Transcript skala liczbowa

3 listopada 2010
Mapa
Mapa - uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, wykonywany
na płaszczyźnie, w skali, według zasad odwzorowania kartograficznego,
przy użyciu umownych znaków graficznych.
Nauka o mapach to kartografia.
Skala mapy
Skala mapy (podziałka mapy) - stosunek wielkości modelu Ziemi dla
jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy do
rzeczywistej wielkości Ziemi.
Rodzaje skal mapy:
• skala liczbowa – przedstawiona w postaci ułamka, w którym
mianownik określa wielokrotność zmniejszenia wymiarów liniowych;
skala mapy jest tym mniejsza, im większy jest mianownik ułamka,
np.
1 : 100 000 000 – mała skala
1 : 10 000 – duża skala
• skala mianowana – wyraża długość odcinka na mapie
w odniesieniu do długości tego samego odcinka w terenie, np.
1 cm – 1000 km
1 cm – 100 m
• skala liniowa (podziałka) – to graficzne przedstawienie skali mapy,
np.
Podział map
Podział map ze względu na skalę:
• mapy topograficzne w skali do 1:200 000, przedstawiające
szczegółowo np. rzeźbę terenu lub sieć dróg
• mapy
przeglądowo-topograficzne
w
skali
od
1:
200
000
do 1: 1 000 000, zawierające zgeneralizowane elementy bardziej
szczegółowych map topograficznych. Przedstawiają np. pokrycie i
rzeźbę terenu, sieć komunikacyjną lub wodną
• mapy przeglądowe w skali mniejszej niż 1:1 000 000, mocno
zgeneralizowane, przedstawiają ogólny obraz kontynentów lub ich
większych części
Odwzorowanie kartograficzne
Istotą odwzorowania kartograficznego jest sposób przeniesienia obrazu
z trójwymiarowej powierzchni kuli na dwuwymiarową płaszczyznę.
Odwzorowanie azymutalne
Najczęściej stosowane do przedstawiania obszarów okołobiegunowych.
Używa się go także do map terenów ze strefy równikowej oraz innych
szerokości geograficznych.
Odwzorowanie stożkowe
Najlepiej nadaje się do przedstawiania obszarów średnich szerokości
geograficznych (między 30° a 60° szerokości geograficznej północnej
i południowej) oraz dla obszarów znacznie rozciągniętych
równoleżnikowo.
Odwzorowanie walcowe
Najczęściej używane jest tak, aby móc przedstawić cały świat na jednej
mapie. Przykładem mogą być Strefy czasu.
Mapa topograficzna
Mapa topograficzna
jest bardzo
szczegółową mapą
w dużej skali.
Przedstawia
większość obiektów
trwale występujących
w terenie, m.in.
pojedyncze
zabudowania, drogi
polne i leśne, rowy
z wodą.
Mapa turystyczna
Mapa przeznaczona do użytkowania przez turystów, zawierająca przede
wszystkim wiadomości o przedmiotach godnych zwiedzenia (zabytkach
przyrody i architektury, pamiątkach narodowych), drogach turystycznych
(szlakach wycieczkowych, ścieżkach znakowanych np. rowerowych) i ogólnie
dostępnych środkach komunikacji (przystankach autobusowych i stacjach
kolejowych),
urządzeniach
przystaniach wodnych).
turystycznych
(schroniskach,
campingach,
Wysokość
względna i bezwzględna
Wysokość względna - wysokość jakiegoś punktu względem punktu
odniesienia innego, niż poziom morza.
Wysokość bezwzględna - wysokość danego punktu względem
przyjętego punktu odniesienia, którym jest poziom morza.
Wysokość bezwzględna oznaczana jest skrótem n.p.m., czyli nad
poziomem morza.
Poziomice
• Poziomica (warstwica) to
linia krzywa na mapie łącząca
punkty
o
takiej
samej
wysokości nad poziomem
morza.
• Powstaje
poprzez
przecięcie powierzchni terenu
płaszczyznami
poziomymi,
równoległymi i oddalonymi od
siebie o stałą wartość (np. co
10 m).
