Transcript សេចក្តីសន្និដ្ឋាន (ត)

គណៈកម្មាធិការដ ើម្បីការដ ោះដនោ តដោយដេរី និងយុតតិធម្៌ដៅកម្ពុជា
COMMITTEE FOR FREE AND FAIR ELECTIONS IN CAMBODIA
កិច្ចប្រជុុំរដច្ចកដេេ (PHD)
រេរង្ហាញអុំពីការច្ូលរួម្ររេ់យុវវ័យកោុងវិេ័យ
នដោ យ ជាពិដេេការច្ូលរួម្ដ ោះដនោ ត
ថ្ងៃេ០ី ៧ ខែកញ្ញា នោ ុំ២០១២
By Mr. Sin Titseiha (Monitoring Officer of COMFREL)
1
ម្មតិកា
• ប្រវតតេិ ដងេរថ្នការដ ោះដនោ តដៅកម្ពុជា
• អាជាាធរេេួលរនទុកដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត
• េញ្ញាណេូដៅថ្នការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត
• សារៈេុំខាន់ថ្នការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុងការដ ោះដនោ ត
• ការពិនិតយរញ្ជីដ្ា ោះ និងច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
• ការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុង ុំដណើរការដ ោះដនោ ត
2
ប្រវតតេិ ដងេរថ្នការដ ោះដនោ តដៅកម្ពជាុ
• ការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត (េកល ១៩៩៣ ១៩៩៨ ២០០៣ និង ២០០៨)
• ការដ ោះដនោ តដប្ជើេដរីេប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ េង្ហាត់ (េកល ២០០២ និង ២០០៧ ២០១២)
• ការដ ោះដនោ តដប្ជើេដរីេេម្មជិកប្ពឹេធេភា (អេកល ២០០៦ និង ២០១២) ។ រដងាើត ុំរូងគឺខតងតុំង ១៩៩៩
• ការដ ោះដនោ តដប្ជើេដរីេប្កុម្ប្រឹការាជធានី ដែតត ប្កុង ប្េុក ែណឌ (អេកល ២០០៩)
• ការដ ោះដនោ តកោុងនោ ុំ១៩៩៣ ដរៀរច្ុំដោយ អុនតក់ ដ ើយ ចារ់ពី ១៩៩៨ ម្ក ល់រច្ចរុ បនោដរៀរច្ុំដោយ គ.ជ.រ
3
អាជាាធរេេួលរនទុកដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត
• ការដ ោះដនោ តប្តូវប្គរ់ប្គងដោយគណៈកម្មាធិការជាតិដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត (គ.ជ.រ)
• គ.ជ.រ ជាអងគការឯករាជយ និងអពាប្កឹតកោុងការអនុវតត េម្តថកិច្ចររេ់ែលួន
• គណៈកម្មាធិការដនោះរួម្ម្មន៖
– គណៈកម្ាការរាជាធានី ដែតត ដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត (គធ/ែរ) (ដលខាធិការោា នដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត)
