Transcript Gromada : Skorupiaki

Stawonogi- najliczniejsza grupa zwierząt
na Ziemi
Systematyka:
Typ: Stawonogi (Arthropoda)
Podtyp: Trylobitowce
Gromada: Trylobity †
Podtyp: Szczękoczułkowce
Gromada: Pajęczaki
Gromada: Staroraki
skrzypłocz
Podtyp: Żuwaczkowce
Gromada: Skorupiaki
Gromada: Wije
Gromada: Owady
Przodkami stawonogów były prymitywne morskie wieloszczety
Podstawy sukcesu ewolucyjnego stawonogów:
- rozwinęły sprawny system lokomocyjny (odnóża powstałe z
przekształconych parapodiów)
- wykształciły sztywny zewnętrzny szkielet w postaci chitynowego
pancerza chroniącego i wzmacniającego ciało
- rozwinęły system oddechowy
- wykształciły pompę tłoczącą krew- rurkowate serce
- silnie zaznaczona tendencja do cefalizacji
- przekształciły część odnóży w aparaty gębowe
- rozwinęły układ nerwowy i narządy zmysłów
- zmieniły homonomiczną segmentację ciała na metamerię
heteronomiczną
Budowa zewnętrzna i powłoka ciała
segmentacja heteronomiczna- zróżnicowanie metamerów, które po
zgrupowaniu dają tzw tagmy: głowę, tułów i odwłok (u niektórych
tagmy łączą się tworząc głowotułów jak u skorupiaków, pająków lub
jednolity niepodzielny korpus jak u kosarzy)
Każdy metamer pierwotnie zaopatrzony był w parę odnóży , jednakże
w związku ze specjalizacją poszczególnych części ciała- odnóża też
uległy znacznym zmianom:
- na głowie przekształciły się w czułki oraz w narządy gębowe
(ukształtowane w zależności od rodzaju pobieranego pożywienia)
- odnóża tułowiowe najczęściej zachowały funkcje lokomocyjne i w
zależności od środowiska życia służą do kroczenia, skakania,
pływania, rozgrzebywania ziemi
- odnóża odwłokowe często wykazują tendencję do zanikania, mogą
służyć jako narząd kopulacyjny, narząd do podtrzymywania
zniesionych jaj, lub wspomagać odnóża tułowiowe w poruszaniu się
- u częsci skorupiaków i pajęczaków jedna para odnóży krocznych
(raki) lub gębowych (skorpiony) przekształciła się w pokaźne
szczypce
Pokrycie ciała:
- jednowarstwowy nabłonek wytwarzający na swojej powierzchni grubą
warstwę kutykuli (oskórka) składającej się z naprzemiennie ułożonych
warstw białka i chityny często dodatkowo imregnowanych solami
wapnia lub innymi związkami nadającymi kutykuli sztywność
- kutykula odgrywa rolę pancerza ochronnego prawie całkowicie
nieprzepuszczalnego dla wody oraz gazów
Pokrycie ciała:
- kutykula jest konstrukcją, do której od wewnątrz przyczepione są
mięśnie- stanowi szkielet zewnętrzny
- wzmocnienia oskórka nie są równomierne na całej powierzchni ciałapomiędzy segmentami tułowia oraz członami odnóży występuje sama
elastyczna chityna tworząca ruchome połączenia szkieletu- stawy
Wady szkieletu zewnętrznego:
- stosunkowo ciężki
- uniemożliwia osiągnięcie dużych rozmiarów
- uniemożliwia wzrost- u stawonogów występuje zjawisko linieniaokresowe zrzucanie starego oskórka po uprzednim wytworzeniu pod
nim nowego
Układ mięśniowy:
- wór powłokowo mięśniowy jaki występuje u pierścienic, u
stawonogów uległ rozczłonkowaniu na odrębne grupy mięśni
poruszające poszczególnymi elementami szkieletu
- mięśnie ruchowe odznaczają się dużą sprawnością (mucha uderza
skrzydłami 350 razy na sekundę)
Układ pokarmowy:
- otwór gębowy otoczony narządami gębowymi umożliwiającymi
pobieranie i rozdrabnianie pokarmu
- stawonogi odżywiające się pokarmem płynnym ( pajęczaki, owady
