Transcript SPÓ*DZIELNIE SOCJALNE

SPÓŁDZIELNIE SOCJALNE
Janusz Sulczewski
Żarska Spółdzielnia Socjalna
CZY ISTNIEJE MODEL SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ
W POLSCE
• W odróżnieniu od spółdzielni włoskich, gdzie
istnieją dwa modele:
• Typ „A” – świadczący wyłącznie usługi w sferze
socjalnej, bez prowadzenia działalności
gospodarczej, lecz z prowadzeniem reintegracji
społecznej członków, oraz
• Typ „B” – prowadzą działalność gospodarczą w
oparciu o reintegrację zawodową członków, a
koszty utrzymania pracownika w znacznej części
(ubezpieczenia oraz składki emerytalne)
pokrywane ze środków funduszu państwa.
• W Polsce – NIE ISTNIEJE WYPRACOWANY MODEL
SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ
STAŁE ŹRÓDŁO PRZYCHODU
• Jedynie te spółdzielnie, które mają zapewniony stały przychód
(choćby niewielki) mogą planować.
• Zlecenie raz jest, a raz go nie ma.
• Dążenie do zawarcia umowy na produkty lub usługi na
zasadzie stałego wykonywania, np.:
• - obsługa wspólnot mieszkaniowych w zakresie porządkowym
(sprzątanie, odśnieżanie, obsługa terenów zielonych)
• - produkcja partii materiału dla odbiorcy w okresie dłuższym
(dana partia lub dany okres czasowy)
WKŁAD DO SPÓŁDZIELNI
• Wkład nie jest jednoznaczny z udziałami.
• Udziały mogą być małe i raczej w formie gotówkowej.
• Wkład powinien obejmować wniesienie sprzętu i
maszyn zakupionych w ramach otrzymanej
jednorazowej dotacji lub środków finansowych na
wspólny rachunek spółdzielni.
ROTACJA ZWIĄZANA
Z CZŁONKAMI
• Członkowie mogą w każdej chwili zrezygnować z członkostwa
(z różnych powodów).
• Ustanie członkostwa nie powinno powodować uszczuplenia
zasobów majątkowych spółdzielni. Wniesiony wkład w formie
maszyn i urządzeń zakupionych w ramach dotacji
jednorazowej lub wniesionych środków finansowych pozostaje
w strukturach majątku spółdzielni.
• Zwrotowi podlegają jedynie udziały.
• Wysokość udziałów w spółdzielniach dotychczas działających
jest niewielka. A odejście członka nie powoduje ryzyka
zaprzestania działalności.
DOTACJA TO NIE POŻYCZKA
• Dotacja jednorazowa na uruchomienie działalności w formie
spółdzielni socjalnej stanowi pomoc państwa dla osoby
przystępującej do spółdzielni.
• Pomoc (dotacja) to nie jest pożyczka.
• Skoro więc państwo udziela dotacji, to czyni to z myślą o tym,
aby zakupione (przez spółdzielnię) w ramach tych środków
narzędzia, maszyny i materiały stanowiły majątek spółdzielni,
a nie osoby prywatnej.
• Jednocześnie w przypadku likwidacji spółdzielni, która
otrzymała dotację majątek znajdujący się w niej przekazywany
jest do Funduszu Pracy (80%), lub innej spółdzielni socjalnej.
Jest to pewną formą zabezpieczenia celowości
wydatkowanych środków.
PROPONOWANE ROZWIĄZANIE
•
•
•
Poręczenie może stanowić „Akt notarialny
dobrowolnego poddania się egzekucji przez
dłużnika”
Osoba prawna np. zarejestrowana spółdzielnia
socjalna w przypadku, gdy członkowie wcześniej
byli w s.s. osób prawnych
Wzajemne poręczenie założycieli (weksel z
poręczeniem wekslowym aval)
UMOWY O PRACĘ?
• Członkostwo w spółdzielni zobowiązuje ją do
zawarcia umowy z członkiem. Ustawa
przewiduje kilka form umów, lecz najlepszą
jest: SPÓŁDZIELCZA UMOWA O PRACĘ.
JAKA JEST FURTKA WYJŚCIA?
• Ustawa nie podaje w jakim wymiarze czasu pracy
powinna zostać zawarta taka umową. Te zagadnienia
powinien zawierać Statut oraz Regulamin Pracy w
Spółdzielni.
• Jeżeli więc w okresie początkowym spółdzielnia nie może
zapewnić pracy na pełny etat (brak zleceń, okres
tworzenia struktury, rozeznanie rynku itp.), powinna
rozważyć możliwość zawarcia takiej umowy na część
etatu.
