Transcript Java 4,5,6 - Masterat Berat

Kujdesi infermieror ne
koksartrozat dhe gonartrozat
Tahir Cela
Klinika Ortopedike
Spitali Universitar i Traumes
Koksartroza
• Koksartroze quhet semundja degjenerative artikulare e artikulacionit
koksofemoral.
• Ajo eshte crregullimi me i shpeshte i artikulacionit koksofemoral.
• Termat osteoartroze dhe semundje degjenerative e artikulacionit perdoren si
sinonime.
• Meqenese osteoartroza nuk ka inflamacion, I cili zakonisht pershkruhet me
mbaresen – itis, perdoret mbaresa osis qe jep termin osteoartroze.
Koksartroza
• Osteoartroza klasifikohet si
 Primare ose idiopatike
dhe
 Sekondare ose pasoje e
nje crregullimi tjeter
• Koksartroza ka disa shenja karakteristike
radiografike qe pasqyrojne
histopatologjine e semundjes:





Ngushtimi i artikulacionit
Osteofitoza
Skleroza subkondrale
Formimi I cisteve
Trupat intraartikulare dhe
keqpozicionimi
Tiparet radiografike te koksartrozes
Trajtimi kirurgjikal
• Disa nga ndërhyrjet kirurgjikale në ortopedi janë:
 Artroplastika; riparimi i problemeve të artikulacioneve nëpërmjet
artroskopisë (artroskopi është një instrument që e lejon kirurgun të operojë
brenda një artikulacioni pa një hapje të madhe kirurgjikale) ose nëpërmjet
kirurgjisë së hapur.
 Hemiartroplasika (proteza parciale): zëvendësimi i njërës nga sipërfaqet
artikulare (p.sh., në një hemiartroplastikë të artikulacionit koksofemoral,
koka e femurit dhe qafa zëvendësohen me një protezë femorale – ndërsa
acetabuli nuk zëvendësohet).
 Zëvendësimi total i artikulacionit (proteza totale); zëvendësimi i të dyja
sipërfaqeve artikulare brenda një artikulacioni me metale ose materiale
sintetike.
Zevendesimi i artikulacioneve
• Pacientët me dhimbje të ashpra të artikulacioneve dhe me kufizim të funksionit
mund t’i nënshtrohen zëvendësimit të artikulacioneve.
• Gjendjet që shkaktojnë degjenerimin e artikulacioneve:




osteoartriti (sëmundja degjenerative e artikulacioneve),
artriti rheumatoid,
traumë dhe
deformimet e lindura.
• Shumica e protezave për zëvendësimin e
artikulacioneve perbehen nga
- Metalet
- Polietileni me dendesi te larte
• Implantet e protezës mund të fiksohen
në kockën e parapërgatitur:
- Me anen e çimentos me polimetil
metakrilat (PMMA)
- Me menyren “press-fit” (proteza të
veshura me një shtresë poroze e
cila bën të mundur që kocka të
rritet brenda kësaj shtrese dhe ta
fiksojë protezën ngushtësisht me
kockën).
Protezat koksofemorale
• Zëvendësimi total koksofemoral është zëvendësimi i një artikulacioni shumë të
dëmtuar me një artikulacion artificial.
• Indikacionet për këtë janë
 artriti (sëmundja degjenerative e artikulacionit, artriti rheumatoid), frakturat e qafës
së femurit,
 dështimi i ndërhyrjeve kirurgjikale të mëparshme (proteza e dështuar) dhe
 problemet që vijnë si pasojë e sëmundjeve të lindura të artikulacionit koksofemoral.
Komponentet e protezave
koksofemorale
Eksiztojnë disa lloje të protezëve
koksofemorale.
Shumica e tyre përbëhen nga
një komponent femoral metalik mbi të cilin
qëndon
një kokë sferike e cila përshtatet me
një “xhep” acetabular plastik
Kujdesi infermieror preoperator
• Qëllimi i periudhës preoperatore është që pacienti të jetë në gjendjen shëndetësore më
të mirë të mundshme për të lehtësuar shërimin e plotë pas ndërhyrjes kirurgjikale.
• Para operacionit pacienti do të vlerësohet për probleme të tjera të shëndetit në mënyrë
të tillë që këto probleme të jenë të kontrolluara.
• Vëmendje e veçantë do t’i kushtohet gjendjes kardiake, respiratore dhe të veshkave, si
edhe peshës së pacientit.
• Pacienti duhet të vlerësohet për praninë e ndonjë infeksioni, pasi ky i fundit mund të
predispozojë pacientin për infeksion të protezës.
• Pacientëve që marrin rregullisht aspirinë, steroide ose terapi antikoagulante, si edhe anti
inflamatorë josteroidë, do tu kërkohet që t’i ndërpresin këto medikamente para
operacionit në mënyrë që të mos shkaktojnë ndërlikime që lidhen me koagulimin e gjakut
ose me shërimin e plagëve.
Detyrat e infermierit
• Infermieri duhet të dijë dhe të monitorojë ndërlikimet e
mundshme që lidhen me zëvendësimin total koksofemoral.
