Transcript Document

UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
UKUHLAZIYA
AMASU
IZINHLELO
HLANGANISWE
NGOKULEKELELWA
ROTHAUG
IYER ROTHAUG
LINDA MASINGAU-IYER
PROJECT
TEAM/ LINDA MASINGA PROJECT TEAM
UKUDIDIYELA
UKUPHASISA
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDYELE
UMASIPALA SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU
1
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
IQEMBU LE IDP YASEMGUNGUNDLOVU
Xhumana no:
Elekelelwa:
Abaphathi boMkhandlu
Iyer Rothaug Linda Masinga
Besizwa ngu:
Urban-Econ
Multi-Consult
GAEA Projects
Geodynamic Systems
IHLANGANISWE-U:
Ms Buhle Ally – IDP Manager
Ucingo: 033 – 394 5561
28 March 2002
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
2
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
PAGE NO.
1.
ISINGENISO
4
UHLA LOMSEBENZI OQUKETHWE
ISIGABA 1: UKWABIWA KOMSEBENZI
NAMANDLA
ISIGABA 2: UHLELO LWEZIMALI
3.
4.
UBUNJALO BESIMO
SAMANJE
7
UHLELO LWAMASU
ENTUTHUKO
10
UKUQALWA KOMSEBENZI
ISIGABA 3: INTUTHUKO YOMKHANDLU
15
ISIGABA 4: AMAZINGA OKUHLELA
ISIGABA 5: ISIGABA 3 UMBIKO
NGAMAPROJEKTHI
OKUQUKETHWE
2.
ISIGABA 6: ISIGABA 2 UMBIKO NGAMASU
ENTUTHUKO
5.
UKUDIDIYELWA KWAKHO
KONKE
21
ISIGABA 7: UKUHLELWA KOMSEBENZI
ISIGABA 8: ISIGABA 1 UMBIKO NGOKUHLAZIYA
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
3
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
1.1 ISENDLALELO
1.1.1 INGQIKITHI YOHLELO
Emuva kwemiphumela yohulumeni basekhaya esifundeni
esimaphakathi neKwaZulu Natal, kwabunjwa uMkhandlu
Sifunda waseMgungundlovu (DC 22). LoMkhandlu Sifunda
waseMgungundlovu ubhekene futhi uthathe indawo enkulu
eyayingaphansi komkhandlu sifunda omdala owawaziwa
ngokuthi iNdlovu Regional Council.
Umgomo omkhulu ekuhlelweni kabusha kohulumeni
basekhaya, okhombisa ukuba impumelelo, ukwenza isiqiniseko
sokuthi izidingo zomphakathi ziyabhekelwa. Ukushenxa
koMasipala enqubeni yakudala yokuphatha eyayingagxilile
entuthukweni yomphakathi kuya enqubeni entsha kwiyinsalela
enkulu ebhekene noMasipala.
1. ISINGENISO
Ukhetho lohulumeni basekhaya kanye nokuphasiswa
kwemithetho ebhekene nohulumeni basekhaya, kakhulukazi
lowo owaziwa ngokuthi i-Municipal Systems Act, No 32 of 2000,
iholele ekuhlelweni kabusha kohulumeni basekhaya. Labo
Masipala abasha bavale izikhala zoMasipala besikhashana.
LaboMasipala abasha bakhiwe ngokuklanywa kabusha
kwemingcele. Omasipala abasha banikezwe iqhaza elikhulu
ekuthuthukiseni izindawo abazakhele.
Ukuze kutholakale lokhu, intuthuko edidiyele idinga uhlelo
namasu ahluzile azobhekana nokwabiwa kwezimali.
Ngokomthetho obizwa nge Municipal Systems Act, bonke
omasipala baphoqelekile ukuba babenoHlelo LweNtuthuko
Oludidiyele (phecelezi IDP).
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
4
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
1.2.1
IZINHLOSO
OLUDIDIYELE
ZOHLELO
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
LWENTUTHUKO
Ukuhlanganiswa kwe IDP kulandelwa umthetho woMasipala (Municipal Systems
Act)
• Ukuqiniseka ukuthi umphakathi ubamba iqhaza elikhulu ekuhlanganisweni kwe IDP;
• Ukuqinisekisa isakhiwo sohlelo oluzoba umkhombandlela nohlelo, ekwabiweni kwezi
zimali, ukuphathwa kanye nokuthathwa kwezinqumo ngaphakathi kukamasipala;
• Ukuphokophelela intuthuko edidiyele yonke;
• Ukuqinisekisa ukuthi uhlelo lwezentuthuko oludidiyele luhlanganiswe phezu
kokuqonda izidingo nenselela ebhekene noMkhandlu.
Ukubhekisiswa kwentuthuko
ekhona
Izinkinga ezikhona, ukumiswa
kwezidingo ngokubaluluka kwazo
Isigaba 2: Amasu
Isithombe ngekusasa, iznhloso,
amasu, nokubalulwa kwezinhlelo
zentuthuko
•
Isigaba 3: Izinhlelo
1.2.2 UHLELO OLULANDELWE EKUHLANGANISENI IIDP YOMKHANDLU SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU
Isimemo (Terms of Reference) kanye nePlani YoHlelo (Process Plan) okwakhishwa
uMkhandlu Sifunda waseMgungundlovu kubeka ngokusobala ukuthi iluphi uhlelo
oludinga ukulandelwa ngesikhathi kuhlanganiswa I-IDP. Umdwebo ongakwesokudla
uchaza kafuphi ngohlelo olalandelwa.
