Transcript Antitoksične vakcine

Panevropski Univerzitet APEIRON
Njega zaraznih
bolesnika i infektivne
bolesti
Doc. dr Branislav Mihajlović
Specifični imunitet se sastoji od
 c e l u l a r n o g i
 h u m o r a l n o g imuniteta
koji se međusobno dopunjuju.




C e l u l a r n i imunitet se zasniva na T-limfocitima.
Da bi T-limfociti mogli da sudjeluju u mehanizmu
celularne odbrane, prvo treba da se senzibiliraju
antigenom preko makrofaga, pa kada ponovo dođu
u dodir sa istim antigenom, oslobađaju enzime,
limfokine, koji igraju važnu ulogu u daljem imunom
procesu.
Preko limfokina kao medijatora T-limfociti mogu
djelovati na uzročnike u stanici, na samu stanicu i
na B-limfocite.



H u m o r a l n i i m u n i t e t se
zasniva na stvaranju specifičnih antitijela koja
se nazivaju imunoglobulini.
Imunoglobulini su bjelančevine koje
sintetiziraju plazma-stanice.
Plazma-stanice nastaju iz B-limfocita nakon
njihove stimulacije antigenom ili antigenskom
determinantom posredstvom polinukleara ili
makrofaga.





Ova antitijela se vežu samo na odgovarajuće
antigene koji su inducirali njihovo stvaranje i na taj
način ih neutraliziraju.
Spajanjem antigena i antitijela nastaje imuni
kompleks koji podliježe fagocitozi od
retikuloendotelijalnog sistema.
Imunoglobulini su bjelančevine životinjskog porijekla
koje su obdarene poznatom aktivnošću antitijela.
Nalaze se u plazmi, cerebrospinalnom likvoru,
mlijeku, pljuvački, limfnim žlijezdama, slezeni i
mokraći.
Zadatak im je da neutrališu antigene koje dospijevaju
u organizam i koji stimulišu njihovo stvaranje.
Specifična odbrana-treća linija odbrane
organizma
Imunološka reakcija ima za cilj da stvori:
• dovoljne količine imunoglobulina-antitijela
koja fiksiraju za sebe stranu materiju ili njene
fragmente, koje će kasnije „ponuditi“na gutanje
makrofagnim ćelijama (ćelijama retikuloentotelijalnog sistema-RES),
• dovoljan broj senzibiliziranih limfocita
imunološke memorije, čiji će dalji zadaci biti
da kod novih susreta sa takvim istim
strukturama(antigenima) brže i izdašnije reaguju
u odbrambenoj reakciji treće linije odbrane.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Specifična odbrana
organizma-imunitet
Prirodni zadatak:
 očuvati svoje-uništiti strano!
Taj zadatak obavljaju različite vrste ćelijaubica nakon prethodnih instrukcija koje
pomoću biohemijskih signala (citokina)
dobijaju od drugih ćelija imunog sistema.
Osnovni atributi imuniteta su:
 specifičnost i memorija.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Memorija je obezbijeđena starim-malim
limfocitima populacija B i T koji preživljuju nakon
prvog susreta sa nekom stranom materijom i koji u
ponovnom susretu sa istom materijom pod
djelovanjem toga antigena i citokinskih signala vrlo
brzo proliferiraju ( bivaju umnoženi) uvijek sa istim
osobinama- prijemnicima ili receptorima za već
upoznat antigen.
Tu obnovljenu populaciju limfocita nazivamo klon.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Pored uklanjanja stranih supstancija imuni
sistem ima prirodni zadatak da uklanja i sve
tragove odumrlih ćelija iz vlastitog
organizma i ćelija koje su patološki izmijenjene
t.j.vlastitih malignih ćelija.
Postoje mišljenja da u prosjeku svaka vrsta naših
ćelija, od rođenja do smrti, prilikom svog
umnožavanja daje oko 10% maligno
izmijenjenih potomaka, a koje organizam “čisti“
pomoću imunog sistema.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Vodeće uloge u imunim
reakcijama imaju sistemi:



