Transcript rewalidacja-indywidualna1

REWALIDACJA
INDYWIDUALNA
Opracowała: Monika Haligowska
Ustalenia terminologiczne:
• reedukacja,
• praca wyrównawczo – dydaktyczna
• zajęcia korekcyjno – wyrównawcze,
• rewalidacja indywidualna.
Cele ogólne i szczegółowe.
Formy organizacyjne zajęć, konstrukcja
jednostki zajęciowej.
W literaturze psychologicznej i pedagogicznej
na określenie działań zmierzających
do rozwiązania problemu trudności
i niepowodzeń szkolnych stosuje się następujące
terminy:
• reedukacja,
• praca dydaktyczno – wyrównawcza,
• zajęcia korekcyjno – wyrównawcze.
REEDUKACJA :
to oddziaływania za pomocą środków psycho pedagogicznych na przyczyny trudności w uczeniu się.
Ma na celu:
• eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz
• ich ujemnych konsekwencji:
- poziom samooceny,
- niechęć do dalszej nauki,
- zaburzenia koncentracji,
- zaburzenia kontaktów interpersonalnych,
- nerwice,
trudna sytuacja domowa: zbyt duży nacisk na naukę,
• likwidowanie przyczyn wyrównywanie deficytów
szkolnych, kompensacja.
REEDUKACJA :
Zdaniem E. Gruszczyk – Kolczyńskiej: „jeżeli punktem
centralnym (oddziaływań) staje się sfera wiadomości
i umiejętności, szczególnie w zakresie czytania i pisania (...),
to stosuje się zwykle termin reedukacja.
• jest złożonym procesem profilaktyki, diagnozowania,
wielozakresowego oddziaływania i systematycznego
wspierania ogólnego rozwoju dziecka;
• to działalność wychowawcza i nauczanie osoby, która
z jakichś powodów utraciła pewne posiadane poprzednio
umiejętności czy wiadomości, albo stała się nieprzystosowana do środowiska;
E. Gruszczyk – Kolczyńska przez PRACĘ
DYDAKTYCZNO – WYRÓWNAWCZĄ rozumie:
„ interwencję wychowawczą w postaci terapii
wychowawczej, realizowaną w układzie
terapeuta – dziecko, mającą na celu
wyrównywanie dysharmonii rozwojowych
oraz braków w wiadomościach
i umiejętnościach w takim stopniu,
aby zapewnić dziecku prawidłowe
funkcjonowanie w sytuacjach szkolnych”
(Gruszczyk – Kolczyńska, D. Kołodziej, 1980, s. 48)
Określenie ZAJĘCIA KOREKCYJNO – WYRÓWNAWCZE
„zawiera w swej treści elementy pracy korekcyjnej,
tj. usprawnianie deficytów rozwojowych i wyrównywanie
braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych”.
Zamiennie stosuje się nazwę ćwiczenia (zajęcia) korekcyjno
– kompensacyjne.
Drugi człon nazwy może być interpretowany dwojako:
kompensacja jako:
- wyrównywanie braków,
- zastępowanie jakiegoś braku innym czynnikiem,
- wspieranie rozwoju funkcji zaburzonej przez sprawną
lub mniej zaburzoną”.
(Czajkowska, Herda, 1989)
REWALIDACJA wg O. Lipkowskiego
• w znaczeniu węższym:
działanie zmierzające do przywrócenia w miarę możliwości
poprzedniego stanu sprawności psychofizycznej;
• w znaczeniu szerszym:
działanie, które przy stosowaniu specjalnych metod
i środków zmierza do umożliwienia jednostce ograniczonej
lub upośledzonej jak najlepszego rozwoju fizycznego
i psychicznego, i przystosowania do społecznych zadań
pomimo istniejących braków.
(Lipkowski, 1981)
REWALIDACJA INDYWIDUALNA:
jest podstawową formą specjalistycznej pomocy dzieciom
upośledzonym umysłowo, które mają trudności
w opanowaniu materiału nauczania oraz w nawiązywaniu
kontaktów społecznych z powodu różnych wad i zaburzeń.
Są to zajęcia wspierające proces nauczania specjalnego,
których zadaniem jest dążenie do optymalnego
usprawnienia funkcji psychicznych, fizycznych
i wyrównanie braków powstałych wskutek zaniedbań
pedagogicznych.
