Transcript de reële sfeer - Universitaire Pers Leuven

Economie, een Inleiding
Hoofdstuk 20:
De vraagzijde: de reële sfeer
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1
De vraagzijde: de reële sfeer
 Hoofdstuk 16:

Onderscheid tussen
 Langetermijngroei
 Schommelingen van economische activiteit rond die
langetermijngroei
 Hoofdstuk 17:

Modellen die verklaringen proberen te geven voor
langetermijngroei (Solow-model en Romer-model)
 Vanaf dit hoofdstuk:

Aandacht op fluctuaties in economische activiteit rond
die langetermijngroei
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Figuur 20.2.:

Links: algemeen AV-AA-model
 Schommelingen in economische activiteit en in
algemeen prijspeil verklaren door verschuivingen van
AV-curve en AA-curve
 Hoofdstuk 23

Rechts: speciaal geval van AV-AA-model
 John Keynes: werking van economie analyseren bij
gegeven algemeen prijsniveau
 Hoofdstuk 21
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
6
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
7
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Boek: The General Theory of Employment, Interest and
Money:


Centrale stelling: tekort aan globale vraag – effectieve
vraag – kan leiden tot langdurige periodes van
werkloosheid
General Theory: crisissituaties
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
8
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Veronderstelling van constant prijspeil:

Onderscheid tussen nominale grootheden en reële
grootheden verdwijnt
 Nominale grootheden: lopende prijzen
 Reële grootheden: prijzen van basisjaar

Y: nominaal product

Q: reëel product

gY: nominale groei: som reële groei (gQ) en inflatie (∏)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
9
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Indien prijzen niet veranderen:

Nominale groei = reële groei

Prijsindex P = 1 (of 100%)
 Nominaal product = reëel product
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
10
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Voorbeeld: financieel-economische crisis:



Vertrouwenscrisis bij consumenten, producenten en
kredietverstrekkers
Ineenstorting AV
Ondernemingen werkten niet meer op volle kracht
 Output kan stijgen zonder dat prijzen dat ook doen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
11
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
 Dit is analyse van vraagzijde:

Nationale bestedingen opsplitsen in verschillende
componenten (~ Hoofdstuk 15)

Veranderingen in componenten van AV verklaren
veranderingen in economische activiteit

Zie Linkerdeel Figuur 20.1.
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
12
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
13
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
 Gesloten economie zonder overheid

Vraagcomponenten: enkel consumptie van gezinnen en
investeringen van bedrijven:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
14
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
15
2.1. De private consumptie
 Overheid buiten beschouwing:

Beschikbaar inkomen Yb = nationaal inkomen Y
 Constant prijspeil:

Nationaal inkomen Y = reëel nationaal inkomen Q
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
16
2.1. De private consumptie
 Algemene relatie tussen consumptieve bestedingen en
beschikbaar inkomen:
 Specifieke lineaire vorm:
 Voorbeeld empirische relatie Figuur 20.3.:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
17
FIGUUR 20.3. - DE BELGISCHE CONSUMPTIE EN HET BESCHIKBAAR INKOMEN
1960-2009
160
120
100
80
60
250
230
210
190
170
150
130
110
90
70
40
50
private consumptie (miljard €,
prijzen 2000)
140
beschikbaar inkomen (miljard €, prijzen 2000)
consumptie en beschikbaar inkomen in jaar t
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
18
2.1. De private consumptie
 Opmerkingen

Richtingscoëfficiënt c = marginale consumptiequote

Intercept C0 = autonome consumptie
 Consumptie-uitgaven onafhankelijk van beschikbaar
inkomen
 Veranderingen in intercept doen lineaire functie
verschuiven
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
19
2.1. De private consumptie
 Opmerkingen:

Beschikbaar inkomen = Consumeren + Sparen

Spaarfunctie
 Na herschrijven:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
20
2.1. De private consumptie
 Opmerkingen

