Transcript Ubóstwo i wykluczenie spo*eczne w Unii Europejskiej

Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Unii Europejskiej
Debata realizowana w ramach projektu „EAPN Polska – wspólnie budujemy Europę Socjalną”
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO
PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ
www.eapn.org.pl
Przeciwdziałanie ubóstwu jako cel EWG-UE
• W EWG pierwsze programy wspólnotowe w obszarze przeciwdziałania ubóstwu zaczęto realizować w
drugiej połowie lat 70.
• Trzy programy zrealizowano do wczesnych lat 90. ale czwarty został zaskarżony do ETS jako
wkraczający w kompetencje krajów członkowskich
• Dopiero Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie pod koniec lat 90. dał bardziej pewne podstawy
prawne do działania UE w tym obszarze
• Strategia Lizbońska nie zawierała bezpośrednio celu ograniczenia ubóstwa
• W Strategii Europa 2020 już taki cel zapisano i to konkretnie: liczba osób ubogich lub wykluczonych
społecznie powinna się zmniejszyć o 20 milionów
www.eapn.org.pl
Instrumenty UE – zalecenie w sprawie aktywnej integracji
(2008)
• Trzy podstawowe filary systemu aktywnej integracji
• Minimalny dochód gwarantowany (pieniężna pomoc społeczna o charakterze prawa
obywatelskiego)
• Włączający rynek pracy (instrumenty aktywizacji zawodowej dla osób długotrwale
bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo w wieku produkcyjnym)
• Usługi prointegracyjne wysokiej jakości (usługi wspierające gotowość do zatrudnienia, np.
motywacyjne, rehabilitacyjne)
• Zintegrowany system trzech wymienionych filarów z zapewnieniem ich spójności wewnątrz i
pomiędzy nimi
www.eapn.org.pl
Instrumenty UE - Pakiet Inwestycji Społecznych (2013)
• Środki motywujące do finansowania inwestycji społecznych -instrumenty finansowe dla
przedsiębiorczości społecznej
• Wspieranie źródeł utrzymania na odpowiednim poziomie / poprawa znajomości praw socjalnych –
adekwatność pieniężnej pomocy społecznej, jedno okienko dla usług socjalnych, włączenie finansowe,
przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu, ochrona przed nadmiernym zadłużeniem, zwiększenie
dostępu do informacji
• Inwestowanie w dzieci / wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem – zalecenie KE Inwestowanie w
dzieci: przerwanie cyklu marginalizacji
• Dostęp do odpowiednich zasobów
• Dostęp do usług wysokiej jakości i po przystępnych cenach
• Prawo dzieci do udziału w różnych zajęciach.
www.eapn.org.pl
Instrumenty UE - fundusze europejskie
przeciwdziałanie ubóstwu 2014-2020
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój
Wsparcie dla
systemów i struktur
Regionalne programy operacyjne
Wsparcie dla osób i
społeczności
www.eapn.org.pl
Ubóstwo lub wykluczenie społeczne, czyli konstrukcja
wskaźnika dla UE
• Dla wyznaczenia obszaru oddziaływania przyjęto trzy kryteria
• Dochody gospodarstwa domowego niższe niż 60% mediany dochodów gospodarstw ogółem w
danym kraju – ubóstwo relatywne
• Gospodarstwo wskazuje, że nie może z powodów finansowych zaspokoić co najmniej 4 z 9
potrzeb (początkowo były to co najmniej 3 z 9) – pogłębiona deprywacja materialna
• Osoby w wieku produkcyjnym w gospodarstwie domowym pracowały nie więcej niż 20%
pełnego rocznego czasu pracy – bardzo niska intensywność pracy
• Konsekwencją przyjęcia trzech kryteriów jest możliwość zachodzenia na siebie zbiorowości przez nie