B limfocita, koji se naziva humoralnim
imunitetom (od lat. humor-tečnost),
T ćelijski sistem-koji se naziva celularnim
imunitetom (od lat.cellula-ćelija )i
HLA (od eng. human leucocyte antigens) sistem
koji je poznat i kao sistem MHC (od engl. main
hystocompatibility complex) , glavni sistem
histokompatibilnosti, tj. sistem koji obezbjeđuje
tkivnu podudarnost.
MHC sistem je genetski diktiran i nije
promjenljiv.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Humoralni imunitet odlikuje se produkcijom
imunoglobulina, koje nazivamo i antitijelima.
Antitijela stvaraju limfociti tipa B koji nastaju iz
zametne loze svih krvnih ćelija iz koštane srži i koji
doživljavaju potrebne transformacije sazrijevanjem
u koštanoj srži.
Zreli B limfociti dolaze u krvotok a iz njega u
međutkivne prostore i tu se ponašaju kao straža
spremna da svakog časa reaguje protiv strane
materije.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Dozrijevanje ove populacije limfocita
kod ptica odvija u jednom vrećastom
organu uz crijeva, a pošto se vreća
(kesa) na latinskom zove „bursa“
(t.zv.Bursa Fabricii-kod ptica) to je po
početnom slovu “B“ nazvana čitava
populacija, B limfociti. Ovoga organa
nema u sisara, znači ni u čovjeka, jer
je kod viših organizama i taj sistem
usavršeniji, ali je ime ostalo.
Panevropski Univerzitet APEIRON
B limfociti na svojim površinama imaju
dvije vrste receptora: imunoglobuline
tipa D (delta) i imunoglobulinima slične
proteinske molekule iz MHC klasa.
Ovi receptori sa dosta specifičnosti
prepoznaju u kontaktu sve što je strano i
nefiziološko i nakon vezivanja sa takvim
supstancijama signaliziraju unutrašnjosti B
limfocita potrebu da se oni brzo dijele u
nove ćelijske loze-klonove .
Panevropski Univerzitet APEIRON

Novi B limfociti jednim dijelom doživljuju tzv.
blastnu transformaciju, odn. neku vrstu
“podmlađivanja“ primajući morfološki i
funkcionalno izgled nedozrelih B limfocita, koje
nazivamo plazmaciti ili plazma ćelije.

Nove plazma ćelije su sposobne da
produkuju imunoglobuline, četvorolančane
proteinske lance, koji su jednim dijelom
uzajamno spojeni a drugim-kraćim dijelom
rastavljeni, pa nalikuju slovu Y. Granati dio
je sposoban da se veže za materije koje su
podražile predačke B limfocite.
Novostvoreni imunoglobulini imaju veoma
visoku specifičnost usmjerenu samo protiv
onih antigena koji su prethodno podražili
„roditeljske“ B limfocite.
Svaka strana, ili vlastita ali izmijenjena
materija, koja se nađe u organizmu a
sposobna je da izazove imunološku
odbrambenu reakciju naziva se antigenom.
Tu ne spadaju materije koje unosimo hranom i
koje se u krajnje razgrađenom obliku
pojavljuju u krvi.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Imunoglobulini su građeni od po dva para
lanaca polipeptida (proteina):
 jedan par je središnje položen i duži je od
drugog. Takve molekule se nazivaju „teški
lanci“.
 Sa vanjske strane položeni su paralelni i
nešto kraći polipeptidni lanci, nazvani „laki
lanci“.
I teški i laki lanci na jednom kraju koji je
račvasto podijeljen zajednički se zavšavaju.
Svi lanci su na nekoliko mjesta uzajamno
povezani disulfidnim vezama- S-S
mostovima.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Čitava složena molekula je slična stilizovanom
slovu Y pri čemu su dijelovi krakova toga
“ipsilona” zaduženi da se vežu za antigene, a
jednostruki krak da se veže za površine
fagocitnih ćelija, i to uglavnom makrofaga.