Lelibhuku liyingxenye yesigaba sesine se IDP. Licu
bungula ngokufinqiwe izigaba zonke ze IDP.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
Isigaba 4: Ukudidiyela
Izinkomba zokwenza, imiphumele
elindelekile yezinhlelo
zentuthukoi, imininingwane
ehambisana nezinhlelo
zentuthuko nezindleko zakhona.
Izinhlelo ngokwemikhakha, uhlelo
lokutshalwa kwezimali
emiinyakeni eyisihlanu ezayo, iPlani yokuthuthukiswa
klwendawo, nezinhlaka
ezidingekayo ukufeza konke
lokhu.
1.2 INDLELA YEZOKUHLELELA
Umkhandlu Sifunda waseMgungundlovu wathula uHlelo LweNtuthuko Oludidiyele
(phecelezi IDP) ngenjongo yokufeza lezidingo ezilandelayo:
Isigaba 1: Ukuhlaziya
Isigaba 5: Ukuphasiswa
5
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
1.3.1 I-IDP NGOKUFINGQIWE
Le IDP ungumphumela wohlelo oluthathe izinyanga ngaphambi kokuba
iphothulwe.
Loluhlelo luhlanganise imikhakha ehlukene
FINANCIAL
ECONOMY
9
STRATEGIC
ISSUES
THIS SECTION PROVIDES AN OVERALL UNDERSTANDING OF THE DISTRICT
SECTION 3 – THE STRATEGIC FRAMEWORK
27
THIS SECTION REPRESENTS THE INTEGRATION PHASE OF THE IDP
SECTION 4 – THE IMPLEMENTATION FRAMEWORK
SPATIAL
FRAMEWO
RK
INSTITUTIO
STRATEGY
THE
IMPLEMENTAT.
FRAMEWORK
117
THIS SECTION PROVIDES THE CONTEXT AND FRAMEWORK FOR DELIVERY
SECTION 5 – PUTTING IT ALL TOGETHER
THE PUTTING
IT ALL
TOGETHER
5YR CAPITAL
PROGRAMME
5 YR
OPERATIONAL
PLAN
THIS SECTION CULIMINATES IN MANAGEMENT PROGRAMMES AND PLANS
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
PROJECT
FUNDING
STRATEGY
OBJECTIVE
APPROACH
UNPACKING
THE ISSUES
THE ISSUE
GUIDING
PRINCIPLE
S
THE
STRATEGIC
PROGRAMME
FINANCIAL
STRATEGY
Kubalulekile ukuthi lelibhuku lifundwe kanye namanye
amabhuku achaza kabanzi nge IDP yaseMgungundlovu.
Lawomabhuku ayingxenye yaleli.
CURRENT
REALITY
VISION
Lihlelwe ngendlela yokuthi kubelula ukulandela
okuqukethwe kulo. Imidwebo nezithombe zenza ukuba
wonke umuntu nokuqondisisa ngohlelo lwe IDP.
Lelibhuku ligcizelela izihloko ezibalulekile ekuqubeleni
phambili intuthuko. Igxenye enkulu yalelibhuku igxile kakhulu
oHlelweni Lamasu Entuthuko (THE STRATEGIC
PROGRAMME). Loluhlelo lungumgogodla we IDP njengoba
kuyilona
eliqukethe
imininingwane
ngokulethwa
kwentuthuko. Uhlelo Lamasu Entuthuko ilona okufanele
kube isinkwa semihla ngemihla soMkhandlu.
5
THIS SECTION PROVIDES BACKGROUND TO THE IDP PROCESS
SECTION 2 – CURRENT REALITY
ENVIRONM
ENT
Ukuqhubekezela phambili ezentuthuko eMgungundlovu,
kubalulekile ukuhlaziya kafuphi izindlela ezibalulekile
eziqamuke ngohlelo lwe IDP. Lokhu kwiyinhloso yalelibhuku.
PLANNING
PROCESS
PURPOSE OF IDP
THE
PEOPLE OF
THE
DISTRICT
LOCAL
MUNICIPALI
TIES
SPATIAL
FEATURES
yentuthuko yase imbandakanya neqhazi elingabanjwa
umphakathi. Nakubakunjalo, iqhaza le IDP alinakuchazeka
ngokugcwele kulelibhuku. Ngakhoke uyanxuswa ukuba
ungathathi lelibhuku njengalelo elichaza kabanzi nge IDP.
Lelibhuku lichaza ngokufingqiwe uhlelo lwe IDP
yaseMgungundlovu. Le IDP iwuhlelo oluphilayo.
INTRODUCTION
137
1.3 UKUSEBENZISA UHLELO OLUHLANGENE
SECTION 1 - INTRODUCTION
6
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
UKUCHAZWA KWESIMO
INTUTHUKO
EMHLABENI
WENGONYAMA
UKUTHOLAKALA
KWENGQALA
SIZINDA
UKUNAKEKELWA
KWEZEMVELO
UKULINGANA
NGOKOBULILI
Ukubuyiselwa
komhlaba nokwakhiwa
kwezindlu
akukabi
nempumelelo etheni
kuMasipala Sifunda
waseMgungundlovu.
Yize
kunjalo,
ukubuyiselwa
komhlaba nokwakhiwa
kwezindlu kunikezela
ithuba
lokuthola
umxhaso
kwezentuthuko,
ngaleyondlela
kuqhubeka intuthuko.
abantu abangaba ngu
70%
basemakhaya
endaweni engaphansi
koMkhandlu bahlala
emhlabeni
weNgonyama. Incane
kakhulu
intuthuko
eyenzekile
kulezindawo.Ukufezwa
kwezidingo
zomphakathi
kulezizindawo akukabi
ngendlela
kanti
akuhlangene kahle.