krwiopijne) mają umięśnioną gardziel ssącą lub żołądek ssący
- przewód pokarmowy składa się z jelita przedniego, środkowego i
tylnego
- jelito przednie i tylne wysłane jest kutykulą - nie mogą tu zachodzić
procesy wchłaniania
- do jelita środkowego uchodzi gruczoł trawienny zwany
wątrobotrzustką (nie występuje u owadów)
- na granicy jelita środkowego i tylnego znajdują się ujścia gruczołów
wydalniczych
Układ oddechowy:
- wodne skorupiaki mają skrzela osadzone najczęściej u nasady odnóży
- u pajęczaków występują płuca (płucotchawki)- parzyste komory
położone na odwłoku, do których prowadzą szczeliny zwane
przetchlinkami
- u owadów i wijów oraz niektórych pajęczaków występują tchawkirozgałęziające się chitynowe rurki.
Najcieńsze tchawki (tzw tracheole) docierają do każdej komórki ciała,
dzięki czemu układ krwionośny nie uczestniczy w rozprowadzaniu
gazów oddechowych.
Na zewnątrz tchawki otwierają się przetchlinkami położonymi po
bokach ciała
Układ krążenia:
- otwarty
- składa się z serca, naczyń krwionośnych oraz systemu przestrzeni i
zatok wokół narządów wewnętrznych
- płyn krążący nazywa się hemolimfą (powstał z wymieszania krwi i
płynu ciała)
- barwniki oddechowe jeżeli występują są rozpuszczone w osoczu
Serce:
- położone po grzbietowej stronie ciała
- z serca krew wyrzucana jest do naczyń krwionośnych
- do serca krew dostaje się przez otwory w jego ścianie- ostia
Układ wydalniczy
- u wielu stawonogów przekształcone metanefrydia w postaci
gruczołów szczękowych i czułkowych u skorupiaków oraz
gruczołów biodrowych u pajęczaków
- u owadów, wijów, niektórych pajęczaków - cewki Malpighiegoślepo zakończone kanaliki uchodzące do jelita
Produkty przemiany materii:
- wodne - amoniak
- owady- kwas moczowy
Układ nerwowy
- u prymitywnych przypomina układ drabinkowy pierścienic
- ewolucja dąży do centralizacji
* brzuszna drabinka zlewa się w pojedynczy łańcuszek
* rozwój zwojów głowowych aż do wytworzenia mózgu
Narządy zmysłów:
- chemoreceptory (smak, węch)
- dotyk- czułki, włoski dotykowe,
- równowaga- statocysty
- wzrok
* oczy proste (pajęczaki)
* oczy złożone (owady, wije, skorupiaki)
- składa się z wielu pojedynczych elementów (ommatidia),
z których każde odbiera wąski wycinek pola widzenia.
- widzą szeroki zakres barw (także ultrafiolet)
Oko apozycyjne - komórki barwnikowe otaczające ommatidium
wychwytują większość promieni świetlnych przepuszczając tylko
prostopadłe do soczewki
Oko superpozycyjne- brak wygaszania promieni, obraz jest jaśniejszy,
ale nieostry (owady nocne, skorupiaki)
Rozmnażanie:
- rozdzielnopłciowe
- jajorodne
- częsty jest dymorfizm płciowy
- skorupiaki wodne- zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony
- stawonogi lądowe zapłodnienie wewnętrzne
* pokładełko- narząd pomagający w
składaniu jaj
* ochrona przed utratą wody- kokony,
osłonki, składanie w norkach, korze drzew,
komorach (plastry pszczół), ciałach innych
organizmów,
- pajęczaki- rozwój prosty
- owady- rozwój złożony (larwy często żyją
Przeobrażenie niezupełne- larwa (nimfa) pod względem wyglądu i
trybu życia podobna do osobnika dorosłego (imago)
Przeobrażenie zupełne- larwa różni się od imago zarówno wyglądem
jak i trybem życia, podczas przepoczwarzenia larwa otacza się kokonem
a wszystkie jej narządy wewnętrzne oprócz układu nerwowego ulegają
przebudowie
Dorosłe owady nie linieją i nie rosną!
