Transcript strukturalizm niemiecki plus rewizje

Mapy pojęciowe
•
•
•
•
•
•
Wilhelm Wundt
Przedmiotem badań psychologii
jest świadomość ( procesy
świadome: wrażenia, spostrzeżenia,
wyobrażenia, pamięć, myślenie,
emocje, wola));
Celem psychologii jest analiza
•
świadomości , rozłożenie jej na
elementy składowe;
Elementy składowe myślenia
organizuje wola (apercepcja)
Proste procesy umysłowe: wrażenia
i spostrzeganie muszą być badane
metodami laboratoryjnymi;
Wyższe procesy umysłowe: pamięć,
myślenie można badać tylko nie- •
eksperymentalnie;
•
•
•
Myślenie jest asocjacją impresji i
idei ( wyobrażeń)
Metodą badań stanowi
„spostrzeganie wewnętrzne” introspekcja
1912 Celem psychologii jest opis
postaci; postać dominuje nad
częściami składowymi (Max
Wertheimer)
Możliwe jest eksperymentalne
badania pamięci (H. Ebbinghaus)
Możliwe jest eksperymentalne
badania myślenia ( O. Külpe)
•
Istnieją myśli bez wyobrażeń
(myślenie bezobrazowe - O.Külpe)
•
Metoda badań – Systematyczny
eksperyment introspekcyjny)
Wkład psychofizyki na powstania
psychologii
Herman von Helmholtz,
Ernst Weber
Gustav Theodor Fechner
Tło kulturowe
• Fizjologia eksperymentalna była mocno ugruntowana i
cieszyła się uznaniem w stopniu jeszcze niespotykanym
we Francji czy w Anglii.
• O ile naukowcy we Francji i Anglii faworyzowali metodę
dedukcyjną i matematyczną, uczeni niemieccy – ze
swoim naciskiem na staranne gromadzenie
obserwowalnych faktów - przyjęli metodę indukcyjną.
Teoria trójchromatycznego widzenia barwnego
HERMANN VON HELMHOLTZ (1821-1894)
• Helmholtz nie był psychologiem ani też psychologia nie była głównym
przedmiotem jego zainteresowania,
• był płodnym badaczem w dziedzinie fizyki i fizjologii. Dla psychologii
znaczenie mają badania Helmholtza nad szybkością impulsu nerwowego.
(Pomiary te pozwoliły ustalić prędkość przewodzenia impulsu
nerwowego: 27 metrów na sekundę) oraz nad widzeniem i słyszeniem
• Widzenie - Helmholtz badał zewnętrzne mięśnie oka i mechanizm, za
pomocą którego wewnętrzne mięśnie oka skupiają soczewki. Zrewidował
i rozszerzył teorię widzenia barwnego opublikowaną w 1802 roku przez
Thomasa Younga; jest ona teraz znana jako teoria trójchromatycznego
widzenia barwnego Younga-Helmholtza.
• Nie mniej ważne były badania Helmholtza nad słyszeniem, a w
szczególności nad spostrzeganiem tonów, naturą harmonii i dysonansu
oraz problemem rezonansu.
Perymetr Helmholtza
Treatise on Physiological Optics (1910)
Rezonator Helmholtza
Helmholtz Die Lehre von den Tonempfindungen als physiologische Grundlage
für die Theorie der Musik, 1863
Thomas Young and Hermann von Helmholtz
theory of trichromatic color vision
Próg różnicy i „ledwie dostrzegalna różnica” między bodźcami
ERNST WEBER (1795-1878)
• Weber nie był psychologiem ani też psychologia nie była głównym
przedmiotem jego zainteresowania. Był fizjologiem narządów zmysłów.
• Eksperymentalne metody wykorzystywane w fizjologii zastosował do
badania czucie skórnego i wrażeń mięśniowych.
• Wprowadził pojęcia „progu”- rozróżniania bodźców przez skórę, tzn.
najmniejszej odległości między dwoma punktowymi bodźcami, przy
której badani donoszą o odbieraniu dwóch różnych wrażeń zmysłowych.
• Wprowadził pojęcie „ledwie dostrzegalna różnicy” - najmniejszej różnica
midzy dwoma fizycznymi bodźcami, jaka może być dostrzeżona.
• Weber sugerował, że rozróżnianie wrażeń nie zależy od absolutnej
różnicy między np. dwoma ciężarami, lecz od ich względnej różnicy lub
współczynnika – np. 1/40 ciężaru odniesienia
• Zaproponował stały współczynnik dla ledwie dostrzegalnej różnicy
między dwoma bodźcami, który miał być zgodny dla każdego z ludzkich
zmysłów.
