Transcript παρουσίαση - Ελληνική Ομοσπονδία Μπριτζ

Παιδαγωγικά θέματα
στη διδασκαλία του
Μπριτζ
Η παιδαγωγική προσέγγιση της
διδασκαλίας του Μπριτζ σε μια ομάδα
ενήλικων εκπαιδευόμενων
Συντάκτης – εισηγητής:
 Δημήτρης Παπασπύρου





Γεννήθηκα το 1965 στη Μελβούρνη, Αυστραλία
Σπουδές κοινωνιολογίας (1984-1988) & πολιτικών επιστημών (1992-1996) στο
Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Μεταπτυχιακές σπουδές στην Εκπαίδευση Ενηλίκων του ΕΑΠ (2010-2013)
1990 – 2003 : Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης (Αθήνα)
2003 – 2007: 2ο Γυμνάσιο Σύρου
2007 – 2014: Γυμνάσια & Λύκεια της Αιτωλοακαρνανίας
2009 – 2010 & 2011 – 2012 : Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Αγρινίου


Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: [email protected]
Facebook: Dimitris Papaspyrou

Μητρώο ΕΟΜ: 8186, ΚΕΔΑ


Ποιος ο σκοπός αυτής της
συνάντησης;
 Ο εισηγητής θα συζητήσει με τους
εκπαιδευτές πώς προσεγγίζεται παιδαγωγικά
μια ομάδα [ενήλικων] εκπαιδευόμενων με
διδακτικό αντικείμενο το Μπριτζ.
Θεωρητικό Τμήμα
 «Η παιδαγωγική αποτελεί την πιο εκλεπτυσμένη
διάσταση του λειτουργήματος του εκπαιδευτή. Αυτή
διαφοροποιεί τους εκπαιδευτές μεταξύ τους και
επιτρέπει ή όχι στην ομάδα και στα άτομα να
επιτυγχάνουν σημαντική πρόοδο»
Sophie Courau
Παιδαγωγική
 «Όρος που αναφέρεται στην τέχνη και το
επάγγελμα της διδασκαλίας. Σημαίνει τον
τρόπο με τον οποίο διδάσκει κάποιος, τη
μεθοδολογία που χρησιμοποιεί ως δάσκαλος,
το ύφος της διδασκαλίας που επιλέγει.
Επίσης, ο όρος αυτός αναφέρεται στην
προετοιμασία και την κατάρτιση που απαιτείται
προκειμένου κάποια πρόσωπα να γίνουν
δάσκαλοι»
 The Greenwood Dictionary of Education
Το κύριο παιδαγωγικό πρόβλημα
 Πώς εξασφαλίζουμε τη μετάδοση της γνώσης;
 Ποια εμπόδια συναντάμε στην οργανωμένη
προσπάθειά μας να διδάξουμε;
 Ποια λάθη μπορεί να διαπράξουμε κατά τη
διάρκεια της διδασκαλίας;
θέμα συζήτησης
 Το Μπριτζ αποτελεί αντικείμενο διδασκαλίας;
Ποια τα επιχειρήματά σας;
Μερικά επιχειρήματα …