Makrofazi imaju na površinama takođe
različite receptore, među njima i sistem
“hvataljki“ MHC tipa za koje se hvataju već
povezani kompleksi antigena (Ag) i
imunoglobulina (Ig), nakon čega se odvija
njihova ingestija (gutanje) u fagocite.
Imunoglobulini su suviše mali da
bi na takav način stvarali
komplekse i sa bakterijama,
već se sa svih strana kače za
njih svojim “rašljastim“
dijelovima (t.zv.Fab
fragmentima), a jednostruke
dijelove (zvane Fc fragmenti)
koriste za kačenje na
makrofage.
Takvo oblaganje velikih ćelija
kao što su bakterije ili paraziti
nazivamo opsonizacijom.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Imunoglobulini, svi od reda, imaju veći dio
strukture koji je uzajamno identičan u
pogledu redoslijeda aminokiselina (AK) od
kojih su građeni, ali ipak razlike postoje na
svim dijelovima lanaca, kako u rasporedu
pojedinih aminokiselina, tako i u dužini
lanaca, mada su morfološki vrlo slični.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Dio imunoglobulina koji je rašljast je onaj dio koji
je najvarijabilniji u pogledu redoslijeda
aminokiselina što mu daje sposobnost da se
izvija i oblikuje prema fizičkim oblicima (!)
različitih antigena (hipervarijabilna regija).
Taj dio molekule se zove Fab-fragment (od
eng.Fragment antigen binding).
Panevropski Univerzitet APEIRON
U zavisnosti od navedenih razlika imunoglobuline
dijelimo na 5 klasa koje su nekada označavane
grčkim slovima alfa, mi, epsilon, gama i delta a
sada se obilježavaju latinički :A,M,E,G i D.
Laki lanci imaju samo dvije strukturne varijante,
grčki označene kao “kapa“ i“ lambda“ ili kao K i
L.
Jedan imunoglobulin, bilo koje od navedenih 5 klasa
,može u sebi imati ili samo par „kapa“, ili samo par
„lambda“ lanaca,obje ne.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Najjednostavnije građen, ali najviše
prilagodljiv, trajan i najsposobniji za
održavanje specifičnosti reakcije jeste
imunoglobulin G.
On je prototip Ig za sve opise.
Monomeran je (jednostruk); molekula ne
može da se veže sa sebi sličnom IgG ili
nekom drugom Ig molekulom, ali se javlja
u 4 izoformne varijante.
Panevropski Univerzitet APEIRON
IgG se nakon antigenskog podražaja sintetizira
nekoliko dana nakon pojave IgM, ali njegove
koncentracije u krvi, likvoru i drugim
tjelesnim tečnostima ostaju trajno povišene
do „granice efikasnosti“.
Njegov Fab fragment je među svim Ig
najpilagodljiviji oblicima antigena pa kažemo
da on ima najveći stepen specifičnosti.
Koncentracije u krvi su mu daleko više od
koncentracija ostalih Ig, pa ga skupa sa
senzibiliziranim limfocitima imunske
memorije, smatramo osnovnim čuvarem
trajne imunosti.
Panevropski Univerzitet APEIRON
IgM je najveći imunoglobulin. Njega sačinjava 5
identičnih četvorostrukih Ig lanaca, vezanih Fc krajevima
(donji krak ipsilona!) jednim proteinom zvanim vezni ili
“J lanac“ (od engl. Join chain). Raspored tih 5 Ig
molekula u ovoj cjelini liči na petokraku zvijezdu čiji su
vanjski kraci rašljasto podijeljeni a svaki krak „rašlji“
može da veže po jedan antigen.
Teorijski, to znači da IgM može da ima 10 veznih mjesta
za Ag i stoga je on najaktivniji u prvim danima
imunskog reagovanja. Nevolja je u tome što su ta vezna
mjesta na Fab fragmentima manje specifična, tj.manje
“probirljiva”, za razne Ag, pa je njihova trajna uloga
manje efikasna nego u IgG.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Imunoglobulin A slične je osnovne strukture.
Kod njega postoji povezanost uglavnom samo
dva osnovna kompleksa teških i lakih lanaca i
stoga kažemo da je on dimeran (dvostruk,a
samo nekad trostruk
Panevropski Univerzitet APEIRON