GUSTAV THEODOR FECHNER (1801-1887)
•
•
•
•
•
•
•
Gustav Theodor Fechner był uczonym, który parał się rozmaitymi intelektualnymi
zajęciami podczas bardzo aktywnego życia. Był fizjologiem, fizykiem, psychofizykiem
eksperymentalnym estetykiem, filozofem.
Stwierdził, że można znaleźć ilościowy stosunek między materialnym bodźcem a
wrażeniem psychicznym.
Wzrost natężenia bodźca, dowodził Fechner, nie powoduje takiego samego wzrostu
natężenia wrażenia. Wzrost siły bodźca opisuje szereg geometryczny, natomiast
wzrost intensywności wrażenia - szereg arytmetyczny. Np. dodanie siły dźwięku
jednego dzwonu do siły dźwięku drugiego wytwarza większy wzrost wrażenia niż
dodanie jednego dzwonu do dziesięciu innych.
Oddziaływanie siły bodźca nie jest zatem absolutne, lecz zależy od ilości już
istniejącego wrażenia.
Fechner zaproponował dwa sposoby pomiaru wrażeń.
Możemy określić, czy bodziec jest odczuwany albo nie.
Możemy zmierzyć natężenie bodźca, przy którym badani donoszą o pierwszym
pojawieniu się wrażenia; jest to absolutny próg wrażliwości.
STRUKTURALIZM
Strukturalizm niemiecki
Psychologia Wilhelma Wundta
Wilhelm M. Wundt ( 1832 – 1920)
• w – niemiecki psycholog i filozof, uważany za
twórcę psychologii eksperymentalnej.
• W 1879 roku Wundt założył w Lipsku słynne laboratorium
psychologiczne. Data ta jest uważana za początek
psychologii klasycznej (eksperymentalnej).
• Główne dzieło Wundta to Grundzüge der physiologischen
Psychologie (1874). Także Völkerpsychologie (tom 1-10,
1900-1920), pionierskie dzieło z zakresu
etnopsychologii, Einführung in die Psychologie (1911) oraz
szereg kompendiów z dziedziny filozofii, etyki, logiki
Wilhelm Wundt
Wundt ze współpracownikami
Samo-obserwacja v. spostrzeganie wewnętrzne
• Wundt dokonał rozróżnienia między
• starym, filozoficznym stylem samo-obserwacji (Selbstbeobachtung)
w którym, ktoś dokonuje introspekcji złożonych procesów
myślowych przez długi okres czasu
a
• spostrzeganiem wewnętrznym (innere Wahrnehmung), w którym
ktoś może być bezpośrednio świadomy chwilowych wrażeń,
odczuć albo wyobrażeń (Vorstellung).
• Według Wundta procesów myślenia nie można badać poprzez
samo-obserwację.
• a wrażenia, odczucia i wyobrażenia można badać poprzez
spostrzeganie wewnętrzne i badać eksperymentalnie.
W. Wundt:
Doświadczenie: pośrednie i bezpośrednie
•
•
•
•
•
Według Wundta, psychologowie powinni zajmować się badaniem doświadczenia
bezpośredniego, a nie pośredniego.
• Gdy opisujemy nasze doznania wywołane gorączką
• i mówimy „Jest mi gorąco, jest mi przykro, mam sucho w ustach”, to
relacjonujemy nasze doświadczenie bezpośrednie.
• Gdy mówimy: "Mam gorączkę", odnosimy się do pośredniego.
Doświadczenie pośrednie dostarcza nam informacji lub wiedzy.
Bezpośrednie doświadczenie jest skierowane na samo przeżywanie.
Na przykład, gdy patrzymy na różę i mówimy: „Ta róża jest czerwona",
stwierdzenie to sugeruje, że głównym przedmiotem zainteresowania jest kwiat, a
nie fakt, że doświadczania "czerwieni".
Według Wundta, podstawowe ludzkie doświadczenia - takie jak doświadczenia
czerwieni czy przykrości – tworzy stany świadomości (elementy psychiczne), które
psychika aktywnie organizuje.
Technika introspekcji wg Wundta
•
•
•
•
Introspekcję, czyli spostrzeganie wewnętrzne, uprawiano w laboratorium Wundta
zgodnie ze sformułowanymi przez niego zasadami i warunkami: Obserwatorzy
muszą być
• zdolni do określenia, kiedy proces introspekcji rozpoczyna się.
• być w stanie gotowości lub wytężonej uwagi.
• Relacjonować doznania w trakcie spostrzegania (aktualnie)
Manipulacja warunkami stanowi istotę metody eksperymentalnej więc musi
istnieć możliwość wielokrotnego powtórzenia obserwacji i różnicowania
warunków eksperymentalnych.
