Transcript El*bieta Ma*kiewicz

Elżbieta Małkiewicz
Uczeń trudny
1
Analiza przykładu
• Dawid, 13 lat, I klasa gimnazjum
• Odpowiedz na pytanie (kolejno dla każdej
opisanej sytuacji):
• Co mnie niepokoi w zachowaniu tego
dziecka?
2
Sytuacja 1
• Dzieci zostają wpuszczone do klasy przez nauczyciela.
• Jeden z chłopców zajmuje miejsce w ławce, gdzie zazwyczaj
siedzi Dawid. Ten krzykiem domaga się ustąpienia swojego
miejsca.
• Chłopiec odpowiada, że wcześniej umówili się z sąsiadem
Dawida, że na tej lekcji będą siedzieli razem, bo maja
wspólny referat.
• Dawid w odpowiedzi rzuca się na kolegę i wszczyna bójkę.
3
Sytuacja 1
• Silna reakcja emocjonalna na zakwestionowanie jego praw
• Nie słucha argumentów kolegów i nie bierze ich pod uwagę
• Dochodzenie swoich praw poprzez agresję
• Koledzy wcześniej nie uzgodnili z nim, że zajmą jego miejsce
z ważnych powodów – a więc nie liczą się z nim.
4
Sytuacja 2
• W czasie lekcji Dawid odwraca się do kolegi
siedzącego w ławce zanim.
• W tym czasie chłopiec siedzący w ławce przed
nim zabiera Dawidowi długopis, który chowa do
kieszeni.
• Kiedy Dawid zauważa brak długopisu bez namysłu
uderza siedzącego z nim w jednej ławce chłopca
pięścią w głowę, krzykiem domagając się zwrotu
długopisu.
5
Sytuacja 2
• Silna reakcja emocjonalna na zabranie jego
własności
• Próba odzyskania własności poprzez agresję
skierowaną do pierwszej osoby, która jest pod
ręką
• Kolega sprowokował całą sytuację
6
Sytuacja 3
• Dawid zostaje wezwany przez nauczyciela do
tablicy.
• Mijając kolegów siedzących w kolejnych
ławkach dzielących go od tablicy:
• szczypie chłopca siedzącego w ławce przed
nim
• kopie kolejnego ucznia
• celowo nadeptuje na stopę uczennicy
siedzącej w pierwszej ławce.
7
Sytuacja 3
• Agresywne zachowania wobec kolegów bez
powodu w sytuacji, kiedy nie mogą oddać
• Być może przyczyną agresji był fakt wezwania
do tablicy.
• Agresja okazana wobec uczniów, bo wobec
nauczyciela trudniej jest ją okazać.
8
Sytuacja 4
• W czasie przerwy jeden z uczniów rzuca w
Dawida kulką papieru.
• Dawid ze złością odwraca się w tę stronę
obrzuca śmiejącą się grupę chłopców
wulgarnymi wyzwiskami.
9
Sytuacja 4
• Silna reakcja emocjonalna na zaczepkę kolegi.
• Silna reakcja emocjonalna na śmiech grupy
• Zaczepki i śmianie się kolegów traktuje jako
osobiste poniżenie
• Wyzwiska wobec grupy jako sposób odegrania się
za doznane poniżenie
10
Sytuacja 5
• W czasie lekcji Dawid 5-ciokrotnie za zgodą nauczyciela
opuszcza klasę w celu udania się do toalety.
• Po jego ostatnim wyjściu wraca z panią sprzątaczką,
która skarży się nauczycielce, że złapała Dawida w
toalecie nauczycielskiej, gdzie zajęty był:
• rozwijaniem papieru toaletowego,
• polewaniem go wodą i rzucaniem nim o ściany i sufit,
• umieszczaniem go na klamkach drzwi.
11
Sytuacja 5
• Zbyt częste opuszczanie klasy w celu udania
się do toalety
• Niszczenie przedmiotów służących
nauczycielom
• Nasilona złość i agresja wobec nauczycieli
12
Co mnie niepokoi w dziecku podsumowanie:
• Silna złość i agresja wobec kolegów i nauczycieli
• Nieumiejętność kontroli złości
• Brak innych niż agresja sposobów radzenia sobie
w sytuacjach trudnych i problemowych
• Silne tendencje odwetowe wobec innych
• Konflikt z grupą, kozioł ofiarny w grupie?