 Το Μπριτζ διαθέτει ένα σώμα αυτόνομων
γνώσεων
 Το Μπριτζ δανείζεται ένα σημαντικό τμήμα
γνώσεων από βασικές επιστήμες του ανθρώπου
 Το Μπριτζ διαθέτει αυτόνομη θεωρία, συστήματα
και σχολές
 Το Μπριτζ διαθέτει βιβλιογραφία
 Το Μπριτζ διαθέτει και απαιτεί προκειμένου να
παιχθεί μεθοδολογία ή μεθοδολογίες.
 Οι συμβάσεις του Μπριτζ (οι συμβατικές αγορές)
αποτελούν πρότυπα συμπεριφοράς και
συνδέονται με κώδικες επικοινωνίας
Παιδαγωγική – Ανθρωπαγωγική
(ακόμη και «Ανδραγωγική!»)
 Η παιδαγωγική είναι μια εφαρμοσμένη, θεωρητική και πρακτική,
κοινωνική επιστήμη και έχει ως έργο την έρευνα όλων των
προβλημάτων που έχουν σχέση με την αγωγή του παιδιού…
 Πλέον, ο όρος παιδαγωγική θεωρείται ανεπαρκής για να
καλύψει το ευρύ φάσμα των φαινομένων της αγωγής. Η
αντίληψη για το χρόνο της αγωγής που περιέχεται στη λέξη
παιδαγωγική (αγωγή του παιδιού) έχει διαφοροποιηθεί
σημαντικά, εφόσον θεωρείται ότι ο άνθρωπος επιδέχεται αγωγή
σε όλη τη διάρκεια της ζωής του (Ανθρωπαγωγική).
Παιδαγωγικό αξίωμα
 Δεν υφίσταται διδασκαλία χωρίς παιδαγωγική
προετοιμασία, χωρίς παιδαγωγικές επιλογές
και προβληματισμό
 (Υφίσταται όμως μάθηση!)
Πού μπορεί να πέσει το βάρος της
εκπαιδευτικής διαδικασίας;
1. Στον εκπαιδευτή («Δασκαλοκεντρική
προσέγγιση»)
2. Στον εκπαιδευόμενο («Μαθητοκεντρική
προσέγγιση»)
3. Στο αντικείμενο της εκπαιδευτικής
διαδικασίας («γνωστική προσέγγιση»)
Οι εκπαιδευτικές θεωρίες
 1. Θεωρίες που επικεντρώνονται στον
εκπαιδευτή («Συμπεριφοριστικές»)
 2. Θεωρίες που επικεντρώνονται στον
εκπαιδευόμενο («Ανθρωπιστικές»)
 3. Θεωρίες που επικεντρώνονται στο
αντικείμενο της εκπαίδευσης («Γνωστικές»)
Ποια διδακτική προσέγγιση ταιριάζει στη
διδασκαλία του Μπριτζ;
(Η επιλογή της προσέγγισης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες,
ο σημαντικότερος από τους οποίους είναι τα χαρακτηριστικά της
εκπαιδευτικής ομάδας που έχουμε «απέναντί» μας. Διαφέρει π.χ.
η παράδοση μαθημάτων σε αρχαρίους από την «προπόνηση»
της αντιπροσωπευτικής ομάδας σε διεθνείς αγώνες)
Στο Μπριτζ φαίνεται να ταιριάζει η «γνωστική
προσέγγιση», αυτή δηλαδή που θέτει το γνωστικό
αντικείμενο στο κέντρο της εκπαιδευτικής
διαδικασίας.
θέμα συζήτησης
 Είναι αποδεκτή η άποψη πώς η διδασκαλία
αυτού του αντικειμένου απαιτεί κάποιο
παιδαγωγικό υπόστρωμα; Μήπως το Μπριτζ
μπορεί να διδαχθεί «έτσι», χωρίς οργάνωση,
μέθοδο και τεχνικές;
Tips on getting started as a Bridge
teacher
 Make a plan.
 Just like Bridge, some plan is better than no
plan. Even a simple plan pays big returns …
 (ACBL HANDBOOK for BRIDGE TEACHERS)
Συμβουλές για έναν αρχάριο
εκπαιδευτή του Μπριτζ
 Κάνε πλάνο (= προγραμμάτισε τη διδασκαλία
σου)
 Ακριβώς όπως και στο Μπριτζ, ένα πλάνο
είναι καλύτερο από το να μην έχεις καθόλου
πλάνο. Ακόμα και το απλούστερο πλάνο θα
σου ανταποδώσει αρκετά …
Απλά παιδαγωγικά βήματα
 Γνωρίζω τον εκπαιδευόμενο – ους
 Καθορίζω το χρόνο διδασκαλίας
 Καθορίζω τις συναντήσεις και τη διάρκειά τους
 Επισημαίνω σκοπό και στόχους της διδασκαλίας
 Εξασφαλίζω τα απαραίτητα μέσα
 Φτιάχνω το σχέδιο προγραμματισμού (ημέρες, ώρες,
ύλη, στόχοι)
 Ξεκινώ τη διδασκαλία
 Ολοκληρώνω τη διδασκαλία – Αξιολόγηση
Σκοπός και στόχοι
 Σε μια εκπαιδευτική διαδικασία συνήθως
υπάρχει ένας σκοπός («να μάθουν Μπριτζ»),
ο οποίος αναλύεται σε πολλούς στόχους /
κατηγορίες στόχων : «να μάθουν να
αγοράζουν, να εκτελούν, να αμύνονται / να
εκτελούν σε συμβόλαιο με ατού, χωρίς ατού,
να μετρούν χανόμενες λεβέ …»
Τι είναι ένας
«διδακτικός στόχος»;
 Η επίτευξη ενός συγκεκριμένου
αποτελέσματος στο μαθητή / στην ομάδα
μαθητών (η απόκτηση κάποιων γνώσεων, η
ανάπτυξη δεξιοτήτων, η καλλιέργεια κάποιων
στάσεων), δηλαδή η μεταβολή μιας αρχικής
κατάστασης σε μια διαφορετική, επιθυμητή
τελική / ενδιάμεση κατάσταση.
Είδη εκπαιδευτικών στόχων
 1. Γνωστικοί στόχοι
 2. Στόχοι που αφορούν δεξιότητες
 3. Στόχοι που αφορούν στάσεις.
Τι είδους εκπαιδευτικούς στόχους
επιδιώκουμε συνήθως;
 Συνήθως επιδιώκεται η επίτευξη στόχων και
από τις τρεις κατηγορίες. Αναλόγως το
διδακτικό αντικείμενο υπερισχύουν οι
γνωστικοί (π.χ. σπουδές μαθηματικών), οι
στόχοι δεξιοτήτων (π.χ. εκμάθηση
ποδοσφαίρου, μπάσκετ) ή – σπανιότερα -οι
στόχοι που αναφέρονται σε στάσεις (π.χ.
ιερατικές σπουδές).
Πού, πότε & πώς καθορίζονται οι
εκπαιδευτικοί στόχοι;
 Οι στόχοι καθορίζονται από: τον εκπαιδευτή /
τον όμιλο / την ομοσπονδία / το διοργανωτή /
το Υπουργείο / το αναλυτικό πρόγραμμα
 Οι στόχοι καθορίζονται πριν την έναρξη της
εκπαιδευτικής διαδικασίας (ωστόσο, μπορεί
να μεταβληθούν) και καταγράφονται στον
προγραμματισμό του διδακτικού έργου.
 Οι στόχοι καθορίζονται με βάση τις ανάγκες
των εκπαιδευομένων / τις ανάγκες του
διοργανωτή / της επιχείρησης / του
οργανισμού
«Ιστορικό» Τμήμα
Σεμινάριο Δασκάλων Μπριτζ
ΕΟΜ, 1995
 «Το Μπριτζ μαθαίνεται μόνο ενεργητικά, με
πρακτική εξάσκηση (παίξιμο)»
«Παιδαγωγικές αρχές»,
Π. Γεροντόπουλος
Παιδαγωγικές αρχές, ΕΟΜ 1995
-
Ο μαθητής είναι εντελώς αρχάριος
Ο μαθητής μαθαίνει δύσκολα, αλλά ξεχνά εύκολα
Η εκμάθηση χρειάζεται χρόνο
Ενεργητική και παθητική εκμάθηση
Ο δάσκαλος επεμβαίνει όσο το δυνατόν λιγότερο
Αφήστε τους μαθητές σας να κάνουν λάθη
Ένα θέμα κάθε φορά
Οι μαθητές δεν αναμιγνύονται ποτέ με τους παλιούς παίκτες
Οι μαθητές δεν παρασύρουν το δάσκαλο
Τήρηση του χρόνου
Μερικές παιδαγωγικές επισημάνσεις /
αρχές της Audrey Grant
 Αποφυγή του (προσωπικού) επαίνου
 Άρνηση της παντογνωσίας από τον
εκπαιδευτικό
 Έλεγχος της τάξης από τον εκπαιδευτικό
 Άρνηση απάντησης σε ερωτήσεις εκτός
«πλάνου»
 Ενεργητική στάση του εκπαιδευομένου
Ποια η διαφορά αυτών των
παιδαγωγικών προσεγγίσεων;
 Είναι πολύ ικανοποιητικό που το σεμινάριο
του 1995 είχε τόσο θετική άποψη για τα
παιδαγωγικά.
 Η προσέγγιση της Audrey Grant
χαρακτηρίζεται από επιστημονική υποστήριξη
και συστηματικότητα, λόγω του ισχυρού
επαγγελματικού προσανατολισμού της.
S-T-E-A-M
 S = Security
 T = Timing
 E = Energy
 A = Attitude
 M = Material
Α-Τ-Μ-Ο-Σ
 Α = Ασφάλεια
 Τ = Τήρηση χρόνου
 Μ = Μετάδοση Ενέργειας
 Ο = Ο εαυτός, Στάση και νοοτροπία Δασκάλου
 Σ = Σωστό υλικό
Η παιδαγωγική της Audrey Grant
 Στη διάρκεια του σεμιναρίου και μετά την έκπληξη
που προκάλεσαν οι παιδαγωγικές της επισημάνσεις,
ανάφερε πως αυτή η παιδαγωγική θεμελίωση
βασίζεται σε σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις για
την εκπαίδευση (όπως οι απόψεις του Alfie Kohn για
τη μη απόδοση επαίνων στους εκπαιδευόμενους)
Alfie Kohn
 Alfie Kohn (born October 15, 1957) is an American author and
lecturer who has explored a number of topics in education,
parenting, and human behavior. He is considered a leading
figure in progressive education and has also offered critiques of
many traditional aspects of parenting, managing, and American
society more generally, drawing in each case from social
science research.
 Kohn's challenges to widely accepted theories and practices
have made him a controversial figure, particularly with
behaviorists, conservatives, and those who defend the specific
practices he calls into question, such as the use of competition,
incentive programs, conventional discipline, standardized
testing, grades, homework, and traditional schooling.
 Βιβλιογραφία: Punished by rewards [1993]
Συμβουλευτικό – Πρακτικό
Τμήμα
Ερώτημα
 Τι λέμε στους μαθητές αν μας ρωτήσουν αν και πόσο
χρειάζεται να διαβάζουν;
Παιδαγωγικό αξίωμα
 Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε
ένα πρόβλημα στην τάξη μας, στην ομάδα
των εκπαιδευομένων μας, είναι να το
προλάβουμε*, να μην «επιτρέψουμε» να
εκδηλωθεί.
 (* μέσω της οργάνωσης, του προγραμματισμού, της
προετοιμασίας μας)
Διαλέξτε «Ανακοίνωση –
Πρόσκληση» παράδειγμα 1ο
 Μαθήματα Μπριτζ για αρχάριους, κάθε
Δευτέρα απόγευμα, στο Πνευματικό κέντρο
του Δήμου … 18.00 – 20.00.
Διαλέξτε «Ανακοίνωση –
Πρόσκληση» παράδειγμα 2ο
 Η ΕΟΜ σας καλεί να συμμετάσχετε στα
μαθήματα Μπριτζ για αρχάριους που θα
γίνονται κάθε Δευτέρα απόγευμα, στο
Πνευματικό κέντρο του Δήμου … 18.00 –
20.00, από Οκτώβρη ως Απρίλη, τηλ.
Επικοινωνίας 210 … & 6944… με εκπαιδευτή
το Δημήτρη Τζοτζολάκη. Η διδασκαλία θα
στηριχτεί στη μέθοδο Better Bridge Series της
Audrey Grant. Τα πρώτα 2 βιβλία της
μεθόδου διανέμονται δωρεάν από την ΕΟΜ.
Σας ευχόμαστε καλή διασκέδαση!
Ερώτημα
 Μπορώ να εφαρμόσω τη μέθοδο της Audrey
Grant χωρίς να εφαρμόσω τις παιδαγωγικές
αρχές της; Είμαι υποχρεωμένος /
υποχρεωμένη να εφαρμόσω όλες αυτές τις
αρχές;
Ερώτημα
 Μια παιδαγωγική θεωρία / ρεύμα / πρόταση /
σύστημα μπορεί να εφαρμοστεί παντού και
πάντα με τον ίδιο τρόπο;
 Υπάρχει διαφορά στη διδασκαλία Ελλήνων ή
Γερμανών ή Ιαπώνων κλπ;
Εκπαίδευση Ενηλίκων
 Ένας διεπιστημονικός κλάδος (παιδαγωγική,
κοινωνιολογία, ψυχολογία, οικονομική) με
αντικείμενο τη μελέτη του φαινομένου της
μάθησης στην ενήλικη ζωή, τη διευκόλυνσή
του και την επίλυση προβλημάτων που
εμφανίζονται σ’ αυτό το πεδίο.
Προγράμματα Εκπαίδευσης Ενηλίκων
 Μια προσπάθεια εκπαίδευσης ενηλίκων
θεωρείται πως πρέπει να λαμβάνει το
χαρακτήρα «πρόγραμμα εκπαίδευσης
ενηλίκων», να καθορίζονται τα απαραίτητα
δομικά στοιχεία αυτού του προγράμματος, να
εφαρμόζονται οι προϋποθέσεις μάθησης των
ενηλίκων και όταν ολοκληρωθεί να
αξιολογείται.
Τα κύρια βήματα για την οργάνωση ενός
προγράμματος εκπαίδευσης ενηλίκων