Wundt zalecał, aby jego obserwatorzy przechodzili staranne i długotrwały trening
w zakresie introspekcji. Dzięki temu, mogli relacjonować swe doświadczenie
niemal natychmiast i automatycznie.
Wundt nie akceptował swobodnego opisu swoich wewnętrznych obserwacji, a
oczekiwał wypowiedzi relacje dot.
• jakości doznania,
• ich natężenia
• czasu trwania,
• doznawanej przyjemności czy przykrości.
Apercepcja
jako organizacja elementów doświadczenia
• W jaki sposób to jednolite, świadome doświadczenie powstaje z części
składowych?
• Wundt wyjaśniał to zjawisko za pomocą teorii apercepcji.
• Proces organizacji elementów psychicznych w całość jest syntezą
(twórczą), która przez składanie lub łączenie elementów tworzy nowe
właściwości.
• Wundt napisał:
• "Każda psychiczna mieszanina ma cechy, które w żaden sposób nie są
sumą cech jej elementów" (Wundt, 1896, s. 375).
• Słownik psychologiczny
• *Apercepcja - proces aktywnej organizacji elementów psychicznych.
Teorię apercepcji sformułował Johann Friedrich Herbart (1776-1841).
•
•
•
•
Ich własnymi słowami
Oryginalny materiał źródłowy na temat prawa rezultant psychicznych i zasady
syntezy twórczej, zaczerpnięty z Grundriss der Psychologie (1896) Wilhelma
Wundta:
Prawo rezultant psychicznych wyraża się w fakcie, że każdy psychiczny wytwór
wykazuje właściwości, które wprawdzie mogą być pojęte na podstawie właściwości
jego elementów, skoro tylko są one dane, ale które wszelako żadną miarą nie mogą
być uważane za prostą sumę właściwości tych elementów. Harmonia tonów jest pod
względem swoich przedstawieniowych i uczuciowych właściwości czymś więcej niż
zwykła suma pojedynczych tonów. W przestrzennych i czasowych przedstawieniach
porządek przestrzenny i czasowy jest wprawdzie w całkowicie prawidłowy sposób
ugruntowany we współpracy elementów, które tworzą to przedstawienie; ale nadal
sam porządek nie może być w żaden sposób uważany za właściwość, która należy
do samych elementów wrażeniowych. Teorie natywistyczne, które czynią takie
założenie, wikłają się w nierozwiązywalne sprzeczności i muszą, o ile dopuszczą
późniejsze zmiany w pierwotnych wyobrażeniach przestrzennych i czasowych
pod wpływem określonego doświadczenia, ostatecznie przyjąć w pewnym zakresie założenie o powstawaniu nowych właściwości. Wreszcie w przypadku funkcji
apercepcyjnych, czynności wyobrażania i rozumienia, prawo to wyraża się w jasnej
formie, kiedy części składowe, połączone poprzez apercepcyjną syntezę, nie tylko
uzyskują w całościowym przedstawieniu, które jest rezultatem ich połączenia, nowe
znaczenie, oprócz znaczenia, które miały w stanie izolowanym, ale kiedy także
samo całościowe przedstawienie jest nową treścią psychiczną, którą wprawdzie
umożliwiły te części składowe, niemniej jednak nie była ona jeszcze w nich zawarta. Wydaje się to najbardziej widoczne w bardziej złożonych wytworach syntezy
apercepcyjnej, jak np. w dziele sztuki czy logicznym myśleniu.
W prawie rezultant psychicznych znajduje w ten sposób swój wyraz zasada,
którą możemy nazwać, przez wzgląd najej konsekwencje, zasadą syntezy twórczej.
Od dawna uznawano ją w przypadku wyższych dzieł duchowych, ale na ogół nie
stosowano jej do innych procesów psychicznych, ba, z powodu fałszywego pomieszania z prawami przyczynowości fizycznej była ona wręcz całkowicie odwracana.
Na podobnym pomieszaniu opiera się przekonanie, że istnieje sprzeczność między
zasadą syntezy twórczej w sferze duchowej a ogólnymi prawami świata przyrody,
mianowicie prawem zachowania energii. Taka sprzeczność jest z góry wykluczona,
ponieważ punkty widzenia osądu, a zatem i pomiarów, jeżeli takowe są dokonywa-
•
ne, Są różne w tych dwóch przypadkach i muszą być różne, skoro nauka przyrodnicza i psychologia mają do czynienia nie z różnymi treściami doświadczenia, ale
z jedną i tą samą treścią ujmowaną z różnych stron. [ ... J Fizyczne pomiary odnoszą
się do obiektywnych mas, sił i energii, pomocniczych pojęć, które musimy abstrahować przy ocenianiu obiektywnego doświadczenia i których ogólnym prawom,
wyprowadzonym z doświadczenia, nie może zaprzeczyć jakiekolwiek pojedyncze
doświadczenie. Pomiary psychiczne natomiast, które dokonywane są przy porównywaniu składników psychicznych i ich rezultant, odnoszą się do subiektywnych
wartości i celów. Subiektywna wartość całości może wzrastać, jej cel może być inny
i pełniejszy w porównaniu z celem jej części składowych, bez jakiejkolwiek zmiany
w zakresie odnośnych mas, sił i energii. Mięśniowe ruchy wynikające z zewnętrznego działania woli, fizyczne zdarzenia, które towarzyszą spostrzeganiu zmysłowemu,
kojarzeniu i czynnościom apercepcji, niezmiennie podlegają zasadzie zachowania
energii. Ale przy takiej samej ilości energii może mieć ona w reprezentujących ją
duchowych wartościach i celach bardzo różną ilość".
