Transcript zaburzenia-rozwojowe

PRZYCZYNY
ZABURZEŃ
ROZWOJOWYCH
Opracowała: Monika Haligowska
Zaburzenia rozwojowe
to różnego rodzaju odchylenia, opóźnienia,
zakłócenia w psychoruchowym rozwoju dziecka,
które w większości przy zastosowaniu
odpowiednich oddziaływań korekcyjnych,
leczniczych, rehabilitacyjnych i dzięki
sprzyjającym warunkom środowiskowym,
przede wszystkim rodzinnym, mają szansę
na stopniowe wyrównanie.
(Popielarskie, Jaklewicz, 2000).
BIOLOGICZNE CZYNNIKI ZABURZEŃ
• Chromosomopatie: różnorakie anomalie
dotyczące składu oraz podziału chromosomów
płciowych: żeńskich (XX) i męskich (XY).
• Urazy czaszki spowodowane dysproporcją
między wymiarami kości miednicy kobiety
rodzącej a główką płodu.
Embriopatie: wszystkie uszkodzenia powstałe w okresie
życia wewnątrzmacicznego. Rodzaje embriopatii:
- wirusowa, spowodowana wirusem grypy, odry, świnki,
ospy wietrznej, żółtaczki zakaźnej, różyczki, malarii;
- toksoplazmoza wywołana przez pierwotniak o nazwie
toxplazma gondii;
- aktyniczna wywołana promieniami ultrafioletowymi,
promieniami RTG, elementami radioaktywnymi, izotopami
oraz wyładowaniami energii atomowej;
- toksyczna spowodowana m.in. lekami, używkami,
barbituranami, solami metali ciężkich, benzenem i jego
pochodnymi, tlenkiem węgla, związkami azotu, siarki
i aldehydami;
- weneryczna spowodowana kiłą;
- niedożywieniowa wywołana niedoborem witaminy A
oraz B2 a także zaburzeniami metabolicznymi;
- hemolityczna spowodowana konfliktem serologicznym
między matką a jej płodem;
• Zaburzenia w krążeniu łożyskowym i płodowym
wskutek tzw. psucia się tętna płodu
lub okręcenia się pępowiny wokół szyjki
dziecka.
• Mechaniczne uszkodzenia czaszki, np. wskutek
wadliwie użytych kleszczy.
• Zapalenie mózgu i opon mózgowych.
• Wcześniactwo: ciąża trwająca ponad 28 dni,
ale krócej niż 37 tygodni; waga ciała 1000g,
lecz mniejsza niż 2500g;
długość ciała mniejsza niż 48 cm).
SPOŁECZNE CZYNNIKI ZABURZEŃ
ROZWOJOWYCH
• Nieprawidłowa struktura rodziny.
• Niekorzystne układy właściwości psychicznych
obojga rodziców:
- despotyczna, agresywna matka i tzw. ojciec
nieobecny;
- lękowo nastawiona, perfekcjonistyczna matka ‐
surowy, rygorystyczny ojciec;
- nadmiernie opiekuńcza matka ‐ ojciec chłodny
uczuciowo lub tez ojciec agresywny, groźny;
• Wadliwe oddziaływanie wychowawcze
rodziców:
- wychowanie nadmiernie pobłażliwe (liberalne);
- wychowanie surowe rygorystyczne
(autokratyczne);
- wychowanie demokratyczne z tendencjami
anarchistycznymi;
•Błędy wychowawcze popełniane przez rodziców
stosunku do dzieci poważnie chorych, np.:
- z mikrouszkodzeniami układu nerwowego,
- somatycznie słabymi i fizycznie mało wydolnymi
lub autystycznymi).
• Nieprawidłowe oddziaływanie
dydaktyczno‐wychowawcze szkoły
i środowiska społeczno‐kulturowego.
RODZAJE ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH
uwarunkowania biopsychiczne
Zły stan zdrowia:
- zaburzenia sensoryczne
(tzw. derywacja sensoryczna);
- dysfunkcje narządów ruchu;
- choroby somatyczne
(np. anemia, angina reumatyzm, choroby serca);
- deficyty rozwojowe w zakresie funkcji
percepcyjno ‐ motorycznych;
- trudności w nauce czytania i pisania: dysleksja,
dysgrafia, dysortografia;
- zaburzenia tempa i rytmu psychoruchowego;
i in.
Upośledzenie umysłowe:
- w stopniu lekkim,
- w stopniu umiarkowanym,
- w stopniu znacznym,
- w stopniu głębszym.
Autyzm dziecięcy:
- upośledzenie rozwoju związków społecznych,
- upośledzenie komunikacji interpersonalnej,
- ograniczona aktywność zainteresowania
i zainteresowania poznawcze.