Partenogeneza (dzieworództwo)- u owadów. Zrozwój organizmu z
niezapłodnionego jaja. Częste u mszyc
Heterogonia- naprzemienne występowanie rozmnażania płciowego i
partenogenezy
Przegląd stawonogów:
Gromada: Pajęczaki
-pierwsze zwierzęta lądowe prawdopodobnie potomkowie sylurskich
wielkoraków.
-Głównie drapieżne, niektóre pasożytują na roślinach i zwierzętach.
-Większość drapieżnych posiada gruczoły jadowe.
-Pobierają jedynie pokarm płynny.
-Rozwój prosty.
-Częsty dymorfizm płciowy
Rząd: Pająki
pająki sieciowe (np.krzyżak) lub bezsieciowe (np.skakuny)
Rząd: Kosarze
odnóża dłuższe od pająków tagmy zrośnięte w jeden niepodzielny
korpus
Rząd: Zaleszczotki
przypominają skorpiony ale nie mają gruczołu jadowego
Rząd: Roztocze
pasożyty: kleszcz pastwiskowy, świerzbowiec drążący,
alergie!
Rząd: Skorpiony
najprymitywniejsza grupa pajęczaków
gruczoł jadowy umieszczony na odwłoku
Gromada : Skorupiaki
Proces linienia zachodzi przez całe życie
Prawie wyłącznie zwierzęta wodne
Rząd: Podraczki
bardziej prymitywne skorupiaki
oczliki
rozwielitki
osiadłe pąkle
Rząd: Rakowce
tzw. skorupiaki wyższe, osiągają duże rozmiary
rozwój prosty lub złożony (larwa żywik)
raki
homary
langusty
kraby
kryl
stonogi
Gromada: Owady
owady bezskrzydłe
rybik
Owady uskrzydlone
mają pierwotnie na drugim i trzecim segmencie tułowia 2 pary
jednakowych skrzydeł, które zmieniały się w czasie ewolucji:
-tylne skrzydła ulegały stopniowej redukcji aż do ich zaniku
(muchówki)
-przednie skrzydła przekształciły się w ochronne pokrywy
W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu posiadają różne typy
aparatów gębowych
Owady o przeobrażeniu niezupełnym:
Ważki zachowały wiele cech pierwotnych
nieskładane skrzydła
aparat gębowy gryzący
oczy złożone
Owady o przeobrażeniu niezupełnym:
Skorki
Owady o przeobrażeniu niezupełnym:
Karaczany
Owady o przeobrażeniu niezupełnym:
Prostoskrzydłe
pasikoniki
szarańcza wędrowna
koniki polne
Owady o przeobrażeniu zupełnym
Łuskoskrzydłe (motyle)
dorosłe żywią się nektarem, larwy roślinożerne
rusałka admirał
niepylak apollo
motyle nocne: trupia główka
Owady o przeobrażeniu zupełnym
Błonkoskrzydłe (larwa- czerw)
mrówki
pszczoły
osy
Owady o przeobrażeniu zupełnym
Muchówki- mają tylko pierwszą parę skrzydeł
mucha domowa
komar
Owady o przeobrażeniu zupełnym
Chrząszcze (larwa pędrak)
chrabąszcz majowy
biedronki
Owady o przeobrażeniu zupełnym
pchły