Transcript Zasady pracy socjoterapeutycznej

ZASADY PRACY
SOCJOTERAPEUTYCZNEJ
1
Wykład – 5 godz.,
Ćwiczenia – 10 godz.
WYNIKI ANKIETY
PODSUMOWUJĄCEJ PRACĘ W
SEMESTRZE
2
I
Ocena kadry realizującej zajęcia
Imię i nazwisko
osoby prowadzącej
Przygotowani
e
merytoryczne
Umiejętność
Kultura relacji
przekazywania ze słuchaczami
wiedzy
Uwagi uzupełniające:
Boryszewska
Jolanta
5,0
5,0
5,0
- więcej zajęć,
- kompetencja,
- profesjonalizm
Danielewski –
Danielewicz
Andrzej
4,94
4,72
4,94
Jaworski Wojciech
2,78
2,56
2,67
Lewszuk Zbigniew
4,06
3,83
4,83
Łukasiuk Jan
4,17
4,11
4,83
Rafalska Marzena
4,94
4,97
5,0
Wybranowska
Katarzyna
4,97
4,86
5,0
- więcej informacji, które
będą możliwe do
wykorzystania w praktyce
3
Ocena organizacji zajęć
Ocena zgodna ze Uwagi uzupełniające,
znaną skalą:
sugestie dotyczące poprawy
2,3,4,5
4,83
Przepływ informacji (np.:
dotyczących planu, zasad
zaliczenia)
Bezpośredni kontakt z
4,94
uczelnią (np.: dziekanatem,
kwesturą, kierownikiem)
Komfort realizacji zajęć
4,59
(np.: sale, godziny zajęć)
- za mało sal z wygodnymi
krzesłami
4
Ocena dotycząca programu studiów
 Brak sugestii, pełna akceptacja programu.
Inne, istotne uwagi:
 Zamieszczanie materiałów z zajęć na stronie internetowej,
 Umieszczanie wszelkich informacji na stronie internetowej,
 Materiały dydaktyczne przesyłane drogą mailową na prywatne adresy,
 Więcej materiałów przekazywanych od prowadzących na zajęciach,
5
ZACZNIJMY – Z WIELU
WZGLĘDÓW – OD PRZYPOMNIENIA
6
Przyczyny zachowania
(diagnoza)
Niepokojące objawy
Planowanie działań
7
TERAZ „PO KOLEI”
8
Psychologia
Socjologia
Medycyna
Pedagogika
… i wiele innych
nauk
Przyczyny zachowania
(diagnoza)
9
IDENTYFIKACJA PRZYCZYN –
INNE PODEJŚCIE
10
Nasze
doświadczenie
Wiedza (nauka)
Narzędzia
badawcze
Obserwacje
(aktualne)
…i
(prawdopodobnie)
wiele innych źródeł
Przyczyny zachowania
(diagnoza)
11
W TYM SEMESTRZE BĘDZIEMY
KONCENTROWALI SIĘ NA
PLANOWANIU DZIAŁAŃ I
PRZYGOTOWYWANIU SIĘ DO ICH
REALIZACJI
12
Przygotowanie teoretyczne:
Zasady pracy socjoterapeutycznej,
Metody pracy socjoterapeutycznej,
Formy pracy socjoterapeutycznej.
Planowanie pracy:
Trening samoświadomości,
Trening umiejętności
społecznych,
Trening radzenia sobie z agresją
Planowanie działań
13
ZRÓBMY ĆWICZENIOWY PRZEGLĄD –
JAK TO DZIAŁA?
14
Diagnoza – nasze
dotychczasowe analizy
ZACZNIJMY OD TEGO, CO
MOŻEMY ZAOBSERWOWAĆ
15
Przyczyny zachowania
(diagnoza)
Niepokojące objawy
Planowanie działań
16
ZAWIÓDŁ PROCES SOCJALIZACJI …
 Socjalizacja
– proces, w którym
dokonuje się internalizacja norm,
wartości i wzorów zachowania,
 Opiera się na: naśladownictwie,
modelowaniu, uczeniu metodą prób i
błędów i wszelkich formach uczenia (w
oparciu o szeroko pojmowany system
nagród i kar).
17
TYPOLOGIA ZACHOWAŃ
PATOLOGICZNYCH WG
W.W. SZCZĘSNEGO
18
19
PATOLOGIA RODZINY
przestępczość – także nieletnich,
 alkoholizm,
 rozwody,
 przemoc domowa,
 narkomania
 Patologia ta ma szczególne znaczenie, ponieważ
skutkuje jej powielaniem przez kolejne
pokolenia.