Ανακοίνωση – πρόσκληση
Χαρακτηριστικά ομάδας εκπαιδευόμενων
Διερεύνηση γνωστικών αναγκών
Εναρκτήρια συνάντηση – Εμψύχωση
Αρχική αξιολόγηση (*)
Εξέλιξη του προγράμματος
Ενδιάμεση αξιολόγηση(*)
Ολοκλήρωση του προγράμματος
Τελική αξιολόγηση – Αυτοαξιολόγηση (*)
Τα χαρακτηριστικά των
εκπαιδευομένων
 Μικρή συνέντευξη
 Ερωτηματολόγιο
 Τηλεφωνική επικοινωνία
 Στατιστικό δελτίο
Οι (γνωστικές) ανάγκες των
εκπαιδευόμενων
 Οι ανάγκες των εκπαιδευόμενων
διαπιστώνονται μέσω της ερευνητικής
διαδικασίας «Διερεύνηση εκπαιδευτικών
αναγκών».
Προγραμματισμός Διδακτικού Έργου:
Παράδειγμα
 Σε διάστημα 4 εβδομάδων θα πραγματοποιηθούν 8
δίωρες συναντήσεις, με σκοπό την εισαγωγή και
εμβάθυνση στο αγοραστικό σύστημα Super Precision
(σκοπός). Θα διδαχθούν η διαφορά του συστήματος
με το Precision, με άλλα ήδη γνωστά αγοραστικά
συστήματα, θα γίνει αναφορά στην αμυντική
αντιμετώπιση του συστήματος … (στόχοι).
 Ερώτηση: ποια η γνωστική κατάσταση και οι
γνωστικές ανάγκες της παραπάνω ομάδας
εκπαιδευόμενων;
Παράδειγμα προγραμματισμού από
την Kitty Cooper