– គណៈកម្ាការឃុុំ េង្ហាត់ ដរៀរច្ុំការដ ោះដនោ ត(គឃ/េរ) និង
– គណៈកម្ាការការិោល័យដ ោះដនោ ត (គករ) និងរារ់េនលឹកដនោ ត (គករ)
គណៈកម្ាការប្គរ់លុំោរ់ថ្នោក់ប្តូវម្មនជុំ រអពាប្កឹតម្ិនលុំដអៀង
4
េញ្ញាណេូដៅថ្នការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត
• ការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត គឺអនុវតតតម្ដោលការណ៍ ថ្នលេធិប្រជាធិរដតយយដេរីព ុរកស
• ការដ ោះដនោ តដនោះដធវើដ ើងជាេូដៅ ជាេកល ដោយដេរី ប្តម្ឹ ប្តវូ និងយុតធិត ម្៌ ដោយច្ុំដ ោះ និងដោយេម្មៃត់
• ដធវើដ ើង ៥ នោ ុំម្តង
• ដធវើដ ើងតម្ប្រព័នេធ ម្មម្មប្តតម្រាជធានី ដែតត ដោយយករាជធានី ដែតតជាម្ណឌ លដ ោះដនោ ត
• ការដ ោះដនោ តគឺដ ោះឲ្យគណរកសនដោ យ
5
េញ្ញាណេូដៅថ្នការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត (ត)
• ុំណាក់កាលថ្នការដ ោះដនោ តដប្ជើេតុំងតុំណាងរាប្េត
– ការពិនិតយរញ្ជីដ្ា ោះ និងច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
(រដងាើតរញ្ជដី ោះដនោ ត)
– ការច្ុោះរញ្ជីគណរកសនដោ យ
– ការដោេនាដ ោះដនោ ត
– ការដ ោះ និងរារ់េនលឹកដនោ ត និង
– ការប្រកាេលេធផលដ ោះដនោ ត
6
សារៈេុំខាន់ថ្នការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុងការដ ោះដនោ ត
• ប្រជាធិរដតយយពិតប្ ក ប្តូវខតម្មនការច្ូលរួម្ពីប្គរ់រុគគល ឬពីប្គរ់ប្កុម្រុគគលខ លច្ារ់ នេួលសាគ ល់។
• េុែភាពថ្នប្រជាធិរដតយយនឹងម្មនការធាលក់ដៅដពលខ លរុគគល និងប្កុម្ទុំងដនាោះម្ិន នច្ូលរួម្កោុង ុំដណើរការប្រជាធិរដត
យយ។
• ការដ ោះដនោ តជាប្គឹោះេុំខាន់ថ្នេងគម្ប្រជាធិរដតយយ
 ូដច្ោោះដយើងអាច្ទញ នថ្នការច្ូលរួម្ររេ់ប្កុម្ ក់ព័នធទុំងអេ់ ជាពិដេេប្កុម្យុវជនពិតជាម្មនសារៈ
េុំខាន់ណាេ់កោុង ុំដណើការដ ោះដនោ ត។
7
សារៈេុំខាន់ថ្នការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុងការដ ោះដនោ ត (ត)
• ដប្ជើេដរីេអោក ឹកនាុំតម្ការដពញច្ិតត ខ លរដប្ម្ើ និងគិតគូ ពីប្រដោជន៍យុវជន
• ដរើម្ិនច្ូលរួម្ម្មនន័យថ្នអោក ថ្េជាអោកេដប្ម្ច្ច្ិតតជួេអោក កោុងការដប្ជើេដរីេអោក ឹកនាុំ
• នច្ូលរួម្អោកអនុវតតន៍េិេធិជាប្រជាពលរ ាខែារ
• ការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនដធវើឲ្យលេធផលថ្នការដ ោះដនោ តម្មន ការខប្រប្រួល ដប្ ោះថ្នយុវជនម្មនច្ុំនួនដប្ច្ើនដៅកោុងរញ្ជីដ្ា ោះ
(១៨ ល់ ៣០នោ ុំ ម្មនជាង ៤០%)
• ដធវើឲ្យម្មនការខប្រប្រួលេងគម្ (អភិវឌ្ឍន៍ កាត់រនថយភាពប្កីប្ក...) តម្រយៈដប្ជើេដរីេអោក ឹកនាុំប្តឹម្ប្តូវ
8
ការពិនិតយរញ្ជីដ្ា ោះ និង
ច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
9
រយៈដពលថ្នការពិនិតយ និងច្ុោះដ្ា ោះ
• ចារ់ដផតើម្ពីថ្ងៃេ០ី ១ កញ្ញា ល់១២ តុលា ២០១២
(ច្ុំនួន៤២ថ្ង)ៃ
• ុំដណើរការប្តូវដធវើដរៀងរាល់ថ្ងៃ គិតទុំងថ្ងៃដៅរ៍ និងអាេិតយ
• ដពលប្ពឹកពីដម្ម៉ោង៧ ល់១១:៣០ និងដពលរដេៀលពីដម្ម៉ោង ២ ល់ ៥:៣០
• កោុងករណីដៅម្មនអោកេុុំច្ុោះដ្ា ោះរនតដេៀតអាច្រខនថម្ដម្ម៉ោង ដពលតម្ការជាក់ខេតង
• ថ្ងៃេី ២៤ កញ្ញា ២០១២ េប្ម្មកេិវាប្រកាេដប្រើរ ាធម្ានុញ្ា
10
េីតុំងការិោល័យច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត និង
ម្ប្នតីេេួលរនទុកការច្ុោះដ្ា ោះ
• េថិតដៅសាលាឃុុំ/េង្ហាត់ និងេីតុំងេម្ប្េរណាម្ួយកោុងភូម្ិ (េីតុំងេាុប្គសាា ញ ខ លប្រជាពលរ ាពិ កដធវើ ុំដណើរ)
• ដេាៀន និងជុំនួយការដេាៀនេេួលរនទុកជាម្ប្នតីច្ុោះដ្ា ោះ ដោយម្មនការប្រឹកាដោរល់ខណនាុំពីប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ/េង្ហាត់
11
ជុំហានេដងេរថ្នការពិនិតយដ្ា ោះ និងច្ុោះដ្ា ោះ
• អោកដៅពិនតិ យដម្ើលដ្ា ោះ
អោកខ លម្មនដ្ា ោះកោុងរញ្ជីដ ោះដនោ តច្ុងដប្កាយនោ ុំ២០១១
• ដរើពិនិតយដឃើញថ្នប្តឹម្ប្តូវ
» កត់ច្ុំណាុំដលែកូ និងេីតុំងការិោល័យ
• ដរើពិនិតយដឃើញថ្នម្ិនប្តឹម្ប្តូវ (ែុេដ្ា ោះ ឬ េិនោន័យដផសងៗ)
» ជួរដេាៀនដ ើម្បីខកតប្ម្ូវតម្ឯកសារខ លែលួនម្មន
• ដរើពិនតិ យដឃើញ រ៉ោុខនតការិោល័យដៅនៃ យពីេីលុំដៅ(៥គ.ម្)
» ជួរដេាៀនដ ើម្បីេុុំរតូរការិោល័យ
• ដរើពិនិតយរកដ្ា ោះម្ិនដឃើញ
» ជួរដេាៀនដ ើម្បីឲ្យជួយរក ដរើដៅខតម្ិនដឃើញេុុំដេាៀនច្ុោះដ្ា ោះងាី
12
ជុំហានេដងេរថ្នការពិនិតយដ្ា ោះ និងច្ុោះដ្ា ោះ(ត)
• អោកេុុំច្ុោះដ្ា ោះ
– អោកប្គរ់អាយុ១៨នោ ុំ គិត ល់ថ្ងៃេី២៨ ខែកកាោ នោ ុំ២០១៣
– អោកដេើរផ្លលេ់េីលុំដៅច្ូលពីឃុុំ េង្ហាត់ដផសង (ដរើដទោះជាធាលរ់ច្ុោះដ្ា ោះ ឬ/និងម្ិនធាលរ់ក៏ដោយ)