20
PRZESTĘPCZOŚĆ NIELETNICH
1.
2.
3.
4.
5.
Przestępstwa przeciwko mieniu,
Rozboje i wymuszenia rozbójnicze,
Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (bójki,
pobicia),
Różne typy uszkodzenia ciała,
….
21
INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE:
Sprawcami są w zdecydowanej większości starsi
uczniowie szkół podstawowych i zawodowych,
 Zwykle działają w grupach, używając przemocy,
 Popełniają przestępstwa będąc pod wpływem alkoholu,
 Wzrasta udział dziewcząt,
 Wzrasta brutalność popełnianych przestępstw,
 Obniża się wiek inicjacji przestępczej (są to już dzieci w
wieku 10 – 11 lat).

22
SAMOBÓJSTWA (SUICYDOLOGIA)
Wybór pomiędzy sytuacją, w której jednostka nie może
(nie umie) sprostać, a sytuacją, w której nie będzie
konieczności podejmowania decyzji,
 Odzwierciedla obyczaje, ulega zmianom historycznym i
kulturowym,

23
PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA
Hierarchiczna struktura, bezwzględna lojalność,
dyscyplina,
 Racjonalne, planowe, oparte na podziale ról
postępowanie,
 Głównym celem jest zysk.
 Różne metody działania (groźby, przemoc, łapówki,
szantaż, korumpowanie),
 Konspiracyjny sposób działania,
 Pomoc dla członków grupy.

24
PROSTYTUCJA
Oddanie do dyspozycji klientowi własnego ciała,
 Pobieranie pieniędzy za usługi seksualne,
 Koncentracja na seksualności, a nie erotyzmie.

25
PEDOFILIA (I. POSPISZYL)
bez kontaktu fizycznego (rozmowa, ekshibicjonizm,
oglądactwo),
 pobudzanie intymnych części ciała dziecka,
 kontakty oralno – genitalne,
 stosunki udowe,
 penetracja seksualna,
 seksualne wykorzystywanie dzieci (pornografia
dziecięca),
 przemoc seksualna wobec dzieci.

26
TERRORYZM, BIOTERRORYZM
Przyczyny zachowania
(diagnoza)
Niepokojące objawy
Planowanie działań
27
RÓŻNORODNOŚĆ OKREŚLEŃ NAZEWNICTWO
28
 niedostosowanie
społeczne (M.
Grzegorzewska),
 nieprzystosowanie społeczne,
 zła adaptacja społeczna,
 patologia zachowania,
 zachowania dewiacyjne,
 psychopatia, socjopatia, charakteropatia,
 zaburzenia zachowania,
 wadliwa socjalizacja,
 demoralizacja (Ustawa o postępowaniu w
sprawach nieletnich)
29
M. GRZEGORZEWSKA (1964)
 Negatywne
tendencje społeczne,
 Odwrócenie zainteresowań od wartości
pozytywnych i podejmowanie działań
destrukcyjnych,
 Podziw i zainteresowanie czynami
uchodzącymi za złe,
 Cynizm i brawura.
30
KLASYFIKACJA DEFINICJI
NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
(L. PYTKA, 2001)
31
 objawowe
– nieprzystosowanie określa się
odwołując się do obserwowalnych wskaźników
zachowań,
 teoretyczne – obok obserwowalnych zachowań
występują pojęcia teoretyczne (np. motywacja,
postawy, role społeczne, normy),
 operacyjne – wskazuje się sposoby pomiaru
nieprzystosowanie społecznego,
 utylitarne – ujmujące to zjawisko od strony
pewnej bezradności środowiska wychowawczego
wobec jednostki.
32
W JAKI SPOSÓB MOŻEMY
DIAGNOZOWAĆ NIEDOSTOSOWANIE
SPOŁECZNE?
33
Np.:
• Skala nieprzystosowania społecznego
(L. Pytka),
• wyznaczniki zachowania znane np.: z
DSM-IV, ICD-10,
OKREŚLENIA, KTÓRE TAM
SPOTKAMY
34
OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA,
PSYCHOPATIA, OSOBOWOŚĆ
ANTYSPOŁECZNA …
zaburzenie struktury osobowości o charakterze
trwałym, dotyczące 2–3% każdego społeczeństwa,
 zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech
deficytów psychicznych:
 lęku,
 uczenia się i
 relacji interpersonalnych.