( Kosmowska, 1999)
Celem procesu rewalidacji osób odchylonych
pod jakimś względem od przyjętej normy –
w aspekcie psychologicznym wg H.Larkowej – jest:
„pomoc w kształtowaniu osobowości zdolnej
utrzymać równowagę psychiczną i funkcjonować tak,
aby zaspokoić własne wymagania wewnętrzne
(potrzeby) i zewnętrzne (społeczne cele i zadania)
oraz rozwijać swe możliwości w optymalny,
a jednocześnie realny sposób z uwzględnieniem
istniejących ograniczeń”.
(Larkowa, 1977)
W odniesieniu do osób upośledzonych umysłowo termin REWALIDACJA
oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno-pedagogiczną, której zadaniem
jest:
• maksymalne usprawnianie, rozwijanie, wzmacnianie najmniej
uszkodzonych funkcji psychicznych i fizycznych
• zapobieganie pogłębianiu się istniejącego już niedorozwoju
lub powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń,
• leczenie, usprawnianie i korygowanie elementów chorych
lub zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych,
• stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu
własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych,
• wychowanie i nauczanie specjalne (ogólne i zawodowe), dostosowane
do wieku, sprawności fizycznych i umysłowych rewalidowanego
oraz zapotrzebowania społecznego,
• kompensowanie istniejących braków i trwałych uszkodzeń
organicznych w celu podniesienia ogólnej sprawności tych osób.
Celem rewalidacji nie jest wyrównywanie braków edukacyjnych.
Punktem wyjścia i podstawą każdej działalności rewalidacyjnej
w stosunku do osób upośledzonych umysłowo jest:
• dokładne rozpoznanie stopnia, rodzaju i etiologii tego upośledzenia,
a następnie:
• dostosowanie pracy do sił i możliwości tych jednostek;
• zorientowanie się w zahamowanych przez upośledzenie potrzebach
osób rewalidowanych,
• uwzględnienie w metodzie pracy typu układu nerwowego i stosowanie
metod kompensacyjnych, korygujących, usprawniających
i dynamizujących,
• zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na daną
jednostkę upośledzoną .
CELE ZAJĘĆ Z ZAKRESU REWALIDACJI INDYWIDUALNEJ:
wyrównywanie braków w zakresie intelektualnym
i psychoruchowym dziecka spowodowanych zaburzeniami
somatycznymi, psychicznymi, nie sprzyjającymi warunkami
rodzinnymi i środowiskowymi.
Są to zajęcia wspierające proces dydaktyczny.
W ich zakres wchodzą następujące formy pracy dydaktycznej:
• zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze,
• zajęcia korekcyjne:
- usprawnianie technik szkolnych,
- usuwanie wad wymowy,
- korekcja wad postawy.
Celem ZAJĘĆ KOREKCYJNYCH JEST:
usprawnianie funkcji poznawczych i ruchowych.
Dotyczą one rewalidacji w zakresie:
• czytania, pisania, liczenia
(godzina przeznaczona na usprawnianie technik szkolnych)
• wad wymowy (logopedia),
• wad postawy (gimnastyka korekcyjna),
• pracy nad poprawą koordynacji psychoruchowej
(zajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu),
• działania z zakresu psychoterapii zmierzającej do łagodzenia
zaburzeń emocjonalnych,
• rozwijania zachowań społecznych
(np. terapia prowadzona metodą Weroniki Sherborne)
ZAJĘCIA KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNE
• przeznaczone są dla uczniów, u których nieprawidłowości
rozwojowe utrudniają opanowanie określonych umiejętności;
(uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi
lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się, czyli z dysleksją
rozwojową: w formie dysleksji, dysortografii lub dysgrafii);
• liczba uczestników na zajęciach nie może być większa niż 5 osób,
•zajęcia prowadzą nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje
z zakresu terapii pedagogicznej,
•godzina zajęć trwa 60 minut – w uzasadnionych przypadkach
zajęcia mogą być prowadzone w czasie krótszym niż 60 minut,
przy zachowaniu ustalonego dla ucznia łącznego czasu tych zajęć,
CELE ZAJĘĆ KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNYCH
organizowanych dla dzieci w normie, ale nieharmonijnie
rozwijających się.
1) Stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka.