wyznaczonych
• Spełniający rozłącznie te trzy kryteria są liczeni jako ubodzy lub wykluczeni społecznie – główny
wskaźnik
www.eapn.org.pl
Zbiorowości wyznaczone przez trzy kryteria
Ubóstwo
relatywne
A
C
B
D
E
F
Niska intensywność
pracy
H
www.eapn.org.pl
G
Pogłębiona
deprywacja
materialna
A – tylko ubodzy relatywnie
B – ubodzy relatywnie i bez pracy przez większość część
roku
C – ubodzy relatywnie i podlegający deprywacji
materialnej
D – jednocześnie ubodzy relatywnie, bez pracy przez
większość roku i podlegający deprywacji materialnej
E – tylko bez pracy przez większą część roku
F – bez pracy przez większość roku i podlegający
deprywacji materialnej
G – tylko pogłębiona deprywacja materialna
H – niespełniający żadnego z kryteriów, czyli nieubodzy
Ubóstwo i wykluczenie społeczne w UE-27 (2011, w mln)
Łącznie 119,8 mln i 24,2%
ludności UE-27 ogółem
Ubodzy
relatywnie
Podlegający
pogłębionej
deprywacji
2.6 %
9.8 %
4.0 %
1.6 %
0.5 %
2.9 %
2.8 %
European social statistics, 2013 edition
www.eapn.org.pl
Niska intensywność
pracy
Ubóstwo lub wykluczenie w UE w stosunku do ogółu
ludności (2005-2011)
45.0
41.0
Odsetek ludności (%)
40.0
38.0
35.0
35.0
31.7
30.8
30.6
30.7
30.6
30.0
25.0
21.5
21.8
21.6
21.4
21.2
21.6
22.5
23.2
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
2005
2006
2007
2008
Stare kraje UE (15)
www.eapn.org.pl
2009
Nowe kraje UE (12)
2010
2011
2012
Ubóstwo lub wykluczenie społeczne w liczbach
bezwzględnych (2005-2012)
Cel UE: 2008 – 20 milionów
115 694 – 20 000 = 95 694 tys.
W 2012 było 124 390 tys.
100,000
88,651
90,000
81,883
83,667
83,404
83,296
82,524
91,678
84,733
W tysiącach (1000)
80,000
70,000
60,000
50,000
42,009
40,000
39,021
35,877
32,398
31,474
31,249
31,107
31,281
30,000
20,000
17,080
14,938
12,958
11,491
10,454
10,409
10,196
10,128
2007
2008
2009
2010
2011
2012
10,000
0
2005
2006
Stare kraje UE (15)
www.eapn.org.pl
Nowe kraje UE (12)
Polska
Spełniający wszystkie trzy kryteria w stosunku do ogółu
ludności (2005-2012)
4.0
3.8
3.5
3.5
3.1
Odsetek ludności (%)
3.0
2.5
2.1
2.4
2.3
2.2
2.0
2.0
1.6
1.4
1.5
1.2
1.2
1.1
1.2
1.4
1.2
1.0
0.5
0.0
2005
2006
2007
2008
Stare kraje UE (15)
www.eapn.org.pl
2009
Nowe kraje (12)
2010
2011
2012
Spełniający trzy kryteria w liczbach bezwzględnych (20052012)
7,000
6,211
6,000
5,689
5,312
W tysiącach (1000)
5,000
4,483
4,000
4,666
4,435
4,425
4,611
3,904
3,618
3,138
3,000
2,178
2,000
1,814
2,239
2,035
2,306
2,466
1,453
1,026
1,000
704
655
684
2008
2009
2010
571
651
2011
2012
0
2005
2006
2007
Stare kraje UE (15)
www.eapn.org.pl
Nowe kraje UE (12)
Polska
Obraz sytuacji w różnych krajach (2010, w %)
Polska
Niemcy
Nieubodzy
Nieubodzy
Ubodzy relatywnie
Ubodzy relatywnie
4.3 mln
5.3 mln
0.8 mln
Pogłębiona
deprywacja
materialna
1.7 mln 4.1 mln
Łącznie
19,7%,
16,0 mln
0.8 mln
1.3 mln
1.2 mln
0.3 mln
1.0 mln
2.9 mln
Niska intensywność
pracy
M. Kainu, Social assistance and EU 2020 poverty target, 2012
www.eapn.org.pl
Łącznie
27,8%,
10,4 mln
0.6 mln
Niska
intensywność
pracy
0.1 mln
2.0 mln
Podlegający pogłębionej
deprywacji
Cele krajowe w obszarze ograniczenia ubóstwa – Polska a
Niemcy
• Polska – zmniejszenie w stosunku do roku 2008 liczby osób ubogich lub wykluczonych społecznie o
1,5 miliona, czyli z 11,5 mln do 10 mln. Większość tego celu została osiągnięta w latach 2008-2012,
w roku 2012 poziom wskaźnika wynosił 10,1 mln.