Specyficzne zaburzenia rozwojowe:
- zaburzenia mowy,
- mutyzm wybiórczy,
- dysleksja rozwojowa,
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- ruchy mimowolne (tiki),
- moczenie mimowolne,
- mimowolne popuszczanie kału,
- autyzm dziecięcy.
Zaburzenia przejawiające się tikami:
- tiki proste: mruganie, grymas twarzy, chrząkanie,
ruch przedramienia, warczenie;
- tiki złożone: gestykulacja, skakanie, uderzanie
siebie, powtarzanie s łów lub zdań;
- koprolalia: wypowiadanie słów nieakceptowanych
społecznie, często obscenicznych;
- przejściowe zaburzenia tikowe: mruganie, tiki
wokalne;
-przewlekłe zaburzenia tikowe: obejmują zazwyczaj
więcej niż trzy grupy mięśniowe, są bardziej
nasilone;
-choroba Gilles de la Tourette'a ‐ choroba
tikowa,przejawia się zarówno licznymi tikami
motorycznymi, jak i wokalnymi, występującymi
wiele razy w ciągu dnia;
Zaburzenia mowy:
- jąkanie,
- mowa bezładna,
- mutyzm wybiórczy: odmowa mówienia
w określonych sytuacjach na niektóre
tematy,
- opóźnienie rozwoju mowy czynnej,
przy dobrym poziomie mowy biernej,
- nieprawidłowa artykulacja (np. bełkotanie,
seplenienie).
POJĘCIE MAKRO I MIKROUSZKODZEŃ OUN
Układ nerwowy może ulec uszkodzeniu w okresie
płodowym, w czasie porodu, i po urodzeniu
dziecka.
O makrouszkodzeniach mówimy wówczas,
gdy wywołuje on poważne zmiany w mózgu, na
tyle ważne, że można je wykryć obiektywnymi
metodami lekarskimi oraz, gdy objawy kliniczne są
ewidentne.
O mikrouszkodzeniach, czyli minimalnym
uszkodzeniu mózgu mówimy wówczas,
gdy nie wykryto podłoża organicznego,
a o uszkodzeniu mogą świadczyć:
- rodzaj i zakres zaburzeń w psychoruchowym
rozwoju dziecka,
- wczesne występowanie,
- stwierdzenie zadziałania czynników
powszechnie uznanych za uszkadzające.
Ponieważ nie zawsze mikrouszkodzenia mózgu
można stwierdzić w diagnozie medycznej, często
opisywane są
na podstawie wskaźników behawioralnych
lub na podstawie podobieństwa objawów
do tych jakie mają dzieci z rozpoznaniem
uszkodzeń mózgu:
• wskaźniki miękkie (soft): np. opóźnienie rozwoju
ruchowego, niezgrabność ruchowa, lateralizacja
nieustalona, skrzyżowana;
• wskaźniki twarde (hard): objawy neurologiczne,
określane też mianem granicznych (MBD).
PARCJALNE ZABURZENIA ROZWOJU:
to opóźnienia lub zaburzenia jednej lub kilku
funkcji psychoruchowego rozwoju dziecka
przy ogólnym poziomie umysłowym odpowiednim
do wieku i przy odpowiednim kształtowaniu się
pozostałych funkcji i sfer rozwoju.
Parcjalne zaburzenia rozwoju mogą się ujawniać
w sferze percepcyjnej (wzrokowej i słuchowej),
kinestetyczno- ruchowej oraz w sferze zdolności
matematycznych.
Są one następstwem mikro uszkodzeń mózgu
we wczesnej ontogenezie, a także wynikiem braku
czynników stymulujących rozwój dziecka
w środowisku rodzinnym.
GLOBALNE ZABURZENIA
ROZWOJU:
zaburzone są wszystkie sfery, zarówno fizyczna,
jak i psychiczna: poznawcza, emocjonalnospołeczna, umysłowa, inteligencja.
Jest to ogólne zwolnienie tempa rozwoju. Stopień
tego opóźnienia bywa jednak różny u różnych
dzieci, a także odmienny w zakresie poszczególnych
funkcji u tego samego dziecka.
Opóźnione w rozwoju i zaburzone w największym
stopniu są czynności o najwyższej organizacji,
czyli te, które najpóźniej kształtowały się
w ontogenezie.
Są to przede wszystkim myślenie i mowa.
POJĘCIE ZABURZENIA TEMPA I RYTMU
ROZWOJU
TEMPO ROZWOJU- dotyczy szybkości,
z jaką kształtują się zmiany rozwoju.
RYTM ROZWOJU- względna regularność
zachodzących zmian rozwojowych
w określonym czasie.
ZABURZENIA ROZWOJU
związane są bezpośrednio z tempem i rytmem
rozwoju.