• Ndërlikimet që mund të ndodhin përfshijnë:
 luksacionin e protezës,
 rrjedhja e tepërt e plagës postoperatore,
 tromboembolizmi,
 infeksioni dhe
 ulçerat e thembrës nga presioni.
Parandalimi i luksacionit të protezës
koksofemorale
• Mbajtja e kokës së protezës koksofemorale në
komponentin acetabular është thelbësore
• Infermieri e mëson pacientin për pozicionimin e këmbës
në abduksion, i cili ndihmon për të parandaluar
luksacionin e protezës.
• Për të ndihmuar pacientin me këtë pozicion përdoren
suporti abduktor, një jastek në formë pyke ose dy jastekë
midis këmbëve
• Kur infermieri e kthen pacientin në shtrat, është e
rëndësishme që kofsha e operuar të mbahet në abduksion.
Luksacioni i protezes
Luksacioni i protezës mund të ndodhë si pasojë
e pozicioneve që i kalojnë kufijtë e protezës.
Shenjat e luksacionit të protezës që infermieri
duhet t’i njohë janë:
 Dhimbja e shtuar në vendin e operimit,
enjtja dhe mungesa e lëvizjeve
 Shkurtimi i këmbës
 Rotacioni intern ose ekstern anormal
 Pamundësia për të lëvizur këmbën
 Pacienti raporton për një “kërcitje”në
artikulacionin koksofemoral
Luksacioni i protezes
Monitorimi i drenimit të plagës
postoperatore
• Lëngu dhe gjaku që grumbullohen në vendin e
operacionit zakonisht drenohen me anë të një
pajisjeje drenimi (dren).
• Ky parandalon grumbullimin e lëngjeve, të cilat
do të prodhonin ankesa dhe infeksion.
• Në 24 orët e para pritet të drenojë 200 deri në
500 ml lëng; 48 orë pas operacionit drenimi bie
zakonisht në 30 ml në 8 orë dhe për këtë arsye
dreni hiqet.
• Infermieri duhet të njoftojë menjëherë mjekun
kur vëren vëllime drenimi më të mëdha se
zakonisht.
Parandalimi i trombozës së venave të
thella
• Rreziku për tromboemboli është veçanërisht i madh pas kirurgjisë
rekonstruktive të artikulacionit koksofemoral.
• Incidenca e trombozës së venave të thella është 45% deri në 70%.
Mundësia më e madhe për tu shfaqur ky ndërlikim është 5 deri në 7
ditë pas operacionit.
• Rreth 20% e pacientëve me trombozë të venave të thella zhvillojnë
embola pulmonare; nga këta 1% deri në 3% të rasteve janë fatale.
• Prandaj, infermieri duhet të marrë masa parandaluese dhe të
monitorojë pacientin nga afër për zhvillim të trombozës së venave të
thella dhe të embolave pulmonare.
• Shenjat e trombozës së venave të thella janë:
 dhimbja e muskujve të pasëm të kërcirit,
 enjtja dhe
 dhimbja në prekje e këtyre muskujve.
• Një nga shkaqet kryesore të trombozës venoze është staza (mungesa e qarkullimit)
e gjakut venoz te pacientët pas operacioneve.
• Për të nxitur qarkullimin e gjakut dhe për të parandaluar stazën venoze infermieri e
nxit pacientin që:
 të konsumojë sasi të mjaftueshme lëngjesh,
 të kryejë ushtrime të kyçit të këmbës dhe të këmbës çdo orë ndërsa është
zgjuar,
 të përdorë çorape elastike dhe pajisje kompresive, si edhe
 të lëvizë nga shtrati dhe të ecë me ndihmë që në ditën e parë pas operacionit.
• Për të parandaluar trombozën e venave të thella përdoret enoxaparina.
Parandalimi i trombzes se venave te
thella
Parandalimi i infeksionit
Infeksioni, i cili është një ndërlikimi serioz pas protezave
koksofemorale, mund të bëjë të domosdoshme heqjen e implanteve.
• Pacientët më të rrezikuar për të zhvilluar infeksion post-operator
janë:
 pacientët e moshuar,
 obez ose të kequshqyer,
 ata me diabet,
 artrit rheumatoid ose
 infeksione të tjera:
 infeksione urinare,
 të dhëmbëve, ose
 Abscese
 ata me hematoma të mëdha.
Parandalimi i infeksionit
• Për të parandaluar infeksionet përdoren masa profilaktike duke shmangur
burimet e mundshme të infeksionit dhe duke përdorur antibiotikë.
• Në qoftë se pacienti ka kateter urinar ose dren në plagë, këto hiqen sa më herët
të jetë e mundur.
• Infeksionet akute shfaqen brenda 3 muajve pas ndërhyrjes ndërsa infeksionet e
vonuara mund të shfaqen 4 deri në 24 muaj pas ndëhyrjes kirurgjikale.
• Në qoftë se shfaqet një infeksion, atëherë përshkruhen antibiotikë dhe
infeksionet e rënda mund të kenë nevojë për pastrimin kirurgjikal ose heqjen e
protezës.
Zëvendësimi total i gjurit (Proteza
totale e gjurit)
• Zëvendësimi total i gjurit përdoret te pacientët që kanë dhimbje
të ashpër dhe kufizim të shprehur të funksionit të lidhur me
sipërfaqet artikulare të shkatëruara nga
 artriti
osteoartriti,
artriti rheumatoid,
artriti posttraumatik
 nga hemorragjia në artikulacion, siç mund të ndodhë te
pacientët me hemofili.
