Transcript Szkoła sprzymierzeńcem w racjonalnym żywieniu dzieci i młodzieży

SZKOŁA
sprzymierzeńcem w racjonalnym
żywieniu dzieci i młodzieży
Źródła informacji

Informacja NIK o wynikach kontroli realizacji zadań w zakresie
zapobiegania nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej (2011)

Stanowisko Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Zdrowia oraz Ministra
Sportu i Turystyki w sprawie działań podejmowanych przez szkoły w
zakresie zdrowego żywienia uczniów (2011)

Karta Żywienia Dzieci i Młodzieży w Szkole (2007)

„Wiem, co jem – sklepik szkolny” – Miasto Stołeczne Warszawa, 2011

„Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży” – red. M. Jarosz,
IŻŻ Warszawa 2008
Podstawowe zalecenia żywieniowe
dla dzieci i młodzieży szkolnej
Do osób najbardziej wrażliwych na skutki
nieprawidłowego żywienia należą:
 osoby
starsze
 kobiety w ciąży
 dzieci i młodzież w wieku 7-15 lat

Wraz z rozpoczęciem nauki w szkole
następuje pogorszenie sposobu odżywiania się
dzieci. Zjawisko to nasila się z wiekiem.

Wynika to m.in. z faktu, że częściej same decydują
o wyborze żywności i sposobie żywienia,
niewiele wiedząc o potrzebach organizmu
i skutkach nieprawidłowego żywienia.

Posiłki muszą dostarczyć odpowiednia ilość
wszystkich niezbędnych składników
pokarmowych:
- węglowodany (główne źródło energii)
- białka
- tłuszcze
- witaminy
- składniki mineralne
- woda
- błonnik
Gdzie szukać tych
składników?
Przykładowy zestaw
3 porcji warzyw i 2 porcji owoców
+
+
+
+
= 5 porcji warzyw i owoców dziennie
www.5razywarzywaiowoce.pl

4-5 posiłków dziennie – najlepiej o stałych porach
śniadanie, II śniadanie, obiad, kolacja
śniadanie, II śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja

Przerwy między posiłkami nie dłuższe niż
3-4 godziny – konieczność spożywania posiłków
w szkole (II śniadanie i/lub obiad)
Nieregularność posiłków, zbyt długie przerwy
między posiłkami powodują:

spadek poziomu glukozy we krwi  zmniejszenie wydolności fizycznej i
umysłowej, obniżenie zdolności koncentracji, rozdrażnienie, gorsze
samopoczucie, zmniejszenie odporności na stresy, a w konsekwencji
osiąganie słabszych wyników w nauce,

szybsze odkładanie się tkanki tłuszczowej  spożywanie tej samej objętości
pożywienia w ramach 1-2 posiłków (zamiast 4-5)  otyłość, większe ryzyko
wystąpienia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, miażdżycy,

momenty głodu, które sprzyjają spożyciu produktów słodkich lub tłustych.
Co uczniowie jedzą w szkole?

Produkty przyniesione z domu

Posiłki serwowane w stołówce szkolnej

Produkty, które szkoła otrzymuje
w ramach programów ARR

Produkty kupione w automatach w szkole

Produkty i potrawy kupione w sklepiku
szkolnym
Drugie śniadania
przyniesione z domu

Posiłek zjedzony w szkole:
- wyrównuje straty energii
- uzupełnia zasób składników pokarmowych
- przywraca aktywność intelektualną ucznia
- regeneruje siły.

Drugie śniadanie powinno pokrywać 15-20%
dobowego zapotrzebowania na energię
Przykłady drugich śniadań
Przykłady drugich śniadań
W czasie pobytu w szkole
uczeń powinien wypić
minimum 0,5 l płynów
np. woda, sok, napój mleczny,
herbata owocowa lub z cytryną
„Owocowe” nie zawsze „zdrowe”

sok – produkt, w którym zawartość soku
wynosi 100%
 nektar – rozcieńczony wodą sok (25-50%) z
dodatkiem
cukru
 napój owocowy – rozcieńczony wodą sok (320%) z dodatkiem cukru, barwników,
aromatów, konserwantów
NIEKTÓRE OBJAWY
ODWODNIENIA ORGANIZMU
uczucie osłabienia
bóle i zawroty głowy
skurcze i bóle mięśni
zaburzenia widzenia
zaburzenia mowy
suchość w ustach
zaburzenia funkcji poznawczych
NIEKTÓRE OBJAWY
ODWODNIENIA ORGANIZMU
nudności
osłabienie odporności organizmu
zaburzenia pracy serca
zmiany ciśnienia krwi
zaburzenia wydalania moczu
Rola szkoły

Przekazywanie uczniom informacji, z jakich
produktów powinno składać się wartościowe
drugie śniadanie (edukacja żywieniowa)

Częste przypominanie o znaczeniu drugiego
śniadania dla zdrowia i dobrego samopoczucia

Codzienne zachęcanie uczniów do zjadania
drugiego śniadania podczas pobytu w szkole
Rola szkoły

Zapewnienie uczniom godnych warunków do
zjedzenia posiłku (odpowiednio długie przerwy między
lekcjami, miejsce itp.)

