Transcript NAJPIĘKNIEJSZE ZABYTKI GÓRNEGO ŚLĄSKA

NAJPIĘKNIEJSZE ZABYTKI
GÓRNEGO ŚLĄSKA
by mgr Paulina Starzyk
Województwo Śląskie leży w południowej części
Polski, granicząc od południa z Republiką
Słowacką i Republiką Czeską, od zachodu
z województwem opolskim, od północy z łódzkim,
a od wschodu z małopolskim i świętokrzyskim.
Na obszarze 12.300 km2 mieszka prawie
5 milionów osób. Pod względem powierzchni jest
czternastym województwem w kraju, natomiast
pod względem zaludnienia drugim.
W SKŁAD WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO WCHODZI
36 POWIATÓW Z CZEGO 17 POWIATÓW ZIEMSKICH
I 19 GRODZKICH.
NA TERENIE ŚLĄSKIEGO JEST 167 GMIN:
49 MIEJSKICH,
22 - MIEJSKO-WIEJSKICH
I 96 WIEJSKICH.
71 MIEJSCOWOŚCI MA PRAWA MIEJSKIE.
NAJWIĘKSZE POWIATY TO:
KATOWICE,
CZĘSTOCHOWA ,
SOSNOWIEC.
NAJWIĘKSZYM MIASTEM NASZEGO WOJEWÓDZTWA
JEST JEGO STOLICA KATOWICE. DO GRONA MIAST
O LICZBIE LUDNOŚCI PRZEKRACZAJĄCEJ 100 TYS.
NALEŻĄ TAKŻE: CZĘSTOCHOWA, SOSNOWIEC, GLIWICE,
ZABRZE, BYTOM, BIELSKO-BIAŁA, RUDA ŚLĄSKA,
RYBNIK, TYCHY, DĄBROWA GÓRNICZA I CHORZÓW.
KOLEJKA WĄSKOTOROWA W BYTOMIU
Każda z polskich kolejek wąskotorowych jest wyjątkowa:
jedna
, ma najmniejszy rozstaw torów, inna całe lata
stanowiła jedyną nić łączącą jakieś miasto z resztą świata.
Górnośląską kolejkę wyróżnia nie tylko to, że jeździ już
nieprzerwanie od ponad 150 lat będąc najstarszą linią na
kontynencie, ale także to, że stanowiła niegdyś element
potężnego systemu. Była kolejką przemysłową - służącą
transportowi dóbr na potrzeby fabryk i hut; nie bez
znaczenia była w ich życiu także sfera wydobycia kopalin
służących budownictwu. Śląskie rosbanki woziły ludzi do
pracy, zaś ich sieć - w szczytowym momencie rozwoju
(lata pięćdziesiąte XX wieku) obejmowała niemal ćwierć
tysiąca kilometrów tworząc gigantyczny trójkąt między
Miasteczkiem Śląskim, Mysłowicami a Raciborzem.
RADIOSTACJA W GLIWICACH
Pierwsza radiostacja w Gliwicach powstała w 1925roku
by rozszerzyć zasięg wrocławskiej rozgłośni, Schlesische
Funkstunde na wschodnie tereny niemieckiego Śląska,
a zwłaszcza na zachodnie ziemie polskie, gdzie miała
służyć celom propagandowym.
Budynek na użytek radiostacji wzniesiono przy obecnej
ul. Radiowej (dziś szpital). Była tam sala koncertowa,
studia mikrofonowe, redakcja i obsługa a także nadajnik
Telefunken.
Obecnie kompleks wieży i otaczających budynku tworzy
Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów – Radiostacja
Gliwice. Jest to oddział Muzeum w Gliwicach.
Wieża ma wysokość 110,7 m, ma cztery podesty
usytuowane na wysokościach: 40.4 m, 55.3 m,
80.0 m i 109.7 m, paraboidalny kształt, a drabina
wiodąca na szczyt ma 365 szczebli.
Obiekt wybudowany jest z bali
z nieimpregnowanego drewna modrzewiowego,
łączonego przy pomocy 16100 mosiężnych śrub.
W konstrukcji nie ma ani jednego stalowego
gwoździa.
Według aktualnego stanu wiedzy na temat metod
konserwacji drewna, żywotność wieży ocenia się
jeszcze na około 15-20 lat.
KOPALNIA WUJEK W KATOWICACH
4 marca 1899 roku we Wrocławiu zawarto
umowę, która połączyła sześć zakładów
górniczych w jedną Gwarecką Kopalnię „Oheim”.