– អោកខ លប្គរ់អាយុ ដ ើយពុុំធាលរ់ នច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
ដៅជួរដេាៀន ដ ើម្បីេុុំច្ុោះដ្ា ោះ ដ ើយប្តូវយកដៅជាម្ួយ ដៅឯកសាររញ្ញជក់អតតេញ្ញាណណាម្ួយ ឬដប្ច្ើន ដ ើម្បី
រញ្ញជក់លកេែណឌ ច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត។
13
លកេែណឌ ដ ើម្បីម្មនេិេធិច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
• រង្ហាញែលួនដៅច្ុំដ ោះម្ុែដេាៀនកោុងរយៈដពលពិនិតយរញ្ជីដ្ា ោះ និងច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
• ម្មនេញ្ញជតិខែារ
• ម្មនអាយុ១៨ នោ ុំគិត ល់ថ្ងៃដ ោះដនោ ត (២៨ ខែកកាោ
នោ ុំ២០១៣)
• ម្មនេីលុំដៅកោុងឃុុំ េង្ហាត់ខ លេុុំច្ុោះដ្ា ោះ
• ម្មនឯកសាររញ្ញជក់អតតេញ្ញាណផលូវការេប្ម្មរ់រដប្ម្ើឲ្យការច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
14
ឯកសារេប្ម្មរ់រដប្ម្ើឲ្យការដ ោះដនោ ត
• អតតេញ្ញាណរ័ណណេញ្ញជតិខែារ
• អតតេញ្ញាណរ័ណណម្ប្នតីរាជការេុីវិល នគរ លជាតិ និងកងដោធពលដែម្រភូម្ិនទ
• រ័ណណេម្មគល់ែលួនដច្ញដោយប្កេួងសាថ រ័នរ ា
• លិែិតឆ្លងខ ន
• ដេៀវដៅប្គួសារ
• រ័ណណេម្មគល់ប្គួសារ
• េុំរុប្តកុំដណើត ឬេុំរុប្តរញ្ញជក់កុំដណើត
15
ឯកសារេប្ម្មរ់រដប្ម្ើឲ្យការដ ោះដនោ ត(ត)
• លិែិតរញ្ញជក់អតតេញ្ញាណេប្ម្មរ់រដប្ម្ើឲ្យការដ ោះដនោ ត
• លិែិតរញ្ញជក់េីលុំដៅ
• លិែិតដច្ញដោយរាជរោា ភិ លកម្ពុជា
េប្ម្មរ់អតតេញ្ញាណរ័ណណេញ្ញាតិខែារខ ល ួេេុពលភាពអាច្ដប្រើកោុងការច្ុោះដ្ា ោះ និងដ ោះដនោ តនោ ុំ២០១៣ ន
េប្ម្ង់១០១៨ ប្តូវរញ្ឈរ់ខលងឲ្យដប្រើប្ េ់ ជុំនួេវិញដោយលិែិតរញ្ញជក់អតតេញ្ញាណេប្ម្មរ់រដប្ម្ើឲ្យការដ ោះដនោ ត
16
ការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុង ុំដណើរការដ ោះដនោ ត
កនលងម្ក
17
• អោកដច្ញដៅដ ោះដនោ តម្មនប្រម្មណខត ៦៤%
• យុវជនខ លម្មនអាយុពី ១៨នោ ុំ ល់ ៣៥នោ ុំ ម្មនរ ូត ល់ ៥៤% ដៅកោុងរញ្ជីដ ោះដនោ ត
• យុវជនជាអោកដ ោះដនោ តងាី នដកើនដ ើងដប្ច្ើនជាង ៣០ម្ុឺន នាក់កោុងម្ួយនោ ុំៗ
• គណរកសនដោ យនានា ន និងកុំពុងដធវើេកម្ាភាពដ ើម្បីទក់ទញច្ុំណារ់អារម្ាណ៍ពីប្កុម្ដនោះ
