Dag voor Taal, Kunsten & Cultuur

L I T E R A T U U R G E S C H I E D E N I S O P N I V E A U M A R L I E S S C H O U W S T R A V R I J D A G 3 F E B R U A R I 2 0 1 2

     Niveaus van literaire competentie Stimulerende en remmende factoren Rekening houden met niveaus bij de behandeling van literatuurgeschiedenis Voorbeeld project ‘Middeleeuwse ridderromans’ Vragen en discussie

Niveaus van literaire competentie

Theo Witte, Het oog van de meester (2008)  6 niveaus:   Boeken Leerlingen  Opdrachten   Niveau van de leerling  Leerling als lezer: attitude ten aanzien van literatuur  Boek: wat leest de leerling?

 Opdracht: hoe leest de leerling?

Dezelfde volgorde, verschillend tempo

Niveaus en leerjaren

      N1 instapniveau tweede fase N2 instapniveau tweede fase N3 eindniveau havo N4 streefniveau havo, eindniveau vwo N5 streefniveau vwo N6 Excellent niveau vwo

Implicaties



In één klas leerlingen van drie à vier verschillende niveaus.



Bandbreedte literaire werken: meestal drie, soms (vooral oudere werken) vier.

Voorbeeld: Het gouden ei, N3 N2, N3, N4 4 e klas

Theo Witte, Het oog van de meester

Remmende factoren

    Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand

Stimulerende factoren

    Juiste boek op het juiste moment Berlyne, Vygotsky Ontwikkelingsverslag Betrokkenheid van de docent Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen

Hamvraag

 Hoe kun je rekening houden met de niveauverschillen tussen leerlingen als je literatuurgeschiedenis behandelt?

 Het juiste boek op het juiste moment…

Van V4 tot V6

          Camera obscura, 1839 De klucht van de koe, 1612 De stille kracht, 1900 Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, 1782 Karel en Elegast, ca. 1250 Mariken van Nieumeghen, 1515 Max Havelaar, 1860 Reize door het Aapenland, 1788 Van de koele meren des doods, 1900 Walewein, 1260

Spreiding over curriculum

Periode

Middeleeuwen Renaissance Verlichting Negentiende eeuw Modernen

Werken

N3, Karel en Elegast N3, Walewein N3, De klucht van de koe N4, Mariken van Nieumeghen N4, Reize door het Aapenland N5, De historie van mejuffrouw Sara

Burgerhart

N4, Camera Obscura N5, Max Havelaar N5, De stille kracht N5, Van de koele meren des doods

Klas

Vwo 4 Vwo 4/5 Vwo 5/6 Vwo 5/6 Vwo 6

Maar ook…

 Het juiste boek op het juiste moment… Maar ook:  … de juiste opdracht voor de juiste leerling.

Voorbeeld  N2: wisseling van tijd, plaats en perspectief in Het gouden ei.

 N3: psychologie van Rex en Lemorne

De juiste opdracht voor de juiste leerling

 www.lezenvoordelijst.nl

 22 werken van voor 1880 (en 10 van voor 1916)   N3 tot en met N6 Opdrachten eind 2012 klaar   Literatuur [NU] …

Echter

  De leerling werkt dan individueel; Een enkele juiste opdracht voor de juiste leerling is niet genoeg om voldoende kennis van de historische context te verwerven om een adequate betekenis aan het verhaal toe te kennen.

NB  ‘De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.’ (Handreiking schoolexamen, SLO)

Remmende en stimulerende factoren

Remmende factoren

    Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand

Stimulerende factoren

  Juiste boek op het juiste moment Ontwikkelingsverslag  Betrokkenheid van de docent  Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen

’ Voorbeeld: project ‘Middeleeuwse ridderroman’

    De hele klas houdt zich bezig met de middeleeuwse ridderroman; Leerlingen kunnen kiezen uit twee werken; Leerlingen voeren individuele en groepsopdrachten uit op hun eigen niveau en leveren een relevante bijdrage aan het klassikale dossier ‘Ridderroman’; Leerlingen leren actief, zelfstandig, van elkaar en van hun docent.

Karel en Elegast Walewein

Inhoud van het project

N2

Karel en Elegast en de middeleeuwse samenleving (3) Samenvatting Wie was Karel de Grote?

Het feodale stelsel

N3

Waar gaat Karel en Elegast over? (7) Karakters Ontwikkeling Gedachten Moraal Godsgericht Karelepiek Samenvatting (5) De schildknaap De Rode Ridder Verliefd!