• Zakonisht përdoren proteza metalike dhe akrilike të cilat janë
projektua për ti ofruar pacientit një artikulacion funksional, të
padhimbshëm dhe të qëndrueshëm.
Artriti i
gjurit
Protezat e gjurit
Protezat e gjurit
• Zakonisht përdoren proteza metalike dhe akrilike të cilat janë
projektua për ti ofruar pacientit një artikulacion funksional, të
padhimbshëm dhe të qëndrueshëm.
• Protezat e gjurit mund te fiksohen me anen e cimentos
(polimetilmetakrilatit) ose pa cimento dhe kane ne perberje te
tyre komponente metalike dhe komponente pastike (polietilen
me peshe molekulare te madhe.
Pergatitja e fushes operatore per
protezen e gjurit
Incizioni
Osteotomia tibiale dhe femorale
Vendosja e protezes
Mbyllja e lekures
Detyrat e infermierit
• Pas ndërhyrjes kirurgjikale për zëvendësimin total, gjuri
mbështillet me një bandazh kompresiv.
• Për të kontrolluar edemën dhe hemorragjinë mund të përdoret
akull.
• Infermieri vlerëson gjendjen neurovaskulare të këmbës.
• Infermieri inkurajon pacientin që të kryejë fleksion aktiv të
këmbës çdo orë kur ai është zgjuar.
Detyrat e infermierit
• Infermieri bën përpjekje për të parandaluar ndërlikimet postoperatore si




tromboembolia,
paraliza e nervit peroneal,
infeksioni dhe
kufizimi i lëvizjeve
• Pas operacionit në plagë vendoset një dren aspirimi i cili largon lëngjet e
grumbulluara në artikulacion.
• Drenimi është afërsisht 200 deri në 400 ml gjatë 24 orëve të para dhe më pas
pakësohet deri në 25 ml pas 48 orëve. Pas kësaj kirurgu e heq drenin.
• Ngjyra, tipi dhe sasia e lëngut të dalë nga dreni dokumentohen dhe kur infermieri
vëren sasi të tepërta drenimi ose ndryshime të karakteristikave të drenimit ai duhet
të njoftojë menjëherë mjekun.
• Shpesh herë pas protezave
totale të gjurit përdoret një
pajisje me lëvizje pasive të
vazhdueshme.
• Këmba e pacientit vendoset
sipër kesaj pajisjeje, e cila
shton qarkullimin dhe kufirin
e lëvizshmërisë së
artikulacionit të gjurit.
Kujdesi i kualifikuar nga infermieri në
qendrën traumatike
• Menaxhimi i problemeve muskuloskeletike
përfshin shpeshherë
përdorimin e gipsit,
tërheqjen skeletike,
zëvendësimin e artikulacioneve.
• Infermieri e përgatit pacientin për imobilizim me
gips ose me tërheqje, për ndërhyrjen kirurgjikale
ose për zëvendësimin e artikulacionit.
Menaxhimi i pacientit të imobilizuar
me gips
•
Imobilizimi në gips përdoret




për të ruajtur reponimin e një frakture,
për të korigjuar një deformim,
për të ushtruar presion uniform ndaj indit të butë përreth ose
për të mbështetur artikulacionet e dobësuara dhe të paqëndrueshme.
•
Përgjithësisht imobilizimi në gips lejon lëvizjen e pacientit ndërsa imobilizon një
pjesë të caktuar të trupit.
•
Llojet e ndryshme të gipseve janë:








Gipsi i shkurtër i krahut.
Gipsi i gjatë i krahut.
Gipsi i shkurtër i këmbës.
Gipsi i gjatë i këmbës.
Gipsi që lejon ecjen.
Gipsi i shpatullës.
Një ”xhaketë” trupore që përfshin trunkun , shpatullën dhe bërrylin.
Gipsi koksofemoral.
Materialet që përdoren për imobilizim
Materialet që përdoren për imobilizim
• Per imobilizim perdoret gips ose poliuretan.
• Poliuretani është
më i lehtë në peshë,
më i fortë, rezistent ndaj ujit dhe rezistent.
Poroz duke shmangur problemet e lekures
nuk zbutet në kontakt me ujin
përdoren për frakturat pa zhvendosje me enjtje
minimale
Gipsi
• Materiali tradicional i përdorur për imobilizim është gipsi (allçia).
• Bende të parapërgatitura gipsi zhyten në ujë dhe pas kësaj aplikohen në
pjesën e trupit që do të imobilizohet. Gjatë kësaj kohe ndodh një proces
kristalizimi që çliron nxehtësi (reaksion ekzotermik).
• Infermieri duhet ta informojë pacientin për ndjesinë e nxehtësisë që do të
krijohet gjatë aplikimit të gipsit. Infermieri i shpjegon pacientit se gipsi
duhet të mbahet i ekzpozuar për të arritur një tharje maksimale.