• W miarę rozwoju działalności powinna dążyć do
zwiększenia wymiaru czasu pracy, aż do osiągnięcia
„pełnego wymiaru czasu pracy”.
JAK OBNIŻYĆ OBCIĄŻENIE ZWIĄZANE
Z ZUS-EM?
• Nowa ustawa daje możliwość ubiegania się u
starosty o zwrot zapłaconego ZUS-u. Starosta
może pokryć wydatki przez okres do 36
miesięcy. Zwrot można uzyskać na każdego
założyciela oraz każdego członka
przystępującego.
CO TO JEST REINTEGRACJA
SPOŁECZNA i ZAWODOWA?
• Aktualnie nie ma definicji podanej przez urzędy
skarbowe
• Ustawa nie precyzuje szczegółowo tego zagadnienia.
• Wg ustawy: Reintegracja społeczna to:
- wszystkie działania mające na celu odbudowanie i
podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu
społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w
miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu
REINTEGRACJA ZAWODOWA TO: (wg
ustawy)
•
Działania mające na celu odbudowanie i
podtrzymanie zdolności do samodzielnego
świadczenia pracy na rynku pracy.
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
A REINTEGRACJA SPOŁECZNA
I ZAWODOWA
•
Działania związane z reintegracją społeczną i
zawodową mogą być wykonywane przez
spółdzielnię w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej (poza realizacją pożytku publicznego i
wolontariatu)
Czy warto tworzyć
spółdzielnie socjalne?
•Tak, ponieważ jest to jedyna dostępna
prawnie forma bycia współwłaścicielem
przedsiębiorstwa z nastawieniem na
osoby niezamożne.
•Osoby te nie są przedsiębiorcami, są
współwłaścicielami.
Możliwość dotowania
•Zakłada się wsparcie ze środków
publicznych na tworzenie takiej
spółdzielni.
•Żadne inne przedsiębiorstwo nie
otrzymuje dotacji publicznej na
uruchomienie swojej działalności.
Zwrot składek ZUS
•Istnieje możliwość zwrotu składek
ZUS w okresie do 3 lat. Żadne inne
przedsiębiorstwo nie może otrzymać
takiego wsparcia.
Demokratyczny sposób
zarządzania spółdzielnią
•Przedsiębiorcą jest spółdzielnia
socjalna.
•Członkowie (grupa osób) w sposób
demokratyczny planuje i zarządza tą
spółdzielnią.
Działalność statutowa
•Działalność statutowa (reintegracja
zawodowa i społeczna) przyczynia się do
trwałego powrotu na rynek pracy.
•Możliwość wsparcia finansowego działań
statutowych ze środków samorządu
terytorialnego i środków publicznych.
Prawo spółdzielcze a kodeks pracy
•Prawo spółdzielcze daje możliwość
regulowania zasad zarządzania finansami
poprzez łagodniejsze zapisy i
podejmowanie decyzji w formie uchwał a
nie zapisów kodeksu pracy.
Pojęcie zysku
•Dla przedsiębiorcy zyskiem jest
pieniądz.
•Dla członków spółdzielni zyskiem jest
praca.
Działania poprawiające
funkcjonowanie spółdzielni
•Konieczność edukowania - posiadanie wiedzy:
•1. ekonomicznej
•2. gospodarczej
•3. wolnorynkowej
•Usługi świadczone przez spółdzielnie muszą być
konkurencyjne.
Nisze rynkowe
•Rolą spółdzielni jest wypełnianie nisz
rynkowych, gdzie nieopłacalne staje się to dla
innych przedsiębiorców.
•Spółdzielnie wówczas nie konkurują z
lokalnymi firmami, lecz uzupełniają braki na
lokalnym rynku gospodarczym.
Wsparcie zewnętrzne
•Niska wiedza osób z zakresu przedsiębiorczości
społecznej wymaga tworzenia regionalnych
punktów wsparcia dla podmiotów ekonomii
społecznej.
•Ośrodki te muszą dostarczać wiedzy nie tylko dla
członków spółdzielni socjalnych, lecz również
wspierać edukacyjnie lokalne organizacje i urzędy.
Wzmocnienie działań
spółdzielni socjalnych
•Wsparcie programowe poprzez
certyfikację usług i produktów
wytwarzanych przez spółdzielnie socjalne.
•Marka i logo dla produktów i usług
świadczonych przez spółdzielnie socjalne.