We września tegoż roku w Urzędzie Górniczym na
okręg Mysłowice - Katowice zatwierdzono
lokalizację i plan budowy Kopalni na najbliższe
lata.
Pierwsze 50 ton węgla wydobyto 7 listopada
1900 roku. W sierpniu 1903 roku wydobycie
wynosiło już 150 ton na dobę.
W 1922 roku nastąpiła zmiana nazwy Kopalni
„Oheim” na dzisiejszą „Wujek”.
We wrześniu 1939 roku rozpoczął się
najtrudniejszy okres dla Kopalni i polskich
górników. Okupant prowadził rabunkową
gospodarkę złożem.
Ostatnim aktem tej niszczącej działalności miała
być realizacja rozkazu z 18 stycznia 1945 r.
zawierającego tajny plan ewakuacji urządzeń,
wysadzenia szybu i zalania Kopalni.
Plan ten dzięki zaangażowaniu załogi „Wujka”
udało się udaremnić.
„SUPERJEDNOSTKA” W KATOWICACH
Jest to jeden z największych budynków mieszkalnych
w Polsce, usytuowany w centrum Katowic, przy alei
Wojciecha Korfantego w pobliżu ronda ge. Jerzego
Zientka. Budynek stoi na żelbetonowych "nogach„, które
mają za zadanie ułatwiać przepływ wiatru oraz
minimalizować wstrząsy tektoniczne.
Windy zatrzymują się na co trzecim piętrze (parter, 2, 5,
8, 11, 14). Przejście przez cały budynek możliwe jest
tylko na piętrach 2, 8 i 14. Budynek ma własne zasilanie
w wodę i prąd.
Superjednostkę zaprojektował Mieczysław Król, którego
plany zostały jednak znacznie zredukowane.
Od 1994 roku budynek posiada status osiedla.
BAZYLIKA W PIEKARACH ŚLĄSKICH
Bazylikę w której przechowuje się obraz konsekrowano
w 1849 roku. Budowla jest mieszaniną różnych stylów
architektonicznych z przewagą neoromańskiego.
Charakterystyczne są dwie widoczne z dala wieże.
Wchodząc do świątyni odnosi się wrażenie, iż jest to
kościół trzynawowy. Faktycznie jest jednonawowy,
z sześcioma wnękami na ołtarze boczne. Według planów
niestrudzonego kapłana który był motorem budowy,
księdza Ficka miał to być kościół obszerny ze względu na
pielgrzymki. Mimo to już po 40 latach trzeba było go
rozbudować, między innymi o wnęki ołtarzowe.
Oficjalną nazwa świątyni to Bazylika Najświętszej Marii
Panny i św. Bartłomieja.
KOPIEC WYZWOLENIA W PIEKARACH
ŚLĄSKICH
Piekarski Kopiec Wyzwolenia miał powstać 50 lat
wcześniej i upamiętniać dwusetną rocznicę
przemarszu przez miasto wojsk króla Jana III
Sobieskiego w drodze na Wiedeń. Wizyta monarchy by złożyć pokłon Matce Boskiej Piekarskiej - w
miejscowej świątyni nie tylko została dokładnie
odnotowana przez kronikarzy, lecz także pamiętano
ją w okolicy bardzo dobrze.
Pomysłodawcą usypania wzniesienia na wzór kopców
Krakowa był górnik - Wawrzyniec Hajda, wielki
autorytet moralny swoich czasów. Za sypanie kopca
bez zezwolenia pruskie władze wtrąciły Hajdę do
więzienia, zaś jego pomysł urzeczywistniono dopiero
20 czerwca 1937 roku.
ZAMEK KSIĄŻĄT W PSZCZYNIE
Zamek w Pszczynie to dawna rezydencja magnacka powstała
w XI lub XII w., od tego czasu wielokrotnie przebudowywana.
W średniowieczu własność między innymi książąt opolskoraciborskich, książąt opawskich i książąt cieszyńskich.
W latach 1870–1876 dokonano przebudowy zamku, na skutek
której uzyskał on swój obecny kształt architektoniczny w stylu
neobarokowym. Wraz z zabytkowym parkiem krajobrazowym w
stylu angilskim tworzy zespół pałacowo-parkowy.
W 1946 zamieniony na muzeum, obecnie działające pod nazwą
Muzeum Zamkowe w Pszczynie. W przeciwieństwie do wielu
innych zamków i pałaców na Śląsku, zniszczonych na skutek
działań II wojny światowej i bezpośrednio po niej. W Zamku w
Pszczynie zachowało się oryginalne wyposażenie i meble, które
sprawiają, że jest on obecnie jednym z najcenniejszych
zabytków architektury rezydencjonalnej w Polsce.