Osim u krvi i tjelesnim tečnostima on se, za
razliku od ostalih imunoglobulina, lako može
naći u većim koncentracijama i u vanjskim
sekretima kao što je mlijeko majke, pljuvačka,
suze, alveolarna tečnost u plućima, na svim
površinama mukoza i sl. On se dijelom, pomoću
t.zv. M ćelija, transportuje kroz epitel iz
cirkulacije na površine mukoza, a dijelom se
stvara lokalno, od plazma ćelija raspoređenih u
subepitelnom prostoru. On je glavna zaštita
sluzokoža uopšte a posebno sluzokoža
digestivniog trakta djece na podoju.
Imunoglobulin E izgleda da ima nešto duži niz
aminokiselina u svojim teškim lancima.
On je jednostruk (monomeran) i nalazi se u krvi u nižim
koncentracijama od ostalih opisanih imunoglobulina.
Njegova uloga vezana je za tok alergijskih reakcija
t.j.reakcija preosjetljivosti, kada mu koncentracija naglo
raste.
Ipak, detalji njegovih ostalih funkcija nisu dovoljno
jasni.
Poznato je da porast koncentracije IgE u toku alergijske
senzibilizacije ide uporedo sa porastom broja
eozinofilnih leukocita u krvi i u međućelijskim prostorima.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Izgleda da je njegova osnovna uloga u
pobuđivanju funkcionalne aktivnosti
eozinofila koji se, u slučajevima parazitske
infestacije, nakupljaju oko parazita u kojeg
direktno „uprskavaju“ proteolitičke enzime iz
svojih eozinofilnih granula (eozinofilno-nešto što
se boji u crveno bojom eozin).
Stoga možemo da pretpostavimo da je osnovna
uloga IgE da, skupa sa eozinofilima, vodi borbu
protiv parazita, što je u filogenetskom pogledu
razumljivo.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Imunoglobulin D se u krvi susreće u iznimno
niskim koncentracijama. Poznato je samo da je
on strukturno vrlo sličan “ranoj molekuli“ IgM i
da je obilno raspoređen kao neki vlaknasti
pokrov po površinama B limfocita (na T
limfocitima ga nema).
Smatra se da on igra glavnu ulogu u prenošenju
signala o postojanju antigena protiv kojeg
će novi B limfociti, nakon blastne
transformacije u plazmacite, stvarati
odgovarajuće imunoglobuline.
Znači, on bi skupa sa molekulama sistema MHC
imao ulogu primaoca i prenosioca signala iz
okoline u unutrašnjost B limfocita.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Celularni imunitet - sistem T
limfocita
T ilimfociti su druga važna limfocitna
populacija koja podstiče, kontroliše i
održava imunske reakcije.
Limfociti klase T nastaju takođe u kostnoj
srži iz zajedničkih začetnih (stemm) ćelija
kao i drugi celularni elementi krvi.
Djelimično diferencirani predhodnioci T loze
prelaze iz kostne srži u cirkulaciju i
nakupljaju se u grudnoj žlijezdi-timusu u
kome nastavljaju dalje dozrijevanje.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Po nazivu“ timus“ dobili su i
oznaku „T“. Dovršenje
sazrijevanja konačno se odvija
u tzv. “zonama zavisnim od
timusa“ („timus ovisne zone“)
u limfoidnim organima, slezini i
limfnim čvorovima. Nakon toga
zreli T limfociti pojavljuju se u
cirkulaciji a potom, po potrebi,
u svim dijelovima organizma.
T limfociti se uzajamno razlikuju po
molekulama bjelančevina koje nose na
svojim površinama i koje takodjer služe kao
receptori intercelularnih signala.
Ove receptorske molekule nazivaju se CD
molekule,markeri
Panevropski Univerzitet APEIRON
T limfociti koji nose CD 4 markere imaju
višestruke uloge i predstavljaju centralne
ćelije imunskog sistema uopšte.
Oni se nazivaju „pomoćnički“ ili“začetnički“
(od engl.helper , inducer) T limfociti jer
imaju sposobnolst produkcije limfokina,
proteinskih signala koji:
 stimulišu na sazrijevanje B limfocite,
 zaustavljaju umnožavanje klonova B
limfocita,
Panevropski Univerzitet APEIRON





“Komanduju” plazmacitima produkciju
imunoglobulina i obustavljauju istu kada je to
potrebno,
utiču na ubrzanje ili usporavanje migracije
makrofaga ,a izgleda,i polimorfonuklearnih
leukocita,
induciraju produkciju drugih citokina u
monocitima i koče istu,
daju inicijalne signale t.zv “ćelijama ubicama“da
djeluju citolitički protiv vlastitih, virusima
zaraženih, ćelija ,
induciraju citolitičke učinke protiv tumorozno
izmijenjenih ćelija i t.d.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Druga subpopulacija T limfocita ima na
površinama markere iz klase CD 8.
Možda bi se moglo reći da CD sistem
markera uopšte ima zadatak da
„sortira“ mlade ćelije u odgovarajuća
tkiva i organe još u toku
embriogeneze.
Panevropski Univerzitet APEIRON
CD 8 limfociti imaju dvije vrste uloga u
imunosti i to :
 kada prime signale od CD 4 oni zaustavljaju
imunske reakcije, pa se stoga zovu i T
supresorske ćelije i
 imaju sposobnost da putem svojih receptora
prepoznaju vlastite ćelije koje su zaražene
virusima odnosno drugim intraćelijskim
parazitima, te da ih enzimatski liziraju-ubiju.
Stoga se nazivaju i „citotoksični T
limfociti“odn. “T limfociti-ubice“.
Panevropski Univerzitet APEIRON

