Transcript sheets - Valenkamp

Archeologie
Bijbel
Opgesteld door Mevr. Margreet Steiner
Inleiding
Archeologie:
….the scientific study of past cultures (and technologies) by
scientific methods and theoretical concepts that have been devised
for that purpose (M. Steiner e.a.)
Archeologie of oudheidkunde is de wetenschap die overblijfselen
van oude culturen bestudeert teneinde het verleden te
reconstrueren. (Wikipedia)
Bijbel:
NB: voor archeologie is de bijbel geen primair historische bron,
maar secundair
Tijdsindelingen
archeologie
Bijbel
• Steentijd: tot 4000 bc
Stenen werktuigen, overgang
van jager naar boer; dorpen:
Jericho
Schepping
• Bronstijd: 3200 – 1200 bc
bronzen werktuigen, schrift,
steden: Jericho, Megiddo
Egypte
1440
Exodus
1200
• IJzertijd: 1200 – 587 bc
ijzeren werktuigen,
hoofdsteden Jeruzalem,
Samaria
• Rond het jaar nul
6006
Zondvloed
Aartsvaders
Richteren
Koningen (Saul, David Salomo) 900
Verdeling van het rijk
Ballingschap
Jezus geboorte
587
Schepping, zondvloed, aartsvaderen, Egypte
Schepping: –
Zondvloed:
• Niet te vinden, ook niet op de Ararat
• Wel: Gilgamesh
• Gigantische gebeurtenis in de natuur?
Aartsvaderen:
• Denkbeelden variëren sterk van vroege brons tot vroeg ijzer
• Veel dingen moeten er wel zijn geweest, maar worden niet genoemd (bv. Megiddo)
• Algemene consensus: de verhalen hebben geen historische achtergrond en zijn niet in een
bepaalde tijd te plaatsen.
Egypte:
• De Israëlieten werkten aan de bouw van o.a. Raämses , zou Piramesse kunnen zijn (het huis
van Ramses aan de Nijl); Farao Ramses II, 13e eeuw vc
• Dwangarbeid bekend fenomeen; ook Israëlieten mogelijk
• Maar nergens vermeld.
Exodus
Er is niets te traceren van
• Brandende braambos
• 10 plagen
• Tocht door de schelf zee
• Trek door de Sinai naar Horeb, Tien Geboden
• 40 jarig verblijf in de woestijn (uitgebreid naar gezocht bij Kadesh Barnea)
• Tocht door Jordanië (over Jordaanse): in de late bronstijd geen machtige volken en
grote steden
• Verspieders zien machtige steden, maar die waren er niet in de late bronstijd
• Verwoesting Jericho
Conclusie: oude legenden en verhalen, verweven tot de
‘prehistorie’ van Israël.
Horeb of Sinaiberg
Jericho….and the walls came tumbling down!
Verovering door Jozua ± 1200
Oude Jericho is nu de ruïneheuvel tell es-Sultan
Veel opgravingen en onderzoeken:
• 1868: Charles Warren: niets interessants te vinden
• 1909Watzinger en Sellin vinden verschillende dikke muren, maar slaagden er niet in ze
te dateren
• 1930, Garstan: dubbele muren en sporen van brand en aardbeving, dus dit waren de
muren!
• 1952, Kathleen Kenyon: de gevonden muren zijn zeker 1000 jaar ouder, dus…
Jericho is wel zeer oud (mogelijk van rond 10000 vc) en is afwisselend wel
en niet bewoond geweest. Van de verovering door Jozua zoals de in de
Bijbel (joz. 6:13-27) beschreven is echter geen spoor te vinden
Richteren
Kanaän
•
•
•
•
•
Ook bekend uit Egyptische, Fenicische en inscripties van Nuzi (Irak; woord voor purper)
Verzameling van stadsstaten (Arad, Megiddo, Hazar, Ugarit) en nomadische volken
Bloei in de bronstijd (3000 – 1200)
Uitvinders van het alfabet (oudste inscriptie 26 mdklnkr tekens rond 1600vc)
Tussen 1250 en 1150 komen in het hele oostelijk middellandse zee gebied de
‘zeevolken’ op; verwoesting van steden komt voor, maar minder algemeen als de Bijbel
verhaalt.
Filistijnen
• Reliëf in de graftempel van Farao Ramses II (Peleset, één der zeevolken)
• 5 steden bond (Ashkelon, Gaza, Gath, Ashdod en Ekron)
In detail kan weinig teruggevonden worden van de Bijbelse verhalen;
ga je uit van wellicht een overdreven voorstelling in die verhalen is
het algemene wereldbeeld wel juist
Tempel van Medinet Haboe
Merneptah Stele , oudste
Vermelding van ‘Israel’
Ramses III slaat de zeevolken neer
Koningen
David & Salomo
• Arameese en Moabitische inscripties vermelden ‘beth David’, vermoedelijk een kleine vesting
(Jeruzalem?)
• Tempel van Salomo: niets van teruggevonden (plaats waarschijnlijk huidige tempelberg)
• Wel tempels en altaren volgens ‘bijbels’ recept (bv Arad in de negeb- woestijn
• Van het machtige Bijbelse Israël onder David en Salomo is niets te vinden
Samaria
• De naam van Omri komt voor in babylonische (…Jehu de zoon van Omri) inscripties en op de
Mesha steen (Moab) …ik heb dit gebied teruggewonnen van Omri….
