Transcript Dieren in de Wetenschap

•
•
•
•
Ga naar: http://ae.imcode.com/nl/
Registreer jezelf
Test jezelf, en bepaal je ethisch profiel
http://www.youtube.com/watch?v=S6CSIFi78Nw
Er bestaan veel fabeltjes rond dierproeven
Doel van dit college
 Feiten presenteren
 Zelf gefundeerd mening vormen





Geschiedenis
Wet op Dierproeven
Dierproeven: waarvoor, hoeveel, waarmee
Vervanging, Vermindering, Verfijning
Ethiek
Grofweg kunnen we de doelen voor diergebruik in drie groepen
onderverdelen:
 Gezelschap & Recreatie
◦ Huisdieren
◦ Dierentuin/Circus
◦ Paarden

Levensmiddelen en gebruiksvoorwerpen
◦ Voedsel zoals vlees en vis
◦ Melk, kaas, eieren
◦ Wol, leer

Dierproeven
◦ Fundamenteel Onderzoek
◦ Toegepast Onderzoek (medicijnen, toxiciteit)
◦ Onderwijs

500 vC: Alcmaeon
◦ Sneed oog uit een (waarschijnlijk dood)
dier


Gevolgd door vele Grieken,
Egyptenaren en Romeinen
131-201 nC: De grootste en laatste
in de klassieke rij, Galenus van
Pergamon
◦ Lijfarts van keize Marcus Aurelius
◦ Gebruikte meestal varkens, maar ook
honden, apen, en een enkele keer zelfs
leeuw of olifant
◦ Beschreef werking van het hart
◦ Ontdekte de functie van “nervus vagus”:
doorsnijden van teruglopende zenuwtak
leidde tot verlies van stem bij varkens
◦ Zonder verdoving!
Galenus
Aan pijnbestrijding werd niet gedaan,
ook niet bij mensen

Corpus Hippocratum:
◦ 700 keer woord pijn
◦ Altijd als symptoom van ziekte
◦ Nooit als bijverschijnsel van medisch
ingrijpen

Pijn hoorde erbij:
◦ Tot aan de ontdekking van ether in de
19e eeuw
◦ Geen wonder dat men weinig oog had
voor het grove leed dat dieren in de
naam van wetenschap werd aangedaan
Hippocrates
Rustige periode voor proefdieren

Opkomst van Christendom:
◦ Eind aan de experimentele
onderzoekstraditie in het westen
◦ Bespiegeling en filosoferen
◦ In het Oosten werden medische en
biologische vooruitgangen ook gesmoord

1000 nC:
◦ Wetenschap herrees
◦ Maar experimenteren en observeren
golden als minderwaardige bezigheden
◦ Men onderzocht niet de schepping, men
bedacht het min of meer, via bijbel en
Aristoteles
Ibn al-Haythem
Anatomie
Bij het morfologisch onderzoek
volstonden lijken en kadavers
 Paracelsus (1493-1541)
◦ Had niets met Aristoteles en Galenus
◦
◦

Leonardo daVinci
◦
◦

Je moest zelf observeren en experimenteren
Moest vluchten uit Basel
Onderzocht en tekende dode menselijk
lichaam
Proeven met levende dieren (onthoofde
kikkers en studie naar werking van het hart)!
Vesalius
◦
◦
Zelf observeren was belangrijk
Eerste anatomische atlas (De humani corporis
fabrica libri septem)
Vesalius
Fysiologie en vivisectie
Duizendjarige rust van de dieren
voorbij.
 William Harvey (1578-1657)
◦ Bloedsomloop
◦ Vergaande dierproeven (openen van
borstkas van levend dier)

Descartes (1596-1650)
◦ Cogito, ergo sum
◦ Dualisme
◦ Mensen bestonden uit lichaam van vlees en
bloed en een onstoffelijke geest
◦ Dieren bezaten alleen een lichaam
William Harvey
•
Hales (1733):
– Koperen pijp in slagader van levend paard
om bloeddruk te meten
– Wetenschappelijk interessant, praktisch
pas ruim eeuw later
•
Antoine Lavoisier (1743-1794)
– Dieren onder stolp gezet om aan te tonen
dat verbranding ook bij levende wezens
plaatsvond
– Zulk soort proeven werden als
infotainment aangeboden
•
Wet van Bell-Magendie
– Bell nam waar bij soldaten
– Magendie sneed zenuwbanen door
– Zenuwbanen aan de voorkant voor
spiersturing
– Zenuwbanen aan de achterkant voor
zintuiglijke prikkels
Stephen Hales
Dierenbelang
 Cruelty to Animals Act (1876):
◦ In Nederland pas de Wet op de
Dierproeven sinds 1977

