Transcript Computers, and Groningen Communication

Informatie & Communicatie
John Nerbonne, Informatiekunde
Inleiding Communicatie- en
Informatiewetenschappen
6 okt. 2008
1
Dit praatje
• Waarom horen informatie (I) &
communicatie (C) samen?
• De visies in Groningen:
– CIW: taalkundig, organisatiegericht
– IK: taalkundig, communicatiegericht
• Kijkje in de keuken bij Informatiekunde
2
Waarom horen C & I samen?
• KNAW Verkenning (p.23):
– Studenten die communicatieve processen
bestuderen, kunnen nauwelijks meer zonder
kennis van de technologie die de structuur van
deze […] processen bepaalt.
– Samenspel in samenhang: Onderwijs en
onderzoek in communicatie, media en informatie,
KNAW Verkenningscommissie Media en
Communicatiestudies, Amsterdam 2007
3
Waarom horen C & I samen?
- “[…] werkgevers van afgestudeerden eisen dat ze
op de hoogte zijn van […] zowel de technologische
als de sociaal-culturele (gebruiks)kanten van cmiobjecten.” p.24
- “Studenten die alles weten over de technologie,
maar niets over de gebruikers ervan, of studenten
die gespecialiseerd zijn in communicatieprocessen
maar geen besef hebben van multimediale
technieken, zullen niet in staat zijn de cmi-objecten
van de toekomst op waarde te schatten en kritisch
te blijven vervolgen.” p.24-25
4
Voorbeelden van thema’s waar
C & I samen nodig zijn
• Digitale media (radio & televisie)
• Digitalisering en toegankelijk maken van
– Cultureel erfgoed
– Archief materiaal, incl. medisch mat.
• De rol van zoekmachines en/of digitale
games in de sociale leefwereld
• Gespecialiseerde communicatiemiddelen bijv.
voor samenwerking
5
Enkele cursussen
•
•
•
•
•
Computercommunicatie (Welling, Egg)
Web Design (Welling)
Semantic Web (Bouma)
Diagrammatische comm. (Bosveld)
Discourse & Pragmatiek (ReMA, Egg, Redeker,
Maezeland)
• Projectcursussen (b.v. 2008):
– I. Gevalstudie digitale communcatie bij een
overheidsinstelling (Bosveld)
– II. Webinterface Dialectwoordenboek (Tjong Kim Sang)
– II. Interface Digitaliseringsproject (Welling)
6
Nut van IK in Communicatie
• Soms gaat het om de overdracht van
informatie
– Ondanks de kritiek dat communicatie meer
is dan alleen de overdracht van informatie
– Voorbeeld: men will informatie aan
medeleden van club beschikbaar maken,
b.v. om contact makkelijk te maken
7
Kijkje in de keuken
• Hoe gaan informatiekundigen met informatie
om?
– IK: effectief structureren, verwerken en
communiceren van informatie vooral d.m.v. ICT
– Informatieprocessen bij individuen en organisaties
– Uit cognitief, sociaal, en bedrijfskundige
perspectief bezien
• Welke IK onderdelen zijn nuttig voor
communicatieprocessen?
8
Korte historische opmerking
– IK: effectief structureren, verwerken en
communiceren van informatie vooral d.m.v.
ICT
• Vroeger (tot ca. 1990) was er sprake
van ‘IT’, zonder ‘C’
– Toen al besefte men dat communicatie één
van de belangrijkste toepassing überhaupt
is
9
Voorbeeld: Communicatie over
Clubleden
• Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel),
website, lidmaatschapsdatum, sectie van
club?, geboortedatum, werkgever, …
• Partnerinformatie?
– Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel),
website, geboortedatum, …
• Informatie over ouders
– Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel),
website, …
10
Hoe krijgt men de informatie?
• Webformulier!