Niwelować różnice w prawie
•Dążyć do zmiany prawa w zakresie
niwelowania różnic dotyczących założycieli
pełnosprawnych i niepełnosprawnych
(zabezpieczanie dotacji, wspólne wnioski,
jednolita procedura we wszystkich PUPach)
Dostęp do środków dotacyjnych
•Opracować sposób zabezpieczania
dotacji dostępny dla osób
wykluczonych.
Wsparcie finansowe
•Utworzyć system finansowania bieżącej
działalności s.s. (instytucje bankowe lub
pozabankowe) przy wsparciu ministerstwa
Klauzule społeczne
•Wdrożyć system klauzul społecznych
poprzez szkolenia dla przedstawicieli
samorządów lokalnych.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (1)
• Omawiając zagadnienia zarządzania w spółdzielni
socjalnej należy wziąć pod uwagę rodzaj
spółdzielni. Istnieją dwa rodzaje spółdzielni:
• Spółdzielnia osób fizycznych (założycielami są
osoby z kręgu wykluczenia, przy ewentualnym
wsparciu specjalistów posiadających prawa
członkowskie).
• Spółdzielnia socjalna osób prawnych. Założona
przynajmniej przez dwie osoby prawne, które
stają się współzałożycielami tej spółdzielni.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (2)
• W małej spółdzielni socjalnej zdarza się, że wszyscy
założyciele stają się jednocześnie członkami zarządu
(posiadają funkcje). Ten szczególny przypadek pokazuje, że
wszyscy są pracownikami, a jednocześnie wszyscy są
członkami zarządu.
• W spółdzielni do 15 osób nie ma wymogu powoływania
rady nadzorczej, w większej powołuje się radę nadzorczą
jako dodatkowy organ kontrolny. Sposób zarządzania
spółdzielnią będzie więc inny.
• W każdej spółdzielni najważniejszym organem jest Walne
Zgromadzenie (wszyscy, którzy posiadają prawa
członkowskie mają prawo głosowania).
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (3)
• Podstawowa zasada funkcjonowania
spółdzielni socjalnej to oddolność i
demokratyczny styl zarządzania.
• Spółdzielnia socjalna powstająca z kręgu osób
zagrożonych wykluczeniem równo traktuje
głos każdego z członków – jeden członek,
jeden głos - tak w sprawach zarządzania jak i
kontroli działalności spółdzielni.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (4)
• Spółdzielnia socjalna jest tworem
demokratycznym. To tu zauważyć można, że
polityka gender mainstreaming’u (równości
szans) jest zachowana. W żadnym innym
przedsiębiorstwie nie ma pewności na jej
stosowanie.
• W spółdzielniach socjalnych wspólne
decydowanie o rozwoju, zatrudnieniu, celach itp.
potwierdza zachowanie równości i
dowartościowania każdego z jej uczestników.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (5)
• Najważniejszym dokumentem w spółdzielni socjalnej
jest statut. Jest jej nadrzędnym wewnętrznym
dokumentem regulującym jej funkcjonowanie. To
właśnie w tym dokumencie jej założyciele wytyczają
cele działalności (tak statutowej, jak i gospodarczej), do
którego wszyscy dążą.
• To dokument w którym oprócz celu zawiera się nasza
polityka działalności, zarządzania, wynagradzania,
organów wewnętrznych, sposobu finansowania i
podziału tego co wypracujemy.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (6)
• Brak sprecyzowanego celu i struktury zarządzania
oraz działania, brak systemu kontroli stopnia
osiągnięcia celu powodują nadmierne straty
czasu. Nasila się stres i wzrasta napięcie wśród
członków we wzajemnych relacjach
interpersonalnych, powstają konflikty
wewnętrzne i zewnętrzne. Prowadzi to w efekcie
do spadku efektywności działania całej spółdzielni
socjalnej.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (7)
• Produktywne są te działania, które przy
zaangażowaniu danej ilości środków, czy zasobów
osiągają najlepszą możliwą ilość skutków,
produktów, usług.
• Można zdefiniować produktywność jako: lepsze
wykorzystanie zasobów, bardziej oszczędne, które
angażuje mniej wysiłku, powoduje mniej stresu,
zwiększa szacunek do samego siebie, sprzyja
asertywności, likwiduje przestój spowodowany
przez konflikt.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (8)
Cele dla naszej spółdzielni socjalnej?