• Gipsi arrin fortësinë e tij maksimale kur ai thahet plotësisht. Zakonisht
gipsi forcohet për 5 deri në 10 minuta. Gjatë aplikimit kur gipsi është ende
i butë, ai mund të pësojë thellime, prandaj ai duhet të mbahet me
pëllëmbët e duarve dhe nuk duhet lejuar që të mbështetet mbi sipërfaqe
të mprehta ose të forta. Thellimet që mund të krijohen mbi gips nga
pakujdesia mund të shkaktojnë irritim dhe plagë të lëkurës.
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Vlerësimi fizik i pjesës së trupit të imobilizuar
përfshin
vlerësimin e gjendjes neurovaskulare
shkallën e enjtjes dhe
plagët në lëkurë
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Bazuar në të dhënat e këtij vlerësimi
ndërlikimet e mundshme që mund të
zhvillohen janë:
Sindroma e kompartimentit
Ulçerat e lëkurës nga presioni
Sindroma e mospërdorimit
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Dhimbja që lidhet me dëmtimet muskuloskeletike
(p.sh., frakturat) zakonisht qetësohet nga
imobilizimi në gips.
• Dhimbja që është pasojë e edemës nga traumat,
ndërhyrjet kirurgjikale ose hemorragjia nëpër
inde, mund të kontrollohet me anë të
ngritjes së gjymtyrës,
përdorimit të herëpashershëm të akullit imobilizimit
në gips dhe
përdorimit të dozave të zakonshme të analgjezikëve
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Dhimbja që nuk kontrollohet me modalitetet e
mësipërme si
ngritja e gjymtyrës,
përdorimi i akullit dhe dozave të zakonshme të analgjezikëve
mund të jetë tregues i një komplikacioni siç
është sindroma e kompartimentit
Dhimjba e ashpër sipër një të dale kockore mund të
jetë tregues i zhvillimit të një ulçere nga presioni në
lëkurë
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Infermieri nuk duhet të injorojë asnjëherë ankesat e
dhimbjes së një pacienti të imobilizuar në gips pasi ekziston
mundësia e dëmtimit të indeve nga dëmtimi i qarkullimit të
gjakut ose i formimit të ulçerave në lëkurë nga presioni.
• Çdo artikulacion që nuk është i përfshirë në gips duhet të
ushtrohet dhe të lëvizet për të ruajtur funksionin.
• Në qoftë se një pacient ka gips në këmbë, infermieri e
inkurajon atë që të kryejë ushtrime të gishtave.
• Në qoftë se pacienti ka gips në krah, infermieri e inkurajon
atë që të kryejë ushtrime të gishtave të dorës.
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
•
Enjtja është përgjigje natyrale ndaj traumës së indeve dhe ndaj ndërhyrjeve
kirurgjikale.
•
Në qoftë se gipsi i përdorur për imobilizimin e një gjymtyre të traumatizuar ose pas
një ndërhyrjeje kirurgjikale është tepër i shtrënguar, kjo mund të pengojë
qarkullimin e gjakut në gjymtyrë ose mund të shkaktojë shtypje të nervave.
•
Infermieri duhet të monitorojë qarkullimin, lëvizjen dhe ndjeshmërinë e gjymtyrës
së prekur, duke vlerësuar gishtat e dorës ose të këmbës dhe duke i krahasuar ata
me anën e shëndoshë.
•
Normalisht do të vihet re






•
enjtje minimale, dhimbje minimale,
ngjyrë rozë,
në prekje gishtat do të jenë të ngrohtë dhe
do të kenë një përgjigje normale të rimbushjes kapilare,
ndjeshmëri normale në prekje dhe
pacienti do të jetë i aftë të lëvizë gishtat.
Infermieri e inkurajon pacientin të lëvizë gishtat e këmbës ose të dorës për të
nxitur qarkullimin e gjakut
Kujdesi infermieror për pacientin e
imobilizuar në gips
• Zbulimi i hershëm i dobësimit të qarkullimit dhe funksionit të nervave
nëpërmjet monitorimit periodik është shumë i rëndësishëm për të
parandaluar humbjen e funksionit të gjymtyrës.









Dhimbja e vazhdueshme që nuk qetësohet,
dhimbja nga shtrirja e gishtave në mënyrë pasive nga infermieri,
parestezia,
humbja e funksionit motor,
humbja e ndjeshmërisë,
ftohja,
zbehja,
rimbushja kapilare e vonuar dhe
ndjesia e shtrëngimit tregojnë ekzistencën e mundshme të sindromës së kompartimentit.
• Infermieri e pozicionon gjymtyrën e imobilizuar në mënyrë të tillë që ajo të
mos jetë mbi nivelin e zemrës për të shtuar qarkullimin e gjakut dhe për të
kontrolluar edemën dhe njofton mjekun
Sindroma e kompartimentit
•
•
Sindroma e kompartimentit shfaqet kur presioni indor shtohet brenda një hapësire
të kufizuar (p.sh., gipsi, kompartimenti muskular) dhe dëmton qarkullimin e gjakut
dhe funksionin e indit brenda kësaj hapësire të kufizuar.
Për të lehtësuar presionin
 gipsi duhet të çahet në mënyrë gjatësore në të dy anët duke ruajtur në të njëjtën kohë
aftësinë e tij imobilizuese ose mund të vendoset në formën e një longete,
 gjymtyra duhet të ngrihet, por jo më lart se niveli i zemrës.