Πέρασα τη δεκαετία του 1990 διδάσκοντας δύο με τρεις σειρές μαθημάτων
το χρόνο σε ενηλίκους στη Νέα Υόρκη και πραγματικά το απόλαυσα. Το
οργάνωσα ως μια σειρά 10 μαθημάτων, «απλώνοντας» το πρώτο μάθημα
σε δύο μαθήματα, για να αυξηθεί ο χρόνος του παιχνιδιού και να
προστεθεί μέτρημα πόντων στο τέλος του νέου, δεύτερου μαθήματος.
Επίσης, το πέμπτο μάθημα, «εμπάσες και επαναδηλώσεις του ανοίξαντα»,
το έσπασα κι αυτό σε δύο μαθήματα …
I spent ten years in the 1990s teaching two or three club series a year (now
called the ACBL Bridge Series) to adults in NYC (Greenwich Village) and
really enjoyed it. I did it as a ten lesson series, stretching the first lesson
into two lessons to add more play time and including point count at the
end of the new second lesson. I also took lesson five, finesses and
opener’s rebids, and made it into two lessons. First I did opener’s rebids
using the hands from lesson two in the diamond series. Then the following
week, a bidding review, followed by finesses using the lesson five club
series hands. Most adults find finesses very difficult so we needed to
spend a lot of time on it.
 http://bridgeteaching.com/2011/09/teaching-adult-beginners
Ερώτημα
 Συμβάλλει στην καλύτερη εκμάθηση να
παρεμβαίνουμε κατά τη διάρκεια των αγορών
των μαθητών; Στην εκτέλεση ή/και στην
άμυνα; Κι αν ναι, μέχρι ποιο βαθμό
συνίσταται αυτό;
Η παιδαγωγική αξία του λάθους
 Σεμινάριο ΕΟΜ 1995,Παιδαγωγικές αρχές:
 «Αφήστε τους μαθητές να κάνουν λάθη»
 Shirley Smith: You can’t possibly make a mistake that I hasn’t
already seen at least once …
 ACBL HANDBOOK: Tips to help build your student’s Confidence
Ερώτημα
 Αν μας το ζητήσει ο μαθητής τον βοηθάμε ή
το αποφεύγουμε διακριτικά, είτε για να μην
ενοχληθούν οι αντίπαλοι είτε για να μην
αποτελέσει αυτό την αρχή μιας γενικευμένης
κατάχρησης στην έκκληση βοήθειας από τους
μαθητές;
1.Γνωστικοί στόχοι
 Αφορούν στην εκμάθηση συγκεκριμένων
σημείων / προϋποθέσεων / ιδιοτήτων κλπ,
χαρακτηρίζονται από ακρίβεια και μοναδικότητα.
 Παραδείγματα: Να γνωρίζει τη σύμβαση Stayman
μετά από άνοιγμα 1ΝΤ και 2ΝΤ. Να αναγνωρίζει
την αγορά – ερώτηση 4 ή 5 Άσσων με σκοπό την
κατάληξη σε σλεμ.
Περιπτώσεις μη επίτευξης γνωστικών
στόχων
 Περίπτωση 1: Παίκτης που (α) αρνείται ή (β)
δεν καταφέρνει να μάθει τη διαδικασία
ερώτησης 5 Άσσων ή την ερώτηση της Q
ατού.
 Συζήτηση: Έχετε συναντήσει παρόμοιο
πρόβλημα (γνωστικού στόχου); Πώς το
αντιμετωπίσατε;
2. Στόχοι που αφορούν δεξιότητες
 Αφορούν στην κατάκτηση κάποιου επιπέδου
ικανοτήτων, στην ολοκλήρωση κάποιου σχεδίου από
τον εκπαιδευόμενο.
 Παραδείγματα: να συντάσσουν ένα πλάνο εκτέλεσης
συμβολαίου / να διορθώνουν ένα πλάνο εκτέλεσης ή
άμυνας / να προσαρμόζουν την τακτική τους στην
εξέλιξη μιας παρτίδας / να «διαβάζουν» την κατανομή
ενός χρώματος.
Περιπτώσεις προβλημάτων σε στόχους
που αφορούν δεξιότητες
 Από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα
δεξιοτήτων: εκτέλεση χωρίς πλάνο.
 Συζήτηση: Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Ερώτημα
 Όσον αφορά στη διαιτησία, από πότε
εφαρμόζουμε το ΔΚΑΜ και σε ποιο βαθμό στα
πρώτα εκπαιδευτικά – μαθητικά τουρνουά;
Για παράδειγμα στην αντάμ εκτός σειράς, την
αποσύρουμε χωρίς κυρώσεις;
3. Στόχοι που αφορούν στάσεις
 Αφορούν στην απόκτηση και στη διατήρηση
συγκεκριμένων συμπεριφορών από τους
εκπαιδευόμενους.
 Παραδείγματα: να προσαρμόζονται οι
εκπαιδευόμενοι στους κανόνες του παιχνιδιού
/ Να συμπεριφέρονται ευγενικά σε συμπαίκτη
και αντιπάλους / Να απομυθοποιούν τα
«δύσκολα» σημεία του παιχνιδιού.
Περιπτώσεις προβλημάτων σε στόχους
που αφορούν στάσεις
 Συνομιλία συμπαικτών κατά τη διάρκεια των
αγορών / Αγενής ή επιθετική συμπεριφορά
προς τους αντιπάλους.
 Συζήτηση: Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Παιδαγωγικό αξίωμα
 Δε μαθαίνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο, με τον
ίδιο ρυθμό, με το ίδιο ενδιαφέρον, με την ίδια
διάθεση, ούτε έχουμε τα ίδια κίνητρα
μάθησης.
H θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης
του Howard Gardner
1. Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό των ειδών νοημοσύνης. Αυτός ο
συνδυασμός καθιστά κάθε πρόσωπο μοναδικό με αποτέλεσμα
κάθε τάξη να διαθέτει μια ποικιλομορφία σκέψης.
2. Κάθε άτομο μπορεί να αναπτύξει τις μορφές νοημοσύνης του σε
επαρκές επίπεδο (με ενθάρρυνση, εμπλουτισμό και κατάλληλη
καθοδήγηση).
3. Οι μορφές νοημοσύνης συνεργάζονται. Πάντα αλληλεπιδρούν
μεταξύ τους.
4. Εξαιτίας γενετικών καταβολών και του περιβάλλοντος, δεν
υπάρχουν δύο άνθρωποι που να έχουν το ίδιο προφίλ
νοημοσύνης -ούτε ακόμη και οι απαράλλακτοι δίδυμοι- επειδή οι
εμπειρίες τους είναι διαφορετικές και η νοημοσύνη τους συνεχώς
εξελίσσεται.
Οι μορφές της νοημοσύνης κατά
Gardner (& Goleman)
1. Λεκτική / γλωσσική νοημοσύνη
2. Λογική / μαθηματική νοημοσύνη
3. Σωματική / ψυχοκινητική / κιναισθητική νοημοσύνη
4. Μουσική / ρυθμική νοημοσύνη
5. Οπτική / παραστατική / χώρου νοημοσύνη
6. Διαπροσωπική νοημοσύνη
7. Ενδοπροσωπική νοημοσύνη
8. Υπαρξιακή νοημοσύνη
9. Φυσιογνωστική / οικολογική / νατουραλιστική /
φυσιοκρατική νοημοσύνη
10. Συναισθηματική νοημοσύνη
Με ποιο τρόπο μάθησης θυμόμαστε
καλύτερα;
Συγκράτηση πληροφοριών
Ποσοστά διατήρησης πληροφοριών με βάση
τον τρόπο πρόσληψης
Θυμόμαστε …
 10 % από ό,τι διαβάζουμε
 20 % από ό,τι ακούμε
 30 % από ό,τι βλέπουμε
 50 % από ό,τι βλέπουμε και ακούμε
 70 % από ό,τι συζητούμε
 80 % από ό,τι βιώνουμε / κάνουμε
 95 % από ό,τι διδάσκουμε σε άλλους