Oni čiste tijelo od zaraženih vlastitih
ćelija onda kada to ne može da uradi
sistem imunoglobulina i komplementa.
Signalni proteini koje proizvode limfociti
zajedničkim imenom nazivaju se
interleukini.
Ulogu citotoksičnih limfocita ubica imaju još
i barem 2 populacije ćelija koje morfološki
nalikuju limfocitima (a to nisu?). To su K
ćelije (killer-ubica) i NK (natural killer,
prirodne ubice),mada se u najnovije
vrijeme govori samo o NK ćelijama,zvanim
još i”veliki granulirani limfociti”.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Ovim kratkim pregledom predstavljena je
treća linija odbrane,koja je mnogo
složenija i sinhronizovanija od prve 2 linije.
Nakon prodora mikroorganizama u tijelo
domaćina u toku vremena koje nazivamo
periodom inkubacije događaju se brojne
imunološke reakcije („imunološko
obilježavanje“) koje se u brojnim
slučajevima nastavlja indukcijom upalnog
procesa.
Naravno imunološki odgovor je ubrzan i
stimulisan tokom upale i ta dva fenomena
su nerazdvojna.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Akutna: hronična bolest
Akutna bolest brzo nastaje, kraće
traje (na prim. do 2 mjeseca).
Hronična bolest obično nastaje
postepeno,često neopaženo a
nekad kao nastavak akutne bolesti
(nakon 5-6 mjesci od akunog
oboljevanja), traje dugo, često
doživotno.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Subakutna bolest nalazi se između
prethodna dva ekstrema.
Obično se uzima za upalne ili
zarazne bolesti da je subakutna
bolest ona bolest koja traje duže
od 2 a kraće od 6 mjeseci .
Panevropski Univerzitet APEIRON
Zarazne: nezarazne bolesti
Sve zarazne bolesti jesu infektivne, a
sve infektivne bolesti nisu zarazne.
(kontakti, vazduh, hrana, voda, zemljište,
krv, izlučenive i t.d.).
Zarazne su one infektivne bolesti koje
imaju otvoren lanac širenja.
Infektivne bolesti koje imaju zatvoren
epidemiološki lanac širenja (infekcije srca,
bubrega, žuči, zglobova i sl.) nisu
zarazne jer, pod uobičajenim uslovima ne
mogu biti prenošene na druge osobe.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Zarazne i infektivne bolesti, generalno,
mogu biti:
• akutne (grip, varičele, tifus);
• subakutne (neki oblici hepatitisa, upale
sinusa)
• hronične (HIV, TBC, hepatitisi B,D,C,
lepra-guba).
Nezarazne bolesti odnosno neinfektivne
bolesti koje se masovno javljaju takođe
mogu biti akutne, subakutne i hronične.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Težina bolesti
Blage i atipične zarazne bolesti
dijagnostički često ostaju
neprepoznate, jer se bolesnici ili
uopšte ne javljaju ljekaru ili ih ljekar
ne može prepoznati zbog manjka
tipičnih simptoma.
Pošto takve bolesti imaju otvoren
epidemiološki lanac širenja, one su
epidemiloški veoma značajne, jer
se nesmetano mogu širiti i na kraju
izazvati epidemije.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Teške zarazne bolesti se obično dijagnostički
lakše prepoznaju i registruju, te se
prijavljuju i protiv njih se preduzimaju
adekvatne sanitarno-epidemiološke mjere.
Bolesnici od takvih oblika bolesti su obično
izolovani, bilo u kući,bilo u bolnici. Takvim
licima je smanjena mogućnost kretanja ili
onemogućena komunikacija sa okolinom.
Zato su takve bolesti epidemiološki
manje opasne.
Panevropski Univerzitet APEIRON



Imunitet
Kod većine bolesti stvaraju se
antitijela za određeni antigen, imuni
odgovor
Prema mehanizmu nastanka imunitet
dijelimo: urođeni i stečeni, prirodni i
vještački



Urođeni imunitet postoji u
novorođenčeta i dojenčeta kao
posljedica razmjene sastojaka krvi sa
majkom preko placente
Prirodno stečeni imunitet je specifičan
i štiti samo od infekcije nastale istim
tipom uzročnika
Dizenterija ostavlja imunitet samo na
taj tip šigela
Vještački imunitet:



Aktivni i pasivni
Aktivni imunitet postiže se
imunizacijom, unošenjem vakcinalnih
antigena koje izazivaju pojavu
specifičnih antitjela
Potrebno je višekratno davanje
vakcina da bi se održao visok nivo
antitjela u cirkulaciji



Pasivni imunitet je stanje u kojem
organizam preko imunih seruma,
gamaglobulina, preko krvi, dobija
gotova antitijela protiv neke bolesti
Primjenjuje se u situacijama kad je
potrebna hitna zaštita od neke bolesti
(ugriz bijesne životinje)




Pasivno stečena imunost znači
unošenje tuđih i gotovih antitjela, te
ona štiti odmah
Zaštita traje kratko
Aktivno stečena imunost:
Davanje vakcine potiče razvoj vlastitih
antitjela i zaštita traje duže, ali ne
nastupa odmah
Cijepljenje
Cijepljenje (kalemljenje, vakcinacija ili
imunizacija) je namjerno unošenje antigena
mikroorganizama u organizam čovjeka da
bi se u njemu postiglo stvaranje antitijela i
senzibilisanih limfocita imunološke
memorije.
Izraz „vakcina“ potiče iz italijanskog “la
vacca“-krava, jer je prva vakcina protiv
velikih boginja proizvedena od virusa
kravljih boginja (vaccinia) koji je antigenski
sličan originalnom virusu variole (Variola
vera s.variola maior et minor).
Panevropski Univerzitet APEIRON