• Brak więzi z nauczycielami
13
Cechy ucznia
• Zagrażający obraz świata
• Źle myśli o sobie?
• Trudności z przyswojeniem sobie materiału szkolnego
• Może stać się sprawcą lub ofiarą przemocy
• Etykietka najgorszego ucznia
14
Mocne strony ucznia
• Chętnie wykonuje zadania indywidualne
pod kontrolą nauczyciela
15
Formy pomocy
• Praca nad poprawą stosunków z grupą – zajęcia
integracyjne dla klasy
• Grupa socjoterapeutyczna:
– Uczenie kontroli złości
– Uczenie empatii
– Uczenie sposobów prawidłowej komunikacji i
rozwiązywania sytuacji konfliktowych
– Praca nad mniej zagrażającym obrazem świata
16
Nauczyciel:
•
•
•
•
•
•
Nawiązanie bliższej więzi z uczniem
Pomoc w nauce
Przeciwdziałanie etykietce najgorszego ucznia
Szukanie mocnych stron i pomoc w rozwijaniu ich
Chwalenie za nawet drobne sukcesy
Brak pozwolenia klasie na robienie z chłopca kozła
ofiarnego
• Współpraca z pedagogiem szkolnym
• Podjęcie próby nawiązania kontaktu z rodzicami
17
Uczeń trudny
• Nie spełnia wymagań i oczekiwań szkoły
• Wymaga dodatkowej uwagi i dodatkowych
oddziaływań wychowawczych
• Motywy i przyczyny jego postępowania są
niezrozumiałe dla nauczyciela
• Wywołuje u nauczycieli uczucia takie jak złość,
zniecierpliwienie, bezradność
18
Przykłady
• Uczeń z zaburzeniami zachowania
• Uczeń nieśmiały
• Uczeń z rodziny alkoholowej itp.
19
• Uczeń jak plama atramentowa
20
Diagnoza etykietująca (oceniająca)
• Sposób interpretacji zachowania: dziecko jest
nieznośne, złośliwe.
• Emocje nauczyciela: złość, niechęć,
bezradność.
• Działania nauczyciela: kara, brak reakcji.
• Konsekwencje: walka między dzieckiem a
nauczycielem.
21
Diagnoza etykietująca (oceniająca)
• Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest złym
uczniem lub że nauczyciel jest zły.
• Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest
złym nauczycielem lub że uczeń jest zły.
• Diagnoza nie wzbogaca warsztatu nauczyciela,
utwierdza go w przyjętym sposobie
postępowania, mimo że jest on nieskuteczny
22
Diagnoza rozumiejąca
• Sposób interpretacji nauczyciela: szukanie
odpowiedzi na pytanie „co oznacza dane
zachowanie”.
• Emocje nauczyciela: spokój, ciekawość.
• Działania nauczyciela: postawa badacza (co
mogę zrobić).
• Konsekwencje: otwiera drogę do współpracy.
23
Diagnoza rozumiejąca
• Co zyskuje uczeń: został zrozumiany, szkoła
jest przyjazna.
• Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest
dobrem uczniem.
• Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest
dobrem nauczycielem.
• Napotkana trudność rozwija nauczyciela.