Gdy tempo rozwoju jest zbyt wolne
lub zbyt szybkie to mamy do czynienia
z zaburzeniem rozwoju.
Podobną sytuację mamy z rytmem rozwoju:
w każdym z okresów muszą zajść określone
zmiany rozwojowe. Ich brak powoduje
zaburzenia
i nieprawidłowości rozwojowe, opóźnienia.
Nie wszystkie odchylenia od normy należy
traktować jako zaburzenia.
Tempo, rytm i dynamika rozwoju dzieci
noszą cechy indywidualne,
dlatego uwzględnia się szeroki margines
tolerancji wobec stwierdzonych odchyleń
od ustalonych norm.
Normą rozwoju nazywa się te osiągnięcia
w zakresie poszczególnych funkcji,
które stwierdza się u większości dzieci
w danym wieku.
Niewielkie odchylenia od normy w rozwoju,
określa się mianem różnic indywidualnych
między dziećmi.
Dopiero w przypadkach głębszego stopnia
odchyleń od normy używa się terminu
„zaburzenie rozwoju”.
ROZWOJOWE „KAMIENIE MILOWE”
czyli punkty zwrotne lub charakterystyczne
szczeble w rozwoju jednostki.
„Rozwój dzieci można mierzyć, porównując ich
postępy w odniesieniu do kamieni milowych
we wszystkich sferach rozwoju, łącznie z zabawą,
uczeniem się, porozumiewaniem, zachowanie,
poruszaniem.
Dzieci rozwijają się w swoim własnym tempie, nie
jest więc możliwe, aby dokładnie przewidzieć,
kiedy dziecko opanuje daną umiejętność.
CECHY INDYWIDUALNE
A OPÓŹNIENIA I DYSHARMONIE ROZWOJOWE.
Kamienie milowe rozwoju dają ogólne pojęcie
na temat zmian, których można się spodziewać,
kiedy dziecko rośnie.
Mogą one także służyć jako znaki ostrzegawcze,
albo alarmowe, jeśli rozwój nie przebiega
w ustalonych ramach czasowych.
Postęp rozwojowy dziecka może nie być równomierny
we wszystkich sferach”. Mountstephen, 2011, s. 32-33
Np. dziecko może rozwijać się harmonijnie
pod względem sprawności motoryki dużej (chodzenie,
bieganie), a nieharmonijnie w zakresie rozwoju
motoryki małej (sprawności manualne, graficzne).
PRZYKŁADY ROZWOJOWYCH KAMIENI MILOWYCH
MOTORYKA DUŻA
(poruszanie się w przestrzeni)
2 i 3 – latkowie
• dziecko umie wspinać się na meble
• dziecko umie podskoczyć obunóż
• dziecko umie kopnąć dużą piłkę, ale z ograniczoną siłą
i kontrolą
2 i 3 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• dziecko umie wyraźnie i zrozumiale mówić do siebie
podczas zabawy
• potrafi poprawnie używać zaimków „ja”, „mnie”, „ty”,
„ciebie”
2 i 3 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
(ruchy rak)
• dziecko umie narysować kółko, linię, kropki
dominującą ręką
• umie zbudować wieżę z 7 klocków, koncentrując
uwagę na dłużej
• umie pić z kubeczka mniej rozlewając oraz potrafi
nabierać pokarm łyżeczką z talerza
3 i 4 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
(poruszanie się w przestrzeni)
• dziecko umie stawać i chodzić „na paluszkach”
• umie chodzić w różnych kierunkach
• umie kopać piłkę
• umie wchodzić po schodach na górę, stawiając jedną
stopę na stopniu, i schodzić w dół, stawiając dwie
stopy na stopniu
• umie pedałować na rowerku trójkołowym
3 i 4 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
(ruch rąk)
• umie zbudować wieżę z 9 i 10 klocków
• umie wkładać drobne przedmioty do małych otworów
• umie posługiwać się nożyczkami i kopiować kółka
• umie samodzielnie ubrać się, wymagając tylko
niewielkiej pomocy przy sznurówkach, guzikach
oraz innych zapinkach w trudnych miejscach
3 i 4 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• dziecko ma zasób słownictwa składający się z kilkuset
słów
• układa zdania, składające się z 3 - 4 słów
• często zadaje pytania
4 i 5 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
• umie stać na jednej nodze 10 sekund i dłużej
• umie stać, chodzić i biegać na palcach
• umie skakać i wspinać się
• umie wchodzić / wbiegać po schodach i schodzić /
zbiegać ze schodów, stawiając na stopniu jedną stopę
• umie kierować rowerkiem trójkołowym, skręcając
kierownicą z pewnością siebie
4 i 5 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
• umie zbudować wieżę z 10 i większej liczby klocków
• umie trzymać ołówek stabilnym chwytem trzema