Γιατί απουσιάζει το 100 %;
 What causes people to remember or forget? (Slavin,
Educational psychology, theory & practice, 2006)
 Interference (information gets mixed up with, or pushed aside by, other





information)
Retroactive inhibition (previously learned information is lost because
it is mixed up with new and somewhat similar information)
Proactive inhibition (learning on set of information interferes with
learning later information)
Proactive facilitation, Retroactive facilitation
Primacy and recency effects
…
Παιδαγωγικό αξίωμα
 Το Μπριτζ αποτελεί ένα αντικείμενο ομαδικής
μάθησης. Διδάσκω Μπριτζ σημαίνει διδάσκω
σε μια ομάδα ανθρώπων. Μαθαίνω Μπριτζ
σημαίνει ότι εμπλέκομαι σε μια διαδικασία
«δια βίου μάθησης». Είναι διαφορετική η
μάθηση σε ομάδες από την ατομική μάθηση.
Ποια τα χαρακτηριστικά των ομάδων
εκπαιδευομένων στο Μπριτζ; Επιλέξτε
 Ομάδες ενηλίκων (ιδιαίτερα ανομοιόμορφες);
 Ομάδες ενηλίκων (σχετικά ομοιόμορφες);
 Ομάδες ανηλίκων (σχετικά ανομοιόμορφες);
 Ομάδες ανηλίκων (σχετικά ομοιόμορφες);
 Άσκηση: Να κατατάξετε τους παραπάνω
τύπους ομάδων εκπαιδευομένων ως προς τη
δυσκολία διδασκαλίας
Άσκηση
 Φανταστείτε – περιγράψτε μια ομάδα
εκπαιδευόμενων στο Μπριτζ, η οποία σας
διευκολύνει απόλυτα στη διδασκαλία και την
επίτευξη των στόχων σας. Ποια τα
χαρακτηριστικά αυτής της ομάδας (αριθμός,
ηλικία, μόρφωση, κλπ);
Το μέγεθος της ομάδας
Τα χαρακτηριστικά μιας ομάδας
εκπαιδευομένων
 Βιολογικά & Ατομικά (φύλο, ηλικία, ευφυΐα,
κρίση)
 Κοινωνικά (καταγωγή, εργασία …)
 Οικονομικά
 Πολιτιστικά (γλωσσομάθεια, πολιτιστικό
κεφάλαιο…)
Το πλεονέκτημα: ο εκπαιδευτής γνωρίζει από πριν
την ομάδα εκπαιδευόμενων.
 Στον ορισμό των στόχων;
 Στον προγραμματισμό;
 Στην ψυχολογική του προετοιμασία;
 Στην επιλογή εποπτικών – διδακτικών μέσων;
Τα χαρακτηριστικά των ενήλικων
εκπαιδευόμενων
 1. Συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές
διαδικασίες έχοντας συγκεκριμένους
στόχους
 2. Χαρακτηρίζονται από πλούτο εμπειριών
 3. Προτιμούν συγκεκριμένους τρόπους
μάθησης
 4. Συνήθως προτιμούν την ενεργητική
συμμετοχή στο μάθημα
 5. Αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση
Εφαρμογή: Μπριτζ και χαρακτηριστικά
των ενήλικων εκπαιδευόμενων
 1. Ποιους στόχους ενός ενήλικου εξυπηρετεί η
συμμετοχή του σε έναν κύκλο μαθημάτων
Μπριτζ; Απαντήστε με βάση την εμπειρία σας.
Εφαρμογή: Μπριτζ και χαρακτηριστικά
των ενήλικων εκπαιδευόμενων
 2. Ποιες εμπειρίες μπορεί να διαθέτει ένας
ενήλικος, προφανώς σχετικές με το Μπριτζ,
που να επηρεάζουν τη συμμετοχή του σε έναν
κύκλο μαθημάτων Μπριτζ; Απαντήστε με
βάση την εμπειρία σας.
Εφαρμογή: Μπριτζ και χαρακτηριστικά
των ενήλικων εκπαιδευόμενων
 3. Ποιους συγκεκριμένους τρόπους μάθησης
μπορεί να προτιμά ένας ενήλικος που
συμμετέχει σε έναν κύκλο μαθημάτων Μπριτζ;
Απαντήστε με βάση την εμπειρία σας.
Εφαρμογή: Μπριτζ και χαρακτηριστικά
των ενήλικων εκπαιδευόμενων
 4. Έχετε διαπιστώσει αν πράγματι οι ενήλικοι
εκπαιδευόμενοι προτιμούν την ενεργό
συμμετοχή τους στη διάρκεια ενός κύκλου
μαθημάτων του Μπριτζ; Απαντήστε με βάση
την εμπειρία σας.
Τα εμπόδια στη μάθηση για τους
ενήλικους εκπαιδευόμενους
 - Εμπόδια που σχετίζονται με
προϋπάρχουσες γνώσεις και αξίες
 - Εμπόδια που απορρέουν από ψυχολογικούς
παράγοντες
Μηχανισμοί άμυνας και παραίτησης
 «Τα άτομα που καλούνται να υιοθετήσουν νέες
γνώσεις και αξίες, αλλά δυσκολεύονται από εσωτερικά
εμπόδια, είναι πιθανό – και φυσικό – να καταφεύγουν
σε διάφορους μηχανισμούς, προσπαθώντας να μην
αμφισβητηθούν αυτά που πιστεύουν, να μην
αλλάξουν οι συνήθειές τους. Είναι, λοιπόν, πιθανό
ορισμένοι εκπαιδευόμενοι να μην αποδέχονται αυτά
που προτείνει ο εκπαιδευτής. Μετατοπίζουν τη
συζήτηση, διαστρεβλώνουν ίσως όσα λέγονται,
αρνούνται να δραστηριοποιηθούν. Σε ορισμένες
περιπτώσεις είναι πιθανό να εκδηλώσουν άμεση ή
έμμεση παραίτηση από την εκπαιδευτική διαδικασία»
Προϋποθέσεις αποτελεσματικής μάθησης για
ενήλικους εκπαιδευομένους
 1. Να θέλουν να μάθουν (εθελοντικός
χαρακτήρας της συμμετοχής).
 2. Να αποσαφηνίζονται οι εκπαιδευτικοί
στόχοι
 3. Άψογη οργάνωση του εκπαιδευτικού
προγράμματος
 4. Το γνωστικό τμήμα να έχει άμεση σχέση με
τις ανάγκες και τις εμπειρίες των
εκπαιδευομένων
Λάθη του εκπαιδευτή κατά την
εκπαιδευτική διαδικασία
 1. Έλλειψη σεβασμού προς εκπαιδευόμενο ή