Gemiddelde consumptiequote
 Totale
consumptie-uitgaven
beschikbaar inkomen
per
eenheid
 Bij lineaire consumptiefunctie met C0 > 0 is
gemiddelde consumptiequote steeds groter dan
marginale consumptiequote
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
21
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
22
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Gewenste investeringen versus feitelijke investeringen

Gewenste investeringen
 Investeringen ex ante, gewenste investeringen, I

Feitelijke investeringen
 Investeringen ex post
 Inclusief (ongewenste) voorraadveranderingen

Verschil schuilt in ongewenste voorraadveranderingen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
23
FIGUUR 20.4. - EVOLUTIE VAN DE BELGISCHE BRUTO-INVESTERINGEN 19602009 (CONSTANTE PRIJZEN VAN 2000)
25
15
10
5
0
-5
-10
-15
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2009
2005
2001
1997
1993
1989
1985
1981
1977
1973
1969
1965
-20
1961
% wijziging t.o.v. voorgaande jaar
20
24
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Figuur 20.4.:




Investeringsuitgaven fluctueren sterk
In 2002: investeringen namen af met 5%
In 2004: investeringen stegen met 9%
Over hele periode verschillende uitschieters tot 20%
onder en boven
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
25
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Investeringsbeslissing

Toekomstige opbrengsten actualiseren
 Voorbeeld: berekening actuele waarde van bedrag S,
dat na n jaren beschikbaar zal zijn:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
26
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Investeringsbeslissing

Voorbeeld: nieuwe machine die 1000 euro kost
 Verwachte opbrengst in elk van drie volgende jaren
bedraagt 400 euro
 Netto actuele waarde van investering
 Opbrengst > Kost: rendabele investering
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
27
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Investeringsbeslissing:

Factoren die NAW beïnvloeden:
 1) Intrestvoet: negatieve impact
 2) Prijs van kapitaalgoederen: negatieve impact
 3) Verwachte (toekomstige) opbrengsten: positieve
impact
Verwachtingen, ook ‘animal spirits’
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
28
2.2. De investeringen van de bedrijven
 Investeringen verklaren, endogeen
 Investeringen niet verklaren, exogeen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
29
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
30
2.3. De structurele vorm van een economisch model
 Economisch model AV = AA = Y


AV > nationaal product  outputtekort
 Bedrijven zullen voorraden verminderen en productie
naar boven aanpassen
AV < nationaal product  outputoverschot
 Bedrijven zullen voorraden uitbreiden en productie
naar beneden aanpassen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
31
2.3. De structurele vorm van een economisch model
 Figuur 20.5.:


Nationaal inkomen hangt af van private consumptie
Private consumptie hangt zelf af van nationaal inkomen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
32
2.3. De structurele vorm van een economisch model
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
33
2.3. De structurele vorm van een economisch model
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
34
2.3. De structurele vorm van een economisch model
 Voorbeeld:

Consumptiefunctie

Bijhorende spaarfunctie

Investeringen exogeen, bijvoorbeeld: 50 miljard euro:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
35
2.3. De structurele vorm van een economisch model
 Endogene versus exogene variabelen

Endogeen: door model verklaard
 Y, Yb, C, I, AA en AV

Exogeen: buiten model bepaald
 Exogene gewenste investeringen
 Parameters
 Marginale consumptiequote
 Autonome consumptie
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
36
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
37
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
38
2.4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
 Beschouw Tabel 20.2.:

Voorbeeld
 Y = 100, AV = 150: AV > Y: geen evenwicht,
economische activiteit zal toenemen
 Y = 150, AV = 187,5: AV > Y: geen evenwicht,
economische activiteit zal toenemen
 Y = 300, AV = 300: AV = Y: evenwicht
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
39
2.4. Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
 Alternatieve manier om evenwicht voor te stellen:
 Herschrijven geeft:
 Evenwicht: sparen = investeren


Investeringen > sparen  AV > AA  productie wordt
uitgebreid
Sparen > investeringen  AA > AV  productie krimpt
in
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
40
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
41
2.5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
 Evenwicht vinden: ‘Trial-and-error’-proces ?
 Twee oplossingen:


Grafisch
Algebraïsch
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
42
2.5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
 Grafisch (Figuur 20.6.)




