Transcript Evolucija me*unarodnog humanitarnog prava

Pripremila: doc. dr Bojana Lakićević
Praistorijsko doba
 Stari vijek




Opšte karakteristike
Ran i klasični feudalizam
Kasni feudalizam



Prva polovina XIX vijeka
Druga polovina XIX vijeka
Haške konferencije( 1899. i 1907. ) do
Ženevskih konferencija ( 1949)




Oružani sikobi/učesnici/svi odrasli pripadnici
plemena/ratnici i radnici
Naoružanje – sjekira, koplje, luk,strijela =
oružje i oruđe
Cilj sukoba- protjerivanje protivnika sa
teritorije i otimanje plijena
Plemenski sukobi - slučajni a ne planirani (
plijen zajednička svojina)
Da li su postojala neka pravila u
sukobima u praistoriji?



Neprecizna, nejasna i parcijalna običajna
pravila
Ne može se govoriti o običaju kao
pravničkom terminu
Preteča nekih pravila o ratnim zarobljenicima,
ranjenicima, bolesnicima






Nemilosrdno ubijan ili oslobođen
Adopcija- punopravni članovi plemena
Uhvaćeni protivnik likvidiran
Glad/ kanibalizam
Običaj da se uhvaćeni neprijatelj primi za
punopravnog člana plemena
Razlozi samilosnog postupka prema
uhvaćenom neprijatelju




Pojam ropstva
Potreba za radnom snagom
Zarobljavanje protivnika ekonomski potencijal
Nije se pravila razlika između zarobljenika po
polu ( muškarci/teške fizičke poslove , žene i
djeca/ posluge, pastiri)





Pod pojmom stari vijek podrazumijeva se,
najčešće, razdoblje od
uvođenja pisma odnosno početka civilizacije
do početka srednjeg vijeka (sredina petog
stoljeća).
Antičko doba- način proizvodnje/rad robova
Rat-spoljnji izvor ropstva
Cilj rata osvajanje tuđih teritorija
Potreba za robovskom radnom snagom
1.Ne pravi se razlika između civila i vojnika
2. Ranjenici,bolesnici i ratni zarobljenici češće
se ostavljaju u životu u odnosu na
praistorijsko doba
3. Odnos pobijeđeni-rob; uhvaćeni protivnik je
zarobljenik koji se smatra ratnim plijenom





Običaj uništavanja neprijatelja u potpunosti i
bez milosti
Na prostore uništenog neprijatelja
naseljavalo se stanovništvo pobjednika
Potpuno uništenje neprijatelja/ ekonomski
razlozi/ gubi korist od rata
Želja za osvetom
Primjer Srednjeg istoka i stare Indije




Nijesu postojala priznata i pisana pravila koja
postoje danas
Pravila rata bila običajna i veoma nepouzdana
Postojala pravila prema ratnim zarobljenicima
(pošteda života licima koja su se sklonila u
neko svetilište ili predala )
Postupanje sa zarobljenicima- selektivno
-Poraženi vojnik u potpunoj vlasti svog
neprijatelja
-Pojam vladara
- Primjeri ( Stari Egipat,Rim)
- Pravilo zabrane ubijanja protivnika koji se
predao nije postojalo
- Običaj ubijanja u čast trijumfa bio prisutan
kod starih Egipćana i Rimljana






Pojam žigosanja
Zarobljeni neprijatelji – primjeri
Osnovni razlog vođenja ratova antičkih
država jeste ropstvo
Rat predstavljao spoljni izvor ropstva
Nije se pravila razlika između vojnika i civila
već prema polu i uzrastu
Ustanova sticanja prava svojine nad robom-
sub hasta







Prisutno u faraonskom Egiptu
Primjer stare Sparte
Ratni zarobljenik –pojam
Oslobađanje ratnog zarobljenika
Primjer Indije
Postupak oslobađanja je pokazatelj statusa
ratnog zarobljenika
Slučaj Josifa Flavija



Čin oslobađanja – brisanje statusa ratnog
zarobljenika
Primanje uglednih zarobljenika u službu
protivnika
Herodot (484. pne. ― oko 425. pne.) je
antički grčki pisac i »otac istorije«. Na više
mjesta u svojoj Istoriji govori o primanju
uglednih zarobljenika u službu protivnika