De hertog De vos Roges Structuur (2) Queeste Cirkelstructuur Kettingstructuur Waar gaat Walewein over? (5) Walewein Andere personages Ridders Hoofsheid Liefde

N4

Karel en Elegast door de eeuwen heen (4) Orale traditie Ontstaansgeschie-denis Receptie Volksverhaal motieven Doel en middelen (3) Arthurepiek Populariteit Intertekstualiteit

Structuur van het project

Vaardigheid Werkvorm

Introductie: niveau bepalen, werk kiezen, groepjes maken Opdracht A en B Opdracht C Opdracht D Opdracht E Eindopdracht Lezen Spreken Luisteren Spreken/Gesprekken/ Luisteren/Schrijven Schrijven Individueel (denken) Groepjes (delen) Klassikaal (uitwisselen) Klassikaal Individueel

Afronden en beoordelen

Dossier:  Opdracht B: individuele opdracht op niveau    Opdracht D: hand-out van alle groepen Opdracht E: naar wens Eindopdracht: reflectie  Alternatieve eindopdrachten:  Boekentoets  Mondeling

Remmende en stimulerende factoren

Remmende factoren

    Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand

Stimulerende factoren

  Juiste boek op het juiste moment Ontwikkelingsverslag  Betrokkenheid van de docent  Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen

Uuat unbidan uue nu?

 Het juiste boek op het juiste moment en de juiste opdracht voor de juiste leerling     Klassikaal te lezen werken naar niveau verdelen over curriculum Indien mogelijk opdrachten op verschillende niveaus aanbieden Variatie in opdrachten Leerlingen laten samenwerken en uitwisselen, actief kennis laten construeren  Didactische instrumenten en materiaal:     Lezenvoordelijst.nl

Literatuur [NU] Karel en Elegast en Walewein?

…?

Overige projecten literatuurgeschiedenis

    Charles Dickens, Oliver Twist, A Christmas Carol Mary Shelley, Frankenstein Molière, Le bourgeois gentilhomme, Le malade

imaginaire

Duitsland voor 1940, Die Verwandlung, Im Westen

nichts Neues EINDE

TERZIJDE: niveau bepalen

 Hoe weet je welk niveau een leerling heeft?

 Leesautobiografie en balansverslagen   ‘Strookjes’ Instapdocument  NB Docent kan niveau bepalen, maar dat ook door de leerling laten doen.

TERZIJDE: literatuur in het SE

E1: Literaire ontwikkeling

7. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken.

E2: Literaire begrippen

8. De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten.

E3: Literatuurgeschiedenis

9. De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.

Literatuurgeschiedenis

9. De kandidaat kan (1) een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en (2) de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.

Ook voor dit subdomein geldt: het staat in dienst van literaire ontwikkeling en vormt geen kennisdoel op zich.

Kennis en/of vaardigheden?

Kennis

  Literatuurgeschiedenis Context

Vaardigheden

 Historiserend lezen  Tekst

De middeleeuwen

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod

500-1500

ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur

leenstelsel

cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum. Sed ut perspiciatis unde omnis iste natus error sit voluptatem accusantium

vazal

laudantium, totam rem aperiam,

ridders

quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt explicabo. Nemo

Karel de Grote

voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt. Neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, dolorem

voorhoof

incidunt ut labore et s, sed quia non numquam eius modi tempora

Karelepiek

aliquam quaerat voluptatem. Ut enim ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? Quis autem vel eum iure reprehenderit qui in ea voluptate velit esse quam nihil molestiae consequatur, vel illum qui

Karel en Elegast

voluptas nulla pariatur?

Contextgerichte benadering: Literatuur als illustratie bij de geschiedenis

Karel en Elegast

Lorem ipsum dolor adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris

stelen?

engel

Excepteur sint occaecat , consectetur aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur.

donker woud

non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.

Sed ut perspiciatis unde iste natus error

zwarte ridder

sit voluptatem accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam,

ploegijzer

Eggerik ipsa quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt ridder . Nemo enim ipsam voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur magni dolores eos zwarte

toverkruid

nesciunt. Neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt ut labore et dolore magnam aliquam quaerat voluptatem.

Godsgericht

ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? Quis autem vel eum iure reprehenderit qui in ea voluptate velit esse quam nihil molestiae consequatur, vel illum qui dolorem eum fugiat quo.

Eind goed, al goed.

Tekstgerichte benadering: Literatuur tegen het decor van de geschiedenis