palcami
• umie narysować postać ludzką z głową, nogami,
korpusem
• ubiera się i rozbiera bez pomocy
4 i 5 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• umie przypomnieć sobie części opowieści
• wypowiada całe zdania, złożone z co najmniej pięciu
słów
• umie opowiadać dłuższe historyjki
5 i 6 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
• umie przejść po równoważni
• umie podskakiwać
• coraz lepiej sobie radzi z bieganiem, skakaniem,
graniem piłką
• umie złapać piłkę rękami
5 i 6 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
• umie odtworzyć schodkowy układ klocków i buduje go
z 4 klocków
• umie trzymać pędzel lub ołówek stabilnie trzema
palcami
• umie rysować postać ludzką z głową, nogami,
tułowiem, oczami, nosem, ustami
• umie nawlec dużą igłę i zszyć różne materiały
5 i 6 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• umie uważnie słuchać
• jest rozmowne i umie tworzyć długie zdania
• podoba mu się rola nauczyciela – chce się bawić
w nauczyciela i uczy innych
• do 6 roku życia, przeciętnie się rozwijające, zna
znaczenie 10 – 13 tysięcy słów
6 i 7 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
• umie pewnie zeskoczy ze sprzętu szkolnego
lub parkowego
• umie z dużą precyzją złapać i rzucić piłkę
• umie podskakiwać w takt muzyki
• umie kopnąć piłkę na odległość 6 metrów
6 i 7 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
• umie zbudować precyzyjnie równą wieżę z klocków
sześciennych
• umie trzymać ołówek w sposób standardowy (uchwyt
dynamiczny trójpalczasty)
• umie kontrolować rozmiar liter, które pisze
• umie rysować rozpoznawalne obrazy człowieka,
drzewa, domu
• umie kolorować obrazki, nie wykraczając poza kontur
6 i 7 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• umie z pewnością siebie, płynnie mówić
• umie zapamiętać i powtórzyć piosenkę
• umie budować coraz bardziej złożone opisy
7 i 8 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
• pewnie skacze, podskakuje i przeskakuje
• biega za rówieśnikami lub im ucieka
• umie jeździć na rowerze bez stabilizatorów
oraz utrzymuje równowagę, jeżdżąc na rolkach
7 i 8 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
• umie pisać wyrazy bez odrywania ręki
• umie wycinać precyzyjne kształty
• umie tworzyć rysunki z dużą liczbą szczegółów
• umie zawiązywać i rozwiązywać sznurówki
7 i 8 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• rozumie 20 – 26 tysięcy słów, rozumie pojęcia
jednostek czasu, pór roku
• jest świadome błędów w mowie, jakie popełniają inni
ludzie
8 i 9 – latkowie
MOTORYKA DUŻA
• umie grać w gry z całkiem dobrą koordynacją
i wyczuciem przestrzeni
• jest w stanie koncentrować się na strategiach gier,
takich jak piłka nożna, siatkówka
8 i 9 – latkowie
MOTORYKA MAŁA
• umie poradzić sobie ze złożonymi czynnościami
(sklejanie modeli samolotów, robienie na drutach,
pisanie na klawiaturze i równoczesne rozmawianie
z kimś, ponieważ ruchy fizyczne wymagają mniejszej
koncentracji)
8 i 9 – latkowie
JĘZYK I POROZUMIEWANIE SIĘ
• umie podtrzymać rozmowę na bardziej dorosłym
poziomie
• potrafi podążać za złożoną instrukcją z nielicznymi
powtórzeniami
• ma dobrze rozwinięte pojęcia czasu i liczby
(Mountstephen, 2011)
LITERATURA:
B. Cytowska , B. Wilczura, A. Stawarski (red.)(2008). Dzieci chore,
niepełnosprawne i z utrudnieniami w rozwoju. Kraków Oficyna Wydawnicza
Impuls .
S. Mihilewicz S. (red.)(2010). Dziecko z trudnościami w rozwoju. Kraków
Oficyna Wydawnicza.
M. Mountstphen (2011). Jak wykryć zaburzenia rozwojowe u dzieci i co dalej?
Praktyczne rozwiązania do pracy z dziećmi w domu i w szkole. Warszawa
Fraszka Edukacyjna.
U. Oszwa (2007). Dziecko z zaburzeniami rozwoju i zachowania w klasie
szkolnej. Vademecum nauczycieli i rodziców. Kraków Oficyna Wydawnicza
Impuls.
A. Popielarska, M. Popielarska, H. Jaklewicz (2000). Specyficzne zaburzenia
rozwojowe w: (red.). A. Popielarska, M. Popielarska. Psychiatria wieku
rozwojowego. Warszawa PZWL.