•
•
•
•
•
Szczegółowe, ale niezbyt rozbudowane, ale też nie ogólne. W oparciu o założone branże i
pozyskanych zleceniodawców.
Mierzalne, czyli mające jednostki pomiarowe, abyśmy mogli porównać, czy uzyskujemy założone
korzyści w danym czasie. Czy sprzęt i urządzenia jakie posiadamy oraz umiejętności naszych
członków powodują mierzalne wpływy do spółdzielni.
Akceptowalne, czyli zaakceptowane przez tego, kto ma je realizować oraz przydzielone w taki
sposób, że wiadomo kto jest odpowiedzialny za ich realizację. Akceptowane muszą być również
przez wszystkich członków spółdzielni socjalnej. Bowiem w naszej spółdzielni osobiście wykonujemy
na jej rzecz pracę.
Realne, czyli takie, które daje się zrealizować – dostosowane do możliwości zasobów kadrowych i
sprzętowych spółdzielni. Z wykorzystaniem dotychczasowego doświadczenia członków naszej
spółdzielni socjalnej.
Tropione, czyli takie, o których w każdym momencie wiadomo, w jakim stopniu są osiągnięte.
Wymaga to okresowej analizy i ewentualnej zmiany w trakcie realizacji. To zazwyczaj zadanie
zarządu, który odpowiedzialny jest za rozwój działań spółdzielni.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (9)
• Każda spółdzielnia socjalna, aby funkcjonować, musi
dysponować określonym majątkiem trwałym oraz
środkami obrotowymi.
• Forma własności określa, kto inwestuje w działalność
organizacji, kto czerpie z niej zyski, kto ponosi
finansowe ryzyko. Forma własności w sposób istotny
wpływa na sposób zarządzania organizacją i bardzo
często determinuje sprawność jej funkcjonowania.
• Spółdzielnia stanowi wspólną formę własności. A więc
w tej wspólnej formie istotnym staje się element
zarządzania wspólnym dobrem.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (10)
Wyróżnia się dwa podstawowe podejścia wyjaśniające pojęcie
„zarządzanie”:
• Podejście funkcjonalne - zarządzanie to ogół kierowniczych zadań,
które muszą być wykonywane podczas funkcjonowania systemów
opartych na podziale pracy. Chodzi tutaj więc o zdefiniowanie
zbioru zadań, które muszą być wykonane, jeżeli spółdzielnia
zamierza osiągnąć założone przez siebie cele.
• Podejście instytucjonalne - koncentruje się na stanowiskach w
hierarchii przedsiębiorstwa, które realizują określone funkcje
zarządzania, a więc na osobach, którym przydzielono zadania
kierownicze. W wypadku spółdzielni zazwyczaj jest to prezes
spółdzielni.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (11)
Do podstawowych funkcji zarządzania należą:
•
•
•
•
•
1. Planowanie.
2. Organizowanie.
3. Zatrudnianie.
4. Motywowanie (pobudzanie).
5. Kontrola.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (12)
• Planowanie –Występuje w takich formach, jak: misja, strategia, polityka,
procedura, program, budżet. Jego specyficzną formę stanowi biznesplan,
którego opracowanie jest szczególnie ważne dla kogoś, kto tworzy firmę
nie posiadając wystarczającej gotówki, a zwłaszcza dla spółdzielni
socjalnej, która w większości nie otrzymuje dotacji na jej założenie. Ma
ono na celu określenie sposobów pozyskania środków dotacyjnych,
zleceniodawców czy pożyczek bankowych przeznaczonych dla podmiotów
ekonomii społecznej. Planowanie może posiadać charakter:
długookresowy, średniookresowy, krótkookresowy. Wyznacza się w ten
sposób normy czasowe, według których ma nastąpić wykonanie zadania i
realizacja założonego celu. W spółdzielni socjalnej planowanie zadań
związane jest z określeniem „kto, w jaki sposób, w jakim terminie i za ile
ma wykonać zleconą pracę”. Przy czym spółdzielnia powinna przydzielać
pracę równomiernie dla każdego jej członka.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (13)
• Organizowanie – przejawia się w sprawnym, racjonalnym i
efektywnym wykonaniem zadania – celu, przy pełnym
wykorzystaniu posiadanych zasobów. Organizowanie można
również odnieść do procesu zakładania spółdzielni. W sferze
wykonawczej dzięki organizacji następuje pełne zabezpieczenie
wykonania zadania –w materiały, narzędzia, maszyny czy
dodatkowych specjalistów, których spółdzielnia może zatrudnić.