• ម្ិនទន់ម្មនេញ្ញាណអវីជា ុុំកុំភួន ឬ នខច្ងដៅកោុងដោលនដោ យគណរកសទុំងដនាោះ ដោយគិតគូរអុំពីផលប្រដោ
ជន៍ និងផតល់ឱកាេេប្ម្មរ់យុវជនដ ើម្បីេេួល ននូវឋានៈ និងតួនាេីកោុងគណរកសដៅដ ើយដេ
18
• ដៅម្មនយុវជនម្ិន នដៅច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ តកោុងការច្ុោះ ដ្ា ោះនោ ុំ២០១១កនលងម្ក
• ម្ិនម្មនឯកសារ ម្ិនយល់ពីសារេុំខាន់ ែវោះព័ត៌ម្មន
ច្ុំណាកប្េុក ម្ិនចារ់អារម្ាណ៍ និងអេ់ជុំដនឿ
• ៧២%ថ្នអោកដឆ្លើយតរ[យុវជន]ម្ិនអាច្ដឆ្លើយ ថ្នដតើប្រជាធិរដតយយម្មនន័យោ៉ោ ងណាច្ុំដ ោះពួកដគដេ (ការេិកា
ម្ួយររេ់ BBC World Service Trust)
19
• អោកម្មនេិេធិដ ោះដនោ ត២,៥៣៦នាក់ ខ លកោុងដនាោះម្មនយុវជន៤៩.១% នរកដឃើញថ្នម្ិន នដៅដ ោះដនោ ត (ការ
េិកាអោកម្ិន នដៅដ ោះដនោ តររេ់ែុម្ខប្ ែល)
• ៤៦.២១% នដៅដ ោះដនោ ត រ៉ោុខនតជួរឧរេគគដោយភាគដប្ច្ើនរកដ្ា ោះ កោុងរញ្ជដី ោះដនោ តម្ិនដឃើញ និងោា នឯក
សាររញ្ញជក់អតតេញ្ញាណ
• ៤១.៧២% ម្មនរុំណងច្ង់ដៅដ ោះដនោ តរ៉ោុខនតម្ិន នដៅដោយភាគដប្ច្ើនម្ិន នដៅច្ុោះដ្ា ោះដ ោះដនោ ត
• ១២.០៦% ម្ិនច្ង់ដៅដ ោះដនោ ត ដោយភាគដប្ច្ើនដលើកដ ើងថ្នែជិល ជារ់រវល់ការង្ហរ/ការេិកា និងម្ិន ឹងថ្នដៅ
ដ ោះដនោ តដ ើម្បីអវី
20
• យុវជនខ លម្មនអាយុច្ដនាលោះពី២៥ ល់៣៥នោ ុំ នជារ់ដនោ តជាប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ច្ុំនួន ៦១៥នាក់
(ប្េតី ២៩៣នាក់) ដេាើនឹង៥% (លេធផល គ.ជ.រ)
• ដោយខ កដៅរាជធានីភោុំដពញយុវជនជារ់ជាប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ ម្មន៤៤នាក់ ឬ៦.៩៩%
• គណរកសប្រជាជនម្មនយុវជនជារ់ជាប្កុម្ប្រឹកា៤២៣នាក់ ដេា៣ើ .៦៩% ខ លកោុងដនាោះ១៦នាក់ នជារ់ជាដម្ឃុ-ុំ
េង្ហាត់(ប្េតី៧នាក់)
• គណរកសេម្រងសុីច្ុំនួន១៤៥នាក់ ដេាើ១.២៦% ខ លកោុងដនាោះ២នាក់ជាដម្ឃុ-ុំ េង្ហាត់ (ប្េតី១នាក់)
21
• គណរកសេិេធិម្នុេស៣៩នាក់ជារ់ជាេម្មជិកប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ ដេាើ០.៣៤%
• គណរកស វុនេុិនរុិច្៤នាក់ជារ់ជាេម្មជិកប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ ដេាើ០.០៣%
• គណរកសេម្ព័នធដ ើម្បីប្រជាធិរដតយយម្មនច្ុំនួន៣នាក់ជាេម្មជិកប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់