Ukungatholakali
kobunini
bomhlaba
kunomthelela
ekuhambeni kancane
kwentuthuko.
Iningi
labantu
abakwazi ukufinyelela
kwingqala
sizinda.
Lokhu kunemiphumela
emibi
kwezempilo
nezenhlalakahle.
Nalapho kunengqala
sizinda
khona
ayinakekelwe
ngokufanele.
Kunokungazi
ngezemvelo nokuthi
kuxhuma
kanjani
kwezentuthuko.
Izingqinamba
zezemvelo
ezibhekene
noMkhandlu Sifunda
zimbandakanya
ukuthuthwa kukadoti
kanye nokungcoliswa
kwamanzi.
Ngenxa
yezizathu
eziningi
ezihlukahlukene
ezimbandakanya
ukuhlukaniswa
kweqhaza labesilisa
nabesifazane, akukho
ukulingana ngobulili
entuthukweni. Lokhu
kubonakala
ekuphathweni
kwezinhlelo
zentuthuko kuze kuye
kulabo
abazuzayo
ezinhlelweni
zentuthuko.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
2. UBUNJALO BESIMO SAMANJE
AMASU
UKUBUYISELWA
KOMHLABA
NEZINDLU
7
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
AMASU
UKUCHAZWA KWESIMO
UKUGXILA
ENTSHENI
EZEMFUNDO
UKUBHEKWA
KWEZEMPILO
INGCULAZA
EZEMIDLALO
NOKUZITHOKOZISA
AMASIKO
NOBUNGCWETI
Izibalo zikhomba
ukuthi
uMgungundlovu
unabantu abangu 50%
abalinganiselwa
eminyakeni ephakathi
kuka 0 kuya ku 19.
Azikho izinhlelo
zentuthuko ezenziwe
esikhathini
esingaphambili
ezibhekele izidingo
zabantu
abalinganiselwa
kuleminyaka.
Leliyiqembu labantu
abanethuba
eliphezulu lokuthola
isifo sengculazi,
ukungasebenzi kanye
nezinye izinkinga.
Sidinga izinhlelo
ezibhekene
naleliqembu.
Lapha
imfundo
siyichaza ngobubanzi
bayo
kuhlanganisa
imfundo
yasesikoleni,eyamazi
nga
aphakeme,
eyabantu
abadala
kanye
neyamakhono.Imipha
kathi
eminingi
ayinawo
amathuba
anele
emfundo
ephambili
nephakeme. Lokhu
kunomthelela
omkhulu entuthukweni
yezomnotho.
Ziningi
izinto
ezingumthelela omubi
esimweni
sempilo
yabantu
bakulesifunda.
Singabalula
ukungathutheki kahle
kwendle,
ukungabikhona
kwamanzi
ahlanzekile,
isifo
sengculazi, ikholera,
nokuntuleka
kwezindawo
zezempilo
njengamakilinigi
nokunye.
Isifo
sengculazi
sithinta wonke umuntu
owakhele loMkhandlu
Sifunda.
Njengoba
lingakabikhona
ikhambi
lokulapha
lesifo, sizoqhubeka
nokuba nomthelela
ongemuhle
kuzona
zonke
izinhlelo
zezentuthuko.
Kakhulukazi
kwezomnotho,
ezenhlalakahle kanye
nezinhlelo
zengqalasizinda.
Indlela engahlelekile
yokulwa nengculazi
kuyinto
efuna
ukubhekisiswa.
Okwamanje
ezemidlalo
nezenjabulo
akukakanikwa indawo
etheni
kwimithetho
migomo
ekhona.
Ezemidlalo
nezokuzithokozisa
zingabamba iqhaza
ekufundiseni abantu
abasha iphinde yakhe
imiphakathi. Ukungabi
khona
kwezakhiwo
zemidlalo
nokuzithokozisa
kuyinkinga enkulu.
Okwamanje amasiko
nobungcweti
akukanikwa indawo
etheni
kwimithetho
mngomo
yezentuthuko.
Amasiko nobungcweti
kungabamba iqhaza
elikhulu ekufundiseni
abantu
abasha
nokwakha imiphakathi
nokuthuthukisa
kwezomnotho.
Ukungabi
khona
kwezakhiwe
zobungcweti
namasiko kuyinkinga
enkulu.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
8
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
AMASU
UKUCHAZWA KWESIMO
UHLELO
LWENHLEKELELE
UBUGEBENGU
UKULWISANA
NOBUMPOFU
UKUNTULEKA
KWEMISEBENZI
UKUTSHALWA
KWEZIMALI
Isifunda
sibhekene
nohla
olubanzi
lwezinhlekelele.
Okwamanje
uhlelo
lwenhlekelelo
loMkhandlu Sifunda
aluhlelekile
ngaphandle
kwalelolikaMasipala
waseMsunduzi. Lokhu
kunomthelela omubi
ekufezeni umsebenzi
woMkhandlu Sifunda
ngaphansi
kohlelo
lwenhlekelelo.
Ezweni lonke jikelele,
ubugebengu
bunomuphumela
omubi
kuzozonke
izigaba zempilo kanye
nentuthuko.
Umasingaphumeleli
ukulwa nobugebengu
kuzoholela ekutheni
uhlelo le IDP lingabi
yimpumelelo.