Zapewnienie uczniom dostępu do wody pitnej,
ale nie odsyłanie ich do kranów w ubikacji
szkolnej!

Systematyczna edukacja żywieniowa
rodziców i pracowników szkoły
Posiłki serwowane
w stołówce szkolnej
Według danych MEN
funkcjonującą stołówkę posiada:
 56% szkół podstawowych
 54% szkół gimnazjalnych
Odsetek uczniów korzystających ze stołówek:
 w szkołach podstawowych – ok. 9%
 w szkołach gimnazjalnych – ok. 5%
Rola szkoły

Zapewnienie należytych warunków sanitarnych
i organizacyjnych do spożywania posiłków (KŻiAF)

Opracowywane i przygotowywane posiłków
zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i
Żywienia (stanowisko MEN)

Szkolenie personelu stołówek w zakresie
racjonalnego żywienia dzieci i młodzieży
Sklepik szkolny/automaty
spożywcze
Produkty o niskiej wartości odżywczej, które
nie są zalecane w żywieniu dzieci i młodzieży
oferowano:
• w 84 % szkół prowadzących sklepiki, w tym
w 3 placówkach posiadających certyfikat
Szkoły Promującej Zdrowie
• w 75% szkół posiadających
automaty spożywcze
(raport NIK)
Należy umożliwić uczniom dostęp
do produktów żywnościowych i napojów
o najwyższych walorach zdrowotnych
przez dobór asortymentu w sklepikach szkolnych
zgodny z zasadami zdrowego żywienia – w tym
ograniczyć produkty i napoje o dużej zawartości
cukru, soli i tłuszczów
(stanowisko MEN, MZ i MSiT)
Nie wolno podejmować decyzji
o uruchomieniu automatów
z żywnością lub otworzeniu sklepiku
w szkole
wyłącznie z pobudek komercyjnych!
Ceny produktów oferowanych w sklepiku
nie powinny być wygórowane, zwłaszcza
w przypadku produktów zalecanych
w żywieniu dzieci i młodzieży
Rola sklepiku szkolnego

Uzupełnienie potrzeb żywieniowych uczniów
po umiarkowanych cenach

Kształtowanie prawidłowych nawyków
żywieniowych uczniów

Edukacja żywieniowa i konsumencka uczniów
Kto może prowadzić sklepik szkolny?
SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ AJENTA:
 Daje możliwość zdobycia przez szkołę dodatkowych funduszy
(czynsz), które mogą i powinny być przeznaczone na potrzeby
szkoły
SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ UCZNIÓW:
 Daje możliwość zdobycia praktycznych umiejętności w
dziedzinie przedsiębiorczości, kształtuje nawyki gospodarności
i oszczędzania, kształtuje umiejętność zespołowego działania,
kształtuje nawyki higieniczne.
SKLEPIK PROWADZONY PRZEZ RODZICÓW:
 Pozwala na zwiększenie roli i udziału rodziców w życiu szkoły,
daje rodzicom wpływ na asortyment produktów sprzedawanych
dzieciom.
Dyrektor szkoły w umowie najmu może tak
określić obowiązki podmiotu prowadzącego
sklepik, że będzie on zobowiązany do:

sprzedaży produktów o wysokich wartościach
odżywczych, zalecanych w żywieniu dzieci
nie wprowadzania do sprzedaży produktów
wysoko przetworzonych, o niskiej wartości
odżywczej
 sprzedawania towarów po cenach
dostosowanych do możliwości finansowych
uczniów

Sklepiki szkolne w Warszawie
Badanie z V-VI 2011
 Szkoły podstawowe (107) i gimnazja (92)
 Asortyment w sklepiku:
- uzgodniony z ajentem na piśmie -16 (32)
- uzgodniony z ajentem ustnie – 69 (74)
- nie jest uzgadniany z ajentem – 7 (1)
 Monitoring asortymentu w sklepiku:
- dyrektor szkoły - 64 (73)
- rodzice – 22 (45)
- brak – 5 (3)

Produkty spożywcze polecane
do sklepiku szkolnego
Produkty
śniadaniowe
Napoje
Przekąski
I. PRODUKTY ŚNIADANIOWE
Kanapki - w różnych wersjach (zestawach)
pieczywo (razowe, pszenne, mieszane - chleb, bułki)
 masło lub margaryny kubkowe
 pieczone mięsa, wędliny chude (wysokiej jakości)
 sery żółte, twarogowe, topione
 ryby (np. pasta rybna)
 jaja lub pasta jajeczna
 dodatek warzyw (np. sałata, papryka,
kapusta pekińska, pomidor, ogórek,
rzodkiewka)

Bułki i bułeczki
bez nadzienia
 z nadzieniem na słono (np. mięsnym, pieczarkowym)
 z nadzieniem na słodko (np. serowym, owocowym)