Krytyka psychologii Wundta
• Przedmiotem krytyki była metoda spostrzegania wewnętrznego, czyli
introspekcji.
• Krytycy pytali:
• kiedy introspekcje dokonywane przez różnych obserwatorów daje różne
wyniki, jak mamy stwierdzić, kto stosuje tę metodę prawidłowo?
• Odpowiedź Wundta:
• Eksperymenty z użyciem introspekcji nie mogą dawać zawsze zgodnych
wyników, ponieważ spostrzeganie wewnętrzne jest doświadczeniem
indywidualnym. Niezgodności w wynikach nie mogą być zatem
rozstrzygnięte przez powtarzanie sytuacji spostrzegania.
• Wundt dostrzegał tę wadę, ale był przekonany, że dzięki szkoleniu i
większemu doświadczeniu obserwatorów metodę tę będzie można
ulepszyć.
Wpływ Wundta
• Praktycznie wszyscy wpływowi psycholodzy przełomu stulecia ( oprócz
samotnika Ebbinghausa) byli uczniami Wundta albo uczniami jego
uczniów.
• Laboratorium psychologiczne w Lipsku zdefiniowało psychologię
• Wundt przyciągnął wielką liczbę studentów nie tylko z Niemiec. Spośród
Amerykanów byli to
• G. Stanley Hall (który zrobił doktorat pod kierunkiem Williama Jamesa),
• James McKeen Cattell (który był pierwszym asystentem Wundta)
• Frank Angell.
• Edward Bradford Titchener, był wpływowy m uczniem brytyjskim.
• Innym, raczej negatywnym wpływem Wundta był ograniczenie
psychologii eksperymentalnej do prostych procesów myślowych i
zarazem pozostawienie poza podejściem eksperymentalnym
problematyki wyższych procesów umysłowych, języka, społeczeństwa i
kultury.
Herman Ebbinghaus (1850-1909)
(Samotnik)
• Ebbinghaus nie był uczniem Wundta.
• Trzy lata przed utworzeniem przez Wundta laboratorium w
Lipsku, Ebbinghaus kupił wielkiego dzieła Fechnera, Elemente
der Psychophysik.
• Matematyczne podejście Fechnera do zjawisk psychicznych
było dla Ebbinghausa fascynującym odkryciem. Postanowił
dokonać w psychologii tego, co Fechner zrobił w psychofizyce
- opierając się na ścisłych i systematycznych pomiarach
zastosować metody eksperymentalne do wyższych niż
zmysły procesów psychicznych.
• To przypadkowe zdarzenie wywarło wielki wpływ na jego
myślenie i ostatecznie na kierunek nowej psychologii.
Pomiar pamięci
• Jeśli chodzi o podstawową miarę zapamiętywania -uczenia się,
Ebbinghaus zaadaptował technikę pochodzącą od angielskich
asocjacjonistów,
• Natomiast Fechner, mierzył intensywność wrażenia zmysłowego, za
pomocą pomiaru natężenia bodźca zmysłowego niezbędnego do
wytworzenia ledwie dostrzegalnej różnicy we wrażeniach.
• Kierując się jednym i drugim, Ebbinghaus doszedł on do wniosku, że
trudność z nauczeniem się określonego materiału można zmierzyć
przez liczbę powtórzeń potrzebnych do bezbłędnego odtworzenia
materiału.
• Ebbinghaus mierzył zdolność zapamiętywania, licząc próby lub
powtórzenia potrzebne do nauczenia się danego materiału.
Rys.1: Krzywa Ebbinghausa. Po zakończeniu nauki następuje szybki spadek ilości
zapamiętanych informacji. Połowa materiału (zgłoski bezsensowne) została zapomniana
w ciągu pierwszej godziny. Po drugim dniu proces zapominania ulega wyraźnemu
spowolnieniu
Krzywa zapominania Ebbinghausa
Wpływ Ebbinghausa na psychologię
eksperymentalną
• Ebbinghaus nie wniósł teoretycznego wkładu do psychologii. Nie stworzył
formalnego systemu ani nie miał uczniów
• Jednak miarą wpływu prac Ebbinghausa jest przejście próby czasu.