2) Wyrównywanie dysharmonii rozwojowych, korygowanie
zaburzonych funkcji, a tym samym ułatwianie dziecku
opanowania umiejętności czytania i pisania przez:
- ćwiczenie koncentracji uwagi,
- rozwijanie spostrzegawczości,
- usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowej i
sprawności manualnej,
- rozwijanie percepcji słuchowej,
- kształtowanie umiejętności porównywania, segregowania
i samokontroli,
CELE ZAJĘĆ KOREKCYJNO – KOMPENSACYJNYCH
cd.
3)Ułatwianie dzieciom opanowania tych wiadomości,
umiejętności, które są przewidziane programem nauczania.
4) Zapobieganie powstawaniu wtórnych zaburzeń
emocjonalnych w zachowaniu.
5) Wyrobienie u dzieci tych cech osobowości, które warunkują
dalsze samodzielne funkcjonowanie w systemie szkolnym;
rozbudzanie zainteresowań i wyrobienie właściwej
motywacji do nauki.
WW. cele mogą być osiągnięte przez:
a) wczesne wykrywanie zaburzeń rozwojowych,
b) wczesne prowadzenie oddziaływań k-k dostosowanych
do wieku dziecka i do rodzaju i stopnia zaburzeń.
W klasach I-III szkoły podstawowej najważniejszym celem
zajęć korekcyjno – kompensacyjnych jest:
a) rozpoznanie i usuwanie przyczyn trudności w uczeniu się
dziecka, w tym ryzyka trudności specyficznych, a więc
usprawnianie:
- funkcji spostrzegania wzrokowego,
- funkcji słuchowej,
- orientacji przestrzennej,
- koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- funkcji motorycznych;
b) wyrównywanie braków w zakresie edukacji polonistycznej
i matematycznej;
c) rozwijanie pozytywnej motywacji do pracy.
W klasach IV-VI szkoły podstawowej, w gimnazjum i szkole
ponadgimnazjalnej celem zajęć korekcyjno –
kompensacyjnych jest głównie:
a) stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego,
psychicznego i społecznego uczniom z utrudnieniami
rozwojowymi,
b) umożliwienie uczniom opanowania podstawowych
umiejętności czytania i pisania,
c) wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach
będących przyczyną trudności szkolnych,
d) przezwyciężanie skutków niepowodzeń szkolnych, tj. trudności
w czytaniu, pisaniu i liczeniu, a także ich emocjonalnych
i społecznych konsekwencji.
(Gruszczyk – Kolczyńska, D. Kołodziej, 1980; Gruszczyk – Kolczyńska, E. Zielińska, 2009;
I. Czajkowska, K. Herda, 2005)
Podstawą wszelkich działań w zakresie pomocy korekcyjno —
wyrównawczej jest PROGRAM opracowany indywidualnie
w odniesieniu do możliwości dziecka.
Program ten powinien zostać opracowany na podstawie DIAGNOZY
oraz rozmiaru stopnia niepowodzeń szkolnych każdego ucznia.
Wyniki prac korekcyjno– wyrównawczych są uzależnione
od następujących założeń:
• Przed przystąpieniem do oddziaływań korekcyjno –
wyrównawczych należy precyzyjnie określić poziom rozwoju
psychoruchowego oraz poziom wiadomości i umiejętności.
Istotnym czynnikiem jest właściwe postawienie DIAGNOZY
warunkującej przebieg oraz wyniki pracy z uczniem.
• Należy określić CELE pracy korekcyjno – kompensacyjnej
oraz trzeba wiedzieć, jakie zmiany mają dokonać się u dzieci
pod wpływem wspólnej pracy.
• Działania
muszą być skierowane na rozwój konkretnej
sfery bądź funkcji psychicznej oraz muszą obejmować
konkretne działania ukierunkowane na uzupełnienie
braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych.
• Aby wywołać określone wcześniej zmiany, należy
stworzyć dobrą relację z dzieckiem (trening interpersonalny
opierający się na układzie dorosły– dziecko).
• Zakres oddziaływań wychowawczych powinien
obejmować zarówno dziecko, jak i jego środowisko
wychowawcze.
ZASADY PRACY INDYWIDUALNEJ Z DZIECKIEM
•Zasada pomocy: organizowanie warsztaty pracy, dobieranie metod
w taki sposób, żeby pomóc dziecku w realizacji potrzeby nabywania
nowych wiadomości i umiejętności oraz korygowania deficytów.