εκπαιδευόμενους
2. Άνιση / διαφορετική αντιμετώπιση των
εκπαιδευόμενων
3. Απονομή επαίνων προς ορισμένα άτομα
4.Απώλεια ελέγχου της τάξης
5. Υιοθέτηση της στάσης του παντογνώστη
Ερώτημα
 Η Grant μας είπε ότι αποφεύγει οποιαδήποτε
περαιτέρω κοινωνική επαφή με τους μαθητές.
Γνωρίζουμε και παραδείγματα ομίλων που οι μαθητές
έχουν φιλικές σχέσεις με το δάσκαλο. Ποια είναι η
παιδαγωγική προσέγγιση σ’ αυτό το θέμα, με την
προϋπόθεση ότι οι μαθητές είναι ενήλικοι;
 (βλ. όμως ACBL HANDBOOK, σ.8: Don’t ignore the social side
of class)
Παιδαγωγικό αξίωμα
 Δεν υπάρχει αβίαστη, ανεμπόδιστη, φυσική
διδασκαλία και μάθηση. Η διδασκαλία
συνιστά μια «κοινωνική σχέση», η οποία
εμπεριέχει δυσκολίες και προβλήματα.
Η εκπαιδευτική σχέση
 Η σχέση μεταξύ:
 (α) του εκπαιδευτή,
 (β) των εκπαιδευομένων, η οποία
οργανώνεται γύρω από
 (γ) το αντικείμενο της εκπαίδευσης.
Εκπαιδευτικές ή / και προσωπικές
σχέσεις
 Οι εκπαιδευτικές σχέσεις είναι (αντικειμενικές)
κοινωνικές σχέσεις (οργανώνονται με βάση κοινωνικά
χαρακτηριστικά – αγαθά)
 Οι προσωπικές σχέσεις είναι υποκειμενικές και
οργανώνονται με βάση προσωπικά χαρακτηριστικά
 Ο Stephen Brookfield αναφέρεται σε πολιτεύματα της
εκπαιδευτικής διαδικασίας και ορίζει ως «ολιγαρχία»
την κατάσταση κατά την οποία ο εκπαιδευτικός
μοιράζεται την εξουσία του με λίγους, «εκλεκτούς»
μαθητές.
Ερώτημα
Ένα τμήμα αποτελείται συνήθως από μαθητές με
διαφορετικές μαθησιακές ικανότητες και χαρακτηριστικά,
αυτό οφείλεται τόσο στη διαφορετική ευφυΐα, όσο και
στη διαφορετική προσπάθεια που καταβάλει ο κάθε
μαθητής (αφήνω σκόπιμα έξω τους εξωτερικούς
παράγοντες γιατί θα κάνουν το πρόβλημα ακόμα πιο
πολύπλοκο). Ο δάσκαλος που επικεντρώνει τις
προσπάθειες του; Στο μέσο όρο του τμήματος ή κάπου
αλλού; Υπάρχει κριτήριο που να βοηθήσει το δάσκαλο
για το που θα επικεντρώσει;
Ερώτημα
 Πώς αντιμετωπίζει ο δάσκαλος τους μαθητές που
θέλουν (και μπορούν) να προχωρήσουν πιο γρήγορα;
 Πώς αντιμετωπίζει ο δάσκαλος τους μαθητές που δεν
θέλουν (ή δεν μπορούν) να προχωρήσουν πιο
γρήγορα; Στην περίπτωση αυτή έχει σημασία ο λόγος
που αυτό συμβαίνει; (για παράδειγμα είναι τελείως
διαφορετικό κάποιος να μην προχωράει λόγω μυαλού
από το να μην προχωράει λόγω του ότι δεν δουλεύει)
Οι «απαραβίαστες» αρχές …
 … του προγραμματισμού του διδακτικού
έργου
 Και της επίτευξης των διδακτικών στόχων που
έχουν ήδη τεθεί.
Ερώτημα
 Θεωρώ ότι ένα από τα πιο δύσκολα σημεία σε
μια διδασκαλία είναι το να καταλαβαίνει ο
δάσκαλος το τι καταλαβαίνουν οι μαθητές και
το τι δεν καταλαβαίνουν και μάλιστα real time.
υπάρχουν τεχνικές γι’ αυτό;
Μορφές αξιολόγησης
 Αρχική (τι γνωρίζει ήδη ο εκπαιδευόμενος)
 Ενδιάμεση (τι έχει μάθει μέχρι τώρα…)
 Τελική (τι έμαθε με την ολοκλήρωση των
μαθημάτων)
 Ερώτημα: Χρειάζεται ο εκπαιδευτής του
Μπριτζ αυτήν την αξιολόγηση; Υπάρχει
εξωτερική πίεση για μια τέτοια αξιολόγηση;
Ερώτημα
 θα ήθελα την άποψή σου για την πρόταση της
Audrey Grant ότι “…during a class I never
praise a student…” και την θεμελιώνει με
παραδείγματα, θεωρία κλπ.
Η ψυχολογική παρουσία του
εκπαιδευτή
 To praise?
 To encourage?
 To facilitate?
 To support?
 To motivate?
Να επαινείς;
Να ενθαρρύνεις;
Να εμψυχώνεις;
Να διευκολύνεις;
Να υποστηρίζεις;
Να κινητοποιείς;
 *Η εμψύχωση είναι αναπόσπαστη με την παιδαγωγική: η
διαμόρφωση ενός φιλικού κλίματος, η διαχείριση των σχέσεων,
το ζωντάνεμα της ομάδας, αυτά είναι συχνά τα στοιχεία που
φαίνονται περισσότερο σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα και τα
οποία θυμούνται οι συμμετέχοντες.
Ερώτημα
 θα ήθελα την άποψή σου για την πρόταση
grant ότι “during a class I never ask anyone
explicitly about something unless they
volunteer to answer” και την θεμελιώνει με
παραδείγματα, θεωρία κλπ.
Ασφάλεια – Security
 «Οι άνθρωποι κάνουν ερωτήσεις και αυτό είναι κάτι
που ενεργοποιεί την ομάδα. Νιώθω ότι δε με ενοχλεί
όταν κάποιος φίλος κάνει μια ερώτηση, όμως όταν ο
εκπαιδευτής ρωτά κάτι, το μυαλό σου στερεύει. Ένας
εκπαιδευτής έχει πάντοτε έτοιμη την απάντηση.
Ανέκαθεν δεν ήθελα να γελοιοποιούμαι»