– Altijd toegankelijk
– Digitaal opgeslagen, dus doorzoekbaar
• Resultaat: “platte” Notepad-bestand
–
–
–
–
–
–
Naam: Jan Jansen
Lid-sinds: 1.12.2005
Email: [email protected]
Tel: +31 (0)50 363 5 …
Straat-&-Nr: Turfsingel 46 …
Clubfuntie: webmaster 2007, 2008
11
Opmerking ter zijde
• Focus: IK
• Maar een formulier is ook een
communicatieobject
– Snappen mensen wat van hun wordt gevraagd?
– Kunnen ze de informatie effectief, dus compleet,
correct en doelmatig leveren?
– Evaluatie
• Dus CIW inbreng essentieel!
12
Opmerking ter zijde (2)
• Evaluatie van ICT
• Niet alleen slim ontwerpen, incl. ook gebruikers
polsen, maar ook registreren en analysere wat
gebruikers doen
– ICT deskundigen zijn sceptisch over enquetes als basis
voor ontwerp:
• Wat ze doen, niet wat ze zeggen
(http://www.codinghorror.com/blog/archives/000880.html)
•
Let op: dit geeft onderzoek in communicatie grote,
nieuwe kansen
– Niet alleen enquetes over wat men denkt te willen, maar ook
wat ze daadwerkelijk in de praktijk doen
13
“Platte” bestanden
• “Platte” bestand: tekstbestand zonder
formatering
– b.v. Notepad-bestand
– zoals een Wordbestand, maar dan zonder
formatering (behalve regels), dus geen
cursief, fontverschillen, bijzondere
grafieken, tabellen, …
14
Verder communiceren
• We gaan ervan uit, u heeft de
informatie, maar wat gaat u
communceren, en hoe?
• Alles op de web zetten, mensen laten
zoeken?
• Voor- en nadelen?
– Alleen in samenhang met behoeften en
wensen te bepalen!
15
Gebruik van de informatie
• …had al vanaf het begin centraal
moeten staan! ;--(
• Waarom?
• Voorbeelden voor gebruik
– Adresstikkers voor enveloppen
– Email lijst onderhouden
– Vragen beantwoorden
16
Gebruiksvoorbeelden: Vragen
over leden
• Voorbeelden
– Hoe lang is Jansen al lid?
– Heeft Jansen een website? Wat is de url? …
– Hoeveel leden hebben websites?
– Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij?
• Vergelijk “managementinformatie” in
bedrijfscommunicatie, informatie over
groepen van klanten, processen en dgl.
17
Platte tekst?
• Hoe voldoet men aan deze informatie
behoeften met behulp van platte tekst?
– Hoe lang is Jansen al lid?
– Heeft Jansen een website? Wat is de url?
…
• Zoeken en zelf berekenen
– Hoeveel leden hebben websites?
– Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij?
• Hoe aggrereert de gebruiker informatie?
18
Databases in een notendop
• Databases werden (’60-’70) ontwikkeld
om aan verschillende behoeften te
voldoen
– Flexibele toegang tot informatie
– Consistentie van gegevens
– Compleet aanbieden van informatie
• We illustreren deze behoeften in de
volgende presentatie
19
Abstractie
• We stellen ons de data als waren ze in
tabellen georganiseerd
naam
begin
Straat+nr
J.Jansen
1-12-05 Turfsngl 46
email
Tel.
functie
…
…@rug.nl
+31 …
webmstr
…
• Rijen zijn entiteiten, colommen zijn relaties
20
Abstractie
• Soms wil men bepaalde entiteiten selecteren:
– Lid J.Jansen
– Alle leden
• Soms wil men deelrelaties projecteren:
– Voor Jansen, de website en begindatum
– Voor alle leden, straat+nr, stad, postcode, enz.
• Selectie/projectie biedt flexibiliteit
21
Onderhoud
• Informatie heeft onderhoud nodig --- net
zoals fietsen, PC’s, en dgl.