• Według takiego kryterium, Ebbinghaus może być uznany za bardziej
wpływowego od Wundta, twórcy pierwszego laboratorium
psychologicznego, w Lipsku
• Prace Ebbinghausa wniosły obiektywizm, pomiar ilościowy i
eksperymentowanie do badań nad pamięcią- uczeniem się, które to
zagadnienie pozostało głównym przedmiotem części XX-wiecznej
psychologii.
• Dzięki Ebbinghausowi, spekulacje nad kojarzeniem wyobrażeń
przekształciły się ze ścisałe i systematyczne badania naukowe. .
• Po I wojnie światowej system Wundta zmagał się z
coraz silniejszą konkurencją w świecie niemieckojęzycznym.
• Pod koniec życia Wundta powstały w Europie i w
Stanach Zjednoczonych inne szkoły myślenia, które
odsunęły w cień jego poglądy:
• Fenomenologia i
• psychologia postaci w Niemczech, a
• psychoanaliza w Austrii,
• funkcjonalizm i
• behawioryzm w Stanach Zjednoczonych.
Inne niemieckie szkoły myślenia
Fenomenologia i
psychologia postaci w Niemczech, a
psychoanaliza w Austrii,
Wczesna psychologia
fenomenologiczna
Fenomeologia
• Wpływ Brentany może tłumaczyć, dlaczego Stumpf przyjął mniej
rygorystyczne podejście do psychologii niż to, które Wundt uważał
za właściwe.
• Stumpf dowodził, że podstawowymi danymi dla psychologii są
fenomeny.
• Fenomenologia - rodzaj introspekcji, którą popierał
Stumpf - odnosi się do badania bezzałożeniowego
doświadczenia, tzn. tak, jak ono jest nam dane.
• Stumpf nie zgadzał sił z Wundtem, że należy rozkładać
doświadczenie na elementy. Był przekonany, że analiza
doświadczenia - przez redukowanie go do treści lub elementów
psychicznych - czyni je sztucznym i abstrakcyjnym, a więc
nienaturalnym. Stumpf po prostu odmawiał uznania rezultatów
ustalonych w laboratorium Wundta w Lipsku.
OSWALD KULPE (1862-1915)
• W roku 1896, jeden z asystentów Wundta z Lipska
Oswald Külpe (1862–1915), założył nowe
laboratorium psychologiczna w Wűrzburgu.
• Do Külpego wkrótce dołączyli inni młodzi
psychologowie Narziß Ach (1871–1946),
• Karl Bühler (1879–1963),
• Ernst Dürr (1878–1913),
• Karl Marbe (1869–1953), and
• Henry Jackson Watt (1879–1925).
Spór Kűlpego z Wundtem
o przedmiot psychologii i jej metody badań
• Zgodne z poglądem Wundta, eksperymentowanie na wyższych
procesach poznawczych jest niemożliwe.
• Jednak kilka lat później Kűlpe przekonał się jednak, że procesy
myślenia mogą być badane eksperymentalnie.
• Przecież Ebbinghaus prowadził badania nad pamięcią, innym
wyższym procesem psychicznym. Jeśli pamięć można badać w
laboratorium, dlaczego nie można tego samego zrobić z
myśleniem?
• Co znaczało, że Kulpe kwestionuje definicję przedmiotu
psychologii sformułowaną przez Wundta.
Systematyczny eksperyment introspekcyjny
• Kűlpe opracował metodę, którą nazwał systematycznym eksperymentem
introspekcyjnym. Polegała ona wpierw na wykonaniu przez badanych
złożonego zadania (np. ustalenie logicznych powiązań między pojęciami),
a następnie na retrospektywnej relacji na temat procesów poznawczych
przebiegających podczas zadania.
• Innymi słowy, badani podejmowali jakiś wyższy proces psychiczny, taki
jak myślenie, a potem analizowali, jak myśleli .
• Wundt zabraniał wykorzystywania w swoim laboratorium takich
retrospektywnych (podawanych post factum) relacji. Wszak badał on
świadome doświadczenie teraz - bezpośrednio, a nie retrospektywnie potem.
• Wundt był tak zirytowany metod Kűlpego, że nazywał ją "udawaną"
introspekcją.
Fenomenologiczna metoda badań
• metoda introspekcyjna Stumpfa, polegająca na badaniu
doświadczenia tak, jak ono jest dane i niepróbująca
redukować je do elementarnych składników.