Aantal dierproeven nam toe
◦ 1) Charles Darwin’s “On the origin of
Species”
◦ 2) Ontdekking van effectieve
verdovingsmiddelen
◦ 3) Ontwikkeling in wetenschap
(microbiologie, farmacologie, virologie)
◦ Overheden stelden strengere eisen aan
geneesmiddelen en andere stoffen

Aantal dierproeven neemt af

Discussies rondom dierproeven nemen
toe
◦ NL: van 1,5 miljoen in 1978 naar 1.113.00
in 1987 tot 650.000 nu
◦ Oa vanwege de 3V’s
◦ Animal Liberation front en Peta grepen
naar extreme middelen zoals sabotage en
vernieling
◦ Opgraven en stelen van lijk van
schoonmoeder
◦ Bomaanslagen (1994)
◦ ‘Bevrijdingsacties’
◦ Vogelvrij verklaren van het hoofd van
proefdierencentrum (verboden door
rechter)

Dierenwelzijn is alleen een groot issue
in niet-katholieke, Westerse
maatschappijen
In 1977 kwam er een speciale wet over dierproeven in Nederland
(WOD).

Europese wetgeving
◦ In 1997 wet gewijzigd
De WOD regelt een aantal belangrijke punten:



Vergunningen
Dierexperimentcommissies (DEC)
Registratie
De WOD regelt een aantal belangrijke punten:

Vergunningen
◦ Farmaceutische bedrijven, universiteiten en proefdierfokbedrijven
hebben vergunning nodig (waarbij de ‘vergunninghouder’ verplicht is
de dieren goed te huisvesten, te verzorgen en er voor zorg te dragen
dat de proefdieren niet onnodig lijden)
◦ Deskundigen: (medische) biologie, diergeneeskunde of geneeskunde +
cursus proefdierkunde aan universiteit
◦ Proefdierverzorger en biotechnicus


Dierexperimentcommissies (DEC)
Registratie
De WOD regelt een aantal belangrijke punten:


Vergunningen
Dierexperimentcommissies (DEC)
◦ Goedkeuring aanvragen bij DEC
◦ Bekijkt of onderzoek zinnig is, ethisch toelaatbaar is en of er geen
alternatieven zijn
◦ In DEC zitten deskundigen op het gebied van dierproeven, van
alternatieven en van ethische toetsing

Registratie
De WOD regelt een aantal belangrijke punten:



Vergunningen
Dierexperimentcommissies (DEC)
Registratie
◦
◦
◦
◦
◦
Aantallen proeven
Doelen van proeven
Gebruikte dieren
Mate van ongerief
Jaarlijks gepubliceerd door Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren
en Veterinaire Zaken (W&S) van het ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport in Zo Doende.
Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden
gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden
•
•
•
•
Ontwikkeling, productie, ijking of controle van sera, vaccins,
geneesmiddelen, en medische of veterinaire producten
Diagnostiek
Onderwijs en Training
Wetenschappelijk Onderzoek
Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden
gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden.
Dus NIET:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Slakken van groenten verwijderen
Mollen uit gazon verjagen
Reigers beletten vijver leeg te vreten
Kraaien weghouden van merelnesten
Rattengif strooien
Huis kakkerlak-vrij maken
Hond, kat, cavia als huisdier houden
Leeuwen in circus
Experimenten van veehouders (voeder, belichting, verwarming,
leefstijl experimenten)
Proeven van het moderne natuurbeheer (opnieuw uitzetten van
verdwenen diersoorten)