Aanbod voorgesteld door 45-gradenrechte
 AA = Y
Evenwicht tussen AA en AV wordt bereikt in snijpunt E
 Nationaal inkomen van 300
 AA wordt dan juist opgenomen door AV
Nationaal inkomen < 300
 AV > AA
Nationaal inkomen > 300
 AV < AA
 Grafische oefening kan ook worden uitgevoerd via
vergelijking investeren / sparen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
43
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
44
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
45
2.6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
 Algebraïsche oplossingsmethode (Tabel 20.1.)

Stelsel van zes vergelijkingen oplossen
Na substitutie

Gereduceerde vorm

ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
46
2.6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
 Spaarparadox:



Wanneer consumenten weinig vertrouwen hebben in
toekomst, zullen ze meer sparen, zodat C0 of c kleiner
wordt
Meer sparen  vermindering AV en inkomen
Negatief effect op evenwichtsinkomen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
47
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
1.
2.
3.
4.
De private consumptie
De investeringen van de bedrijven
De structurele vorm van een economisch model
Het evenwichtsniveau van de economische activiteit:
numeriek voorbeeld
5. De evenwichtsproductie: grafisch voorbeeld
6. De evenwichtsproductie: algebraïsche benadering
7. Comparatieve statica via multiplicator
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
48
2.7. Comparatieve statica via multiplicator
 Cijfervoorbeeld:

Consumptiefunctie blijft ongewijzigd
Gewenste investeringen nemen toe van 50 tot 75
Oud evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm):

Nieuw evenwichtsniveau (via gereduceerde vorm):


ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
49
2.7. Comparatieve statica via multiplicator
 Cijfervoorbeeld:

Verandering in evenwichtswaarde gelijk aan:

Toename van evenwichtsoutput:
 Veelvoud (hier: viervoud) van toename in vraagcomponent
 Multiplicatormechanisme
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
50
2.7. Comparatieve statica via multiplicator
 Resultaat te veralgemenen tot:
 Investeringsmultiplicator:

Geeft weer met hoeveel evenwichtsproductie toeneemt
per euro bijkomende investeringen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
51
2.7. Comparatieve statica via multiplicator
 Verklaring multiplicatief effect

Terugkoppelingsmechanisme

Keten van productie- en inkomenstoenamen verloopt als
volgt:

In algemene termen wordt dat:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
52
2.7. Comparatieve statica via multiplicator
 Verklaring multiplicatief effect

Som van meetkundige rij:

Als marginale consumptiequote tussen 0 en 1 ligt

Hoe hoger c, des te meer extra vraag er in elke
opeenvolgende ronde terug in economie wordt
geïnjecteerd, en des te groter multiplicator is
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
53
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
54
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
 Reële sfeer in alle vier componenten:
 Nagaan


Hoe overheid niveau van economische activiteit kan
beïnvloeden
Impact van schokken in in- en uitvoer
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
55
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve
vraag
3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
4. De multiplicator in een open economie met overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
56
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Overheid heeft directe en indirecte impact op AV:


Directe impact: overheidsuitgaven
Indirecte impact: belastingen die beschikbaar inkomen
en dus consumptie van gezinnen beïnvloeden
 Overheidsbestedingen (G):


Aankopen van goederen en diensten door overheid
Wordt verondersteld exogeen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
57
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Belastingen (T):

Consumptie hangt af van beschikbaar inkomen en van
belastingen:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
58
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Vereenvoudigde lineaire samenhang tussen alle
betaalde belastingen en nationaal inkomen:


t: marginale belastingvoet
T0: onafhankelijk van inkomen of uitgaven
 Transfers die overheid aan gezinnen uitkeert: te
interpreteren als negatieve belastingen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
59
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Onderscheid tussen belastingen en transfers: T =