Ubumpofu
bunemikhakha
eminingi futhi budinga
izindlela
ezahlukahlukene
ezilwa nabo. Nakuba
lowo nalowo mnyango
kahulumeni unohlelo
lokulwa nobumpofu,
lokhu akukabi nawo
umphumela
otheni.
Ukungadidiyelwa
kwalezinhlelo
yikho
okudala
ukungabikhona
kwempumelelo etheni.
Amazinga
okungasebenzi
aphezulu kusukela ku
52% eMpendle kuya
ku 39 % eMshwati,
Msunduzi
nase
Richmond
ngokulandelana
kwazo.
Ukungabikhona
kwemisebenzi
kungaba nemithelela
emibi
eminingi
ezinhlelweni
zentuthuko.
Singabalula
ukungakhokhelwa
kwamasevisi
kaMasipala,
ubugebengu,
ezempilo
nezenhlalakahle.
Ukuheha
abatshali
zimali
beze
kulesifunda
kubalulekile
ekuqinisekiseni
intuthuko
kwezomnotho.
Amazinga
ezokutshalwa
kwezimali
aphansi.
Lokhu
kudalwa
izizathu
ezehlukahlukene.
Ukuheha
abatshali
zimali kudinga bonke
abantu
babambe
iqhaza.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
9
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
UHLELO LWAMASU ENTUTHUKO
Uhlelo Lwamasu lufeza lezizinjongo ezilandelayo:
• Ngokusebenzisa umbono netshisekelo : Luqinisekisa
ukuthi yonke imisebenzi yoMkhandlu inenhloso yokufeza
umbono (vision).
• Ngokusebenzisa izinhloso (objectives) : Ibekela
uMkhandlu izinkomba (Key Performance Indicators) ezichaza
impumelelo noma ukwehluleka koMkhandlu
• Ngokusebenzisa amasu (strategies): Lutshengisa ukuthi
uMkhandlu uzozifeza kanjani izidingo zawo kuleminyaka
emihlanu ezayo futhi ifeze nombono wayo
• Ngokusebenzisa izinhlelo zentuthuko (Projects):
Inikezela ukwaneliseka ezinhlelweni zamasu entuthuko
ngokuthi ibalule izinhlelo zentuthuko. umkhandlu oziyibeka.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
Ukulandela okushiwo ngenhla uhlelo lwamasu entuthuko eIDP luhlukaniswe izigaba ezintathu.
Isingeniso - Lengxenye elandelayo ichaza ngohlelo
olulandelwe ekuhlanganiseni amasu kanye nezinhlelo
zentuthuko.
Umbono netshisekelo– Ibeka ngokucacile indlela
uMkhandlu
ofisa
ukuthuthukisa
ngayo
indawo
yaseMgungundlovu
kuleminyaka
emihlanu
ezayo
nangaphambili.
Ukuchazwa kwamasu (Integration Report)– Igxile
kulezozinkinga ezibalulwe kwi Sigaba 1 se IDP, ichaza uhlelo
oluzolandelwa uMkhandlu nalabo abaneqhaza ekuqinekiseni
ukuthi zonke izingqinamba ezikhona ziyagudluzwa ukuze
kufike intuthuko.
3. UHLELO LWAMASU
Uhlelo lwamasu lungumgogodla woHlelo Oludidiyele (IDP).
Uhlelo Lwamasu luyinkomba echaza ngokuthi uMkhandlu
Sifunda uzoziquba kanjani izinhlelo zentuthuko kuleminyaka
emihlanu ezayo (2002-2006), kakhulukazi esikhathi esisile
saloMkhandlu ekhona. Uhlelo Lwamasu loMkhandlu
waseMgungundlovu lakhiwe ngokubambisana kwezinhlngano
zomphakathi
ebezi
bamba
iqhaza
kuma-workshop
nasemihlanganweni eyahlukahlukene.
10
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
BONKE.
Intshisekelo (Mission) yakhelwe ukwenza isiqiniseko sokuthi yonke imisebenzi
yoMkhandlu iphokophelele ukuthi Umbono (Vision) uba impumelelo. Intshisekelo
(Mission) yoMkhandlu ithi:
3.1 UMBONO NETSHISEKELO
UMKHANDLU SIFUNDA
WASEMGUNGUNDLOVU
UPHOKOPHELELE UKUBA
UMKHANDLU DOLOBHA FUTHI UBE
INHLOKO DOLOBHA
YESISHAYAMTHETHO SAKWAZULUNATAL. LOKHU KUYOHAMBISANA
NENTUTHUKO YEZOMNOTHO,
UKULETHWA KWEZIDINGO ZABANTU
NGOHLELO OLUDIDIYELWE
KUTHUTHUKISWE NEMPILO YABANTU
UMASIPALA SIFUNDA WASEMGUNGUNDLOVU UZOSEBENZISA UBUHOLI
OBUQOTHO, UMBANDAKANYE UMPHAKATHI EKUQINEKISENI UKUFIKA
KWENTUTHUKO YEZOMNOTHO.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
11
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UMHLAHLANDLELA
1
Ukubuyiselwa komhlaba
nezindlu
IZINHLOSO
1)
2)
2
Ukubhekelwa kwabantu
abasemaphandleni
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
1)
2)
AMASU
Ukwakha amathuba ezindlu ezingu 4000 ngonyaka (u50%
unikezelwe ezindaweni ezisemaphandleni)
Ukwamukelwa nokuqalwa kosizo le LRAD (ngo 2005 isibalo
esingu 1000 sabalimi ngonyaka)
•
•
•
Ukuhlelwa kwezinhlaka ezizoletha intuthukoi
Uhlelo olwenabile lwesifunda lokunikezelwa kwezindlu
Ukubuyiselwa komhlaba ngokwenelisa
Ukusungulwa kwe-forum ezoxoxisana nabaholi bendabuko
nabanye abaneqhaza entuthukweni ngo 2002.
