Transcript Ruchliwość a porządek społeczny

Ruchliwość a porządek społeczny
• w społeczeństwie stanowym ruchliwość ograniczona przez bariery
wynikające z urodzenia;
• współczesne społeczeństwo wygląda zupełnie inaczej;
• definicja ruchliwości (mobilności) społecznej, amerykańskiego
socjologa Pitirima Sorokina: każda zmiana pozycji;
• definicja obejmuje wiele przejawów ruchliwości jednostek,
dążących do zmiany pozycji;
• ruchliwość społeczna wiąże z typem porządku społecznego ,
społeczeństwem o kapitalistycznym typie gospodarki;
• nie we wszystkich porządkach społecznych jest możliwa;
• w systemie opartym na kastach lub stanach dążenia do zmiany
pozycji są ograniczane;
• kładzie się nacisk na zachowanie struktury poprzez dziedziczenie
pozycji;
Ruchliwość w społeczeństwie
przemysłowym
• społeczeństwa przemysłowe i poprzemysłowe
sprzyjają ruchliwości;
• system rynkowy wymusza mobilność - firmy
bankrutują lub osiągają sukces;
• mobilność usprawnia funkcjonowanie gospodarki,
zapewnia obsadę miejsc pracy;
• ruchliwość indywidualna obejmuje zmiany pozycji
społecznej,
• ruchliwość zbiorowa cała kategoria zostaje
przesunięta w strukturze społecznej;
• awans klasy robotniczej w PRL;
Ruchliwość pozioma/pionowa
• ruchliwość horyzontalna (pozioma ):
• zmiany wyznania religijnego, miejsca zamieszkania czy
imigracja - na tym samym szczeblu hierarchii społecznej;
• ruchliwość pionowa:
• obejmuje procesy zmiany pozycji społecznej jednostek
pomiędzy klasami, warstwami czy kategoriami
zawodowymi;
• awans polega na przesuwania się w górę;
• degradacja społeczna to przemieszczanie się w dół;
• ruchliwość wewnątrzpokoleniowa wyraża się w biografii
jednostki i zmianach pozycji społecznych, jakich
doświadczała;
Ruchliwość międzypokoleniowa
• ruchliwość międzypokoleniowa wyraża się w
dłuższym czasie;
• można ją zaobserwować przez porównanie pozycji
badanego z zawodem ojca;
• pozycja ojca jest łatwiejsza do określenia i ważniejsza
dla jednostki;
• ojcowie częściej pracują zawodowo są też uznawani
za głowę rodziny;
• dziedziczenie pozycji społecznej wyraża się w ilości
osób zajmujących tę samą pozycję społeczną, jak
rodzice;
• samorekrutacja dotyczy osób zmieniających pozycję;
Ruchliwość w PRL
• porównanie pomiędzy okresem realnego
socjalizmu z gospodarką rynkową: jak wykazały
badania mobilności największa otwartość miała
miejsce w poprzednich dekadach;
• „wielka zmiana” roku 1989 nie przyniosła
znaczącego wzrostu ruchliwości;
• największa mobilność wystąpiła po drugiej
wojnie światowej wymuszona przez zmianę
systemu w Polsce;
• jej efektem był awans klasy robotniczej i
chłopów oraz degradacja inteligencji;
Konsekwencje mobilności
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
mobilność wpływa na funkcjonowanie społeczeństwa
mechanizmy ruchliwości społecznej oddziałują na strukturę społeczną poprzez
kształtowanie nierówności
bariery: klasowe, etniczne, płciowe
ruchliwość może podtrzymywać stare podziały, ale także tworzyć nowe
system polityczny
ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy
mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje, napięcia i
konflikty
niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych szczeblach
hierarchii społecznej
mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym
ich energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku osiągania
osobistego sukcesu
funkcjonowanie gospodarki
ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego
ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób
Pytania kontrolne
Można wyróżnić następujące rodzaje
ruchliwości:
a) pozioma
b) wewnątrzpokoleniowa
c) pionowa
d) zewnętrzna
prawidłowe odpowiedzi a, b, c
Konsekwencje mobilności
• system polityczny:
• ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy;
• mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje,
napięcia i konflikty;
• niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych
szczeblach hierarchii społecznej;
• mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym, ich
energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku
osiągania osobistego sukcesu;
• funkcjonowanie gospodarki:
• ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego
• ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób
Konsekwencje mobilności
• ruchliwość ma psychologiczne konsekwencje:
• teoria Maxa Webera zmiana pozycji może dotyczyć tylko
jednego z wymiarów ekonomicznego, politycznego lub
prestiżu;
• zmiana pozycji powoduje konsekwencje, szczególnie jeśli
jednostka awansowała lub została zdegradowana o kilka
szczebli ;