Παρατίθεται από: David Jaques
Ερώτημα
 Πόσο χρήσιμη ή απαραίτητη είναι η ύπαρξη μικροφώνου;
Διδακτικά μέσα – εξοπλισμός
 Αίθουσα & διάταξη τραπεζιών
 Πίνακας – χρωματιστοί μαρκαδόροι
 Βιβλιοθήκη
 Υπολογιστής – Προβολέας
 Μικρόφωνο
 Τραπέζια – Κουτιά αγορών – Τράπουλες –
προμοιρασμένες διανομές
 * Βοηθός - βοηθοί Εκπαιδευτή!
Ερώτημα
 Έχει νόημα να φτιάξουμε ένα τραπέζι με δασκάλους
και να μας διδάξεις στην πράξη το πώς αντιμετωπίζεις
δύσκολες περιπτώσεις; Μπορούμε να βάλουμε ένα
πρεφαδόρο, ένα ξερόλα, ένα καπετάν φασαρία ή ότι
άλλο νομίζεις. Μπορείς να μας δείξεις στην πράξη
πώς αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις αυτές, και αν
αυτό στηθεί καλά (που μπορούμε να το κάνουμε) θα
έχει επιτυχία μεγάλη. Αυτό βέβαια έχει να κάνει με το
αν προτιμάς το “on the job training” ή το “theory first
and examples later”.
Τεχνικές παρέμβασης του εκπαιδευτή
στην ομάδα
 Επιπλήττουμε ένα δύσκολο συμμετέχοντα μόνο σε
περίπτωση που εμποδίζει την υπόλοιπη ομάδα να
παρακολουθήσει
 Λαμβάνουμε υπόψη μας την αλληλεγγύη που
υπάρχει σε μια ομάδα εκπαιδευόμενων
 Οι εκπαιδευόμενοι μιμούνται τη συμπεριφορά του
εκπαιδευτή
 Αναμονή της εμφάνισης του «Σωτήρα» της ομάδας
(Η ομάδα αυτορυθμίζεται)
 Η αντίσταση στις αλλαγές είναι φυσιολογική
 Ο χρόνος είναι σύμμαχος του εκπαιδευτή
 «Αφήστε τους να δράσουν»
Οι τεχνικές διδασκαλίας που ταιριάζουν
στην εκπαίδευση ενηλίκων
 Ομάδες εργασίας
 Ερωτήσεις – Απαντήσεις
 Συζήτηση
 Καταιγισμός ιδεών
 Ασκήσεις
 Επίδειξη
 Λύση προβλήματος
Η τεχνική «Ομάδες Εργασίας»
 Όταν ένας εκπαιδευτής ζητήσει από τους
εκπαιδευόμενους να διαιρεθούν σε μικρές ομάδες για
να κάνουν μια άσκηση οποιουδήποτε είδους ή μια
συζήτηση για οποιοδήποτε ζήτημα, τότε χρησιμοποιεί
την τεχνική των ομάδων εργασίας … η τεχνική αυτή
μπορεί να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με άλλες
τεχνικές … πολλοί μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι η
εργασία σε ομάδες αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο
της εκπαίδευσης ενηλίκων, επειδή εφαρμόστηκε με
επιτυχία σε πολλές χώρες και σε διαφορετικές
μορφές εκπαίδευσης ενηλίκων.
Προδιαγραφές της τεχνικής «Ομάδες
εργασίας»
 Ιδανικός αριθμός περίπου 5 άτομα
 Οι ομάδες είναι σκόπιμο να συγκροτούνται
τυχαία, με μεικτή σύνθεση από άποψη
εμπειριών, γνώσεων, φύλου …
 Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι
δικαιολογημένη η δημιουργία ομάδων με
επιλογή (ανάλογα με το επίπεδο, τη γνώση
του θέματος …)
 Ύστερα από ένα χρονικό διάστημα σκόπιμο
είναι να αλλάζει η σύνθεση των ομάδων …
Εγωκεντρικές συμπεριφορές & μη
λειτουργικοί ρόλοι σε μια ομάδα
 Παρεμπόδιση
(παρεμβολή εμποδίων, παράθεση προσωπικών εμπειριών, εμμονή σε
ζήτημα που έχει ξεκαθαρίσει…)
 Επιθετικότητα
(άσκηση κριτικής, επίρριψη ευθυνών, υποτίμηση προσωπικοτήτων…)
 Επιζήτηση αναγνώρισης
 Δικολαβισμός
 Απόσυρση
 Κυριαρχία
(έκφραση ακραίων απόψεων…)
Στάδια ανάπτυξης των ομάδων
Τύποι εκπαιδευομένων σε ομάδες
ενηλίκων
 Ο «κυριολεκτικός»
 Ο «αντιπολιτευόμενος»
 Ο «λεπτολόγος»
 Ο «κεφάτος – το πειραχτήρι»
 Οι «κατ’ ιδίαν συζητητές»
 «Γενική βοή»
 Αυτός που «προβάλλει συνέχεια αντιρρήσεις»
 Ο «δουλικός»
 Ο «βολεμένος αδιάφορος»
 Ο «παθητικός επαναστάτης»
 Ο «ταραχοποιός»
 «Διενέξεις μεταξύ εκπαιδευομένων»
Ανάλυση περίπτωσης (που δεν πήγε
κάτι καλά…)
 Ποιος ήταν ο εκπαιδευτικός στόχος σας;
 Ήταν ξεκάθαρο στους εκπαιδευόμενους αυτό
που επιθυμούσατε να διδάξετε;
 Υπήρξε σύνδεση με προηγούμενη /
κατακτημένη γνώση;
 Υπήρξαν εξωτερικά εμπόδια στο μάθημά σας;
 Σας δόθηκε η εντύπωση πως οι στόχοι σας
ήταν ασύμπτωτοι με τους στόχους των
εκπαιδευομένων;
Η αξιολόγηση του εκπαιδευτή
 Αυτοαξιολόγηση
 Ετεροαξιολόγηση
Συμπεράσματα
 Προτείνεται η παιδαγωγική φροντίδα &
οργάνωση των κύκλων μαθημάτων
εκμάθησης Μπριτζ
 Η εφαρμογή των αρχών της εκπαίδευσης
ενηλίκων
 Ο σαφής προγραμματισμός και οι ξεκάθαροι
εκπαιδευτικοί στόχοι
Βιβλιογραφία
 Brookfield, S. (1986). Understanding and Facilitating Adult