•
Në qoftë se presioni nuk lehtësohet dhe qarkullimi nuk rivendoset, atëherë duhet
të kryhet një fasciotomi për të çliruar presionin brenda kompartimenteve
muskulare.
•
Infermieri monitoron nga afër përgjigjen e pacientit ndaj trajtimit konservativ ose
kirurgjikal të sindromës së kompartimentit dhe regjistron të dhënat
neurovaskulare në mënyrë periodike duke raportuar te mjeku për çdo ndryshim.
Sindroma e kompartimentit
Ulçerat nga presioni
• Presioni i ushtruar nga gipsi mbi indet e buta mund të shkaktojë anoksi të
indeve dhe ulçera.
• Vendet më të mundshme të krijimit të këtyre ulçerave në gjymtyrët e poshtme
të imobilizuara në gips janë thembra, maleolat, pjesa dorsale e këmbës, koka e
fibulës dhe sipërfaqja e përparme e patelës.
• Në gjymtyrën e sipërme vendet më të zakonshme janë epikondili medial dhe
procesi stiloid i ulnës
Ulçerat nga presioni
• Pacienti që ka një ulçer
nga presioni ankon për
dhimbje dhe shtrëngim
në atë zonë.
• Infermieri duhet të
monitorojë pacientin për
këtë ndërlikim dhe
duhet të njoftojë
mjekun.
• Për të inspektuar zonën
e presionit mjeku mund
të hapë një dritare në
gips ose mund ta
shndërrojë gipsin nga
rrethor në longetë.
Menaxhimi i pacientit me fiksator të
e jashtëm përdoren për
jashtëm • Fiksatorët
të trajtuar frakturat e hapura me
dëmtim të indeve të buta.
• Ato ofrojnë mbështetje të
qëndrueshme për frakturat me
shumë fragmente duke lejuar në
të njëjtën kohë trajtimin aktiv të
indeve të buta.
• Fraktura ripozicionohet dhe
imbilizohet me disa kunja që
futen në kockë.
• Pozicioni ruhet nëpërmjet një
shufre metalike ose karboni.
• Fiksatori i jashtëm lehtëson
simptomat e pacientit, bën të
mundur lëvizjen e hershme dhe
ushtrimet aktive të
artikulacioneve të paprekura nga
dëmtimi.
Menaxhimi i pacientit me fiksator të
jashtëm
• Pasi vendoset fiksatori i jashtëm, gjymtyra
duhet të vendoset në elevacion për të
shmangur edemën.
• Infermieri monitoron gjendjen
neurovaskulare të gjymtyrës çdo 2 deri në
4 orë dhe vlerëson vendet ku futen kunjat
për skuqje, rrjedhje, dhimbje apo lirim.
• Infermieri kujdeset për vendet e futjes së
kunjave për të parandaluar infeksionin
duke kryer pastrimin e çdo kunje tre herë
në ditë me solucion fiziologjik dhe ujë të
oksigjenuar dhe duke shmangur forminin e
krustave në këto vende.
• Në qoftë se shfaqen shenjat e infeksionit
infermieri njofton mjekun .
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Tërheqja është ushtrimi i një force tërheqëse ndaj një pjese të trupit.
• Tërheqja përdoret
 për të minimizuar spazmat muskulare,
 për të reponuar, ripozicionuar dhe imobilizuar frakturat,
 për të pakësuar deformimin, etj.
• Tërheqja zakonisht përdoret si një ndërhyrje afat-shkurtër deri sa të jetë e
mundur përdorimi i modaliteteve të tjera si fiksatori i jashtëm ose fiksimi i
brendshëm i frakturave.
• Në mënyrë që tërheqja të ketë efekt ajo duhet të shoqërohet me
kundërtërheqje. Kundërtërheqja është forca që ushtrohet në drejtim të
kundërt.
• Tërheqja mund të aplikohet
 në lëkurë (tërheqja kutane) ose
 direkt në skeletin kockor (tërheqja skeletike).
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Tërheqja kutane përdoret për të kontrolluar spazmat muskulare dhe për të
imobilizuar një zonë para ndërhyrjes kirurgjikale.
• Kjo arrihet duke përdorur një peshë për të ushtruar tërheqje ndaj një
leukoplasti ose ndaj një çizmeje prej shkume të fiksuar në lëkurë.
• Sasia e peshës nuk duhet ta kalojë tolerancën e lëkurës. Nuk mund të përdoret
më shumë se 2 deri në 3.5 kg tërheqje mbi një gjymtyrë.
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Ndërlikimet e mundshme nga tërheqja kutane janë
 dëmtimi i lëkurës,
 presioni ndaj nervave dhe dëmtimi i qarkullimit të gjakut.
• Dëmtimi i lëkurës ndodh nga irritimi i shkaktuar nga
kontakti i lëkurës me leukoplastin ose me çizmen prej
shkume.
• Presioni ndaj nervave është pasojë e presionit ndaj nervave
periferikë siç mund të jetë nervi peroneal në kërci në
vendin ku ai kalon përreth qafës së fibulës.
