Diapositiva 1

Download Report

Transcript Diapositiva 1

Redescubriendo en el idioma la ciencia y sabiduria ancestral
REPASO
Conjugación en presente simple
Pronombres personales - Shutipakrantikuna
CONJUGACION PRESENTE SIMPLE
CORRER - KALLPANA
LLANKANA-TRABAJAR
ÑUKA
YO
KALLPA NI
LLANKA NI
KAN
TU
KALLPA NKI
LLANKA NKI
KIKIN (cortesia)
USTED
KALLPA PANKI
LLANKA PANKI
PAY
EL – ELLA
KALLPA N
LLANKA N
ÑUKANCHIK
NOSOTROS
KALLPA NCHIK
LLANKA NCHIK
KANKUNA
USTEDES
KALLPA NKICHIK
LLANKA NKICHIK
KIKINKUNA
(cortesia)
USTEDES
KALLPA
PAYKUNA
ELLOS
KALLPA N
PANKICHIK
LLANKA PANKICHI
K
LLANKA N
VERBOS
En kichwa, todos los verbos son regulares
Akuna
Ampana
Apamuna
Apana
Aparina
Arina
Armana
Asina
Atsiyana
Awana
Kallpana
Masticar
Bostezar
Traer
Llevar
Cargar
Estrenar
Bañar
Reír
Estornudar
Tejer
Correr
VERBOS
En kichwa, todos los verbos son regulares
aysana
Chapana
Chawpina / rakina
Churana
Aysana
Hampina
Harkana
Hatuna
Humpina
Iñina
Arrastrar
Vigilar
Partir
Poner
Halar
Curar
Atrancar
Vender
Sudar
Creer
USO DE LOS MORFEMAS
Mi pequeña hija estudia en el Colegio “ciudad de Quito”
Ñukapak uchilla ushika “ciudad de Quito” yachana wasipimi yachakun
Nuestro amigo viene desde Manta en el auto
Ñukanchik mashika Manta llaktamantami antawapi shamun.
La vaca vieja corre en el campo
Paya warmi wakraka pampapi kallpan
La Sede de la Asamblea Nacional del Ecuador se encuentra en la ciudad
de Quito
Ecuador Mamallakta Tantanakuypak wasika Quito llaktapimi kan
La Constitución de la República del Ecuador ya existe en kichwa
Ecuador llaktapak mamakamachiyka ñami kichwapi tiyan
USO DE LOS MORFEMAS
Morfema
1 Pak
2 Mi
3 Pi
4 Tak
10
11
12
13
20
Yuk
rayku
Lla
Ku
Shka
Significado
Es un morfema que indica pertenencia, se traduce como
“de”, pero no indica beneficio. /Ñukanchikpa – de
nosotros.
Morfema que sirve para afirmar, atestiguar “es” /Allkumi - es perro.
Localización, ubica el lugar, significa “en”. /Cuenca llaktapi
– en Cuenca
Sirve para preguntar, exige una respuesta inmediata,
significa “que”. / imapitak – en qué?
Indica que tiene algo. /wiwayuk – tiene animales.
Indica la causa. / yachachinarayku – por enseñar.
Indica el afecto a algo o alguien. /antawalla – carrito
Indica diminutivo, afectivo. /urpiku – palomita.
Indica el pasado remoto, proceso, resultado, efecto. /
mikushka – dicen que comió.
USO DE LOS MORFEMAS
Morfema
Significado
21 Ta
22 Pak
Indica el dialecto central, directo. /wasita – por la casa.
Indica la pertenencia, señala el beneficio, “del”. /yayapak –
del papá.
Indica la unión de varios. /yachakukpura – entre
estudiantes
Indica la unión, el también. / ñukapash – yo también.
Sirve para indicar al realziado, antes de estar en la acción.
/payrak – el mismo.
Indica lo realizado la acción pasado recientemente, o que
va a realizar. /tarpukpika – cuando siembra.
Indica la acción realizable en después. /mikukri – anda
come.
Que identifica el sujeto como tal. / chitaka – chivo
Indica la acción realizable en presente, el singular. / Wakan
– llora
Indica los hechos en el momento presente, en número
singular “yo”. /tullpuni – yo pinto.
23 Pura
30 Pash
31 Rak
32 Kpi
33 Kri
38 Ka
39 N
40 Ni
YACHACHIKKUNA PROFESORES
LUCIA ROSERO LEMA: [email protected]
CESAR GUANOLEMA: [email protected]
JOSE CAIZA: [email protected]
SACHA ROSERO LEMA: [email protected] 0998 262 111