• គណរកសនដរាតតម្រណរិេធិម្មនខត១នាក់ជារ់ជាេម្មជិកប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់
22
• កោុងនោ ុំ២០០៧ ម្មនប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ (អាយុដប្កាម្៣០នោ ុំ) ខតច្ុំនួន១៦៣នាក់ជារ់ដនោ ត ដេាើនឹង ១.៤៣%
• កោុងរយៈកាលកនលងម្កដៅម្ិនទន់ម្មនអោកតុំណាងរាប្េតជាយុវជនដេ
• ែុម្ខប្ ែលម្មនកម្ាវិធីវិេយុអរ់រំ ល់យុវជន ដ្ា ោះថ្ន “ដៅ ឬ ម្ិនដៅ” ខ លពិភាកាអុំពីការច្ូលរួម្ររេ់យុវជនកោុង
នដោ យ និងការដ ោះដនោ ត
23
ដេច្កតេី នោិោាន
-ការផតល់ឱកាេ ល់យុវជនច្ូលរួម្ការង្ហរកោុងប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ េង្ហាត់ដៅតិច្តួច្
-យុវជនខ លជារ់ជាេម្មជិកប្កុម្ប្រឹកាឃុុំ-េង្ហាត់ដ ើម្បីជួយរដប្ម្ើកិច្ចការរ ា លម្ូលោា នគឺដៅម្មនច្ុំនួនតិច្តួច្
-យុវជនប្តូវ នយកច្ិតតេុកោក់ពីភាគី ក់ព័នធ រ៉ោុខនតតួនាេីររេ់ពួកដគដៅម្មនកប្ម្ិតកោុងការរដប្ម្ើកិច្ចការនដោ យ
24
ដេច្កតេី នោិោាន (ត)
-គណរកសនដោ យម្ិនទន់ម្មនរច្នាេម្័ពនធ និងដោលនដោ យជាក់លាក់អុំពីយុវជន
-យុវជន នដច្ញដៅដ ោះដនោ តម្មនច្ុំនួនតិច្ ដប្ ោះពួកដគជួរឧរេគគដប្ច្ើន
-ការរនតជប្ម្ុញ និងដលើកកម្ពេ់ឲ្យយុវជនឲ្យម្មនការយល់ ឹងខផោកនដោ យជាដរឿងេុំខាន់ ជាពិដេេតម្ ប្រព័នធ
រដច្ចកវិេាេុំដនើរៗនាេម្័យរច្ចុរបនោ
25
ដេច្កតេី នោិោាន (ត)
-គណរកសនដោ យប្តូវរងារឲ្យម្មនររិោកាេង្ហយប្េួលឲ្យយុវជន នច្ូលរួម្កោុងវិេ័យដោ យ និងផតល់ម្ុែ
ង្ហរ និងតួនាេី ល់ពួកដគ ដោយម្ិនប្ោន់ខតទក់ទញដ ើម្បីខតេដម្លងដនោ ត
26
ការប្រឹកាដោរល់ និងការអរ់រំអោកដ ោះដនោ ត
• ដរើប្តូវការប្រឹកាដោរល់ ឬ ម្មនេុំណួរទក់េងការច្ុោះដ្ា ោះ ឬ ការដ ោះដនោ តេូម្ទក់េងៈ
– េូរេ័ពទម្កដលែ ០១៥ ៨០២ ៧៧៧ ឬ ០១០ ៨០២ ៧៧៧ ឬ ០១២ ៤១០ ១០០ ឬ ០៨៨ ៣៣៣ ២១០០
• ការផតលព់ ត័ ម្ម៌ នអុំពី ុំដណើរការដ ោះដនោ តៈ
– ច្ូលដៅដគ េុំព័រ www.comfrel.org ឬ www.cambodianvotervoice.org
– សាត រ់កម្ាវិធីវិេយុែុម្ខប្ ែល ដៅវិេយុេុំរុកឃាុុំដរៀងរាល់ថ្ងៃចារ់ពីដម្ម៉ោង ៧:៣០ ល់ ៨:៣០ ប្ពឹក និងវិេយុអងគររោា ដែតតដេៀម្រារ
ដរៀងរាល់ថ្ងៃចារ់ពីដម្ម៉ោង ១២:៣០ ល់ ១:០០ រដេៀល
27
េូម្អរគុណ!!!
28