Transcript Tkanka nerwowa

Tkanka nerwowa
• neurocyty – wysoko wyspecjalizowane komórki, które łącząc się ze
sobą, tworzą zintegrowaną sieć obejmującą cały organizm.
• komórki glejowe - pełnią funkcje ochronne i odżywcze
• anatomicznie tkanka nerwowa tworzy:
- ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
- obwodowy układ nerwowy
• zasadnicza funkcja tkanki nerwowej:
1. odbieranie, przekazywanie i analizowanie bodźców ze środowiska
zewnętrznego;
2. kierowanie działalnością motoryczną oraz czynnością narządów
wewnętrznych (gruczołów dokrewnych, a także aktywnością
psychiczną)
Neurony
Neuron - jednostka strukturalno-czynnościowa tkanki nerwowej, tworzy
ją komórka nerwowa wraz z wypustkami
Budowa:
1. ciało komórki (perykarion);
2. wypustki protoplazmatyczne (dendryty) w liczbie jedna lub
więcej;
3. wypustka osiowa (akson, neuryt) zwykle pojedyncza, na końcu
często rozgałęziona i kolbkowato rozszerzona
Dendryty przewodzą impulsy do ciała komórki a neuryty od ciała komórki
na obwód.
SYNAPSA
Podział neuronów
a) ze względu na funkcję neurony dzielimy na:
- motoryczne - czyli ruchowe kierujące funkcją narządów i mięśni;
- czuciowe - odbierające i przekazujące bodźce ze środowiska zewnętrznego i
wnętrza ciała;
- wstawkowe - łączące różne zespoły neuronów, pełniące więc funkcje
kojarzeniowe
b) ze względu na kształt neurony dzielimy na:
- wielobiegunowe -liczne dendryty i jeden akson;
- dwubiegunowe jeden dendryt i jeden akson
- pozornie jednobiegunowe - posiadające jedną wypustkę, która po krótkim
przebiegu rozgałęzia się w kształt litery T.
3
1
2
1 - jednobiegunowe
2 - dwubiegunowe
3 - wielobiegunowe
4 - pseudojednobiegunowe
4
jednobiegunowy
wielobiegunowy
pseudojednobiegunowy
bipolarny
Neurocyt
Perikarion (perycaryon), inaczej ciało komórki nerwowej, soma
• W ośrodkowym układzie nerwowym ciała neuronów znajdują się w
istocie szarej, podczas gdy wypustki neuronów tworzą istotę białą.
• jądro komórki nerwowej jest zwykle okrągłe, duże i położone
centralnie.
• chromatyna w formie rozproszonej (euchromatyna) co związane
jest z jej znaczną aktywacją.
• siateczka śródplazmatyczna szorstka, rozbudowana, świadczy o
dużej aktywności cytoplazmy
• AG zlokalizowany jest dookoła jądra i tworzy go zwykle kilka
diktiosomów
• w cytoplazmie ciała komórki jak i w wypustkach znajdują się także
liczne włókienka pośrednie o średnicy 10 nm, zwane
neurofilamentami.
• w ciele komórki spotyka się także wtręty w postaci ziaren barwnika
oraz ziaren lipofuscyny
Dendryty
• wypustki protoplazmatyczne = dendryty
• dendryty są zwykle krótkie i rozgałęziają się podobnie jak drzewo,
stąd ich nazwa (gr. dendron = drzewo)
• pokryte są kolcowatymi wypustkami, które stanowią miejsca
kontaktu z wypustkami innych neuronów
• przewodzą do ciała komórki
• znacznie zwiększają powierzchnię kontaktu z innymi neuronami,
gdyż na dendrytach kończą się ich aksony
• zawierają zarówno neurofilamenty jak i mikrotubule
Aksony, Neuryty
• neuron posiada tylko jeden akson
• podstawa aksonu - miejsce odejścia aksonu od ciała komórki, nie
zawiera tigroidu, natomiast zawarte w niej mikrotubule ułożone są w
pęczki
• cytoplazmę zawartą w aksonie nazywa się aksoplazmą, a błonę
pokrywającą aksolemą
• aksoplazma zawiera niewiele mitochondriów i neurofilamentów oraz
mikrotubuli
• poprzez aksony mogą być transportowane na obwód neuronu
(transport aksonalny ortodromowy) produkty syntez
zachodzących w perikarionie;
• z obwodu do perikarionu (transport aksonalny antydromowy)
mogą podlegać transportowi czynniki wzrostu (np. NGF), toksyny
bakteryjne oraz wirusy
Akson przeważnie otoczony jest osłonka zbudowaną z komórek Schwanna,
które na znacznych jej obszarach wytwarzają dodatkowo osłonkę mielinową.
Widoczne w mikroskopie świetlnym przewężenia w osłonce mielinowej
nazywane są przewężeniami Ranviera.
Akson, który może być otoczony osłonką komórek Schwanna i osłonką
mielinową, nosi nazwę włókna nerwowego. Pęczek włókien nerwowych
zaś tworzy pień nerwowy.
Synapsa
• synapsy tworzone są pomiędzy:
- aksonami i dendrytami (aksono-dendrytyczne) - najczęściej
spotykane
- aksonami i ciałem komórki (aksono-somatyczne)
- dendrytami (dendryto-dendrytyczne)
- aksonami (aksono-aksonalne)
• kolbkowate rozszerzenie aksonu (kolbka synaptyczna), zawiera
mitochondria, brakuje natomiast neurofilamentów
• w kolbce synaptycznej znajdują się różnej wielkości (20-65 nm)
pęcherzyki synaptyczne
• błona komórkowa kolbki od strony zetknięcia się z drugim neuronem
jest zgrubiała nazywa się błoną presynaptyczną. Leżąca
naprzeciwko niej błona drugiego neuronu, zwana błoną
postsynaptyczną jest także zgrubiała.