• A także - teoria poznania oparta na bezzałożeniowym opisie
bezpośredniego doświadczenia, tak jak ono jest dane,
nierozkładalnego ani nieredukowalnego do jego elementów.
• Uczeń Stumpfa, Edmund Husserl, zapoczątkował później
kierunek filozoficzny zwany fenomenologią; z ruchu tego
rozwinęła się psychologia postaci.
Spostrzeganie wewnętrzne
a
systematyczny eksperyment introspekcyjny
• Wundt był przeciwny temu, żeby badani szczegółowo opisywali
subiektywne, świadome doświadczenia. Większość jego prac
badawczych skupiała się na obiektywnych, ilościowych pomiarach
psychofizycznych, dotyczących np. czasów reakcji czy oceny
ciężaru.
• Systematyczny eksperyment introspekcyjny Kűlpego kładł
natomiast nacisk na szczegółowe, subiektywne i jakościowe
relacje badanych na temat natury ich procesów myślowych.
Proszono ich o opisanie złożonych operacji myślowych, jakie
wykonali podczas ekspozycji na zadanie eksperymentalne.
• Reasumując, deklarowanym celem Kűlpe’go był rozszerzenie
Wundtowskiego ujęcia przedmiotu psychologii, tak aby włączyć do
niego wyższe procesy psychiczne, oraz udoskonalenie metody
introspekcyjnej.
Spór Kulpe -Wundt dot. myślenie
nieobrazowego
• Badania procesów myślowych przeprowadzone przez Kűlpego za
pomocy systematycznego eksperymentu introspekcyjnego
potwierdziły przeciwny pogląd - mianowicie, że myśli nie musi
towarzyszyć jakakolwiek zmysłowa czy wyobrażeniowa treść.
• Wundta zakładał, że porównawczej oceny ciężarów badani
zachowują wyobrażenie pierwszego ciężaru i porównują go z
wrażeniem zmysłowym ciężaru drugiego.
• Jednak w badaniach Karla Marbego nad porównawczą oceną
ciężarów, badani nie potrafili powiedzieć, skąd przyszła im do głowy
taka a nie inna ocena ciężaru przedmiotu.
• Odkrycie to zaczęto określać jako myślenie nieobrazowe, co miało
wyrażać ideę, że znaczeniom myśli nie musi towarzyszyć jakikolwiek
zmysłowy czy wyobrażeniowy składnik.
Psychologia postaci
Max Wertheimer (1880–1943)
• Teorię postaci( Gestalt-Theorie) zapoczątkował w roku 1912
Max Wertheimer w artykule dotyczącym zjawiska Fi
• Zjawisko Fi - to złudzenie wzrokowe w którym dwa stałe
punkty, które zapalają się na przemian zdają się być
pojedynczym punktem świetlnym, który zmienia swoje
położenie z jednego miejsca na drugie.
• Celem jego krytyki była strukturalistyczna (atomistyczna)
psychologia von Helmholtza (1821–1894) i Wundta (1832–
1920), jak i innych psychologów europejskich tego czasu.
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Phi_phenom
enom_no_watermark.gif
Spostrzeganie postaci
• Zwykle w widzeniu ktoś widzi wcześniej koło –
które jest dane bezpośrednio ( nie jest
zapośredniczona przez proces sumowania).
• Dopiero po pierwotnym ujęciu wzrokowym,
ktoś może dostrzec, że koło złożone jest z
gwiazd albo kropek.
Teoria postaci w spostrzeganiu
• Zwolennicy tej teorii przyjęli zasadę prymatu całości nad częściami, dokładniej
obrazu percepcyjnego nad składnikami sensorycznymi. To odgórna teoria
percepcji (top- down).
• Oto eksperyment potwierdzający tę teorię:
• Badania Navona ( 1977)
• E. krótko eksponował na ekranie litery złożone z liter, prosząc o identyfikację
liter (złożonych odrębnie od liter składowych) i odwrotnie – samych liter
składowych.
• Wyniki
• Ujawniły, że czas identyfikacji liter złożonych był krótszy od liter składowych,
kiedy litery składowe były jasno identyfikowalne.
• To potwierdza prymat całości nad częściami, „lasu nad drzewami.”
Eksperyment Navon’a (1977)
•
Co to?
Zasady organizacji percepcyjnej
•
•
•
•
•
Kiedy bodźce są:
blisko siebie
są podobne
są symetryczne
tworzą dobrą kontynuację
dają się „zamknąć,”
to automatyczne tworzą wzrokową
konfigurację, „postać.”
Zasady organizacji percepcyjnej
wg. Wertheimera (1923)
Bliskość
Zamykanie Podobieństwo
Ciągłość
powiązanie
Symetria
Strukturalizm angielski
Psychologia Edwarda Titchenera
Titchener:
definicje świadomości i psychiki
Przedmiotem psychologii jest świadome doświadczenia
Świadomość to suma doświadczeń istniejących w
danym czasie.