• Dëmtimi i këtij nervi do të shkaktonte pamundësi për të
kryer fleksionin dorsal të këmbës.
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
•
Dëmtimi i qarkullimit të gjakut do të manifestohej me
 lëkurë të ftohtë,
 pakësim të pulseve periferike,
 ngadalësim të rimbushjes kapilare dhe lëkurë cianotike.
•
Tromboza e venave të thella është një ndërlikim serioz që manifestohet me dhimbje të muskujve të
kërcirit dhe enjtje.
•
Për të parandaluar këto ndërlikime infermieri monitoron nga afër reaksionin e lëkurës në kontakt
me leukoplastin ose çizmen e tërheqjes.
Për të parandaluar dëmtimet e nervave siç është nervi peroneal te kërciri, infermieri vlerëson
ndjeshmërinë e këmbës si edhe i kërkon pacientit që të lëvizë gishtat e këmbës. Në qoftë se
pacienti është i aftë të kryejë dorsifleksionin e këmbës, kjo tregon se nervi peroneal nuk është
dëmtuar. Dobësia e dorsifleksionit mund të tregojë se nervi peroneal është shtypur nga efekti i
tërheqjes.
Për të shmangur ndërlikimet e qarkullimit të gjakut infermieri vlerëson funksionin cirkulator në
mënyrë periodike çdo orë duke vlerësuar pulsin periferik, rimbushjen kapilare dhe temperaturën e
gishtave të dorës ose të këmbës si edhe monitoron për shenja të trombozës së venave të thella të
këmbës, siç janë dhimbja e pjesës së pasme të kërcirit dhe enjtja e kërcirit. Gjithashtu infermieri
inkurajon pacientin që të kryejë ushtrime aktive të këmbës çdo orë
•
•
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Për të parandaluar këto ndërlikime infermieri
monitoron nga afër reaksionin e lëkurës në kontakt me
leukoplastin ose çizmen e tërheqjes.
• Për të parandaluar dëmtimet e nervave siç është nervi
peroneal te kërciri, infermieri vlerëson ndjeshmërinë e
këmbës si edhe i kërkon pacientit që të lëvizë gishtat e
këmbës.
• Në qoftë se pacienti është i aftë të kryejë
dorsifleksionin e këmbës, kjo tregon se nervi peroneal
nuk është dëmtuar.
• Dobësia e dorsifleksionit mund të tregojë se nervi
peroneal është shtypur nga efekti i tërheqjes.
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Për të shmangur ndërlikimet e qarkullimit të
gjakut infermieri vlerëson funksionin cirkulator
në mënyrë periodike çdo orë duke vlerësuar
pulsin periferik,
rimbushjen kapilare dhe
temperaturën e gishtave të dorës ose të këmbës
Menaxhimi i pacientit në tërheqje
skeletike
• Infermieri monitoron për shenja të trombozës
së venave të thella të këmbës, siç janë:
dhimbja e pjesës së pasme të kërcirit dhe
enjtja e kërcirit.
Tërheqja skeletike
• Tërheqja skeletike ushtrohet direkt në kockë.
• Kjo metodë përdoret ndonjëherë për të trajtuar frakturat e femurit, të tibies dhe të
kolonës cervikale.
• Tërheqja ushtrohet direkt në kockë nëpërmjet një shtize (Shtiza Kirschner ose
Steinmann), e cila futet në kockë distalisht vendit të frakturës, duke shmangur
nervat, enët e gjakut, muskujt, tendinet dhe artikulacionet.
• Pasi vendoset, shtiza e tërheqjes skeletike fiksohet me një hark tërheqjeje.
• Skajet e shtizës mbulohen me leukoplast për të parandaluar dëmtimin e pacientit.
Peshat vendosen nëpërmjet një sistemi me litar dhe makara në drejtimin e duhur.
Zakonisht për tërheqje skeletike përdoren pesha nga 7 deri në 12 kg.
Tërheqja skeletike
• Infermieri kontrollon në mënyrë periodike
aparatin e tërheqjes për të parë nëse litarët janë
në vendin e duhur në makaratë e tyre dhe nëse
peshat qëndrojnë të varura dhe të lira.
• Gjithashtu infermieri vlerëson pozicionin e
pacientit në mënyrë të tillë që drejtimi i tërheqjes
të jetë ai i duhuri dhe për të shmangur
rrëshqitjen e pacientit drejt fundit të shtratit si
pasojë e peshës.
Tërheqja skeletike
• Tromboza e venave të thella është një
ndërlikim serioz i imobilizimit dhe tërheqjes
skeletike dhe për këtë arsye infermieri e
inkurajon pacientin për të kryer ushtrime
aktive fleksioni dhe ekstensioni të kyçit të
këmbës dhe kontraksione izometrike të
muskujve të kërcirit 10 herë çdo orë për të
pakësuar stazën venoze e cila është një nga
shkaqet e trombozës
Tërheqja skeletike
• Plagët në vendin e futjes së shtizave të tëreqjes
skeletike kanë nevojë për kujdes periodik.
• Qëllimi është të shmanget zhvillimi i infeksionit.
• Vendi i futjes së kunjave në gjymtyrë mbulohet me
garza sterile dhe plagët mjekohen tre herë në ditë me
solucion fiziologjik.