Wskaźnikiem organizacji jest rytmiczność pracy i okres wykonania
założonego celu. Na początku spółdzielnia dysponując niewielkimi
środkami finansowymi powinna tak organizować pracę, by zlecenia
wykonywane były w krótkich terminach z możliwością uzyskania
zapłaty w jak najkrótszym czasie. Nie może sobie pozwolić na
realizację zleceń z wydłużonym terminem zapłaty dla spółdzielni,
ponieważ szybko straci płynność finansową.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (14)
• Zatrudnianie – oznacza dobór pracowników,
specjalistów pod kątem wymagań funkcjonowania
spółdzielni i planowanej działalności pod kątem
branżowym. Ważna jest tu zasada: „właściwy człowiek
na właściwym miejscu”. Czynnikiem optymalizującym
dobór pracowników jest konkurencja na lokalnym
rynku pracy, uzależniona od wskaźnika bezrobocia. W
regulaminach wewnętrznych określa się także
wysokość wynagrodzenia, oraz zasadę: „jak podzielić
sprawiedliwie dochody spółdzielni na członków
spółdzielni, którzy je wypracowywali”.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (15)
• Motywowanie – stanowi formę bezpośredniego oddziaływania
spółdzielni, menedżera, prezesa na podległego pracownika w
kierunku wykonywania zadania wynikającego z założonych celów.
Polega na stosowaniu zróżnicowanych form zachęcania członków do
jak najlepszego wykonania postawionego przed nimi zadania. Z
reguły motywacja uzależniona jest od ważności i terminowości
zleconej pracy. Zachęcanie wymaga znajomości cech osobowych
podległych pracowników i – gdy jest właściwie stosowane –
kształtuje w nich poczucie zadowolenia i zwiększa gotowość do
wykonywania zadań. Zasadą jest to, że wszyscy pracujemy na rzecz
swojej spółdzielni, a dochody zależą jedynie od nas samych.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (16)
• Kontrolowanie – polega na sprawdzaniu wykonania zleconej pracy
– tak od strony ilościowej, jak i jakościowej. Jest to ostatni etap
realizacji zaplanowanego zadania, polegający na porównaniu
założonego celu z efektem pracy – i wyciągnięciu z tego porównania
wniosków na przyszłość. Od strony technicznej sprowadza się to do
ustalenia norm (standardów), oceny osiągnięć (rezultatów) i korekty
wypaczeń. W procesie kontroli ważną rolę odgrywa umiejętność
dokładnego rozdzielenia warunków obiektywnych od
subiektywnych, ograniczających lub uniemożliwiających członkom
właściwe wykonanie powierzonego zadania. Kontrola jest ważnym
czynnikiem eliminowania popełnianych przez spółdzielnię błędów
podczas wykonywania zleceń.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (17)
• W małych spółdzielniach socjalnych ważny jest system zarządzania,
który stanowi często zarząd 2-3 osobowy. Jest to system prosty,
nierozbudowany, złożony zazwyczaj z kierownika jednostki, którym
jest prezes. Kolegialnym organem decyzyjnym w tym wypadku jest
Walne Zgromadzenie, podejmujące decyzje w sprawie kierunku
rozwoju spółdzielni oraz poprzez podejmowane uchwały
zobowiązujące zarząd do ich realizacji.
• Wszyscy członkowie mają więc wielką rolę w podejmowaniu decyzji
o rozwoju spółdzielni (Walne Zgromadzenie). A zarząd poprzez
realizację wspólnie wytyczonych zadań dąży do ich realizacji w taki
sposób, by angażować wszystkich uczestników spółdzielni, z
korzyścią dla rozwoju firmy.
Zarządzanie w spółdzielni socjalnej (18)
Podsumowując proces zarządzania w spółdzielniach socjalnych można wysnuć
następujące wnioski:
• Zalety:
• poczucie wspólnej własności, co daje większe zaangażowanie w działalność
spółdzielni socjalnej
• bliższe więzi ze spółdzielnią, co zwiększa zaangażowanie
• większa szansa na lepsze działanie, poprzez bezpośredni komunikat odbiorców
usług, produktów
• Wady:
• spowolnienie procesu decyzyjnego, większa liczba decyzji wymagająca konsultacji,
mniejsza swoboda podejmowania decyzji przez zarząd
• konflikt indywidualnych interesów np. konflikt między poszczególnymi członkami a
ogólnym interesem spółdzielni
• podejmowanie przez walne zgromadzenia decyzji, za które odpowiedzialność de
facto ponosi zarząd