Psychika jest sumą naszych doświadczeń nagromadzonych
w ciągu całego życia.
Celem psychologii jest odkrywanie faktów dotyczących
struktury psychiki.
Psychologia jako nauka jest nauką czystą, nie ma w swym zakresie
zastosowań psychologii.
Zadania psychologii
Titchener postawił przed psychologią trzy zasadnicze zadania:
• Zredukowanie świadomych procesów do najprostszych
składników.
• Określenie praw rządzących kojarzeniem tych elementów.
• Połączenie tych elementów z odpowiadaj¹cymi im stanami
fizjologicznymi.
Zdecydowana większość badań Titchenera była poświęcona odkrywaniu
elementów świadomości.
Metoda: systematyczny eksperyment
introspekcyjny
• Podobnie jak Kűlpe, Titchener wykorzystywał
szczegółowe, jakościowe, subiektywne relacje
badanych na temat ich czynności psychicznych w
czasie aktu introspekcji. Ta metoda jest przydatna
do odkrywania elementarnych, uświadamianych
wrażeń i wyobrażeń
• Metoda introspekcja Wundta, z jej naciskiem na
obiektywne, ilościowe pomiary, nie jest użyteczna
do ustalenia struktury.
Zalety
systematycznego eksperymentu introspekcyjnego
• Titchener zalecał stosowanie systematycznego eksperymentu
introspekcyjnego w psychologii, bo może być –
• powtarzalny,
• Jest podatny na izolowanie od kontekstu.
• pozwala zmieniać systematycznie warunki
• Im częściej możemy powtarzać obserwację, z tym większym
prawdopodobieństwem wyraźnie zobaczymy i dokładnie
opiszemy, co widzieliśmy.
• Im ściślej możemy odizolować obserwację, tym mniejsze jest
niebezpieczeństwo, że zwiodą nas nieistotne okoliczności
• W im większym stopniu możemy modyfikować introspekcję, tym
wyraźniej rzuci nam się w oczy jednolitość doświadczenia
(Titchener, 1909, s. 20).
Elementy świadomości
Titchener zdefiniował trzy elementarne stany świadomości:
• wrażenia, wyobrażenia i stany afektywne.
Wrażenia są podstawowymi elementami spostrzegania i występuj¹ąw dźwiękach,
widokach, zapachach.
Wyobrażenia są elementami pojęć i można je odnaleźć w pamięci przeszłego
doświadczenia.
Stany afektywne, czyli uczucia, są elementami emocji i znajdują się w takich
doświadczeniach, jak nienawiść i smutek.
Elementy psychiczne posiadają właściwości, które pozwalają na odróżnienie jednych od
drugich.
Wilhelm Wundt wyróżnił takie cechy jak – jakość i natężenie
Edward Titchener dodał nadto czas trwania i klarowność.
Titchener te cztery cechy uznał za podstawowe cechy wszystkich wrażeń, dlatego że są one
obecne w jakimś stopniu w każdym doświadczeniu.
Krytyka metod introspekcyjnej
• Umysł może obserwować wszystkie zjawiska oprócz własnych. Jeśli umysł
miałby obserwować własne czynności, to musiałby się podzielić na dwie
części: jedną- obserwującą i drugą- obserwowaną (Auguste Comte );
• Wyniki instrospekcji wykazują niewielką zgodność. Jeśli ona istnieje,
można by przypisać ją temu, że w trakcie treningu wbudowano w ich
obserwacje pewną tendencyjność (Maudsley, 1867, cyt. za Turner, 1967);
• Introspekcja jest tak naprawdę formą retrospekcji, ponieważ między
doświadczeniem a jego opisem mija jakiś czas. Wydaje się więc
prawdopodobne, że część doświadczenia zostałaby zapomniana, zanim
można by wykonać i zrelacjonować introspekcję;
• próby rozkładania świadomych procesów na elementy niszczą pierwotną
całość. Nadto nie można odzyskać całego doświadczenia przez późniejsze
kojarzenie czy łączenie części składowych.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ich własnymi słowami
Oryginalny materiał źródłowy na temat strukturalizmu, zaczerpnięty zA Textbook
oj Psychology (1909) E.B. Titchenera:
Cała ludzka wiedza pochodzi z doświadczenia; nie ma innego źródła poznania",
Ludzkie doświadczenie, jak zobaczyliśmy, może być jednak ujmowane z różnych
punktów widzenia. Przypuśćmy, że mamy dwa punkty widzenia, możliwie jak najodleglejsze od siebie, i przekonajmy się, jak wygląda doświadczenie w tych dwóch
przypadkach. Po pierwsze, będziemy traktować doświadczenie jako całkowicie
niezależne od jakiejkolwiek osoby; przyjmiemy, że zachodzi ono niezależnie od
tego, czy jest ktoś, kto doświadcza. Po drugie, będziemy traktować doświadczenie
jako całkowicie zależne od danej osoby; przyjmiemy, że zachodzi ono tylko wtedy,
gdy jest ktoś, kto doświadcza. Chyba nie znajdziemy bardziej odmiennych punktów
widzenia. Czym się różni doświadczenie ujmowane z każdej z tych perspektyw?