Eerste registratiejaar 1978: 1.572.534
2007: 597.605


UK
NL

Vergeleken met Voeding
• Het overgrote deel van alle gebruikte diersoorten zijn ratten en
muizen (70%)
• 90% Bestaan uit ratten/muizen/kippen/vissen
• Muizen en ratten:
–
–
–
–
Zijn makkelijk te huisvesten
Zijn makkelijk te verzorgen
Planten zich snel voort
Zijn makkelijk genetisch te modificeren
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Nonhumane Primaten
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/resources/vi
deos_library/details/264/macaques_in_medical_research/
• Vaccins
• Dentaal Onderzoek
Ontdekking van bacterie die betrokken is bij tandvlees
ziektes, waar 90% van de wereldbevolking aan lijdt, en
belangrijkste factor is van tandverlies bij volwassenen
• Neurologische afwijkingen
Implantaat bij Parkinson
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/resources/vi
deos_library/details/270/parkinsons_disease/
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Katten
• Neurofysiologisch onderzoek
• Maar vooral voor behandeling voor katten zelf
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Schapen
• Veterinair onderzoek
• Longonderzoek:
- Gentherapie voor cystic fibrosis
- Prematuur geboren babies met onderontwikkelde longen
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Kikkers (Zuid-afrikaanse klauwpad)
• Zwangerschapstest: injectie van urine van zwangere vrouw
leidde tot eiproduktie (tegenwoordig vervangen door
alternatief)
• Littekenonderzoek
- Wondgenezing en littekenvermindering
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Vissen
• Ecotoxicologie
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Konijnen
• Antilichaam-ontwikkeling voor diagnose van menselijke
ziektes
• Hartonderzoek (hoge bloeddruk and verstopte aderen)
• Pasteur ontwikkelde vaccin tegen hondsdolheid in
konijnen
• Papilloma-virus, de voornaamste oorzaak van
baarmoederhalskanker, werd in 1930 ontdekt in
konijnen
• http://www.understandinganimalresearch.org.uk/resources/vid
eos_library/details/266/rabbits_in_medical_research/
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Muizen
• 98% van menselijke genen hebben equivalenten in het
muizen-genoom
• Ze worden dan ook vooral gebruikt voor onderzoek naar
genetische afwijkingen
• Meer dan 50% van alle proefdieren zijn genetisch
gemodificeerde en mutante muizen
• http://www.understandinganimalresearch.org.uk/resour
ces/videos_library/details/265/mice_in_medical_researc
h/
http://www.understandinganimalresearch.org.uk/
Dit komt uit op:
– 2.9 dieren per mensenleven
– waarvan 2.0 Muizen/Ratten
Elke onderzoeker moet voor en aan het eind van een dierproef de
mate van ongerief aanduiden
Verreweg de meeste onderzoeken betreft
• Bloedafname
• Enkele injectie
• Verandering van dieet
Bij ernstige ongerief wordt
zoveel mogelijk aan
pijnbestrijding gedaan.
Zeer ernstig ongerief is
verboden.
Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques



Vervanging
Vermindering
Verfijning
Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques

Vervanging
◦ Ontwikkel technieken waarbij geen proefdieren aan te pas komen


Vermindering
Verfijning
Bill Russel en Rex Burch (1959):
The Principles of Humane Experimental Techniques



Vervanging
Vermindering
Verfijning
◦ Zet onderzoeken slimmer op
◦ Minder dieren
◦ Minder last van de proeven
Welke alternatieven zijn er?

Computermodellen
◦ Onderwijs

Immunochemische en fysisch-chemische analyses
◦ Bijv. Insuline, vaccins
◦ Test niet de biologische kwaliteiten

Weefselkweek
◦ “In vitro” methoden
◦ Voordelen en nadelen in onderzoek: geen last van complicerende
factoren als bloeddruk, hormoonwerking en zenuwprikkeling
◦ Produktie
◦ Diagnose

Gebruik van ongewervelde dieren










Penicilline
Bloed Transfusie
Medicijn voor tuberculose
Vaccin voor Meningitis
Nier transplantatie
Borstkanker
Asthma
Polio vaccin
Insuline
Implantaten voor Parkinson

Penicilline
◦ Florey en Chan (1940) testten de werkzaamheid in muizen

Bloed Transfusie
◦ Succesvol in honden (1914)

Medicijn voor tuberculose
◦ Onderzoek in cavia’s (1940+) leidde tot antibioticum streptomycine
◦ 100 jaar geleden de meest voorkomende doodsoorzaak