• Duhet të parandalohet formimi i krustave në këto plagë
dhe duhet të kryhet vlerësimi periodik i plagëve për
shenja infeksioni si
rrjedhja e sekrecioneve,
skuqja,
Dhimbja.
Frakturat
• Frakturë quhet një ndërprerje e vazhdimësisë së kockës.
• Frakturat ndodhin kur kocka i nënshtrohet një stresi më të madh se sa ajo
mund të absorbojë.
• Frakturat shkaktohen nga




goditjet direkte,
forcat shtypëse,
lëvizjet e papritura përdredhëse dhe
kontraksionet e fuqishme të muskujve.
• Kur kocka pëson frakturë, dëmtohen gjithashtu edhe indet në afërsi me të,
duke shkaktuar





edemë të indeve të buta,
hemorragji në muskuj dhe artikulacione,
luksaicone të artikulacioneve,
këputje të tendineve dhe ligamenteve,
dëmtime të nervave dhe të enëve të gjakut
Frakturat
•
Frakturat klasifikohen ne:





Fraktura te plota
Fraktura jo te plota
Fraktura kominutive
Frakture e mbyllur
Frakture e hapur
•
•
•
•
Frakturat e hapura klasifikohen sipas kritereve të mëposhtëme:
Grada I – plagë e pastër më pak se 1 cm
Grada II – një plagë më shumë se 1 cm pa dëmtim të gjerë të indeve të buta
Grada III – një frakturë e hapur tepër e kontaminuar, me dëmtim të shprehur të indit të butë.
•
Frakturë patologjike quajmë një frakturë që ndodh në një zonë kocke të sëmurë (p.sh., osteoporoza,
cist kockor, metastaza kockore, tumor) dhe mund të ndodhë pa traumë ose me traumë minimale.
•
•
•
Frakturat mund të klasifikohen edhe në bazë të linjës së frakturës në
fraktura transversale,
oblike ose spirale .
Frakturat
Frakturat
Manifestimet klinike të frakturave
• Manifestimet klinike të frakturave janë dhimbja,
humbja e funksionit,
deformimi,
shkurtimi i gjymtyrës,
krepitacionet dhe
enjtja lokale.
• Diagnoza e një frakture vendoset në bazë të
simptomave të pacientit, shenjave fizike dhe të
dhënave radiografike.
Trajtimi i frakturave
• Parimet e trajtimit të frakturave përfshijnë
 reponimin,
 imobilizimin dhe
 rifitimin e funksionit dhe forcës normale nëpërmjet rehabilitimit.
• Reponimi i një frakture është ripozicionimi i fragmenteve të
frakturës në pozicion anatomik. Mund të kryhet reponimi i mbyllur
ose i hapur i frakturave.
• Reponimi i mbyllur arrihet nëpërmjet manipulimit dhe tërheqjes
manuale nën efektin e anestezisë. Pasi arrihet pozicioni i dëshiruar
mjeku aplikon një pajisje imobilizuese si gipsi, një ortozë, ose
tërheqja skeletike.
• Reponimi i hapur kryhet nëpërmjet një hyrjeje kirurgjikale. Pasi
kryhet reponimi i fragmenteve të frakturës kryhet fiksimi me pajisje
të ndryshme si kunja metalike, tela metalikë, vida, pllaka, shtiza, ose
shtifte.
Trajtimi kirurgjikal
Ndërlikimet e frakturave
• Disa nga ndërlikimet e hershme të frakturave
janë
shoku,
embolia dhjamore,
sindroma e kompartimentit,
tromboza e venave të thella,
tromboembolia pulmonare,
koagulopatia intravaskulare e diseminuar dhe
infeksioni.
Sindroma e embolisë dhjamore
• Pas frakturave të kockave të gjata ose të pelvisit, frakturave të
shumta ose dëmtimeve me shtypje, mund të zhvillohen embola
dhjamore.
• Sindroma e embolisë dhjamore shfaqet më shpesh te të rinjtë të
cilët pësojnë frakturë të femurit proksimal.
• Pas një frakture, globula dhjami mund të kalojnë në rrymën e
gjakut për shkak të rritjes së presionit në palcën kockore dhe për
shkak të faktit që katekolaminat e rritura nga reaksioni i pacientit
ndaj stresit mobilizojnë acidet yndyrore dhe nxitin krijimin e
globulave të dhjamit në rrymën e gjakut.
• Embolat e dhjamit bllokojnë enët e vogla të gjakut që furnizojnë
mushkëritë, trurin, veshkat dhe organe të tjera. Fillimi i simptomave
është i menjëhershëm, zakonisht brenda 24 – 72 orëve, por mund
të shfaqen edhe një javë pas dëmtimit.
Sindroma e embolisë dhjamore
•
Embolia dhjamore shfaqet me
 hipoksi,
 takipne,
 takikardi dhe pireksi.
•
Përgjigja e vuajtjes respiratore shfaqet me







•
•
takipne,
dispne,
krepitacione,
dhimbje prekordiale,
kollë,
sasi të mëdha sputumi të bardhë dhe
takikardi.