24
• Aby coś widzieć, trzeba coś wiedzieć w trakcie
patrzenia
H-G. Gadamer
25
Hermeneutyka – rozumienie jako
proces intelektualny
• Podmiot poznający jest w relacji z
przedmiotem poznania i jest tego świadomy
• Rozumienie podlega rozwojowi
• Rozumienie nie ma końca
• Koło hermeneutyczne
26
Problemy ucznia z zaburzeniami
zachowania
• Negatywny stosunek do reguł życia
społecznego
• Podwójne Ja – tzw. fałszywe i prawdziwe
• Zagrażający obraz świata społecznego
27
Fałszywe Ja
• wykreowany przez dziecko obraz siebie,
niezgodny ze stanem faktycznym,
prezentowany innym ludziom jako prawdziwy,
odpowiadający rzeczywistości i broniony, jeśli
otoczenie go podważa
• Jestem wyjątkowy
28
Prawdziwe Ja
• dziecięce potrzeby, silne emocje – lęk, złość,
radość, nadzieja na akceptację
• pozostaje ukryte, dochodzi do głosu w sposób
niekontrolowany przez ucznia
• Jestem słaby i bezbronny, pełen złości
29
PROBLEMY SZKOLNE
• zachowania impulsywne, agresja, konflikty z
rówieśnikami,
• nieprzestrzeganie dyscypliny szkolnej,
• słaba motywacja do nauki, niewykorzystanie
potencjału
• Funkcje zachowań agresywnych
30
Mocne strony
• wysoka inteligencja,
• bardzo dobra orientacja w rzeczywistości
fizycznej (logiczne myślenie),
• własne zainteresowania, zdolność do
długotrwałej koncentracji uwagi na zadaniach
własnych,
• ciekawość świata przedmiotów i przyrody,
• głęboko ukryta nadzieja na akceptację
prawdziwego Ja.
31
Spostrzeganie świata społecznego
• zachwiane poczucie bezpieczeństwa
w kontaktach z innymi,
• zależność od innych jako tych, którzy mogą
potwierdzić fałszywe Ja,
• nadzieja na akceptację ze strony innych.
32
Spostrzeganie świata społecznego:
• obraz innych ludzi i ich stosunku do dziecka,
• empatia i rozumienie innych ludzi,
• przedmiotowe traktowanie innych i manipulacja,
• podporządkowanie regułom rządzącym światem
społecznym
33
Obraz innych ludzi i ich stosunku do
dziecka
• użycie innych do potwierdzenia fałszywego Ja
• lęk przed utratą miłości ważnych osób, a więc
także i fałszywego Ja zależnego od ich
akceptacji
34
• podział ludzi na niezwykle wartościowych,
idealnych oraz bezwartościowych
• lęk przed bliskością z drugim człowiekiem
• konflikt między lękiem przed bliskością a
dążeniem do bliskiego kontaktu z drugim
człowiekiem.
35
Empatia i rozumienie innych ludzi
• Prawa rządzące światem społecznym są
niejasne i mało czytelne
• słabo lub wcale nie rozumieją uczuć innych
ludzi.
36
Przedmiotowe traktowanie innych i
manipulacja
• wiele form manipulowania ludźmi
• słabe poczucie wpływu na innych przy
równoczesnym wywieraniu na nich presji
37
Podporządkowanie regułom
rządzącym światem społecznym
• podporządkowanie się pod kontrolą, pod
groźbą kary i odrzucenia społecznego
• gdy brak kary, reguły są łamane
• dziecko silnie przeżywa fakt
podporządkowania
38
Negatywna uwaga
• dążą do bycia w centrum każdej sytuacji i do
koncentrowania na sobie uwagi dorosłych
• stopniowo uczą się całego repertuaru
negatywnych zachowań, których funkcją jest
uzyskanie tych korzyści
39
• odpowiedzialność za sytuacje konfliktowe jest
zawsze przypisywana innym
• odrzucane przez rówieśników grają rolę kozła
ofiarnego, prowokującej ofiary lub są
samotnikami bezskutecznie zabiegającymi o
uwagę innych dzieci
40
Pozycja w grupie
• nie zawsze jest niska
• prawie zawsze znajdują się koledzy, którzy je
wybierają
• dzieje się tak często dzięki manipulowaniu
innymi, ekspresji fałszywego Ja (przedstawianie
siebie jako silnego, wyjątkowego), egzekwowanie
swoich praw przy użyciu siły, atrakcyjność
fizyczną, dawanie innym prezentów.