• Poziomicę 0 m wyznacza
linia miejsce styku morza z
lądem. Kolejne poziomice
mogą przedstawiać różną
wysokość.
Na
mapach
poziomicowych rysuje się je
co 5, 10 lub 20 m itp. (cięcie
poziomicowe) w zależności
od skali i szczegółowości
mapy. Liczba opisana przy
poziomicach zawsze określa
wysokość nad poziomem
morza
Odwzorowanie terenu na mapie
Orientowanie mapy
Marsz na azymut
Azymut
jest to kąt zawarty między północą, a kierunkiem na dany punkt mierzony zgodnie z ruchem
wskazówek zegara. Służy on do określenia kierunku marszu do wybranego miejsca.
Wyznaczanie azymutu:
•
układamy krawędzie kompasu wzdłuż kierunku marszu (orientacja mapy nie ma tu znaczenia) - strzałka
kierunkowa kompasu powinna wskazywać kierunek marszu na mapie,
•
obracamy pierścień kompasu, aż północ na podziałce pokryje sie z północą na mapie,
•
odczytaj azymut geograficzny na strzałce kierunkowej kompasu i skoryguj o wartość deklinacji,
•
sprawdź czy nie pomyliłeś się o 180 stopni, np. jeśli mamy iść na północny-wschód to azymut powinien
mieć około 45 stopni.
Jeśli wyznaczyliśmy azymut i zamierzamy iść zgodnie z nim:
•
trzymaj kompas przed sobą tak abyś mógł na niego patrzeć,
•
obracaj się aż igła magnetyczna znajdzie się na strzałce orientacyjnej,
•
wyszukaj punkt charakterystyczny na przedłużeniu strzałki kierunkowej (np. drzewo, krzak) i dojdź do
niego,
•
powtarzaj aż dojdziesz do celu.
Jar
Jar to forma ukształtowania terenu w postaci wydłużonego zagłębienia
o wąskim dnie i stromych zboczach.
Powstaje najczęściej w wyniku erozyjnego działania wody. Zwykle jary
są niewielką formą terenu, związaną z korytem potoku, lub o suchym
dnie, które jedynie okresowo wypełnia się wodą podczas opadów.
Przełęcz
(siodło) wybitne, poprzeczne obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego
lub grani między sąsiednimi szczytami.
Szczyt
w ścisłym znaczeniu: najwyższy punkt wypukłej formu terenu: góry,
grzbietu, grani, wzgórza.
Grzbiet
obszar położony wzdłuż linii grzbietowej łączący znaczące szczyty
danego pasma górskiego (formacji górskiej).
Stok
Pochyła powierzchnia formy terenu, zwłaszcza formy wypukłej:
pagórka, wzgórza lub góry.
W odniesieniu do form wklęsłych bardziej odpowiedni jest termin
zbocze.
Gdy nachylenie jest bliskie 90°, wówczas stok przechodzi w urwisko,
przepaść. Jeśli zaś jest mniejsze niż 10°, mówimy wtedy o
wypłaszczeniu.
Dolina
wklęsła forma terenu o wydłużonym kształcie otoczona ze wszystkich
stron wzniesieniami i wyraźnie wykształconym dnie, najczęściej
powstała w wyniku działalności rzek lub lodowców.
Rozróżniamy doliny:
•
V-kształtne - przekrój w kształcie litery V strome zbocza i wąskie dno, występują w
górnym biegu rzek, powstają na skutek
działania erozji wgłębnej
•
U-kształtne - przekrój w kształcie litery U,
występują w środkowym i dolnym biegu rzek,
powstają na skutek działania erozji bocznej
lub działania lodowca na dolinę V-kształtną
•
Dolina płaskodenna
Kotlina
rozległa, niezbyt mocno wydłużona, wklęsła forma terenu, ze
wszystkich stron otoczona wzniesieniami. Może być w postaci
zamkniętej (bezodpływowej) lub otwartej. Kotliny powstają na skutek
ruchów górotwórczych lub w wyniku erozji (np. Kotlina Sądecka).