• Zasada poglądowości: obok nauczania werbalnego należy
angażować analizator wzroku, słuchu, ruchowy, co jest możliwe
przy stosowaniu różnych ilustracji, układanek, gier.
•Zasada właściwego stosowania wzmocnień i rozwijania
pozytywnej motywacji:
dziecko wykonując na zajęciach coraz sprawniej coraz trudniejsze
zadania nabiera pewności, że może dorównać innym dzieciom
i będzie osiągać pozytywne wyniki.
Osiąganie przez niego sukcesu jest bowiem najbardziej
wartościowym wzmocnieniem i źródłem motywów działania.
• Zasada stopniowania trudności:
powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych
do trudniejszych, od prostszych do bardziej złożonych, dostosowanie
czasu trwania poszczególnych ćwiczeń do wydolności dziecka,
a także mobilizowanie dziecka do wykonywania zadań poprzez
stosowanie różnorodnych form ćwiczeń.
Warunkiem przechodzenia do zadań o większym stopniu trudności
jest opanowanie przez dziecko umiejętności wykonywania zadań
nieco łatwiejszych oraz utrwalenie umiejętności niezbędnych
do podjęcia nowego zadania.
• Zasada trwałości (utrwalania wyników) i systematyczności:
dotyczy systematyczności i częstotliwości ćwiczeń korekcyjnokompensacyjnych, jak również dozowania ich w czasie.
W miarę możliwości zajęcia powinny odbywać się jak najczęściej.
Częstotliwość i systematyczność prowadzonych zajęć wpływa
pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych umiejętności.
• Zasada
indywidualizacji: dostosowywanie wymagań, pracy,
metod, celów kształcenia do indywidualnych możliwości i potrzeb
dziecka.
Przy prowadzeniu zajęć z kilkoma dziećmi równocześnie zawsze
część ćwiczeń powinna być prowadzona oddzielnie z każdym
dzieckiem, zwłaszcza te ćwiczenia, które sprawiają dziecku
szczególne trudności lub w których dziecko zaczyna opanowywać
nowe umiejętności.
• Zasada celowości: ćwiczenia powinny być tak dobrane, aby każdy
ich element był podporządkowany określonemu celowi,
a wprowadzenie zmian wynikało z konkretnych potrzeb.
• Zasada wszechstronności: należy stosować wszechstronne
ćwiczenia usprawniające nie tylko funkcje zaburzone, ale także nie
zaburzone. Tak dziecko będzie mogło kompensować swoje braki.
• Zasada życzliwości, akceptacji:
zapewniamy dziecku poczucie
bezpieczeństwa, uznajemy jego wartości, poczucie godności, szacunku,
przynależności. Tylko gdy dziecko będzie mieć zapewniony autentyczny,
pozytywny związek emocjonalny z dorosłym, będzie ono skłonne
realizować określone zadania na granicy swojej wydolności.
•Zasada optymizmu: wiara w możliwości dziecka, dostrzeganie wszelkich
nawet najdrobniejszych sukcesów, wyrażanie aprobaty, nieokazywanie
zniecierpliwienia.
• Zasada współpracy z rodzicami: dbanie o to, aby osiągnięcia, umiejętności
zdobyte w szkole były wykorzystywane także w domu. Poznanie środowiska
ucznia, w razie potrzeby: pomoc rodzinie w wychowawczym prowadzeniu
dziecka. Jest to jedna z fundamentalnych zasad.
• Zasada terapii: dbanie o eliminowanie poczucia lęku, niepewności,
dążenie do harmonijnego rozwoju dziecka i na tej bazie kształtowanie
motywacji dziecka w podejmowaniu dalszych wysiłków w nabywaniu
wiadomości i umiejętności. (O. Lipkowski, 1981)
PODSTAWA PRAWNA ORGANIZACJI ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17.11.2010r. w sprawie:
• warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach
i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490),
• zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych
przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487).
Istnieje obowiązek organizowania zajęć rewalidacyjnych
dla wszystkich uczniów niepełnosprawnych (tj. posiadających orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego, wydane
przez publiczną poradnię psychologiczno - pedagogiczną).