• przekazywanie impulsów nerwowych poprzez synapsę odbywać się
może za pomocą substancji chemicznych zwanych
neuroprzekaźnikami (neurotransmiterami). Synapsy takie
nazywamy synapsami chemicznymi (najczęstszy rodzaj synaps).
Nerwy
• nerwy to nagromadzenie włókien nerwowych wraz z towarzyszącą
im tkanką łączną
• włókna tworzące nerw mogą być włóknami mielinowymi lub
bezmielinowymi, posiadającymi osłonkę jedynie z lemocytów
• z punktu widzenia czynnościowego mogą to być włókna ruchowe
(odśrodkowe) lub czuciowe (dośrodkowe), przy czym nerw może
zawierać jeden rodzaj włókien lub różne ich rodzaje
• tkankę łączną otaczającą poszczególne włókna nerwowe nazywamy
śródnerwiem (endoneurium).
• pęczki włókien otoczone są przez błonę łącznotkankową nazywaną
onerwiem (perineurium), a cały nerw zespala tkanka łączna
nazywana nanerwiem (epineurium)
Glej (neuroglej)
• Komórki gleju stanowią obok właściwych komórek nerwowych neuronów, zasadniczy składnik ośrodkowego (50%) i obwodowego
układu nerwowego.
• Wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje gleju:
- makroglej - tworzą go:
 glej gwiaździsty reprezentowany przez astrocyty oraz
oligodendrocyty
 glej wyściółkowy (ependyma) reprezentowany przez
ependymocyty
pochodzi z ektodermy
- mikroglej (mezoglej) - tworzą go komórki mikrogleju, mające
zdolność do przemieszczania się i fagocytozy; pochodzi z
mezodermy
• W obwodowym układzie nerwowym glej występuje w postaci
neurolemocytów oraz komórek glejowych zwojów, które otaczają
obecne w zwojach komórki nerwowe
Astrocyty
Astrocyty zawdzięczają swoja nazwę bardzo licznym wypustkom
cytoplazmatycznym, które upodabniają je do struktury gwiaździstej (dlatego
zwane są inaczej komórkami gwiaździstymi). W zależności od lokalizacji
w ośrodkowym układzie nerwowym można wyróżnić astrocyty
protoplazmatyczne (z licznymi stosunkowo krótkimi wypustkami, obecnie w
istocie szarej) oraz włókniste (z nielicznymi długimi wypustkami, obecne w
istocie białej). Niekwestionowanym markerem astrocytów jest kwaśne
glejowe białko włókienkowe (GFAP, glial fibrillary acid protein) będące
składnikiem filamentów pośrednich.
Podstawowa rola astrocytów to udział w wytwarzaniu bariery krew-komórka
nerwowa. Astrocyty izolują całkowicie naczynia włosowate od odcinków
komórek nerwowych, które nie są pokryte osłonką mielinową, wytwarzając
swoistą graniczną błonę glejową.
Makroglej
• oligodendroglej (glej skąpowyspustkowy):
- nazywane są również glejem skąpowypustkowym. Przyczyniają
się do wytwarzania osłonek mielinowych w ośrodkowym układzie
nerwowym
- mniej liczne wypustki niż astrocyty oraz mniejszy rozmiar
- występuje zarówno w szarej jak i białej istocie mózgowia
- funkcja to tworzenie osłonki mielinowej, poprzez nawijanie się na
wypustkę nerwową wypustki cytoplazmatycznej oligodendrocytu
• ependyma (glej wyściółkowy):
- ependymocyty pokrywające ściany komór mózgowych i kanału
środkowego rdzenia kręgowego
- mają cechy komórek nabłonkowych, których kształt i wielkość
zależy od lokalizacji w układzie komorowym
- mają kształt sześcienny lub walcowaty, wyjątkowo płaski
- zwykle układają się w jedną warstwę opierającą się o błonę
utworzoną z wypustek astrocytów
- na powierzchni zwróconej do światła komór mają mikrokosmki, a
pomiędzy nimi mogą znajdować się migawki.
Komórki mikrogleju to jedyne komórki glejowe o
mezenchymatycznym pochodzeniu. Ich funkcja związana jest z
procesami obrony immunologicznej ośrodkowego układu
nerwowego. Komórki mikrogleju są zdolne do fagocytozy oraz
zachowują zdolność do prezentacji antygenów i wydzielania cytokin i
cytotoksyn.
Komórki Schwanna to komórki wytwarzające osłonkę mielinową w
obwodowym układzie nerwowym. Podstawową cechą
odróżniającą je od oligodendrocytów jest wytwarzanie osłonki
mielinowej wyłącznie
Mielinizacja
Układ centralny
Układ obwodowy
Degeneracja i regeneracja włókien nerwowych
Uszkodzenie włókna nerwowego nieuchronnie prowadzi do
degeneracji aksonu. Proces ten został po raz pierwszy opisany w
drugiej połowie XIX w. przez Augusta Wallera. Stworzona wtedy
teoria (model degeneracji wallerianowskiej) jako jedyna w całej
historii medycyny oparła się próbie czasu i jest aktualna po chwilę
obecną.
Degeneracja aksonalna wiąże się również z uruchomieniem
procesów naprawczych. Mogą one doprowadzić do odrostu
aksonalnego oraz przywrócenia unerwienia narządów docelowych
wyłącznie w układzie nerwowym obwodowym. Związane jest to z
kluczowym udziałem, nieobecnych w układzie nerwowym
ośrodkowym, komórek Schwanna.