• Voorbeeld: Jansen verhuist
– Hoe ga je daarmee om (in platte tekst, met
behulp van het formulier)?
– Stel dat hij alles nog een keer moet
invullen? Wat zijn de risico’s?
22
Redundantie
• Redundantie verhoogt de kans op fouten,
maar ook inconsistentie
• Voorbeeld: partner veld in DB
naam
begin
Strt+nr
…
partner
Prtnr-strt+nr
…
J.Jansen
1-12-05
Turfsngl 46
…
M.Smit
Coehoorn 8
…
• Misschien wil men attenties voor partners
soms versturen
23
Gevaar van redundantie
• Stel dat partners soms leden zijn …
naam
begin
Strt+nr
…
partner
Prtnr-strt+nr
…
J.Jansen
1-12-05
Turfsngl 46
…
M.Smit
Coehoorn 8
…
M.Smit
2-7-04
Coehoorn 8
…
J.Jansen Turfsngl 46
• Hoe ziet dan een adreswijzingen uit?
24
Gevaar van redundantie
• Redundantievrije representatie
…
partner
Tel.
…
1-12-05 Turfsngl 46
…
M.Smit
+31 06 363
…
2-7-04
…
J.Jansen
+31 06 313
…
naam
begin
J.Jansen
M.Smit
Strt+nr
Coehoorn 8
• We veronderstellen dat namen eenmalig zijn.
• Om te kijken welke leden partners in de club
hebben, selecteren we leden en partners (en
kijken naar de intersectie).
25
Combinatie van tabellen
• Let op dat werkgever-informatie ook tot
redundantie zou kunnen leiden
• Daarom moet het in een apart tabel staan
werkgvr …
naam
begin
J.Jansen
1-12-05 NAM
…
werkgvr
stad
Straat+nr
…
NAM
Assen
Olieveld 3
…
• Maar dan moeten we tabellen kunnen joinen
26
Relationele DB’s
• DB theorie laat zien dat relationele
databases de eigenschappen hebben:
– Redundantievrij,dus consistent
– Volledig m.b.t. impliciete informatie mits de
operaties select, project en join
• Daarom zijn DB’s zo populaire in ICT
27
Taaltechnologie
•
•
•
•
Fokus binnen IK in Groningen
Ook aanwezig in CIW (Egg)
Taalkundig geïnspireerd
Veelbelovend potentiaal
• Toekomstgerichte aspect van CIW/IK
28
Language Technology
• Wat is taaltechnologie (language technology,
LT)?
• Wat zijn toepassingen van LT?
• Zullen stemmen beeldschermen vervangen?
• Hoe kan LT goed toepassen?
• Opportunities voor klantencontact
29
Bekende LT toepassingen
• Spellcheckers
– Goed/fout, dichtst-bijzijend woord, varianten
• Werktuigen voor vertalingen (AltaVista
Babelfish, Google)
• Aandelenprijzen via telefoon (Postbank),
• Dicteermachines
• “Intelligente” zoekmachines
– zoek: Kennedy’s daughter
– vind: the daughter of J.F.Kennedy, Kennedy’s children, etc.
30
LT Taken
• Herkennen, analyseren woorden, frasen
• Teksten doorzoeken, sorteren, indiceren,
organiseren, opslaan
• Terminologie, persoon/plaats-namen bepalen
• Vertalingen, correspondenties op elkaar
relateren (alignment)
• Documentatie organiseren voor onderhoud,
versie-beheer, multilinguaal gebruik
31
Potentiele Toepassingen
Modus
Taak
Medium/Locaal
Spraak
Handschrift
Druk
Multimodaal
Begrijpen
Corrigeren
Vertalen
Indiceren,
Zoeken
Leren
Telefoon
Auto, SMS,
PC
Speeltuig,
PDA
Fabriek
32
Problemen met LT
• Taal: ambigu, volatiel (labiel), sequentieel
– `Niet ophouden!’ vs. `Niet!’ ‘Ophouden!’