Dyrektor szkoły,
z wyjątkiem szkoły specjalnej,
w uzgodnieniu z organem prowadzącym, przydziela dodatkowe
godziny na prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych
z uczniami niepełnosprawnymi.
Przepisy nie określają tygodniowej liczby godzin zajęć rewalidacyjnych dla ucznia
niepełnosprawnego. Uczniowie niepełnosprawni uczestniczą we wszystkich zajęciach
edukacyjnych z klasą, a ponadto mają zorganizowane zajęcia rewalidacyjne.
Sugerowana liczba godzin: 2 – 3 tygodniowo.
ORGANIZACJA I PROWADZENIE ZAJĘĆ
praca korekcyjna powinna być poprzedzona DIAGNOZĄ, dzięki której
można ustalić:
- możliwości intelektualne i psychofizyczne,
- stopień opanowania umiejętności i wiedzy ucznia z danego przedmiotu
DIAGNOZĘ dokonuje się w oparciu o:
- wywiad z rodzicami,
- opinie wychowawcy,
- badania lekarskie
- badania psychologiczno – pedagogiczne (testy, obserwacja, rozmowa
z dzieckiem) dotyczą.:
a) rozwoju intelektualnego, motoryki, funkcjonowania analizatorów,
b) dojrzałości społecznej i niektórych cech osobowości,
c) badania pedagogiczne określające poziom wiadomości i umiejętności,
trudności w uczeniu się,
d) badania ustalające aktualną sytuację rodzinną, status rodziny, jej
wpływ na rozwój dziecka.
DIAGNOZA
Określenie:
a) rodzaju niepełnosprawności,
b) poziomu rozwoju percepcji wzrokowej: spostrzeganie, analiza,
synteza,
c) poziomu rozwoju percepcji słuchowej: słuch fonematyczny, słuch
fonetyczny, analiza i synteza słuchowa, wrażliwość słuchowa, słuch
muzyczny,
d) poziomu koordynacji: wzrokowo-ruchowej, wzrokowo słuchowej,
wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
e) uwaga: trwałość, zdolność koncentracji, stopień rozwoju uwagi
dowolnej,
f) pamięć: poziom rozwoju pamięci świeżej i trwałej, mechanicznej,
logicznej; pamięci słów, zdań, tekstów; pamięci wzrokowej, słuchowej,
wzrokowo - słuchowo - ruchowej;
DIAGNOZA STATYCZNA: jednorazowe rozpoznanie diagnostyczne
zjawiska, stanu rzeczy (np. badanie ilorazu inteligencji).
DIAGNOZA DYNAMICZNA: pozwala na ujęcie funkcjonowania
dziecka w jego „stawaniu się”. Pozwala analizować dynamikę
rozwojową, dostrzegać zmiany rozwojowe jednostki, zarówno
w naturalnych sytuacjach edukacyjnych, jak też pod wpływem
oddziaływań rehabilitacyjnych. Diagnoza ta jest zgodna z rozwojem
dziecka i naturalną potrzebą uczenia się.
Diagnoza powinna obejmować wszystkie aspekty związane z daną
wadą:
- moment ujawnienia się choroby,
- lokalizacje zaburzenia, wady,
- przyczyny wady, poziom - głębokość niepełnosprawności.
(Przetacznikowa, 1986)
Po przeprowadzeniu diagnozy przechodzimy do:
USTALENIA celów kształcenia i programu nauczania z uwzględnieniem
zasady indywidualizacji, biorąc pod uwagę możliwości percepcyjne
dziecka, stan jego aktualnej wiedzy i umiejętności.
OCENIANIA ucznia według przyrostu jego umiejętności i wiedzy
w stosunku do punktu wyjściowego, a nie poziomu klasy lub stopnia
realizacji programu. Opracowanie kryteriów ocen uwzględniających
punkt wyjściowy dla ucznia, a nie ogólne kryteria dla zdrowych uczniów.
DOKUMENTOWANIA przyrostu wiedzy i umiejętności:
- pośrednio (wypracowania, notatki, testy, prace plastyczne, kartkówki,
sprawdziany),
- bezpośrednio (obserwacja zachowań jak uczeń wykonuje zadania,
jak radzi sobie z postawionym problemem, jak się zachowuje).
PRZEPROWADZENIA kontrolnego badania sprawdzającego efekty pracy.