Ukuthuthukisa nokuhlanganisa abalimi/ abahlali ezinhlelweni
zentuthuko
•
•
Ukuthuthukisa ezentuthuko emhlabeni weNgonyama
Ukuthuthukisaubunini bomhlaba nezinga lenhlalo yabantu
abahlala emaplazini
Ukuthuthukisa kwezokuphepha kwabantu abahlala
emakhaya
Ukuthuthukisa imisebenzi eyizidingo ngqangi yabantu
abahlala emakhaya
•
•
3.1
Ukuba namanzi
1)
2)
3.2
Ukuba nezindlela zokuthutha
indle
1)
2)
3.3
Ukuba nogesi
1)
Umuzi ngamunye ube nokukwazi ukufinyelela emanzini (hayi
ukuthi aze axhunywe ngamapayipi) okungaba indawo engu
200m ekupheleni kwesabelo sezimali sika 2004/5
Umasipala wesifunda kuzomele ukuba abhekele futhi
agqugquzele ngezinhlelo zamanzi amahala.
•
•
•
•
•
Ukuthuthukiswa kwezinga lokusetshenziswa kwamanzi
Ukuqalwa kwama MSP ukuthola umsbenzi ngendlela
Osebenzisa kakhulu amanzi kumele awakhokhelei
Ukunakekela izidingongqangi ezikhona manje
Ukuthuthukisa izinsiza senzo zoMkhandlu ukuze ukwazi
ukubhekana nomsebenzi
Umuzi ngamunye ube nokufinyelela endlini yangasese
enezimbotshana zokufaka umoya ngo 2004/5
Ngo 2003 ibe nohlelo lwezokuqwashisa ekubhekeni ezempilo
nezokuhlanzeka.
•
•
•
Ukusebenzisa ukuthuthwa kwendle mahala.
Umsebenzisi akhokhele izinga eliphezulu lomsebenzi
Ukunakekela izinto zokusebenza ezikhona njengamanje
Ukunikezela ugesi emizini engu 4000 (oxhunyiwe noma
ongaxhunywanga) ngonyaka okungukuthi u50% uzobe
unikezelwe ezindaweni ezingamaphandle.
•
•
Ukufinyelela kugesi wamahala
Umsebenzisi akhokhele ugesi owenziwe ngendlela
esezingeni eliphezulu
Izimali zingenele ekwenzeni ugesi ube sesimweni esingcono
•
3.4
3.5
Ukuba nezokuthutha
Ukuba nezindlela zokuthuthwa
kukadoti
1)
1)
2)
3)
Ukuqinisekisa ukuthi zoke izindawo zomsebenzi (izikhungo
zemfundo, umasipala nesifunda) zisetshenziswa ngendlela
efanele
•
•
Isifunda sisebenze njengekwiyisona ekunikezeleni ngezimali
zokulungisa imigwaqo
Bahlanganise intuthuko yemigwaqo nokugcinwa kwayo
Ukutholakala kwezindawo zokulahla udot ngo Juni ka 2002
Ukusungula izikotileka ezizothuthukisa izindawo zikadoti
Ukwabiwa kwezimali ngabaphathi kwisabelo zimali sika
2002/3
•
•
Ukukwazi ukufinyelela ekuthuthweni kwemfucumfucu
Ukuqala ama MSP kwezentuthuko nokuphathwa kwezindawo
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
12
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UMHLAHLANDLELA
3.6
Ukuba namathuna
IZINHLOSO
1)
2)
4.
5.
Ukunakekelwa kwemvelo
Ukulingana ngobulili
1)
1)
2)
6.
Ezemfundo
1)
2)
7
Ukuhlelwa kwezempilo
1)
2)
8
Ingculaza
1)
2)
9
Ezemidlalo nezinjabulo
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
1)
2)
3)
AMASU
Ukutholakala kwendawo eyanele yamathuna komasipala
basemakhaya nesifunda ngo 2005 kuze kube iminyaka engu 10
ezayo
Isabelo zimali samathuna sika 2002/3
•
•
Ukuthola amathuna amasha
Ukuqalwa kwama MSP ngokuthuthukisa nokusetshenziswa
kwamathuna
Kume ngendlela uhlelo olufanelekile lwezemvelo ngendlela
yokuhlelwa kwezemvelo ngonyaka ka 2003-ukuhlanganisa
ukuphathwa okufanele nendlela yokubheka efanelekile( bheka
umbiko ophuma kabili wezemvelo nokuqalwa kwemithetho ka LA21)
•
Ukwamukela IEM (Ukuphathwa kwezemvelo okuhlangene) imigomo
yayoyonke imisebenzi
Ukuthuthukiswa kokuqonda izinkinga nezindlela yokuzinakekela
Ukuthuthukisa kokuqwashisa ngezemvelo nohlelo lwezemfundiso
Ukusetshenziswa kwezidingo ngendlela
Ukuthuthukiswa komthetho wozobulili esifundeni kubhekwe indima
yabesifazane kwezentuthuko, nokubhekwa kwezempilo kanye
nezokuthuthuka kwezomnotho, ukulingana ngobulili ekuqashweni,
nokuqasheliswa ngamalungelo abesifazane.
