Transcript TS ISO/IEC 9241-151: İnsan-Sistem Etkileşimi Standardı

Prof.Dr. Kürşat Çağıltay
Orta Doğu Teknik Üniversitesi,
İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma Laboratuvarı
TS EN ISO/IEC 9241-151 İnsan Sistem
Etkileşiminin Ergonomisi-Bölüm 151:
Dünya Geneli Arayüzleri Kılavuzu
Ergonomics of human-system interaction
– Guidance on World Wide Web user
interfaces
Bu standart, bilişim sistemlerinde kolay
kullanılabilir arayüzlerin geliştirilmesi için
rehberlik etmektedir.
Bu rehber doküman sayesinde,
arayüzlerin bu standartta belirtilen koşulları ne
ölçüde karşıladığı ölçülerek
arayüzün kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi ve
bu sonuçlar doğrultusunda kullanıcı deneyiminin
iyileştirilmesi hedeflenmektedir.
İnternet sitelerinin pek çoğu kolay
kullanılabilir olmadığı için kullanıcılarca
eleştirilmektedir
Zaman, Emek ve Mali Kayıplar
Web sitelerinin kalitesini uluslararası
standartlara uygun şekilde ölçen güvenilir bir
sistem eksikliği
TÜBİTAK Vizyon 2023 raporu
En önemli ikinci tema: “Kullanımı eğitim
gerektirmeyen bilgisayarlar”
Vatandaşlar bilgisayarlara değil, bilgisayarlar
onlara ayak uydurmalı
Web’de yapılan satışların %50’si ziyaretçilerin ilgili
içeriği kolayca bulamaması nedeni ile
gerçekleşmemiş (Gartner Group)
Web sitesi ziyaretçilerinin %85’i zayıf tasarım nedeni
ile yeni karşılaştıkları siteleri terk etmiş (cPulse)
33 e-devlet sitesinin yarısında içerik organizasyonu
problemli, vatandaşların faydalanacağı hizmetler
kolay ulaşabilir yerlerde değil, hemen hemen tüm edevlet siteleri görme engelliler dikkate alınmadan
tasarlanmış (Çağıltay, Durmuş, 2012)
E-devlet tüm vatandaşlarca ulaşılabilir olmalıdır
Fakat aynı zamanda tüm vatandaşlarca
kullanılabilir de olmalıdır
Vatandaşların sistemleri kullanabilmesi de tek
başına yeterli değildir. Kullanımın etkin ve
verimli olması da gerekmektedir
2011 yılı istatistiklerine göre 16-74 yaş
grubundan 56 milyon birey var
Bunun ~27 milyonu Internet kullanıcısı
En az kullananlar
İlkokul (%17), Ortaokul mezunu (%57) ve okul
bitirmemiş
> 45 yaş
Sıradan vatandaşa ayak uyduracak Web
servisleri gerekli
“ODTÜ İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve
Uygulama Laboratuvarı” TSE yetkili ISO 9241151 test laboratuvarı
Kurumların web sayfalarının kullanıcılar
açısından ne ölçüde kolay anlaşılır ve
kullanılabilir görüldüğünün testi
Belirli koşulları sağlayan arayüzler, TSE
tarafından “kullanılabilir arayüz” olarak
belgelendirilebilecektir.
Numune Alma ve Örnekleme
İki Aşamalı Kullanılabilirlik Çalışması
Çalışma Sonuçlarının Analizi
Sonuçların Raporlanması
Ürünün Sertifika Almaya Uygunluğunun
Değerlendirilmesi
Uygun katılımcıların seçilmesi
Müşterinin seçilen katılımcıları onaylaması
Kullanıcı temelli kullanılabilirlik çalışmasının
gerçekleştirilmesi
Göz izleme cihazı
Performans testi
Sesli düşünme protokolü
Anketler
ISO 9241-151 sezgiselleri ile arayüzün uzman
tarafından kontrol edilmesi
TSE ve ODTÜ’nün Türkiye’de ilk defa
gerçekleştirdiği sertifika sistemi bu konudaki
açığı kapatmayı hedeflemektedir.
Kurumların bu sertifika ile
Web sitelerinin kullanıcılar tarafından verimli ve
kolay bir şekilde kullanılması,
Siteleri kullanım sıklığının artması
Zamandan ve bütçeden önemli ölçüde tasarruf
TSE K 194 , WCAG VE ISO/IEC
40500:2012: WEB İÇERİĞİ ERİŞİLEBİLİRLİK
STANDARTLARI VE KRİTERİ
W3C Web Content Accessibility Guidelines
(WCAG) 2.0
Erişilebilirlik Nedir?
TC. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı eDönüşüm Türkiye Projesi Birlikte Çalışılabilirlik
Esasları Rehberi’ne göre:
“Bilgi ve hizmetlerin internet sayfası ve diğer
alternatif kanallardan, kullanıcılar için tespit edilen
arayüzlerin toplumun tüm fertleri tarafından kolay
kullanılabilecek ve kullanıcı tarafında gerekli
olabilecek ek ticari yazılımları mümkün olan en alt
seviyede tutacak şekilde sunumu
hedeflenmektedir.”
Erişilebilirlik; artık sadece yapılması tavsiye
edilen bir tercih değil, birçok ülkede yasal
zorunluluk haline getirilmiş bir uygulamadır.
Erişilebilirlik, engelli kişilerin yaşam
etkinliklerine katılımını engelleyebilecek
etmenlerin her yerde ortadan kaldırılması
demektir.
Türkiye Engelli Araştırması*’na göre
Türkiye nüfusunun %12’si engellidir.
Yaklaşık 420.000 kişinin görme engelli olduğu
belirtilmiştir.
Bunun yanı sıra 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı
sonuçlarına göre 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus,
toplam nüfusun % 5,7’sini oluşturmaktadır (3,8
milyon).
2005 yılı itibarıyla sosyal sigorta kapsamındaki yaşlı
nüfus 1.456.226 olarak bildirilmektedir.
* Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı
Web içeriği engelli insanlar için nasıl daha
kullanılabilir yapılabilir
Kullanılabilirlik, görsel, işitsel, fiziksel,
konuşmayla ilgili, bilişsel, dille ilgili, öğrenmeyle
ilgili ve nörolojik engelleri içeren geniş bir
yelpazedeki engelleri kapsamaktadır
Yaşlı bireyler
Dört Temel Bileşen:
Algılanabilirlik (perceiveble),
Çalıştırılabilirlik (Operable),
anlaşılabilirlik (Understandable) ve
Dayanıklılık (Robust)
Engelli kullanıcılara uyumlu hazırlanan internet
sitelerinin nasıl çalıştığı çeşitli
araçlar/yazılımlar/yöntemler kullanarak kontrol
edilmelidir.
Farklı grupların ve farklı durumlardaki
ihtiyaçların karşılanması maksadıyla üç seviyede
uygunluk tanımlanmaktadır:
A (en düşük),
AA ve
AAA (en yüksek).
ODTÜ İnsan Bilgisayar Etkileşimi
Laboratuvarı ile ilgili ayrıntılı bilgi
http://ibe.bidb.odtu.edu.tr