на Библијата ( во светот –Bassnett , S. (1980:39-75)
Арсова Николиќ, Л. (1999) и кај нас- Антиќ, В.(1997) Македонската
средновековна книжевност,Скопје:Детска радост; Геривски,
А.(2004) Македонскиот превод на библијата, Скопје: Православен
богословски факултет ,, Св. Климент Охридски”
Содржина на предметот
IIIчас
 ИСТОРИЈА НА ПРЕВЕДУВАЊЕТО
-XVI- XVII век- во Европа -Bassnett (1989)-Арсова-Николиќ (1999)
(Со краток вовед на основните книжевни текови во соодветниот
период во Европа)
IVчас
 ИСТОРИЈА НА ПРЕВЕДУВАЊЕТО
XVIII- XIX век- во Европа Bassnett (1989)- Арсова-Николиќ (1999)
и кај нас-(Сталев, Г., Просветителството во Македонија...)
(Со краток вовед на основните книжевни текови во соодветниот
период во Европа и кај нас)
Содржина на предметот
V час
 ПРИРОДАТА НА ПРЕВЕДУВАЊЕТО





ВИДОВИ ПРЕВЕДУВАЊЕ:
-писмено:преведување на стручни и на литературми текстови
-усно: толкување-1.симултано 2. консекутивно
-машинско преведување
Арсова-Николиќ (1999)
VI час
 ПРИСТАПИ КОН ПРЕВЕДУВАЊЕТО:
-Лингвистички,филолошки, комуникациски пристап
Арсова-Николиќ (1999)
Содржина на предметот
VII час
 ПРЕВЕДУВАЊЕТО КАКО ВИД КОМУНИКАЦИЈА
-Компоненти при преведувањето: лингвистичка,
психолингвистичка, социолингвистичка
Арсова-Николиќ (1999)
Содржина на предметот
VIII и IXчас
 ЛИНГИВСТИЧКА КОНЦЕПЦИЈА НА ТЕОРИЈАТА НА
ПРЕВЕДУВАЊЕТО
-Преводна еквиваленција и формална кореспонденција –
(според Кетфорд)
-Фонолошко преведување – транскрипција на англиските
имиња
-Преведување на лексички содржини:целосна еквиваленција,
делумна еквиваленција, непостоење на еквиваленција
(+Jean-Paul Vinay and Jean Darbelnet (2000) A Methodology for
Translation Ed. Venuti, L. The Translation Studies Reader
London, New York: Routledge,82-83), интернационализми
- Преведување на граматички содржини
Арсова-Николиќ (1999)
Содржина на предметот
X и XIчас
 ТЕОРИСКИ МОДЕЛИ НА ПРЕВЕДУВАЊЕТО
-Денотативен
-трансформациски
-семантички
-модел на нивоата на еквивалентност на содржината
 ПРЕВЕДУВАЧКИ ЖАНРОВИ
Арсова-Николиќ (1999)
Содржина на предметот
XII-XIV час
 ЛИТЕРАТУРЕН ПРЕВОД- госувања на истакнати
преведувачи
-преведување на поезија
-преведување на прозни дела
-преведување на драмски дела
Арсова-Николиќ (1999)
 -КРИТИКА НА ПРЕВОДИТЕ (Њумарк, Попович кај
Поповска, С. 2004)