Ukuqalwa komthetho kusukela ngo 2003 kuqhubeka
•
Ukuhlanganyela noMnyango wezemfundo ukuqiniseka ukulandelwa
komthetho okhona, imfundo efanelekile nezingqalasizinda.
Ngokohlelo luka SETA lokuxhasa lulekelele izinhlelo zezemfundo
•
•
•
•
•
•
•
Ukuhlanganisa ukulingana ngokobulili ngokwezinhlelo zikamasipala
wesifunda
Ukwakhiwa kwesigaba sobulili
Abaphathi bezokulingana ngokobulili
•
Ukuthuthukiswa kwemfundo nokuqeqeshwa kwabadala
Ukuzama ukuthola iminikelo yokuthuthukisa izindingo
nokuzisebenzisa
Ukugqugquzela ukuqeqeshwa okungale kwezinga lesikole
Idinga izinga lokugunyazwa uMnyango weZempilo weSifunda
ngokuphela kuka 2003 nokuthuthukisa imisebenzi yezempilo
ehlanganisile
Zonke izakhamuzi zesifunda zibe nokukwazi ukuthola usizo
lwezempilo ngokuba khona kwezidingo ebangeni elingaba ngu 5km
wokuhamba ngonyaka wesabelo zimali sika 2004/5
•
•
•
•
Ukuqalwa kwehovisi lezempilo lesifunda
Ukulandela imisebenzi eyisidingo ngqangi
Ukuhlanganisa imisebenzi yezempilo
Ukuqalwa kohlelo lwezokusebenza ngokuzinikela
Indawo yokuzwelana nabanesifo sengculazi kanye nokunye
(izinhlelo) ukunakekela izingane ezihlwempu (ngokuhlukana
kweminyaka yabo) yakhiwe ngaphansi kukaMasipala
Isifunda sigcwalise indima ekuqhubekezeni ukunakekela kwabantu
basemakhaya ngokusizwa ngabazinikelayo
•
•
Ukuhlanganisa nokuxhasa umasipala ekuqwashiseni ngengculaza
Ukuqwashisa nge HIV/AIDS ngokuhlanganyela noMnyango
wezempilo
Ukuthuthukisa uhlelo lokuxhasa iHIV/Aids
Ukuhlela ngokuba nolwazi lwengculazi emqondweni
Ukuqinisekisa ukuthi umphakathi uyafinyelela ezidingweni zemidlalo
nezenjabulo ngomasipala ngamunye
Isifunda silwele ukuba nemidlalo eminingi ehlukene ukuhambisana
nezinga
Ukuqhubezela ukusetshenziswa okufanele nokunakekelwa
kwezidingo
•
•
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
•
•
•
Ukuqala uhlelo lwesifunda lwezemidlalo nezenjabulo
Ukunikezela ukukwazi ukufinyelela ezidingweni ezihlukahlukene
ngokwezinga lika masiapala
Ukuthuthukisa imidlalo yesifunda
13
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UMHLAHLANDLELA
10
11
Ezamasiko nobungcweti
Ukugxila entsheni
IZINHLOSO
1)
1)
•
•
•
12
Ukuphathwa ngendlela
okungesiyo
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
1)
2)
AMASU
Ukuthuthukisa ukuzinikela kwezobungcweti nokuqeqeshwa
kwezamasiko nezikhungo zokuqwashisa emisebenzini
kaMasipala
•
Kuhlanganisa intsha ngokuzwana nokwenza kanye
nezentuthuko yesifunda imisebenzi engaholela eku:
ekwehliseni ukungasebenzi
Ukuzwana okukhulu
Ubuholi obuqinile/ mokuzethemba
•
•
•
Ukuqonda izidingo zolusha
Ukuqalwa kwemisebenzi yokuthuthukisa intsha
Ukucabanga ngentsha kuzona zonke izinto ezenziwayo
Uhlelo lwesifunda lwezokuphatha ngendlela okungesiyo
nesikhungo zokufundisa ukuphatha kube sekukhona
ngokuphela kuka 2002
Ukuqhubezela ukuhlangana okunomfutho kwabaphathi
abangahambisi kahle emisebenzini yonke kamasipala
wesifunda nabasemakhaya.
•
Ukuqalwa kohlelo lokuphatha ngokungesiyo indlela
kwesifunda (nasemakhaya0
Ukuqalwa kwesikhungo sokuphatha esephatha budlaka
esifundeni
•
•
Ukuqalwa kohlelo lwesifunda oluncike kwezobungcwenti
namasiko
Ukuqalwa kwezindawo zokuqeqeshelwa ubungcweti
namasiko ngumasipala
13
Ubugebengu
1)
Ngokulwisana nobuphofu, nokwakhiwa kwamathuba
emisebenzi, ukwakhiwa kwemiphakathi, nokunikezela
ukuxhasana nokuzihlanganisa namaphoyisa ukwehlisa
izinga lobugebengu ngo 10% ngonyaka eminyakeni
emihlanu ezayo.
•
Ukuqalwa kwemikhakah ezolekelela amaphoyisa
14
Ukulwisana nobuphofu
1)
Ngokulwisana kobuphofu ngokuhlanganyela nemizamo ye
LED yehlisa amaphesenti ezindlu abe ngapahnsi kuka
R1500 ngenyanga ukusuka ku 60% kuya ku 405 ngonyaka
wesabelo zimali sika 2004/5
•
Ukuhlanganiswa kokulwisana nobuphofu
15
Ukungasebenzi
1)
Ngokohlelo olukhangayo lwezokutshalwa kwezimali
nokugqugquzela ezentuthuko zomnotho kwehlisa izinga
lokungasebenzi kusukela ku 40% kuya ku 20% ngokuphela
konyaka wezimali ka 2004/5
•
Ukuhlela nokuhlanganisa ama LED
16
Ukutshalwa kwezimali
1)
Ngokwakha isimo esihlanganisa ezentuthuko kwezomnotho
nokunikezela amathuba ekutshalweni kwezimali.