Weźmy na początek trzy rzeczy, o których uczy nas najpierw fizyka: przestrzeń,
czas i masę. Przestrzeń fizyczna, która jest przestrzenią geometrii, astronomii
i geologii, jest stała, zawsze i wszędzie taka sama. Jej jednostką jest centymetr,
który ma dokładnie taką samą wartość niezależnie od tego, kiedy i gdzie go zastosujemy. Czas fizyczny jest podobnie stały, a jego stałą jednostką jest sekunda.
Masa fizyczna jest stała; jej jednostka - gram, jest zawsze i wszędzie taka sama.
Oto doświadczenie przestrzeni, czasu i masy ujmowane jako niezależne od osoby,
która ich doświadcza.
Przejdźmy teraz do punktu widzenia, który uwzględnia osobę doświadczającą.
Dwa pionowe odcinki przedstawione na rysunku [ryc. 5.1.] są fizycznie równe;
w jednostkach o długości jednego centymetra mierzą one tyle samo. Dla nas, którzy
je widzimy, nie są one równe. Godzina spędzona w poczekalni dworcowej w jakiejś
mieścinie i godzina spędzona na oglądaniu zajmującej sztuki teatralnej są fizycznie
równe; w jednostkach o długości jednej sekundy mierzą one tyle sarno. Dla nas
jedna godzina mija powoli, druga szybko; nie są one równe. Weźmy dwa okrągłe
kartonowe pudełka o różnej średnicy (powiedzmy, dwa centymetry i osiem centymetrów) i wsypmy do nich piasek, tak żeby oba ważyły, dajmy na to, pięćdziesiąt
gramów. Te dwie masy są fizycznie równe; umieszczone na szalach wagi, będą
utrzymywać ramię w położeniu poziomym. Dla nas, gdy podniesiemy je w obu
rękach lub po kolei jedną ręką, pudełko o mniejszej średnicy będzie znacznie cięższe. Oto doświadczenie przestrzeni, czasu i masy ujmowane jako zależne od osoby,
która ich doświadcza. Jest to doświadczenie, które właśnie teraz omawiamy. O ile
nasz pierwszy punkt widzenia prowadzi do faktów i praw fizyki, o tyle ten drugi
prowadzi nas do faktów i praw psychologii.
Weźmy teraz trzy inne zagadnienia omawiane w podręcznikach do fizyki:
ciepło, dźwięk i światło. Ciepło właściwe, jak mówią nam fizycy, to energia ru-
Świat fizyki, w którym te rodzaje doświadczenia są traktowane jako niezależne
od osoby doświadczającej, nie jest ani ciepły, ani zimny, ani ciemny, ani jasny, ani
cichy,
ani hałaśliwy.
gdy doświadczenia
te zostaną
ujęte jako zależne od
chu
cząsteczkowego;
to Dopiero
znaczy, ciepło
jest formą energii,
za którą odpowiada
jakiejś
osoby,
pojawi
się
ciepło
i
zimno,
czerń
i
biel
oraz
kolory
i szarości,
wzajemny ruch cząsteczek ciała. Ciepło promieniste należy wraz ze światłem
do tony,
gwizdy
Te właśnie rzeczy
przedmiotem
psychologii
tak
zwaneji trzaski.
energii promienistej
- energii,sąktóra
jest propagowana
przez falowe
ruchy świetlnego eteru wypełniającego przestrzeń. Dźwięk jest formą energii, za
którą odpowiadają wibracyjne ruchy ciał i jest on propagowany przez falowe ruchy
pewnego elastycznego ośrodka, stałego, ciekłego lub gazowego. Krótko mówiąc,
ciepło jest tańcem cząsteczek, światło jest falowym ruchem eteru, a dźwięk jest
falowym ruchem powietrza.
Zalety strukturalizmu
• Jasna definicja przedmiotu badań –świadomego
doświadczenia;
• Trafnie dobrana metoda - samoobserwacja
(introspekcja)
• Metoda pozwala na obserwację, eksperymentowanie i
pomiar. Jest więc metodą naukową.
• Strukturalizm, poprzez jego krytykę, spowodował
powstanie innych idei psychologicznych.