Aktivni imunitet podrazumijeva nastanak
vlastitog imunog odgovora osjetljivog
domaćina nakon izlaganja specifičnom
antigenu prirodnim ili vještačkim putem.
Aktivna imunoprofilaksa je postupak kojim
se organizam potiče da sam razvije
specifičnu odbranu od odredene infektivne
bolesti primjenom cjepiva ili vakcina.
Antigen iz cjepiva predstavlja živi, ali oslabljen
(atenuiran), ili mrtvi ali antigenski kompletan
mikroorganizam ili oslabljen toksin (anatoksin)
mikroba.
Da bi se izbjegle neželjene usputne reakcije ili
revitalizacija mikroba danas se u brojna cjepiva,
kao čisti antigen, unose antigeni dobijeni
genetskim inženjeringom (tzv. rekombinantne
vakcine).
Ako se primjenjuje mrtva vakcina uz nju se, kao
stimulans imunološkog izazivanja, daje i
adjuvans, pomoćna suspstanca, koja podstiče
antigeničnost („izazovno svojstvo“) unijetog
antigena.
Za tu svhu najčešće se koriste jedinjenja aluminija.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Anatoksin je obično toplotom ili hemijski izmijenjen
toksin bakterija koje prave toksine kao što je
toksin difterije ili tetanusa. Tretman toplotom ili
na drugi način dovodi do hemijske promjene u
toksinu (denaturacija) pri čemu se mora očuvati
antigeničnost, ali se gubi toksičnost.
Takva vakcinalna supstancija zove se anatoksin ili
toksoid.
Panevropski Univerzitet APEIRON



Poželjno je da vakcina ima što više od
navedenih karakteristika:
-da podstiče produkciju humoralnog,
celularnog i lokalnog imunog odgovora koji
je sličan onom nastalom nakon prirodne
infekcije, i to, po mogućnosti, nakon
aplikacije samo jedne doze vakcine
-da daje dugotrajan, po mogućnosti,
doživotni imunitet





-da daje minimalne postvakcinalne reakcije
i komplikacije
-da ne utiče značajno na imuni odgovor pri
simultanoj aplikaciji druge vakcine
-da se jednostavno primjenjuje
-da ne zahtijeva posebno skladištenje u
hladnom lancu
- da je jeftina - dostupna svima kojima je
potrebna



Prema svojoj prirodi, vakcine se dijele:
• žive vakcine, koje sadrže uzročnike
koji su atenuirani, sposobni za
razmnožavanje, ali oslabljeni u
pogledu svoje patogenosti
• mrtve vakcine, s usmrćenim
uzročnicima



• mrtve vakcine koje sadrže samo
dijelove uzročnika
• antitoksične vakcine, koje stvaraju
imunitet samo protiv toksina uzročnika
• vakcine dobijene genetskim
inžinjeringom
Načini cijepljenja
Moguće je:
 davanje pojedinačnog cjepiva (monovalentna
vakcina ili monovakcina) ili
 cjepiva protiv više zaraznih bolesti sačinjenog
miješanjem, uzajamno podnošljivih
(kompatibilnih) antigena različitih uzročnika
zaraznih bolesti.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Daju se vakcine:
 sa dvije vrste antigena (bivalentne),
sa tri vrste antigena (trovalentne) i
sa pet vrsta antigena(pentavalentne
vakcine).
Nastoji se da se u jednoj dozi, kad je to
moguće, kombinuje više antigenskih
determinanti.
Moguće je i simultano cijepljenje i tada se
istovremeno daje više pojedinačnih
vakcina.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Miješane vakcine daju se protiv:
 difterije i tetanusa (DiTe),
 difterije, tetanusa i velikog kašlja
(pertusisa) (DiTePer),
 trbušnog tifusa i tetanusa (TeTy),
 trbušnog tifusa, paratifusa A i B i tetanusa
(TeTyAB),
 dječije paralize, sačinjene od sva tri tipa
virusa (oralna poliovakcina III , OPV III).
Panevropski Univerzitet APEIRON
Simultana vakcinacija...
...provodi se istovremeno protiv
 trbušnig tifusa i dječije paralize (Ty-polio 3),
 difterije, tetanusa i dječije paralize
(DiTe-polio 3),
 difterije,tetanusa,pertusisa i dječije paralize
(DiTePer i polio 3),
 kolere i žute groznice,
 bjesnila i tetanusa (rabivac i AnaTe),
 morbila (ospica, krzamaka), rubeole i zaušnjaka
(parotitis ili mumpsa) (MMR,MRP).
Panevropski Univerzitet APEIRON
Ostale monovakcine koje se koriste u
našoj zemlji:











