Transcript Салалас құрмалас пен сабақтас құрмаластың айырмашылығы

Қобда аймағы Қобда сұмыны
12 жылдық орта мектебінің
Қазақ тіл, әдебиет пәнінің
Мұғалімі Д.Манат
Сыныбы : 9 - сынып
Кезекті сабақ тақырыбы :
: “Салалас құрмалас пен сабақтас
құрмаластың айырмашылығы “
ӨТКЕНДІ ҚАЙТАЛАУ:
Сөйлем құрамына қарай 2 түрге бөлінеді:
1. Жай сөйлем
2. Құрмалас сөйлем
Жай сөйлем айтылу мақсатына қарай
1. Хабарлы сөйлем
2. Сұраулы сөйлем
3. Лепті сөйлем
4. Бұйрықты сөйлем
Құрмалас сөйлем құрамына қарай 3 түрге
бөлінеді: Салалас,Сабақтас, Аралас
Екі
немесе
бірнеше
жай
сөйлемнен құралып, күрделі ойды
білдіретін
сөйлемді
құрмалас
сөйлем
дейміз.
Құрамындағы
жай
сөйлемдерінің
баяндауыштары
тиянақты
болып,
өзара
тең
дәрежеде байланысқан құрмалас
сөйлемнің түрін салалас құрмалас
сөйлем дейміз.
Салалас құрмаластың 6 түрі бар:
1.Ыңғайлас 2.Қарсылықты
3.Түсіндірмелі 4.Себеп-салдар
5.Талғаулы 6.Кезектес
Құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы
тиянақсыз болып, соңғысына бағына
байланысқан құрмалас сөйлемнің түрін
сабақтас құрмалас сөйлем дейміз.
САБАҚТАС ҚҰРМАЛАСТЫҢ 6 ТҮРІ БАР:
1. Шартты бағыныңқы 2. Қарсылықты бағыныңқы 3.
Себеп бағыныңқы 4. Мезгіл бағыныңқы 5. Қимыл – сын
бағыныңқы 6. Мақсат бағыныңқы
Қарашаның 25- і. Дүйсенбі
Тақырыбы: Салалас құрмалас
пен сабақтас құрмаластың
айырмашылығы
Мақсаты:
Күнделікті сөйлеу тілдегі күрделі
сөйлемдердің айырмасын тани білу.
Міндеті:
1. Салалас құрмалас пен сабақтас
құрмалас сөйлемнің айырмашылығын
тани білу.
2. Салаласты сабақтасқа айналдыру
туралы мағлұмат алу.
3. Салалас пен сабақтас құрмаластың
жасалу жолдары туралы мағлұмат алу.
Салалас құрмалас пен сабақтас
құрмаластың айырмашылығы
Құрмалас
сөйлем түрі
Салалас
құрмалас
Ереже


Сабақтас
құрмалас



Жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты
болады
Құрамындағы жай сөйлемдер көбіне жалғаулық
шылаулар арқылы байланысады
Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы тиянақсыз
болып келеді
Сабақтас құрмалас сөйлем еш уақытта
жалғаулық шылаулар арқылы байланыспайды
Бағыныңқы сөйлемнің баяндауыштары етістіктің
шартты рай, есімше, көсемше түрлерінен
жасалып басыңқы сөйлеммен байланысады
Мысал
Балалар бірде футбол ойнайды, бірде
өзенге барып шомылады.
Ол бөлмесіне кірді де, тарс бүркеніп
жатып алды.
Үй тапсырмасын орындамай, сабақ түсіне
алмайсың.
Қыстың уақыты болғанымен, күн әлі жылы
тұр.
Рақмет оқуларыңнан табыс
күтем.