41
Przyczyny zaburzeń w zachowaniu
• Cechy emocjonalności dziecka
• Nadpobudliwość psychoruchowa
• Brak akceptacji dziecka jako osoby
• Komunikat: „bądź inny niż jesteś, a będę cię
kochał”
42
Przyczyny zaburzeń w zachowaniu
• Brak granic
• Trudności w przestrzeganiu granic
• Brak więzi emocjonalnych z osobami bliskimi
43
Drogi pomocy
•
• Akceptowane społecznie formy rozładowania
napięcia
• Ukierunkowanie aktywności
• Ograniczenie oglądania TV i gier komputerowych
• Przewidywanie skutków własnego działania
44
• Stawianie w sytuacji wyboru
• Akceptacja dziecka jako osoby, brak akceptacji
zachowań
• Pochwały
• Wskazywanie na uczucia
• Reguły zachowania
45
• Równoległe do agresji sposoby osiągania celu
• Trudność dziecka jako wspólny problem do
rozwiązania
• Dajmy sobie i dziecku czas
• Reguły życia klasy
46
Jak radzić sobie z agresją w szkole
• Uczyć empatii i kontroli złości
• Stworzyć jasny szkolny kodeks norm i kar
• Dać każdemu uczniowi szansę na sukces
• Stworzyć pozytywny system motywacji do nauki
• Zapewnić współpracę nauczycieli i rodziców
47
Rady dla nauczyciela
• Szanuj godność uczniów
• Bądź sprawiedliwy
• Staraj się widzieć coś pozytywnego w swoich najtrudniejszych
uczniach
• Bądź otwarty na sprawy uczniów
• Miej dystans
• Ustal granice relacji
48
FORMY PRACY
• praca wychowawcza
• indywidualna praca terapeutyczno-edukacyjna
• grupa socjoterapeutyczna
• poradnictwo dla rodziców
• psychologiczna edukacja nauczycieli
49
Formy pomocy psych.-ped. Projekt
rozporządzenia MEN
• Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w
przedszkolach, szkołach i placówkach jest
realizowana przez, odpowiednio, nauczycieli,
wychowawców grup wychowawczych i
specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem,
tworzących zespół, zwany dalej „Zespołem”.
• Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki
wyznacza osobę koordynującą pracę Zespołu.
• Zespół organizuje swoje posiedzenia w miarę
potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku.
50
• Do zadań nauczycieli, wychowawców grupy
wychowawczej i specjalistów, należy:
• rozpoznawanie możliwości psychofizycznych
oraz indywidualnych potrzeb rozwojowych i
edukacyjnych uczniów, w tym:
a) rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń szkolnych,
b) rozpoznawanie ryzyka wystąpienia specyficznych
trudności w uczeniu się
c) rozpoznawanie i rozwijanie predyspozycji i
uzdolnień
51
• określanie form i sposobów udzielania
uczniom pomocy psychologicznopedagogicznej, odpowiednio do dokonanego
rozpoznania;
• dokonywanie okresowej oceny efektywności
pomocy udzielanej uczniom;
52
• opracowywanie i wdrażanie indywidualnych
programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów
niepełnosprawnych, z tym, że w przypadku:
a) uczniów niedostosowanych społecznie program ponadto
zawiera działania o charakterze resocjalizacyjnym,
b) uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym
program ponadto zawiera działania o charakterze
socjoterapeutycznym;
• opracowanie i wdrażanie planów działań wspierających
dla uczniów, posiadających opinię poradni
psychologiczno-pedagogicznej,
53
• podejmowanie działań wychowawczych i opiekuńczych, w
tym rozwiązywanie problemów wychowawczych;
• organizowanie, koordynowanie i prowadzenie różnych form
pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, ich
rodziców i nauczycieli;
• podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych
wobec uczniów, rodziców i nauczycieli;
• wspieranie rodziców w innych działaniach wyrównujących
szanse edukacyjne uczniów;
• współpraca z instytucjami wspierającymi planowanie i
realizację zadań z zakresu pomocy psychologicznopedagogicznej.
54
Literatura
• Małkiewicz E. (2000). Dziecko o narcystycznej
linii rozwoju: spostrzeganie świata
społecznego, formy pomocy psychologicznej.
Pod red. R.Derbisa.,,Jakość rozwoju a jakość
życia,, Częstochowa. Wydawnictwo WSP
s.233-244.
•
55