Mbyllja e një numri të madh enësh të vogla të gjakut shkakton rritjen e presionit
pulmonar. Edema dhe hemorragjia në alveola dëmton transportin e oksigjenit,
duke shkaktuar hipoksi.
Në fund shfaqet edema pulmonare, sindroma e distresit respirator akut dhe
insuficienca kardiake.
Sindroma e embolisë dhjamore
• Çrregullimet cerebrale (si pasojë e hipoksisë
ose embolave dhjamore në tru) manifestohen
me ndryshime të statusit mendor duke filluar
me
dhimbje koke,
axhitim të lehtë,
konfuzion,
delir dhe koma.
Sindroma e embolisë dhjamore
• Ndryshimet e personalitetit, axhitimi,
irritueshmëria, ose konfuzioni te një pacient
që ka pësuar një frakturë janë tregues të
sindromës së embolisë dhjamore dhe
infermieri që vlerëson pacientin në këtë rast
duhet të informojë mjekun.
Parandalimi dhe trajtimi i embolisë
dhjamore
• Masat parandaluese të embolisë dhjamore janë
 imobilizimi i menjëhershëm i frakturave,
 manipulimin minimal të frakturave dhe
 ruajtja e ekuilibrit të lëngjeve dhe elektroliteve.
• Infermieri monitoron pacientët me rrezik të lartë (të rriturit
e moshës 20 deri në 30 vjeç me fraktura të kockave të gjata,
të pelvisit, ose me fraktura të shumta ose fraktura nga
shtypjet) për të identifikuar këtë problem.
• Meqënëse embolat dhjamore janë një shkak i rëndësishëm
i vdekjes së pacientëve me fraktura, infermieri duhet të
dallojë treguesit e hershëm të sindromës së embolisë
dhjamore dhe duhet ti raportojë ata te mjeku.
Sindroma e kompartimentit
• Sindroma e kompartimentit është një ndërlikim që zhvillohet kur
perfuzioni indor në muskuj është më i vogël se sa ai që nevojitet për
të mbajtur indin të gjallë.
• Pacienti ankon për
 dhimbje të ashpër,
 të thellë,
 që nuk qetësohet, dhe
 që nuk kontrollohet nga analgjezikët e zakonshëm.
• Dhimbja shkaktohet nga një zvogëlim i kompartimentit muskular
pasi fascia që mbështjell muskujt është shumë e ngushtë ose gipsi
imobilizues është tepër i shtrënguar, ose dhimbja shkaktohet nga
shtimi i përmbajtjes së kompartimentit për shkak të edemës ose
hemorragjisë.
Sindroma e kompartimentit
•
•
Vlerësimi i funksionit neurovaskular pas frakturave është thelbësor.
Deficitet sensore përfshijnë
 parestezinë,
 dhimbjen që nuk qetësohet dhe
 hipoestezinë.
•
•
•
Parestezia (mpirja) në është shenjë e hershme e përfshirjes së nervave.
Lëvizja vlerësohet duke e pyetur pacientin për të lëvizur gishtat distalisht frakturës. Dobësia motore
mund të shfaqet si një shenjë e vonuar e ishemisë së nervave. Paraliza është shenjë e dëmtimit të
pakthyeshëm të nervave.
Qarkullimi periferik vlerësohet nëpërmjet





•
•
ngjyrës,
temperaturës,
rimbushjes kapilare,
entjes dhe
pulseve.
Edema pakëson perfuzionin indor. Ngjyra cianotike e shtratit të thonjve tregon kongjestion venoz.
Gishtat e zbehtë dhe të ftohtë dhe zgjatja e kohës së rimbushjes kapilare sugjerojnë pakësim të
perfuzionit arterial.
Dhimbja që përjeton pacienti është e thellë, nuk qetësohet nga opioidet dhe është më e madhe se
sa pritet. Shtrirja pasive e muskujve shkakton dhimbje. Muskujt janë tepër të fortë dhe të enjtur në
palpacion.
Trajtimi
•
•
•
•
Trajtimi i hershëm i sindromës së kompartimentit është thelbësor.
Mjeku duhet të informohet menjëherë në qoftë se dyshohen ndryshime
neurovaskulare.
Vonesa në diagnostikim dhe trajtim mund të shkaktojë dëmtim të parikthyeshëm
të nervave dhe muskujve si edhe nekrozë.
Sindroma e kompartimentit trajtohet
 duke bërë elevacionin e gjymtyrës në nivelin e zemrës,
 duke çliruar pajisjet shtrënguese (gipsi, fashaturat).
•
•
Në qoftë se masat konservative nuk e rikthejnë perfuzionin indor dhe nuk e
lehtësojnë dhimbjen brenda një ore, atëherë mund të nevojitet fasciotomia
(dekompresioni kirurgjikal).
Pas fasciotomisë, plaga nuk suturohet por lihet e hapur për të lejuar zgjerimin e
indeve muskulare; ajo mbulohet me garza sterile të lagura me solucion fiziologjik.
Gjymtyra imobilizohet në një pozicion funksional dhe ngrihet. Pas 3 deri në 5
ditëve kur edema është pakësuar dhe perfuzioni indor është rivendosur, plaga
pastrohet kirurgjikalisht dhe mbyllet (mundësisht me transplant lëkure).