Produkty mleczne
sery i serki
 desery mleczne
 jogurty z dodatkiem musli (do jedzenia łyżeczką)

II. NAPOJE
Naturalne wody mineralne i źródlane
Soki
owocowe (zawierające tylko naturalnie występujące
cukry)
 warzywne (zawierające tylko naturalnie występujący sód)
 owocowo-warzywne

Napoje mleczne
mleko (w małych opakowaniach przeznaczone do
bezpośredniego spożycia)
 mleka smakowe
 jogurty naturalne i owocowe
 kefiry
 maślanki naturalne i owocowe
 inne napoje mleczne

III. PRZEKĄSKI
Owoce świeże sezonowe (umyte i przygotowane do
bezpośredniego spożycia) – jabłka, gruszki, śliwki,
winogrona, banany, brzoskwinie, morele, nektarynki itp.
 Owoce suszone - jabłka, banany, morele, śliwki,
rodzynki (w małych opakowaniach)
 Warzywa świeże (przygotowane do bezpośredniego
spożycia) marchewka, papryka, ogórek, rzodkiewka
 Musy owocowe


batony i ciasteczka zbożowe (zawierające ziarna
zbóż, płatki, orzechy, migdały, owoce)

orzeszki, migdały, nasiona (np. słonecznika, dyni)
- w małych opakowaniach, przeznaczone do bezpośredniego
spożycia

suchary smakowe
Produkty spożywcze w sklepiku szkolnym
powinny być oferowane w małych,
jednorazowych porcjach i opakowaniach.
Jeżeli zachodzi taka potrzeba
(np. w przypadku jogurtów, sałatek owocowych)
powinny być również dołączane do nich
sztućce jednorazowe.
Produkty spożywcze,
które nie powinny
być proponowane uczniom
ze względu na niskie wartości
odżywcze

Żywność typu fast-food
(np. zupy instant, hamburgery, pizze, frytki)

Słone przekąski węglowodanowo-tłuszczowe
(np. chipsy ziemniaczane, słone paluszki, prażynki, popcorn,
krakersy, solone orzeszki)

Słodkie przekąski węglowodanowo-tłuszczowe
(np. batony, ciastka)

Słodycze z dodatkiem barwników sztucznych
(np. żelki, landrynki)
 Napoje
owocowe z dodatkiem cukru,
słodzików, barwników
 Wody smakowe
 Słodkie napoje „kolorowe”
 Napoje energetyzujące
- zawierają duże ilości kofeiny i innych składników
działających niekorzystnie na organizm dziecka
- są hipertoniczne, więc nie nadają się do zaspokajania
pragnienia
- mają działanie uzależniające
Właściwa oferta produktów
spożywczych w sklepiku
szkolnym sprzyja kształtowaniu
prawidłowych nawyków
i zwyczajów żywieniowych dzieci
i młodzieży
Informacja o wynikach kontroli
realizacji zadań w zakresie
zapobiegania nadwadze i otyłości
u dzieci i młodzieży szkolnej

W 2011 roku Najwyższa Izba Kontroli
skontrolowała działania właściwych organów
administracji rządowej i samorządowej oraz
szkół publicznych w zakresie zapobiegania
nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży
szkolnej

Kontrolą objęto lata 2009-2011 (pierwszy kwartał)
Stwierdzone nieprawidłowości
w gminach
Punkt 1 (str.6)

Nierozpoznawanie potrzeb zdrowotnych dzieci
i młodzieży szkolnej, w tym w zakresie nadwagi
lub otyłości
(w 90% skontrolowanych gmin)
Stwierdzone nieprawidłowości
w gminach
Punkt 3 (str.6)

Niepodejmowanie działań wspierających szkoły
w zakresie popularyzowania wśród uczniów zasad
zdrowego żywienia i zdrowego stylu życia
(w 74% skontrolowanych gmin)
Stwierdzone nieprawidłowości
w gminach
Punkt 3 (str.7)

Nieskorzystanie z możliwości spowodowania
wycofania, w drodze uchwał rad gmin, ze
sklepików szkolnych i automatów spożywczych,
zlokalizowanych na terenie prowadzonych szkół,
produktów nie zalecanych w żywieniu dzieci
i młodzieży
(we wszystkich skontrolowanych gminach)
Stwierdzone nieprawidłowości
w szkołach publicznych
Punkt 2 (str.7)

Nieuwzględnianiu w żadnej ze skontrolowanych
szkół problematyki zapobiegania nadwadze lub
otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej
w programach doskonalenia zawodowego
nauczycieli
Stwierdzone nieprawidłowości
w szkołach publicznych
Punkt 4 (str.7)

Niewycofanie ze sklepików szkolnych oraz
automatów spożywczych produktów spożywczych
produktów uznanych jako niezdrowe dla dzieci i
młodzieży szkolnej oraz o niskiej wartości
odżywczej i niepodejmowanie działań mających
na celu ograniczenie zainteresowania uczniów
tego typu żywnością
Pełny tekst raportu NIK:

www.nik.gov.pl/plik/id,3276,vp,4137.pdf