Transcript Literaire Ontwikkelingen

Literaire Ontwikkelingen
Twee hoofdontwikkelingen
Literaire teksten steeds meer
als geschreven werk van een
individuele auteur.
Geleerde (humanistische)
Renaissanceliteratuur in de
volkstaal
Naam van auteur staat nu onder het literaire
werk
Belerende literaire teksten die zich
baseerden op Klassieke voorbeelden
Ik ben Bredero en mijn Groot Lied-Boeck
is een goed voorbeeld van het
bovenstaande!
Hallo, Ik ben Vondel. Ik baseerde vrijwel al
mijn toneelstukken en gedichten op
Klassieke voorbeelden. Gijsbrecht van
Aemstel is een pure vorm van Aemulatio!
Literaire Ontwikkelingen
In de Republiek waren schrijvers voornamelijk afkomstig uit de
stedelijke elite en de hogere middenklasse van de burgerij
Dames en Heren, mijn naam is PC Hooft. Ik
was naast een begenadigd schrijver ook
belangrijk in de Amsterdamse politiek. Zo was
ik o.a. burgemeester.
En trouwens, hier op het Muiderslot woonde ik… Ik
had veel literaire vrienden en ik vond het vooral
belangrijk dat mijn geleerde vrienden mijn literatuur
mooi vonden…
Ik ben Jacob Cats. Ik
zag mezelf als
volksopvoeder en
mijn werken hadden
een opvoedkundige
functie. Ik schreef
voor een groot
publiek en gebruikte
makkelijke taal zodat
veel mensen mij
konden volgen!
Literaire Ontwikkelingen
Emblematiek
Didactische verhalen
Renaissanceliteratuur
Ernstig en komisch
toneel
Liederen en
Liedboeken
Poëzie: het sonnet
Literaire Ontwikkelingen
Renaissance literatuur
Hallo, daar ben ik weer… P.C. Hooft… Ik
was een typische renaissanceschrijver.
Ik kende mijn klassieken. Het
petrarkisme bijvoorbeeld…
Naar voorbeeld van klassiek Griekse
voorbeelden… diepzinnig, raadselachtig,
dubbelzinnig en vol verwijzingen…
Eigenlijk een geleerd spel met literaire
voorbeelden, bronnen, tradities en
conventies
Ik ben Petrarca, een 14de eeuwse Italiaanse dichter. Ik
schreef gedichten over de liefde met vaste kenmerken:
-De liefde bleef onvervuld
-Mijn gedichten waren vanuit een –ik verteld
-De geliefde (eigenlijk altijd Laura) werd op een
stereotiepe beschreven
-Vaste beelden voor de liefde
-Veel tegenstellingen en paradoxen
Eigenlijk waren mijn gedichten vooral een literair spel…
Het is niet zo dat ik me altijd zo voelde.
Literaire Ontwikkelingen
Emblematiek
Motto (opschrift)
Een embleem is de
uitbeelding van een
algemene waarheid of les
Pictura
(afbeelding)
Subscriptio
(uitleg)
Hallo, Jacob Cats
hier. Emblematiek
was een belangrijke
manier voor mij om
mijn morele lessen
over te dragen…
Het gaat erom dat de relatie tussen
motto, pictura en subscriptio wordt
ontrafelt  literair spel
Literaire Ontwikkelingen
Didactische verhalen
Ook didactische verhalen waren mijn ding. Ze
zijn bedoeld om op een
spannende, ontroerende manier
een morele les of algemene
wijsheid over te dragen… Ik ben
trouwens nog altijd Jacob Cats.
Cats’ Trou-ringh (1637) is hiervan een
typisch voorbeeld.
Thema’s als het huwelijk stonden
vaak centraal in de didactische
verhalen. Het huwelijk was volgens
de Calvinisten (en Cats) de
hoeksteen van de samenleving.
Literaire Ontwikkelingen
Liederen en liedboeken
Veel teksten uit de
zestiende en zeventiende
eeuw waren bedoeld om
te zingen. Liederen
werden verzameld in
Liedboeken.
1.
2.
3.
Boertig (komisch)
Amoreus
(liefdesliederen
Aandachtig
(religieus)
Wij zijn zeventiende eeuwse
liedboeken en wij gaan thematisch
allemaal over de
(petrarkistische)liefde. Wij zijn
vooral bedoeld voor de huwbare,
rijke jeugd.
Jullie kennen mij nog: Bredero
is de naam. Mijn Groot Liedboeck was een van de
belangrijkste liedboeken.
Literaire Ontwikkelingen
Poëzie: het sonnet
Petrarca hier. Ik ben een van de eerste
renaissance dichters die met de vaste versvorm
van het sonnet ging werken in de 13de eeuw. Ik
was een belangrijk bron voor Nederlandse
dichters als Huygens, Vondel, Bredero en
vooral P.C. Hooft.
Gezwinde grijsaard die op wakkre wieken staag*
De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken*
Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,
Doodsvijand van de rust, die woelt* bij nacht, bij dag,
Onachterhaalbre Tijd, wiens hete honger graag*
Verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken
En keert en wendt en stort Staten en Koninkrijken;
Voor iedereen te snel, hoe valt gij* mij zo traag?
Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijve* ik met mishagen
De schoorvoetige Tijd, en tob de lange dagen
Met arbeid avondwaarts; uw afzijn valt te bang.
En mijn verlangen kan de Tijdgod niet bewegen*.
Maar ‘t schijnt* verlangen daar zijn naam af heeft gekregen,
Dat ik de Tijd die ik verkorten wil, verlang*.
P.C. Hooft
Twee strofen van vier regels,
rijmschema ABBA ABBA
Inhoudelijke wending: vaak van
algemeen naar meer persoonlijk
Twee strofen van drie regels,
rijmschema varieert hier soms…
Thematisch gaat een
sonnet meestal over
(tijdelijk) onvervulde
liefde –naar voorbeeld
van Petrarca. Zoals het
een renaissance gedicht
betaamt, worden er veel
verwijzingen naar
klassieke oudheid
gebruikt…
Literaire Ontwikkelingen
Toneel
ALGEMENE ONTWIKKELING
Drie fasen
ERNSTIG
Tragedie
Ik ben nog
steeds Vondel.
Mijn tragedies
zijn nog altijd
bekend.
Naar de klassieke vaste regels voor
toneel (Aristoteles):
•Vijf bedrijven
•Ondergang hooggeplaatste figuren
•Taalgebruik is verheven
•Onderwerp uit de Oudheid
•Eenheid handeling-tijd-plaats
Vaak had een tragedie
een didactische functie
1. Rederijkerskamers: De eglentier &
Het Wit Lavendel. Bredero en Hooft
schrijven hier hun eerste
toneelstukken en ze worden hier
ook opgevoerd. (duidelijke lessen)
2. Samuel Coster richt De
Nederduytsche Academie op. Op de
klassieken gebaseerd toneel in de
volkstaal.
3. Bouw van de Amsterdamse
Schouwburg; tegen betaling
opvoeringen van toneel. (tonen van
bepaald bedrag, spiegelfunctie)
Toneel had een stedelijke functie:
opbrengsten vaak naar sociale
instellingen. Tegelijkertijd ook een
opiniërende functie (passend
binnen stadsbestuur.
KOMISCH
Komedie
Ik ben Bredero
en ik schreef
veel
komedies…
Meer gericht op het “volk”.
Didactisch en vaak gebruik makend
van exempla contraria om het volk
een les over gedrag te leren.
Wat betreft structuur werd vaak de
klassieke vorm gevolgd (vijf
bedrijven, eenheid tijd-plaatshandeling)