• nowa pozycja wiąże się z oczekiwaniami stylu życia
tożsamości;
• jest źródłem stresu (od awansującej jednostki oczekuje się
„nadrobienia” braków i bycia akceptowanym);
• konieczność porzucenia wartości, norm, obyczajów,
języka, ubioru, posiłków, miejsca zamieszkania;
Konsekwencje mobilności
• konieczność porzucenia wartości, norm,
obyczajów, języka, ubioru, posiłków, miejsca
zamieszkania;
• stres, niepewność i strach czy zostanie się
przyjętym do towarzystwa;
• neofici próbują udowadniać prawa do
uznania za członka grupy;
• osoby które uległy degradacji próbują
utrzymać styl życia;
Bariery mobilności
• bariery ograniczające ruchliwość;
• ruchliwość wpływa na funkcjonowanie
gospodarki;
• niektóre mają charakter „klasowy” lub
„warstwowy”;
• osoby zajmujące wysokie pozycje niechętne
masowemu napływowi do tej kategorii;
• ilość prestiżowych dóbr jest ograniczona;
• pozycje masowo dostępne tracą na prestiżu;
Bariery mobilności
• grupy zagrożone: mogą podejmować
działania utrudniające dopływ osób z innych
środowisk;
• czynniki utrudniające mobilność: płeć;
• podział ról społecznych;
• podział zawodów dla kobiet i „męskich”;
Bariery mobilności
• obecnie podział mniej wyraźny z nieformalnymi
przeszkodami;
• nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn w pracy
• możliwości awansu: „szklany sufit”;
• kobiety po osiągnięciu pewnego pułapu przestają
awansować ;
• kobiety zarabiają mniej;
• pracodawcy mniej chętni do zatrudniania kobiet
obawiają się mniejszej wydajności i dyspozycyjności
zajścia w ciążę oraz wychowywania dzieci;
Bariery mobilności
• ruchliwość opiera się na mobilności
zawodowej, kształceniu i dokształcaniu się;
• wiek osoby pracującej;
• doświadczenie jest cenione;
• nieodpowiedni wiek przeszkodą w zdobyciu
pracy;
• pochodzenie etniczne/rasowe;
• dyskryminacja;
Dyskryminacja
• dyskryminacja formalna jeśli tylko jedna z grup
ma dostęp do zawodów cieszących prestiżem
częściej charakter;
• nieformalna - istnienie stereotypów i uprzedzeń;
• mogą wpływać na szanse zatrudnienia;
• sytuacja dzieci z mniejszości etnicznych i
narodowych: spotykają się w szkole z
niezrozumieniem i uprzedzeniami;
• wynika z różnic kulturowych i posługiwanie się
odmiennym językiem;
Pytania kontrolne
Do barier ograniczających ruchliwość należą:
a) płeć;
b) wzrost;
c) pochodzenie;
d) wiek;
prawidłowe odpowiedzi a, c, d
Bariery mobilności
• różnice obyczajowe;
• system nauczania oparty na dyscyplinie
zadawanie uczniom ćwiczeń do domu sprawiają
dzieciom romskim problemy;
• dla Romów zdobycie wykształcenia nie jest
opłacalną inwestycją;
• pozycję w tej społeczności zdobywa się na
innych zasadach niż w polskim społeczeństwie;
• zdobycie wyższego wykształcenia odbierane jako
odejście od tradycyjnego stylu życia;
Bariery mobilności
• niepełnosprawność fizyczna i intelektualna;
• osoby niepełnosprawne mają utrudniony dostęp do szkół i
w związku z tym do wielu zawodów;
• wielu pracodawców nie jest zainteresowanych
zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej ze względu na
mniejszą dyspozycyjność;
• stanowiska oferowane niepełnosprawnym nie wymagają
kwalifikacji;
• prowadzi to do „zamykania” niepełnosprawnych w kręgu
niższych pozycji;
• wielu niepełnosprawnych korzysta z możliwości zdobycia
wykształcenia;
• wymaga to dodatkowych nakładów finansowych;
Bariery mobilności
• jednym z czynników wpływających na
mobilność jest dobór w pary małżeńskie;
• panuje przekonanie że w XXI wieku nie ma
miejsca na aranżowane małżeństwa czy
mezalianse;
• badania pokazują że oprócz miłości ludzie
biorą pod uwagę inne czynniki;
Bariery mobilności
• pozycja społeczna i status małżonków;
• homogamia małżeńska tendencje do małżeństw między
osobami podobnymi pod względem pochodzenia
etnicznego wiary zawodu wykształcenia;
• silna homogamia świadczy o silnych nierównościach i
podziałach;
• sprzyja wzmacnianiu dystansów społecznych;
• ekonomiczną teorię małżeństwa zaproponował Gary
Becker;
• ludzie są skłonni do zawierania małżeństw gdyż taka
relacja zapewnia więcej korzyści;
• korzystniejsza jest zgodność poglądów;
Bariery mobilności
• życie w związku dostarcza nagród natury
emocjonalnej - pomimo napięć (w przypadku
małżonków „podobnych” trwają one krócej);
• wpływ na wybór małżonka ma rasa i przynależność
etniczna, na dalszych miejscach znajduje się
wykształcenie, zawód, religia czy wiek partnerów;
• zjawisko „asymetrii płci” w związkach małżeńskich;
• mężczyźni częściej mają wykształcenie wyższe;
• zawieranie małżeństwa z partnerem zajmującym
wyższą pozycje jest sposobem na awans;