– Wreck a Nice Beach vs. Recognize Speech
– Gesproken taal snel weg, vergeten
– Lange lijsten: OK visueel, niet auditief
• LT is jong
– OVIS: 83% gesprekken succesvol
33
Investeer in vliegtuigen!
Of, waarom face-to-face blijft
• Hoge bandwidth
• Sociale (vs. informationele) factoren:
– Gedeelde ervaring, ruimte
– Lichamelijke nabijheid
– “Bonding”
– Commitment tonen
34
LT Toepassingen
Do ’s
Don’t ’s
• Kosten/baten analyse
• Vergelijk LT vs. mens
• Gebruiken met back-up • Gebruiken waar fouten
rampzalig zijn
• Geschikt domein
• Vermijd
– Betrouwbaar
informatiebehoefte
– Simpele informatie
– Beperkte taalkundige
expertise nodig
– Eenmalige behoeften
– “Algemene intelligentie”
– Onbeperkt taalgebruik
35
Opportunities
• Verre van de PC
– Mobieltjes, SMS
• Complexe PC navigatie
– Gebruikers willen geen menu’s t/m 10 diep
navigeren,..
• “Hands-busy” situaties
– Rijden, medische controle, fabrieken
• Hulp voor gehandicapten
36
Emerging Topics
• Flexibele Levering
– spraak, SMS, of
full-screen
– via XML
• Steun voor menselijke
communicatie
37
Hoe moet men ontwikkelen?
• Nieuwe technologieën niet makkelijk
– Streepjes-code (15-jaar invoering)
– Videoband/DVD lezers (1 competente
gebruiker/familie)
– Bankmachines (90%)
– Kachels, wasmachines, wasdrogers,
vaatwassers, antwoordmachines,...
• Suchman’s studie voor Xerox
– Het groene knopje
38
Sprookjes van Interface Ontwerp
• Interfaces should allow max. functionality
-- “anything goes”
– text editors that allow letters off line
• Wysiwyg is (always) superior
– “What you see is what you get”
– Problem: documents, graphics for diff. media?
• “Do what I mean, not what I say.”
– example problem: overeager spell-checkers
39
Glosser
•
Hulp met Frans
– Flectieuitgangen
(grammatica)
– Woordenboektoegang
– Voorbeelden
– Uitspraak
•
webversie
– Glosser Demo
40
Vroege Glosser Interface
• Algemene muis controle
– Gebruikers probeerden woorddelen na te kijken Oplossing:
muis sensibel maken voor woorden
• Overgebruik niet ontmoedigd
– Sommige woorden worden vaak nagekeken
– Oplossing: herinnering
• Gebruiker schreven alles op!
– Vonden de marges van pagina’s niet meer waarin ze konden
schrijven.
– Oplossing: mogelijk maken dat ze “tussen de regels notulen
konden inzetten
41
Vroege informatiesystemen met
taal (pre-OVIS)
• Competitie met grafische interfaces
– Windows Excel vs. LT
– Oplossing: bij PC toegeven, op andere
modi (telefoon) concentreren
• “Correcte” grammatica was basis
– Wanneer komt de trein naar Zwolle, ah
Meppen?
– Oplossing: grammatic op echte
gesprekken gebaseerd
42
Veel kansen voor leuke IK/CIW
projecten: voorbeelden
• Gespecialiseerde communicatiemiddelen
voor samenwerkingen, bijzondere
groepen
• Bijzondere aandacht voor taal
– Wat willen de gebruikers van het Drentse
woordenboek? Wat kan men meer bieden
dan woord-betekenis paren?
43
Dit praatje
• Waarom horen informatie (I) &
communicatie (C) samen?
• De visies in Groningen:
– CIW: taalkundig, organisatiegericht
– IK: taalkundig, communicatiegericht
• Kijkje in de keuken bij Informatiekunde
44