Vaccin voor Meningitis
◦ Ontwikkeld in muizen

Nier transplantatie
◦ Honden en varkens

Borstkanker
◦ Ontwikkeling tamoxifen

Asthma
◦ Een van de meest dodelijke kinderziektes

Polio vaccin
◦ 40 jaar onderzoek aan muizen en apen leidde tot vaccin in jaren 50

Insuline
◦ Ontdekking van insuline in honden

Implantaten voor Parkinson
◦ Electrische implantaten oa ontwikkeld in primaten
◦ http://www.understandinganimalresearch.org.uk/resources/video
s_library/details/270/parkinsons_disease/




Ben je voor of tegen dierproeven?
Zonder goede informatie zullen de meeste mensen tegen dierproeven zijn (80% tegen)
Na wat informatie is slechts 20% tegen (80% voor)
Mannen zijn vaker voor dan tegen
Westerse, niet-katholieke maatschappijnen zijn tegen dierproeven

Ligt aan waarvoor het bedoeld is. Als het gaat om medicijnen waarmee mensenlevens
kunnen worden gered vind ik dat het moet kunnen. Maar als het gaat om cosmetica vind
ik van niet.
Cosmetica-onderzoek op dieren mag niet.

Ik ben tegen dierproeven omdat de dieren zo veel pijn lijden. Aan de andere kant komen
we zo wel te weten of medicijnen goed werken.
Niet alle dierproeven leiden tot pijn (of stress). Als dat wel aannemelijk is, dan wordt er
zoveel mogelijk getracht om pijnbestrijding toe te passen (verdoving).

Ik ben voor dierproeven als het voor medische redenen is
Fundamenteel onderzoek ligt aan de basis van elk onderzoek. Onderscheid tussen
fundamenteel en toegepast (voor medicijnen) onderzoek is moeilijk.
•
Metchnikov prikte doorn in arm van zeester om te kijken hoe het dier zou reageren: het
begin van een hele nieuwe tak aan wetenschap, de immunologie (die tallozen het leven
heeft gered)
•
Onderzoek naar hoe vogels leren zingen leverde kennis op over de werking van
hersenen die nu van belang blijkt bij het ontrafelen van de ziekte van Alzheimer
•
Bloeddrukmeting met koperen pijp in nek van paard leverde uiteindelijk de
bloedtransfusie op.

En als het dan eenmaal getest is, weet je nog niet of het bij mensen wel werkt.
Veruit de meeste medicijnen die getest zijn op dieren werken wel. Na een heel trajectorium
aan weefselkweken komen dierproeven, die uiteindelijk gevolgd worden door
mensproeven. Door de weefselkweken en dierproeven kan men het aantal mensproeven
flink reduceren.
Door de dierproeven wordt ook voorkomen dat bij het stadium van mensproeven
gevaarlijke stoffen aan de proefpersonen worden toegediend.

Er zouden vele dierenlevens gespaard kunnen worden door alternatieven te gebruiken
Te weten: 2.9 dierenlevens per mensenleven.
Er worden ook veel dierenlevens gered door dierproeven!

De mens is slim genoeg om andere manieren te verzinnen om medicijnen of cosmetica
te testen dan op dieren.
Veel wetenschappers vermoeden dat het aantal dierproeven zal toenemen in de toekomst.
Dit komt omdat men geinteresseerd is in steeds complexere zaken. Hoe een cel reageert
op een medicijn is al zeer complex, laat staan als we kijken naar het effect op een
weefsel, een orgaan, een organisme met miljoenen cellen, bloedstroom, zenuwgeleiding,
etc.
Simpelweg: je kunt geen onderzoek doen naar bloeddoorstroming als je kijkt naar een cel.
Hoe slim een mens ook is, hij/zij zal nooit kunnen weten hoe een organisme functioneert
door er alleen over na te denken.
Maar: voor simpele zaken is een alternatief vaak wel aanwezig (weefselkweekjes,
celonderzoek, computermodellen kunnen dan veel opleveren).

Het is vreselijk, hoe deze dieren behandeld en gehouden worden.

Het is vreselijk, hoe deze dieren behandeld en gehouden worden.
Vaak worden door anti-vivisectie organisaties de meest gruwelijke foto’s naar buiten gebracht

Als mens kun je zelf beslissen of je “proefkonijn” wil zijn. Die dieren hebben geen keus.
Hebben mensen wel een keus?