Learning. San Francisco: Jossey-Bass.
Brookfield, S. (2006). The skillful teacher. San Francisco:
Jossey-Bass.
Courau S. (2000). Τα βασικά «εργαλεία» του εκπαιδευτή
ενηλίκων. Αθήνα: εκδ. Μεταίχμιο.
Gardner, H. (1983). Frames of Mind: The Theory of Multiple
Intelligences.
Jaques, D. (2004). Μάθηση σε ομάδες. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Noyé, D. , Piveteau, J. (1999). Πρακτικός οδηγός του
Εκπαιδευτή. Αθήνα: Μεταίχμιο.
 Jarvis, P. (2007). Οι θεμελιωτές της εκπαίδευσης ενηλίκων.




Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κόκκος, Α. (2005α). Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τ. Α΄,
Θεωρητικό πλαίσιο και προϋποθέσεις μάθησης. Πάτρα: ΕΑΠ.
Κόκκος, Α. (2005β). Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τ.Β΄,
Εκπαιδευτικές Μέθοδοι. Πάτρα: ΕΑΠ.
Noyé, D. , Piveteau, J. (1999). Πρακτικός οδηγός του
Εκπαιδευτή. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Παπασπύρου Δημήτρης. (2013). Οι σχέσεις εκπαιδευτών και
εκπαιδευομένων στα ΣΔΕ: Διαμόρφωση και αξιολόγησή τους
σύμφωνα με την κρίση των εκπαιδευομένων: Η περίπτωση του
ΣΔΕ Αγρινίου. Μεταπτυχιακή διατριβή. Πάτρα: ΕΑΠ.

Πολέμη-Τοδούλου, Μ. (2005). Μεθοδολογία Εκπαίδευσης
Ενηλίκων, τ. Γ, Η Αξιοποίηση της Ομάδας στην Εκπαίδευση
Ενηλίκων. Πάτρα: ΕΑΠ.
 Rogers, A. (1999). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο.
 Rogers, C. (1969). Freedom to Learn. Ohio: Charles E. Merrill
publishing company.
 Schunk, D. (2010). Θεωρίες Μάθησης. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Δημιουργία και χρήση
της παρουσίασης
 Το αρχείο αυτό δημιουργήθηκε από το Δημήτρη
Παπασπύρου για τις ανάγκες ενός παιδαγωγικού
σεμιναρίου της ΕΟΜ.
 Ο συντάκτης παραχωρεί τα δικαιώματα χρήσης στην
ΕΟΜ και σε όποιον επιθυμεί να το αξιοποιήσει.
Παρακαλώ, ενημερώστε με για τη χρήση του, για
τυχόν αλλαγές που επιθυμείτε να κάνετε και
αποφύγετε την κερδοσκοπική χρήση του.