• Koningspaleis in Samaria vrijwel geheel opgegraven, honderden stukjes ivoor (Bijbel: ‘ivoren
huis van Achab’)
• Verwoesting in 722 door Sargon II komt voor in Assyrische geschriften
Jeruzalem
• Vrijwel niets teruggevonden; wel een huis tijdens de belegering waarin de restanten van het
toilet aantonen dat er honger en armoede heersten (587 bc)
• Veldtocht van Sanherib, Hizkiah en verovering door Nebukadnezar zowel in Assyrische
geschriften als in verbrandingsresten overal in Jeruzalem terug te vinden
Dan stele, …’huis van David’…
Impressie tempel van Salomo
Mesha stele (Moab), bevat oa
naam Omri en JHWH
Mesha stele,
Niet op schaal!!
Wegvoering juda
in assyrisch relief
Israël van David en Salomo
Dode zee rollen
Gevonden tussen 1947 en 1952 bij Khirbet Qumran
• Frustrerend traag verlopen onderzoek en publicatie, in 1987 nog slechts 7 van de
gevonden 25 rollen gepubliceerd
• Ook opgraving in Khirbet Qumran nog niet gepubliceerd
• Inmiddels in 11 grotten (delen van) rollen gevonden; (fragmenten van) diverse
Bijbelboeken
• Ook teksten die elders ook gevonden zijn
Waar komen de rollen vandaan en waarom daar opgeborgen?
• Esseneense monniken in Khirbet Qumran zouden ze gemaakt hebben; er is wel een
zaal gevonden met tafels en iets wat inktpotten geweest zou kunnen zijn
• Uit Jeruzalem, hier naar toe gebracht om ze te beschermen voor de Romeinen (Khirbet
Qumran zou een deel van de forten rond Jeruzalem geweest zijn)
Meer duidelijkheid pas mogelijk na voltooiing onderzoek en
publicatie
Grot 4 Qumran
Deel van een rol; boek Jesaja
‘scriptorium’
Rond nul ~37 bc - 72
Bevolkingsgroepen:
• Galileeërs, Samaritanen, Judeeërs, Idomeeërs, Romeinen, Nabateeërs
• Diverse joodse groepen: Sadduceeën, Farizeeërs, Zeloten (terroristen), Essenen
Bevolking:
• Elite: Hoge priesters, grootgrondbezitters
• Midden klasse: Ambachtslieden, priesters, schrijvers
• Boeren
• Dagloners en slaven
Taal: Aramees (volk), Grieks (elite), Romeins
Deel van het Romeins rijk (63 bc):
• Bestuur, belasting, straffen
Bronnen: Flavius Josephus, evangeliën, Tacitus (minder betrouwbaar)
Rond de geboorte
Herodes de Grote:
• Zoon van Herodes Antipater, dienaar Hasmonese koning Hycranus II, maar feitelijk de
baas in Israël.
• Ongeëvenaard bouwer: steden (Ceasarea, Jeruzalem), forten (Massada, Herodion) veel
paleizen (Jeruzalem, Jericho) en meest bekend de herbouw van de tempel: Tempel van
Herodes
• Maar ook wreed en uiterst achterdochtig, liet veel van zijn eigen familie vermoorden
Onduidelijk wanneer Jezus’ geboorte precies gedateerd moet worden
• Herodes overlijdt 4 bc
• Volkstelling van Quirinius 6 of 7 ad
• Van kindermoord is niets te vinden, maar Herodes of zijn zoon Archelaeus zouden er toe in
staat zijn geweest
Gedurende Jezus´ leven
Tiberias, Nazareth: opgravingen laten alleen huizen zien
Magdala: (Maria Magdelena) niet toegankelijke opgravingen; Jezus boot
Kapernaüm: onder octagonale kerk een huiskerk uit 4 e eeuw en daaronder een
huizenblok uit 1e eeuw waarvan één kamer een huiskapel was. Dit zou het huis van
Petrus geweest kunnen zijn
Sepphoris belangrijkste stad in Galilea, komt niet voor in de Bijbel
Samaria: opgravingen laten joodse symbolen zien; er wonen nog ongeveer
700
samaritanen die claimen de enige echte afstammelingen van de joden te zijn
Jericho: winter paleizen van Hasmonese koningen en Herodes; mogelijk een synagoge
opgegraven (zou dan oudste zijn)
Opgravingen Kapernaüm
Petrus huis
Jezus boot
Jeruzalem
Door omgebouwd tot een der mooiste steden ter wereld:
• Het paleis van Herodes
• De tempelberg
• Stadsmuren; drie muren voor de zwakke noordkant
• Veel bouwwerken allen bekend van Flavius Josephus
Heilige plaatsen
• Via Dolorosa: meest waarschijnlijk is dat Pilatus in het paleis van Herodus verbleef de route
hiervandaan is niet de via Doloraosa (en meters lager)
• Ecce Homoboog: gebouw stamt uit latere periode
• Heilige Grafkerk: Kan goed de plek van het graf geweest zijn
Kruisiging
• Gangbare straf in het romeinse rijk
• Golgotha: locatie omstreden
Na Jezus dood
Gehele periode schermutselingen en spanningen, zeloten
• 66 AD straatgevechten Ceasarea (toegang Synagoge)
• Idem Jeruzalem (goud uit tempel schatkist)
• Leid uiteindelijk tot algehele opstand, geleid door Zeloten
• 67 ad Nero geeft Vespasianus opdracht om de opstand neer te slaan
• 67 ad Vespasianus word keizer na Nero; zijn zoon Titus volgt hem als veldheer op
• 70 ad uiteindeijk valt Jeruzalem, tempel wordt verwoest, Titus neemt de zevenarmige
kandelaar mee. Munt ‘Judea Capta’
Masada: laatste bolwerk valt in 72 ad
• Flvius Silvus bouwt in een jaar tijd een grote belegeringswal
• Voordat de vesting ingenomen kon worden slaan de overgebleven verdedigers (960
mannen, vrouwen en kinderen) de hand aan zichzelf
Masada
Herodium
Graf van Herodes