Transcript Lectio XVII

Lectio XVII
Consecutio temporum
Zdania pytajne zależne
Consecutio temporum (zasada
następstwa czasów)
Zastrzeżenia i trudności!
 we współczesnym języku polskim nie ma w zasadzie (z
wyjątkiem pewnych rzadko używanych imiesłowów) środków
formalnych dla wyrażenia następstwa czynności, a więc
uprzedniości ani relacji do niej odwrotnej (następczości)
Przykład (no i jak tu określić czas?)
 Wczoraj wyszedłem z domu, poszedłem do księgarni i
kupiłem książkę.
Rzeczywistość czasowa zdań
1
2
 Wczoraj wyszedłem z domu, poszedłem do księgarni i
kupiłem książkę.
3
1
2
-----
3
-----
 Wczoraj wyszedłem z domu, po czym poszedłem do
księgarni gdzie następnie kupiłem książkę.
Rzeczywistość czasowa zdań
 w języku łacińskim orzeczenie wielu zdań podrzędnych
występuje w koniunktiwie (nie pokrywając się z ich
wykorzystaniem w języku polskim)
 coniunctivus wykorzystuje się do wskazania następstwa
czasów
 jaki zastosować czas koniunktiwu?
consecutio temporum (zasada następstwa czasów)
Consecutio temporum
 czas orzeczenie zdanie podrzędnego uzależniony jest od
dwóch warunków:
1. od czasu zdania nadrzędnego (przyszły, teraźniejszy,
przeszły)
2. od stosunku czasowego czynności zdania podrzędnego do
zdania nadrzędnego (następujący, równoczesny, uprzedni)
Consecutio temporum
Czynność
zdania
podrzędnego
równoczesna
Czynność
zdania
podrzędnego
uprzednia
Czynność
zdania
podrzędnego
następcza
Czas główny:
1. praesens
2. futurum I
3. futurum II
coniunctivus
praesentis
coniunctivus
perfecti
participium futuri
activi + sim, sis,
itd.
Czas historyczny:
1. imperfectum
2. perfectum
3. plusquamperf.
coniunctivus
imperfecti
coniunctivus
plusquamperf.
participium futuri
activi + essem,
esses itd.
Czas w zdaniu
nadrzędnym
Zdania pytajne (pytające)
 niezależne
 wyrażają bezpośrednie pytanie (zdanie kończy się znakiem
zapytania)
 rozpoczynają je zaimki pytające (quis? quid? itd.) lub przysłówki
pytające (ubi?cur?unde? itd.) albo partykuły pytające (-ne? an?)
 czasy i tryby takie jak w zdaniach oznajmujących
 zależne
 mają orzeczenie w coniunctivie
 służą do wyrażenia myśli przytoczonej
 zdanie pytajne zależne nie ma intonacji pytającej, zatem nie
stawiamy po nim znaku zapytania
Consecutio temporum
Czas w zdaniu
nadrzędnym
Czas główny:
1. Rogas (pytasz)
2. Rogabis(zapytasz)
Czynność
zdania
podrzędnego
równoczesna
Czynność
zdania
podrzędnego
uprzednia
Czynność
zdania
podrzędnego
następcza
quid sentiam
(co myślę)
quid senserim
(co myślałem)
quid sensurus
sim
(co będę myślał)
quid sentirem
(co myślę)
quid sensissem
(pomyślałem)
quid sensurus
essem
(co będę myślał)
3. Roga(zapytaj)
Czas historyczny:
1. Rogabas(pytałeś)
2. Rogavisti
(zapytałeś)
3. Rogaveras
(pytałeś wcześniej)
Ćwiczenie
 Varia na str. 36, a następnie
 Ustal, które zdania pytajne zależne wyrażają czynność
równoczesną, które wcześniejszą, a które późniejszą w
stosunku do zdania głównego:
1. Dic mihi, quid scripseris.
2. Nescio, quo vadam.
3. Nesciebam, quo vaderem.
4. Quando eum visuri essemus, nesciebamus.
5. Ex iis litteris, quae a te missae erant, quid ageres et ubi
esses, cognovi; quando autem te visuri essemus, nihil ex
iis litteris potui cognoscere.
Przetłumacz tekst.
(Zwróć szczególną uwagę na zasadę następstwa czasów)
De Diogene philosopho cynico
Diogenes Cynicus proici se iussit inhumatum. Amici
philosophi illum rogaverunt, an bestias feras non timeret.
Quibus Diogenes: „bacillum prope me ponetis, ut bestias
abigere possim”. Tum amici: „Quomodo bestias abigere
poteris? nihil enim senties.” „Quid igitur – inquit
philosophus – mihi oberunt nihil sententi?”.
Aliquando Diogenem interrogavit vir quidam, quomodo
posset punire virum malum, inimicum suum. „Inimicus
tuus graviter punietur, - inquit Diogenes – si te ipsum
probum et honestum virum praestiteris.”