35
NP.: KAZIMIERZ POSPISZYL
36
ON MÓWI O PSYCHOPATII, DZIELI JĄ NA TYP
IMPULSYWNY I TYP KALKULATYWNY
Wyróżnia on w psychopatii:
 deficyt lęku – defekt emocjonalny polegający
na braku przyswajania odruchów moralnych i
braku empatii;
 deficyt uczenia się – dominujące w typie
impulsywnym zachowania agresywne;
 upośledzenie związków – relacje oparte na
przydatności innych do własnych celów, płytkie
związki – dominujące w typie kalkulatywnym,
ignorowanie konwencji społecznych;
 cierń psychopatyczny – zubożone życie
psychiczne, kompensowane przez narcyzm – 37
wyczulenie na przejawy niedoceniania.
CZĘSTO SPOTKAMY TEŻ
OKREŚLENIE:
SOCJOPATIA
38
SOCJOPATIA
 to
trwałe zachowania antyspołeczne,
pojawiające się w wieku dorastania,
trwające w okresie dorosłości, w kilku
różnych obszarach.
39
ENCEFALOPATIA,
CHARAKTEROPATIA
40
ENCEFALOPATIA, CHARAKTEROPATIA
Udoskonalenie metod badania mózgu
spowodowało wydzielenie swoistej kategorii
osobowości nieprawidłowej, uwarunkowanej
nabytym, zwłaszcza w okresie płodowym,
okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie,
uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
 Osobowość nieprawidłową o podłożu
organicznym nazywamy encefalopatią lub
charakteropatią (tj. organicznymi
zaburzeniami charakteru).

41
ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI
42
Określenia, które spotkamy w DSM-IV czy
ICD-10
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ICD-10
43
International Statistical Classification
of Diseases and Related Health
Problems
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ICD-10
nieliczenie się z uczuciami innych
 lekceważenie norm
 niemożność utrzymania związków
 niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania
agresji
 niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia
się (nieskuteczność kary)
 skłonność do obwiniania innych

44
KRYTERIA DSM-IV
45
Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders
KRYTERIA




Utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i
pogwałcenia praw innych ludzi, pojawiający się
po 15 roku życia, przejawiający się
przynajmniej trzema z poniższych
kryteriów:
niezdolność do podporządkowania się normom
społecznym, objawiająca się wielokrotnie
dokonywanymi czynami stanowiącym podstawę
aresztowania;
wielokrotne dopuszczanie się kłamstw, używanie
pseudonimów przestępczych lub oszukiwanie
innych dla zysku albo przyjemności;
impulsywność, niezdolność planowania;
46
KRYTERIA C.D.






skłonność do rozdrażnienia i agresja wyrażająca
się w notorycznych bójkach i napaściach;
brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych;
brak odpowiedzialności,
brak poczucia winy wyrażający się obojętnością
lub racjonalizacją wyrządzania krzywdy,
szkodzenia i okradania innych;
osoba musi mieć przynajmniej 18 lat;
Udokumentowane zaburzenia zachowania, które
pojawiały się przed 15 rokiem życia;
47
… I JESZCZE INNE SPOJRZENIE
…
48
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI
DYSSOCJALNEJ WG CLECKLEYA (1985)
utrwalone i nieadekwatne zachowania
antyspołeczne bez wyraźnej motywacji,
 brak poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności,
skruchy – kontakty płytkie i nastawione na
eksploatację,
 brak lęku,
 ubóstwo emocjonalne – brak zdolności do
przeżywania emocji, trwała niezdolność do związków
uczuciowych z innymi ludźmi, bezosobowy stosunek do
życia seksualnego,
 nieumiejętność odraczania satysfakcji,
 autodestrukcyjny wzorzec życia (np. niszczenie
49
dotychczasowych osiągnięć z niezrozumiałych przyczyn),

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI
DYSSOCJALNEJ C.D.
niezdolność przewidywania skutków swojego
postępowania,
 niezdolność wyciągania wniosków z przeszłych
doświadczeń (tj. nieefektywność uczenia się),
 w miarę sprawna ogólna inteligencja, formalnie
niezaburzona,
 nierozróżnianie granicy między rzeczywistością a fikcją,
prawdą a kłamstwem,
 nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol,
 częste szantażowanie samobójstwem,
 nadkontrola (chęć kontroli nad życiem innych ludzi,
posiadania informacji o życiu intymnym innych ludzi). 50

KIEDY JUŻ NAZWIEMY NASZ
PROBLEM …
PRZYCZYNY OSOBOWOŚCI
NIEPRAWIDŁOWEJ
51
PRZYCZYNY
NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
52
Możemy analizować w
świetle (poznanych) teorii
psychologicznych
MOŻEMY TEŻ „OGRANICZYĆ” ZAKRES
NASZYCH ANALIZ
Biologia czy środowisko?
53
JEŻELI BIOLOGIA TO:
 Wyposażenie
genetyczne, które też
decyduje o różnego rodzaju dysfunkcjach,
sile naszego układu nerwowego czy o
profilu wydzielania wewnętrznego,
 Potrzeby człowieka,
 Biologia rozwoju człowieka (adolescencja!).
54
JEŻELI ŚRODOWISKO, TO:
 rodzina,
 rówieśnicy,
 wpływy
kultury,
…
55
TEORIE SKRAJNIE
ŚRODOWISKOWE
56
EKSPERYMENT PH.
ZIMBARDO
Stanfordzki Eksperyment
Więzienny
57
…ALE TO NIE WSZYSTKO…
58
59
EKSPERYMENTY:
 Fala,
 Dobry
Samarytanin,
 Niebieskie/brązowe oczy,
…
W sumie 25 tysięcy badań objęły 8 mln ludzi!
 Wiele, bardzo wiele, zbyt wiele przykładów
pochodzących nie z badań, a z naszych
codziennych doświadczeń!
60
 Żadna
teoria nie wyjaśnia w pełni
przyczyn patologii,
 Każda daje nam część odpowiedzi,
 Do nas należy ocena, które przyczyny
potraktujemy jako kluczowe i …
 W oparciu o nie zaplanujemy działania
DLATEGO TEŻ ZWYKLE NIE
ODWOŁUJEMY SIĘ DO
WYBRANYCH TEORII,
A RACZEJ GRUP CZYNNIKÓW
61
PRZYCZYNY OSOBOWOŚCI
NIEPRAWIDŁOWEJ




społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji)
 brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji
 klimat emocjonalny poprzedzający rozwód,
 brak zainteresowania ze strony ojca,
 chwiejność rodzicielska;
wczesne doświadczenia
 zachowania antyspołeczne,
 ubóstwo materialne rodziny,
 modelowanie przez rodzica o cechach osobowości
psychopatycznej,
 matka nadopiekuńcza lub odrzucająca.
genetyczne
fizjologiczne
 niedojrzałość mózgu,
 dysfunkcja układu limbicznego (sterującego emocjami i
motywacją)
62
ZAPOBIEGANIE
63
ZAPOBIEGANIE
 Aby
zminimalizować prawdopodobieństwo
pojawienia się antyspołecznego
zaburzenia osobowości, rodzice,
opiekunowie i nauczyciele powinni
przywiązywać dużą wagę do uczenia
dziecka wyrażania swoich uczuć i
panowania nad emocjami.
64
TERAPIA
65
TERAPIA
(Gdy już zostaną do tego zmuszeni przez sąd lub
rodzinę, najczęściej starają się udowodnić
terapeucie, że ich obecność u niego jest bezcelowa
i że nie mają żadnych zaburzeń.)
 Ważne jest, aby terapeuta stworzył atmosferę
zaufania, pogłębiając swój kontakt z pacjentem.
Nawiązanie bliskiej relacji czasem jest prawie
niemożliwe, ponieważ pacjent po prostu nie
potrafi tego uczynić. W takim przypadku
terapeuta powinien starać się zwiększyć zdolność
do wyrażania uczuć i empatię pacjenta. Dalsze
działania terapeuty powinny koncentrować się na
wygaszaniu negatywnych zachowań i
wzmacnianiu pozytywnych.

66
NA KONIEC (!)
ZASADY PRACY
SOCJOTERAPEUTYCZNEJ
67
OGÓLNE WSKAZANIA DO PRACY:
stworzenie warunków do rozwoju zainteresowań,
wzmacnianie poczucia własnej wartości, samooceny,
odpowiedzialności za własne działania,
 pomoc w nawiązywaniu pozytywnych kontaktów
społecznych z rówieśnikami.
 modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie
alternatywnych i adekwatnych do wymagań
społecznych,
 promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka uzależnień)
 włączenie uczniów niedostosowanych społecznie
i zagrożonych niedostosowaniem społecznym do
zajęć z zakresu strategii radzenia sobie ze
stresem, treningów zastępowania agresji,
68
treningów umiejętności społecznych.

ZASADY PRACY
SOCJOTERAPEUTYCZNEJ
69
WERSJA I:




zasada afirmacji – akceptacja, dostrzeganie
pozytywnych cech i zdolności u uczestników.
zasada bliskości – stworzenie bezpiecznych
warunków pracy, atmosfera zaufania
(indywidualizacja kontaktu, zwracanie się po imieniu,
pamiętanie o treści wcześniejszych rozmów, o
wcześniejszych ustaleniach, obietnicach)
zasada otwartości – stworzenie uczestnikom
warunków do wyrażania się i przyjmowania
informacji o sobie. Jest to możliwe, kiedy uczestnicy
mają poczucie bezpieczeństwa.
zasada jasnych, jednoznacznych reguł, które
porządkują zajęcia, organizują je i strukturalizują.
Normy powinny być zrozumiałe dla uczestników,
akceptowane przez nich. Nie powinno być ich za dużo.
Normy muszą przede wszystkim pomóc w stworzeniu
bezpieczeństwa.
70
WERSJA II:
1.
2.
3.
4.
5.
Zasada indywidualizacji oddziaływań,
Zasada stopniowania trudności (adekwatnie
do możliwości dziecka/ucznia/osoby),
Zasada kompensacji zaburzeń,
Zasada systematyczności,
Zasada ciągłości działania.
71