KOPALNIA ZABYTKOWA W TARNOWSKICH
GÓRACH
Tarnowskie Góry w dawnych wiekach zawdzięczały
kopalinom niemal wszystko. W roku 1526 dnia 30 kwietnia
ostatni potomek króla Bolesława Chrobrego na ziemi
śląskiej, książę Jan Opolski, nadał górnikom na Górach
Tarnowskich przywileje wolności górniczej, a wraz z nimi
młodej osadzie górniczej nadał prawa miejskie.
W połowie XVI w. Tarnowskie Góry były nie tylko
największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym
Śląsku, ale także jednym z największych w Europie.
To tu mieściło się centrum technologiczne Europy,
tu pracowali pionerzy techniki, tu testowano po raz
pierwszy najważniejsze wynalazki.
Historia ówczesnego górnictwa to w znacznej mierze dzieje
walki górników z wszechobecną wodą - widać to i dziś w
czasie zwiedzania kopalni - po drodze widzimy tamy,
podziemne zbiorniki wodne czy osadzające się wszędzie
krople.
Otwarcie turystycznej kopalni w dawnych wyrobiskach
planowano praktycznie od momentu, gdy w rejonie miasta
zakończyło się wydobycie czyli od 1912 roku.
Wpierw były to plany niemieckich inżynierów, później grupę
inicjatywną powołał międzywojennny tarnogórski magistrat.
Udało się jednak dopiero Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi
Tarnogórskiej, które we wrześniu 1957 roku oddało do
użytku poziemną trasę wodną - Sztolnię Czarnego Pstrąga,
zaś w 1976 - Kopalnię Zabytkową.
Do zwiedzania w kopalni wybrano taki fragment, który
najpełniej obrazuje ich urok a zarazem ciężkie warunki
pracy dawnych górników - gwarków. Wytypowanym
odcinkiem została trasa między szybami "Anioł" - "Żmija" "Szczęść Boże".
ZAMEK W TOSZKU
Historia budowli obronnych w Toszku sięga
prawdopodobnie X-XI wieku, kiedy to na miejscu
obecnego zamku stał drewniany gród, niegdyś
kasztelania, należący w okresie rozbicia dzielnicowego
do książąt śląskich, zastąpiony murowanym zamkiem na
początku XV wieku. W 1429 roku zniszczyli go husyci,
a odbudował i uczynił z niego swoją stałą siedzibę
Przemysław Toszecki, książę z linii oświęcimskiej.
Po jego śmierci w 1484 roku zamek był własnością
książąt opolskich, a w 1532 roku jako lenno królów
czeskich przeszedł w ręce Habsburgów. Następnie
zastawiony rodzinie Redernów został przez nią
wykupiony w 1592 roku i odbudowany w stylu
renesansowym.
W XVIII wieku rezydencja kilkakrotnie zmieniała
właściciela.
Po pożarze z 1811 roku nie planowano już
odbudowy rezydencji; a w 1840 roku ruinę kupił
Abraham Guradze.
Jego rodzina była w posiadaniu zamku do II wojny
światowej. W latach 1957-1963 zamek został
częściowo odbudowany.
Obecnie zamek stanowi siedzibę Centrum Kultury
"Zamek w Toszku”.
BROWAR KSIĄŻĄT W TYCHACH
Browar powstał na początku XVII wieku na terenie
obszaru dworskiego należącego do
pszczyńskiego rodu Promniców.
W 1825 r. Pszczyna, do tej pory stolica Wolnego
Państwa Stanowego, została księstwem,
a w 1861 r. Jan Henryk XI Hochberg, książę
pszczyński przejął od Promniców folwark
z browarem i jeszcze w tym samym roku rozpoczął
budowę nowego i nowoczesnego zakładu
z warzelnią, chłodnią, słodownią, młynem,
suszarnią i lodownią.
W roku 1922 Browar Książęcy znalazł się na ziemiach
polskich. W okresie międzywojennym rósł popyt na piwo,
dlatego inwestowano w browary.
Po zajęciu Tychów przez wojska niemieckie
3 września 1939 roku, zmieniono nazwę Browaru
Książęcego na "Fürstliche Brauerei
A. G. In Tichau". Browar Książęcy został wyzwolony
27 stycznia 1945 roku i przejęty przez pracowników.
1 lutego 1945 został znacjonalizowany, by po dokonaniu
niezbędnych napraw wznowić produkcję
6 marca 1945 roku.
Obecnie znajduje się tam Muzeum Browarnictwa, które
corocznie odwiedzają tysiące turystów.