Ukukhuphula umnotho wesifunda ukutshengisa okungenani
ukukhuphuka ngo 6% ngonyaka ngokwezentela zesifunda.
•
Ukuqalwa kohlelo oluhlangene lwezemvelo ukuze kutshalwe
izimali (ikakhulukazi kubasebenzi)
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
14
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
Amasu nezinhlelo zentuthuko ezibalulwe kwi-IDP akumele zibhekwe zodwa njengalokhu ziningi ezinye izinhlelo
ezinomthelela. Lengxenye elandelayo ichaza ngohlelo lokwenza lemisebenzi.
•
•
•
•
•
Ukwabiwa komsebenzi namandla
Isu Lezezimali
Isu Lezinhlaka Ezididiyele Zentuthuko
Spatial Framework
Izinga Lokuhlela
Lokhu okungenhla kuzochazwa ngakunye ukucacisa ingqikithi yokuqalwa kohlelo lwezentuthuko ehlangene.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
4. UHLAKA LOKUQALWA KOMSEBENZI
UKUBHEKA UHLAKA LOKUQALWA KOMSEBENZI
15
UKWABIWA KWEMISEBENZI NAMANDLA
UMasipala Sifunda waseMgungundlovu ihlukanisa imisebenzi
(functions) yawo imikhakha emine. Lemikhakha achazwa kabanzi
ku Annexure 1 we IDP. Lemikhakha ichazwe kafuphi lapha
ngezansi:
ISIGABA
INCAZELO
1.
Ingxenye 84 (1)
imisebenzi
Imisebenzi eyabelwe umasipala wesifunda
ngaphansi kwengxenye 84 (1) yomthetho
wesakhiwo sikaMasipala (Municipal
Structure Act).
2.
Eminye imisebenzi
ngaphansi komthetho
sisekelo
Imisebenzi eyabelwa ohulumeni basekhaya
ngokomthetho-sisekelo, yize ingabekiwe
ngqo kumthetho wo masipala
3.
Umsebenzi
wezokwamukela
Imisebenzi evamisile yesifunda
enganikezelwa omasipala basekhaya
ukunciphisa izindleko zokuvikeleka
ukuphinda phindeka komsebenzi
4.
Imisebenzi okumele
ihlanganiswe
Eminye imisebenzi engabelwanga
uMkhandlu sifunda noma omasipala kodwa
bonke labohulumeni bangakwazi
ukubaneqhaza.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
IMISEBENZI EYABELWE UMKHANDLU SIFUNDA
NGOKOMTHETHO WOMASIPALA
INGXENYE 84 (1) WOMTHETHO WOMASIPALA, WABELA
UMKHANDLU SIFUNDA AMANDLA NALEMISEBENZI ELANDELAYO
• uHlelo Lwentuthuko
Edidiyelwe
• Ukunikezelwa kwamanzi
azosetshenziswa ekhaya
• Ukunakekelwa
kwenkunkuma
• Imigwaqo kaMasipala
• Ukunakekelwa
kwemisebenzi yezokuthutha
umphakathi
• Izikhungo zamabhanoyi
kaMasipala
• Imisebenzi yezempilo
kamasipala
• Izimakethe zezitshalo
• Amathuna nezindawo
zokushisa abantu
• Ezokuvakasha zasekhaya
EKUHUMUSHENI UKWABIWA KWALEMISEBENZI NAMANDLA
KWISIGABA
1,
INDLELA
YOKUBHEKANA
NEZINKINGA
YACUBUNGULWA, KUBHEKWE IKAKHULUKAZI UBUNGAKO
BESIFUNDO
KANYE
NOMASIPALA
BASEMAKHAYA
NGOKUHLUKANA KWABO.
4.1 UKWABELWA KWEMISEBENZI NAMANDLA
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
16
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
ISENDLALELO OHLELWENI LEZIMALI
Uhlelo Lwezezimali liyingxeye ebalulekile ye IDP futhi lubhekisisa lokhu
okulandelayo:
Izindlela zomxhaso kuleminyaka eyisihlanu onyakeni wezimali 2002/3
kuya koka 2006/7
• Ukuqiniseka kwalokhu kuncike enzuzweni nezinhloso ezibekiwe
ngokohlelo lwezentuthuko ehlanganisile.
• Ukwakha izindlela zokuphathwa kwezimali nokuhlolwa kwamabhuku
ngendlela eyiyo
OKUQUKETHWE UHLELO LWEZIMALI
Ukuze sikwazi ukwenza okubalulwe ngenhla, lokhu okulandelayo kufakiwe
ohlelweni lezimali:
•
•
•
ISENDLALELO SOHLELO OLUDIDIYELE
LWEZINHLAKA ZENTUTHUKO
Umnyango wezokwamukela izidingo zikaMasipala Sifunda uhlanganise
uhlelo lokuthuthukisa izinhlaka zentuthuko. Imininingwane egcwele
ngalokhu iku Annexure 3 oyingxenye yale IDP.