Protiv gripa (1 plus 1),
Bjesnila (rabies) (2 plus 1 plus 1),
AnaTe, 2 puta u 2 mjeseca,
hepatitisa B („nultog“, i sedmog dana te nakon 6
mjes.),
Hepatitisa A,
protiv hemofilusa influence tipa „b“ (HI b),
protiv Neisseriae meningitidis (meningokoka),
serotipovi A i C,
protiv Neis.meningitidis tip A,
protiv tuberkuloze (BCG-Bacille Calmett Guerin),
Kolere i
Panevropski Univerzitet APEIRON
žute groznice.




Žive vakcine
Velika većina živih vakcina su atenuirani
virusi.
Izuzetak je Bacillus Calmette Guerin (BCG),
koji je živa bakterija i koristi se kao vakcina
protiv tuberkuloze.
Za pripremu ovih vakcina virusi se
razmnožavaju na kulturama određenih
tipova ćelija.



Tokom tzv. selekcionih pasaža, oni
postepeno gube svoja patogena, a
zadržavaju imunogena svojstva.
Prednost ovih vakcina je u tome što
najpribližnije imitiraju prirodnu infekciju i
svojim brojnim antigenima stvaraju
dugotrajnu, ponekad doživotnu zaštitu.
Glavni nedostatak živih vakcina je
potencijalna opasnost od mutacije virusa u
„divlji" virulentni soj (npr. oralna polio
vakcina).



Vakcine protiv morbila, mumpsa i rubeole
su atenuirani virusi i primjenjuju se
supkutanim putem.
U upotrebi su kao pojedinačni ili češće kao
grupna MMR (MRP) vakcina.
Oralna polio vakcina (OPV) sadrži
atenuisane viruse poliomijelitisa tipa I, II i
III i primjenjuje se oralno.

Vakcina protiv žute groznice je
atenuisani virus, primjenjuje se
supkutano, a varicela zoster vakcina
(VZV) je atenuirani Oka soj i
primjenjuje se također supkutano.



Mrtve vakcine pripremaju se tako što se
najprije kultiviraju mikroorganizmi, a zatim
inaktiviraju toplotom, ultrazvukom ili
hemijskim sredstvima.
Prednosti mrtvih vakcina su što ne mogu
povratiti virulentnost i što su stabilnije
(otpornije na višu temperaturu).
Vakcina protiv velikoga kašlja u klasičnom
obliku je inaktivirana Bordetella pertusis



Mrtve vakcine koje sadrže samo
dijelove uzročnika
Purificirani proteini ili polisaharidi su dijelovi
uzročnika koji se dobijaju hemijskom
separacijom od matičnog uzročnika, a
zadržavaju snažna antigenska svojstva.
Vakcine koje sadrže bakterijske polisaharide
su meningokokna A; C; Y i W135 vakcina





Antitoksične vakcine
Kod nekih bolesti važno je spriječiti djelovanje
patogenih toksina, te su za njihovu prevenciju
pripremljene vakcine koje indukuju isključivo
antitoksični imunitet.
Pri njihovoj proizvodnji, toksini bakterija
bivaju modifikovani i inaktivirani hemijskim
putem (djelovanjem formaldehida), tako da
izgube toksičnost, a zadrže imunogena
svojstva.
Takve su vakcine protiv tetanusa i difterije.
Primjenjuju se intramuskularnim putem.






Vakcine dobijene genetskim
inžinjeringom
Ovo predstavlja poseban tip mrtvih vakcina.
Takva je vakcina protiv hepatitisa B.
Kako za sada nije moguće razmnožavanje ovog
virusa u ćelijskim kulturama, pošlo je za rukom da se,
uz pomoć genetskih metoda, izdvoji čisti HBs antigen.
Potom je konstruisan jedan bakterijski gen od
određenog segmenta virusne DNA i bakterije E. Coli,
koji je potom prenijet na ćelije pekarskoga kvasca
radi produkcije vakcine.
Oslobađanje željenih vakcinalnih antigena postiže se
razaranjem ćelije kvasca.