Oblik oslobađanja pojedinih bogatih ratnih
zarobljenika (vladari i istaknute vojskovođe)
Neprincipijelna primjena ovog oblika
oslobađanja
Rat vodio zbog nabaljanja robova
Ustanova otkupa kod naroda Indijskog
potkontinenta
Mahabharata- najveći ep o svjetskoj
književnosti
Indijski Zakonik Manu- III vijek p.n.e



Po običaju ubijani bez milosti
Ostavljani porodicama
Puna počast mrtvima




Nepouzdana pravila
Upotreba nekih vrsta hemijskog oružja
Primjer Peleponeskog rata- nekvašeni sumpor
Hamurabijev zakonik-( predstavlja najpoznatiji i najbolje
sačuvani zakonik drevne Mezopotamije. Pisan je klinastim
pismom. Hamurabijev zakonik pronađen je 1901. god.
u iranskom gradu Suzi) propisivao sankciju za one

koji
su u ratu upotrebljavali otrovno oružje
Indijski Zakonik Manu- pravila u cilju zaštite lica
u oružanim sukobima
Za početak Srednjeg vijeka uzima se
propast Zapadnog Rimskog carstva, koja se
dogodila u 5. vijeku (476). Za kraj Srednjeg
vijeka uzima se otkriće novog kontinenta
Amerike 1492. od strane Kristofora Kolumba.
Taj događaj se smatra početkom Novog
vijeka.

Feudalizam (Feudalizam je bio oblik izrabljivačkog
društva u kojem su se razlikovale dvije suprostavljene klase:
feudalci (plemići)i kmetovi (seljaci)) i feudalni društveni



odnosi
Rani srednji vijek
Razvijeni srednji vijek
Kasni srednji vijek






Partikularizam ustupa mjesto centralizmu
Naturalna privreda/feud
Bogastvo se određuje na osnovu veličine
posjeda i broja kmetova na njemu
Rodovsko- plemeska uređenja
Uticaj religije
Rat veoma prisutan oblik suprostavljanja






Slobodni gradovi
Uspostavljanje apsolutističkih monarhija
Ratovi su česti i predstavljaju sredstvo za
rješavanje sukoba
Ratovi vođeni kao privatni poduhvati kraljeva
Pojavljuju se prva pravila u ratu
Javni i privatni ratovi




Ropstvo prestalo da
bude osnov
ekonomskog i
društvenog sistema
III lateranski koncil
1179. godine
Dušanov zakonik
Sismondisrednjovjekovni pisac
Porobljavanje




Zarobljenici/ropstvo/ot
kup
Prodaja zarobljenika
Osnov za ostavljanje
zarobljenika u životu
Razmjena- 16. v.
običaj sklapanja
sporazuma
Otkup




U toku i na kraju rata
Pustanje na riječ
uglednih zarobljenika
Bezuslovno
oslobađanje svih
zarobljenika posle rata
i uz otkup- 17.v.
Davanje talaca –oblik
zarobljeništva
Osbobađanje
zarobljenika






Karakter surovosti
Unakazivanje
zarobljenika
Pravo na oružje
Ubijanje pobijeđenog
protivnika
Smaknuća civila i
vojnika
Primjeri
Rat




Sklapanje ugovora između zaraćenih strana
Ričard I 1189. god. sastavio pravilnik o
vojsci/Ricard II 1385
Statutes ordonnances and customs to be
observedin the army – Zakoni, dekreti i
običaji da budu zadržani u vojsci
Razlikovanje civila i vojnika




Skoro sve veće države posjeduju neka pravila
o ratu
Pojam pravila/pojam zaštite /začetak vojnog
sudstva
Pojam ugovora između zaraćenih strana
Pravila rata na suvom(malo pravila u ratu na
moru)





Apsolutističke monarhije
Pravo na rat (predmet sukoba kralja i države )
Ograničenje anarhije (porast proizvodnje,mali
državni budzet i promjene u načinu
ratovanja)
Ratni zarobljenici predstavnici neprijateljevih
regularnih oružanih snaga
Pojam zaštite civiljnog stanovništva






Pošteda zarobljenih vojnika
Status ratnih zarobljenika- pripadnici
određene države
Pravilo oslobađanja zarobljenika u trenutku
zaključenja mira
Sporazum o razmjeni i otkupu ratnih
zarobljenika iz 17. i 18. vijeka
Zaštita ratnih zarobljenika – oskudna
Oslobađanje ratnih zarobljenika na riječobičaj( oslobađanje oficira)