OKUQUKETHWE UHLELO LWEZINHLAKA
ZENTUTHUKO
Uhlaka lwezentuthuko oludidiyelelihlose lokhu okulandelayo:
• Ukwakheka kohlaka oluzokwenza intuthuko ibe lula. Lokhu
kumbanakanya ukuhlelwa kabasebenzi bomkhandlu.
Amandla nemisebenzi
• Ukusebenza kwabaphathi
• Indlela yokwamukela
• Uhlelo lwezokuxhumana oluhlangene
• Imithetho ehola ukusebenza kukaMasipala wesifunda
4.2 UMUMO WEZIMALI NEZIKHUNGO
Umumo ogcwele wezimali zohlelo lwezentuthuko lwahlanganiswa uMnyango
wezeZimali kuMasipala Sifunda waseMngungundlovu. Loluhlelo lweZimali
lutholakala ku Annexure 2 ohambisana nalelibhuku. Okulandelayo lapha
kwethula okuqukethwe uHlelo Lwezezimali.
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
Ukutholakala komxhaso
Ukwabiwa komxhaso komasipala
Amasu okungenisa imali
Izindlela zokuphathwa kwezimali
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
17
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
KEY SPATIAL ISSUES IMPACTING ON THE DISTRICT
Inhloso ye-plani yokuthuthukiswa komhlaba ukwakha
uMkhandlu Sifunda ozophumelela..
Uncontrolled /
Lack of social and physical dispersed human
support structure
settlement
Izinjongo ezibalulekile zale Plani zimbandakanya:
• Ukususa
imisebenzi
yobandlululo,
edala
ukungalingani nentuthuko engafinyelele kuwowonke
umuntu.
• Ukwenza isiqinisekiso sokuthi bonke abantu bayakwazi
ukufinyelela kuzidingo ngqangi. Kakhulukazi emathubeni
emisebenzi.
Prime location
Significant
agricultural
production
Limited
development of
tourism
opportunities
• Ukuhlanganisa indawo yesifunda nokuhlanganisa
izakhiwo ezihlukene/ amathuba okusebenza
• Ukunikezela ngohlaka lomsebenzi lwezentuthuko
oluzophatheka okufaka ukwaziswa kwezindawo
okungatshalwa
kuzo
izimali,
ukuhluhlumeliswa
kwesimilo, nokuvikeleka.
•Ukwakha indlela ekahle yamathuba ehlanganisa:
• Ukuthuthukiswa kokusatshalaliswa kwemisebenzi
• Ukufinyelela kwamathuba ezomnotho
• Ukufinyelela ezidingweni ezithuthukisiwe
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
Complex land
use mosaic
Dominance of
PMB complex
4.3 INDAWO YOHLAKA LOMSEBENZI
INHLOSO YE-PLAN YOKUSETSHENZISWA KOMHLABA
Population concentration &
pressure
18
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
2
UKUQALA
NGEZAKHIWO
EZIKHONA
EZIHLANGANIS
A IZINDAWO
EZIHLUKENE
ZASEMAKHAYA
UKUNGENELA
NGOKOHLELO
LWEZENTUTHUE
ZINDAWENI
EZIZOSABALALI
SA INTUTHUKO.
3
4
NGOKOHAMBA
KWESIKHATHI,
UKUQHELELENA
KWEZINDAWO
KUZOYA
KUNCIPHA.
EKUQHUBEKENI
KWESIKHATHI
UKUPHATHA
OKUCACILE
KUYATHUTHUKA
OKUHLANGANIS
A IMISEBENZI
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
4.3.1 IZINDAWO EZIHLELELWE
1
19
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
4.3.2 INDAWO YOKUHLELELA UMSEBENZI
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
20
UMGUNGUNDLOVU DISTRICT MUNICIPALITY
UHLELO LWENTUTHUKO OLUDIDIYELE
UHLELO LOKUSEBENZA LWEMINYAKA
EMIHLANU
Uhlelo lweminyaka emihlanu lwezimali luyingxenye ye IDP
yoMkhandlu Sifunda wase Mgungundlovu. Uhlelo lwezimali
lubalula wonke amaprojeti adinga imali enkulu.
Uhlelo lokusebenza likaMasipala wesifunda uMgungundlovu
lulandela uhlelo lwezimali lweminyaka emihlanu. Uhlelo
lokusebenza luveza okunye uMasipala okufanele kwenziwe
eminyakeni emihlanu.
Kumele kuqashelwe ukuthi isamba esikhulu semisebenzi
sihambisana nesabelo zimali zonyaka 2002/3. Lokhu
kutshengisa isamba semisebenzi esibhekwe nguMasipala.
Ukwengeza kulokhu isamba esikhulu semisebenzi ohlelweni
lwezemisebenzi zitshengiswe njengemisebenzi eqhubekayo,
isib, imisebenzi enesikhathi esinganqunyelwe
Okungenani izigidi ezingu R174 ziyodingeka ukuba kwenziwe
zonke lezizinhlelo eminyakeni emihlanu ezayo. Ingxenye enkulu
yale
mali
izoqhamuka
eminyangweni
kahulumeni
eyahlukahlukene. Imali yokwakhiw kwezindlu ayiveli lapha njengo
lomsebenizi uzokwenziwa oMasipala. omasipala basemakhaya
bezoba abathuthukisi baloluhlelo lomsebenzi.
IYER ROTHAUG LINDA MASINGA PROJECT TEAM
5. UKUDIDIYELWA KWAKHO KONKE
UHLELO LWEMINYAKA EMIHLANU LWEMALI
YEZENTUTHUKO
21