Personenbelasting
+ Vennootschapsbelasting
+ Indirecte belastingen
+ Sociale zekerheidsbijdragen
- Uitgekeerde transfers (negatieve belastingen)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
60
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Nieuw terugkoppelingseffect: belastingen zijn functie
van Y


s = (1 – c): spaarlek
t: belastingslek
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
61
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Endogeniteit van overheidssaldo



Door endogeniteit belastingen
D > 0  tekort
D < 0  overschot
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
62
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Figuur 20.7.:


Hoe hoger nationaal product, hoe kleiner tekort op
overheidsbegroting
Intercept: structurele factoren

Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 1
 Conjunctureel: Yt < YLT
 Belastingsontvangsten nemen dan af
 Tekort verslechtert: Dt > DLT

Verslechtering tekort: mogelijke oorzaak 2
 Structureel: verschuiving van belastingsfunctie zelf
 Exogene uitgaven toegenomen, of
 Exogene componenten in belastingen verlaagd
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
63
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
64
3.1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
 Tabel 20.3.:

Outputgap en deficit voor 2006 en 2009

Spectaculaire inzinking van economische activiteit in
2009  sterk opgelopen overheidstekort

Hoofdoorzaak daarvan waren sterk teruggelopen
belastinginkomsten

Voor politieke beoordeling van begrotingsbeleid
 Vaak abstractie van conjunctuur
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
65
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
66
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve
vraag
3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
4. De multiplicator in een open economie met overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
67
3.2. De impact van de buitenlandse handel op de
aggregatieve vraag
 Invoer van land hangt af van:



Niveau van economische activiteit en dus van inkomen
in land zelf
Evolutie van prijspeil in eigen land en in buitenland
Evolutie van wisselkoers
 Endogeniteit aan hand van lineaire functie:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
68
3.2. De impact van de buitenlandse handel op de
aggregatieve vraag
 Uitvoer van land: vraag van rest van wereld
 Uitvoer (= invoer van andere landen) exogeen

Doel: binnenlandse economische activiteit verklaren
 Netto-uitvoer (of lopende rekening):
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
69
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
2. De impact van de buitenlandse handel op de
aggregatieve vraag
3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
4. De multiplicator in een open economie met overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
70
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
71
3.3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
 Structurele vorm model, Tabel 20.4.
 Vergelijking AV na substituties
 Gereduceerde vorm
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
72
3.3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
 Spaarquote (1 – c), belastingvoet t en invoerquote z
verhogen  negatief effect op nationaal product
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
73
3.3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
 Sparen: verschil tussen beschikbaar inkomen en
consumptie:
 Output Y moet gelijk zijn aan AV:
 Na eliminatie van C:
 Dit geeft alternatieve evenwichtsvoorwaarde
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
74
De vraagzijde: de reële sfeer - Inhoudstafel
1. Uitgangspunt: een stabiel algemeen prijspeil
2. Een eenvoudig model: een gesloten economie zonder
overheid
3. Een meer realistisch model: een open economie met
overheid
1. De impact van de overheid op de aggregatieve vraag
2. De impact van de buitenlandse handel op de aggregatieve
vraag
3. Het evenwichtsniveau in het algemeen model van de
reële sfeer
4. De multiplicator in een open economie met overheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
75
3.4. De multiplicator in een open economie met overheid
 Investeringsmultiplicator:

Spaarlek + 2 bijkomende lekken
 Belastingslek
 Invoerlek
 Strijd tegen recessie met


Automatische stabilisatoren
Discretionaire maatregelen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
76
3.4. De multiplicator in een open economie met overheid
 Over exacte hoogte van multiplicatoren is laatste woord
nog niet gezegd

Er moet voldoende onderbenutte productiecapaciteit zijn
 Feitelijke hoogte van multiplicatoren hangt af van heel
veel empirische grootheden
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
77
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
20 – DE VRAAGZIJDE: DE REËLE SFEER
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
78