Poboljšan položaj ratnih zarobljenika
Primjeri
Surovo ubijanjen-kontraproduktivan efekat
Filozofi 18. vijeka i njihov uticaj (Monteskje i
Ruso)
Pravila ratovanja i sredstva nisu bila pravno
uređena
Viteška pravila
Razvoj međunarodnog
humanitarnog prava poslije
građanskih revolucija





Francuska revolucija od 1789. do 1793.
godine
Jednakost,sloboda, bratstvo,zaštita ljudskih
prava
Vestfalski mir iz 1648. god.- zaključenje
ugovora svih evropskih sila
Kodifikacija ratnog prava – druga polovina XIX
vijeka
Pojam i značaj kodifikacije






Pariska deklaracija iz 1865. god. –prvi
multilateralni ugovor (odnosila se na
pomorsko pravo)
Ženevska konvencija (1864)
Petrogradska deklaracija (1868)
Briselska deklaracija (1874)
Haške konvencije iz 1899. i 1907. godine
Liberova upustva (1863)



Ratna pravila po međunarodnom pravu
Kneževine Srbije iz 1877. godine
Britanski War office iz 1912. godine
Francuski Zakon suvozemnog rata





Dekret nacionalne skupštine 4.maja 1792.
godine- regulisanje tretmana ratnih
zarobljenika
Dekret od 16.09.1792. god.- razmjena ratnih
zarobljenika i oslobađanje civila
Kraj XVII vijeka učesnici u oružanim sukobima
smatrali punopravnim borcima
Status punopravnih boraca
Pojam civila





Francuski dekreti od 1794. godine
zabranjivali davanje pomilovanja vojnicima
Praksa oslobađanja ratnih zarobljenika bez
otkupa
Razmjena zarobljenika
Praksa otkupa ratnih zarobljenika prestala
završetkom Francuske revolucije
Ugovor o prijateljstvu i trgovini iz 1785.
godine-promjena položaja ratnih
zarobljenika




Nacionalna pravila o vođenju rata i pravila u
ratu- period usvajanja
U Francuskoj je usvojeno pravilo o ratnim
zarobljenicima 1859. god. i 1893. god.
Liberova upustva – Opšti priručnik o ratnim
pravilima i običajima
Diplomatska konferencija 22.avgust 1864.
godine –Konvencija o poboljšanju sudbine
vojnih ranjenika u vojskama u ratu (I put
reguliše položaj ranjenika i bolesnika )




Prvi put u istoriji kodifikovana običajna
pravila
Uzor državama pri izdavanju ratnih pravila
U sukobima služila kao poluzvanično pravilo
Osnova Haškim konvencijama i za dalji
razvoj međunarodnog prava




Okfordski priručnik iz 1880. godine –korak u
razvoju pravnog položaja ratnih zarobljenika
Institut za međunarodno pravo
Prva multilateralna konvencija koja se bavila
pitanjem ratnih zarobljenika –HAŠKI
PRAVILNIK iz 1899. i njegova nova verzija iz
1907. godine.
Status ratnog zarobljenika




Ustanova otkupa – prisutna u odnosima SAD i
varvarskih zemalja u prvoj polovini IX vijeka
Ratna pravila Kneževine Srbije-pojam i značaj
Zabrana nasilja prema ratnim zarobljenicima
Civilizovane/necivilizovane zemlje






I svjetski rat (1914. do 1918. god.)
Sedam miliona ranjenika,bolesnika,ratnih
zarobljenika
Pitanje humanizacije rata/ nivo totalnog rata
Međunarodni komitet Crvenog krsta
Međunarodna agencija za ratne zarobljenike
Nacrt Konvencije o ratnim zarobljenicima
1923. god.

Drugi svjetski rat je naziv za oružani sukob,
odnosno seriju međusobno povezanih
oružanih sukoba koji se između godine 1939.
do 1945. vodio između dva bloka država tzv. Sila Osovine na čelu s Njemačkom i tzv.
Savezničkih sila na čelu sa SAD, SSSR
i Velikom Britanijom, a u kome su pobijedili
Saveznici.





Tretman ratnih zarobljenika – bolji nego za
vrijeme I sv.rata
Kršenje norme u vezi sa statusom boraca
XVII međunarodna konferencija Crvenog krsta
Četri Ženevske konvencije od 12. avgusta
1949. godine
Značaj Ženevskih konvencija
HVALA NA PAŽNJI!