• Niemcy – zmniejszenie w stosunku do roku 2008 stopy bezrobocia długoterminowego o 20%, czyli
z 1,63 mln do 1,3 mln (mniej o 330 tys.). Cel już został osiągnięty, gdyż stopa bezrobocia
długoterminowego zmniejszyła się w Niemczech z 4% w 2008 do 2,5% w 2012
www.eapn.org.pl
Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce, wskaźniki
UE 2005-2012
50
45.3
45
39.5
40
35
34.4
33.8
W procentach
30.5
30
27.6
25
27.8
27.8
27.2
26.7
17.1
17.6
17.7
17.1
15.0
14.2
13.0
13.5
22.3
20.5
19.1
20
17.3
17.7
16.9
15
10
6.7
6.1
5.4
5
4.5
4.0
4.1
4.1
3.9
2008
2009
2010
2011
2012
0
2005
2006
Ubóstwo lub wykluczenie
www.eapn.org.pl
2007
Pogłębiona deprywacja materialna
Ubóstwo relatywne
Bardzo niska intensywność pracy
Wnioski
• Dotyczące przeciwdziałania ubóstwu w polityce UE
• Bezpośrednia uwzględniono ubóstwo i wykluczenie społeczne w celach UE
• Przyjęto wielokryterialne podejście do pomiaru problemu
• Skonkretyzowano cel - o ile ubóstwo i wykluczenie społeczne powinny się zmniejszyć do 2020
r.
• Zaproponowano instrumenty przeciwdziałania ubóstwu (w tym EFS)
• Dotyczące osiągnięć
• Biorąc pod uwagę UE-27 Oddalamy się od celu. W latach 2008-2012 zamiast zmniejszenia
ubóstwa i wykluczenia zanotowano wzrost w tym obszarze o 8,7 miliona (większość w UE-15)
• Najbardziej niepokojące skumulowane ubóstwo i wykluczenie społeczne wzrosło w UE-27 o 2
miliony w latach 2008-2012 (większość w UE-15)
• W Polsce cel zostanie osiągnięty prawdopodobnie już w 2013 lub 2014 r.
www.eapn.org.pl
Załączniki
www.eapn.org.pl
Potrzeby uwzględniane w kryterium materialnej deprywacji
• Brak możliwości ze względów finansowych:
1) opłacenia czynszu, rat kredytu lub opłat za media;
2) utrzymania w mieszkaniu odpowiedniej temperatury;
3) pokrycia nieoczekiwanych wydatków;
4) regularnego jedzenia mięsa i białka;
5) wyjazdu na wakacje;
6) telewizora kolorowego;
7) lodówki;
8) samochodu;
9) telefonu.
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cele operacyjne
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cel 1
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cel 2
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cel 3
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cel 4
www.eapn.org.pl
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu
Społecznemu – cel 5
www.eapn.org.pl
Dziękuję za uwagę.
Dr hab. Ryszard Szarfenberg
Instytut Polityki społecznej
Polski Komitet EAPN
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO
PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ
Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych
ul. Nowy Świat 49, 00-042 Warszawa
tel.: (22) 826 52 46
e-mail: [email protected]
www.eapn.org.pl