Ostali sastojci vakcine
Osim antigena (uzročnika ili dijelova
uzročnika), vakcine sadrže i druge sastojke.
To su:
-otapalo, najčešće sterilna voda, fiziološka
otopina ili
složena otopina koja sadrži male količine
supstancija iz proizvodnog medija (npr.
serumski protein, antigen jaja, antigen
kulture ćelija i si.)



konzervans, koristi se kad postoji rizik od
vanjske kontaminacije vakcine, obično kod
višedoznih pakovanja vakcine
stabilizatori koji dugo održavaju vakcinu u
integralnom stanju (kao što su laktoza sorbitol, sorbitol - želatina)
antibiotici su čest sastavni dio vakcina
(posebno virusnih), koji u procesu proizvodnje
suprimiraju rast bilo kakvih neželjenih
kontaminanata.


U tu svrhu primjenjuju se antibiotici na
koje su alergijske reakcije rijetkost
(neomicin)
-adjuvansi - pomoćni sastojci kojima
se povećava imunogenost nekih
neživih vakcina
Obavezne vakcinacije
1. Protiv:
 difterije,
 tetanusa,
 pertusisa,
 hemofilus influence,
 poliomijelitisa,
 rubeole,
 morbila,
 zaušnjaka i
 tuberkuloze,
za svu djecu, po kalendaru vakcinacije.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Opšte napomene o
imunizaciji
Imunizacija nekom vakcinom može se obaviti tek
poslije isteka 21 dana od prethodne,bilo kakve,
vakinacije, osim vakcinacije protiv TBC.
Nakon primanja BCG vakcine druge vakcine mogu
se davati tek nakon 42 dana.
Akcija vakcinacije iz programa obavezne imunizacije
smatra se uspješnom ako je obuhvat podložne
populacije iznosio najmanje 90%, osim za
vakcinaciju protiv morbila, koja mora imati
rezultate obuhvata od najmanje 95%.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Kontraindikacije
Kontraindikacije za imunizaciju su:
 akutne bolesti,
 febrilna stanja,
 preosjetljivost (alergija) na sastojke vakcina.
Osim navedenog, za žive vakcine su
kontraindikacije i:
 trudnoća i
 stanja sa deficitom imunosti.
Panevropski Univerzitet APEIRON




Neželjeni učinci vakcina
Namjena vakcina jeste da isprovociraju
reakciju u organizmu.
Kada to ne bi bilo tako, onda one ne bi bile
u stanju proizvesti reakciju u imunom
sistemu kojom se osigurava potrebna
zaštita od odredene bolesti.
Osim željene reakcije, sve vakcine
proizvode i određeni stepen neželjenih
reakcija.
Primjena vakcina


Vakcine se uglavnom koriste prije
izlaganja infekciji kao preekspoziciona
zaštita
Vakcinacija nakon izlaganja riziku ili
kao postekspoziciona zaštita može biti
uspješna ako se vakciniše što prije
nakon izlaganja (npr., unutar tri dana
za morbile).

Postekspoziciona pasivno-aktivna
zaštita hiperimunim gamaglobulinima i
vakcinom, provodi se protiv bjesnila,
hepatitis B infekcije i tetanusa.


Najbolja zaštita određenom vakcinom se
ostvaruje imunizacijom zdravih osoba u
trenutku kada mogu optimalno reagovati na
uneseni antigen.
Preporuka WHO-a je da se u svim
zemljama svijeta provodi imunizacija protiv
dječije paralize, difterije, tetanusa, velikoga
kašlja i malih boginja
Pažnja!
BCG vakcina se ne može davati :
 HIV pozitivnim licima,
 licima koja imaju neko oštećenje CNS
(centralnog nervnog sistema) kao što su:
 tetanija,
 spazmofilija,
 encefalopatija,
 epilepsija,
 intrakranijalna krvarenja,
 konvulzivna stanja i sl.
Za vakcinu protiv velikog kašlja kontraindikacije
su iste kao sve gore navedene.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Vakcinacija može da se provodi:

kontinuirano, tokom čitave godine, obično u
instituciji određenoj za taj posao.
Kontinuiranom vakcinacijom postiže se veći
obuhvat i komotnija saradnja medicinske
službe i građana koja omogućuje naknadno
cijepljenje i docjepljivanje djece koja su iz bilo
koga razloga (prethodne kontraindikacije,
otsustvo i sl.) ostala nekompletno cijepljenja.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Diskontinuirana ili kampanjska vakcinacija
provodi se tamo gdje zdravstvena služba ne
može provesti kontinuiranu vakcinaciju,u naseljima ili domaćinstvima udaljenim od vakcinalnih
centara ili zbog drugih uslova.
Opšti obuhvat kampanjskim vakcinacijama je niži
nego kod kontinuiranih, pa se danas ovaj vid
imunizacije rjeđe primjenjuje.
Kampanjske akcije imunizacije odvijaju se između
februara i maja tekuće godine, osim za davanje
BCG vakcine koje se u kampanjskim uslovima
vrši tokom novembra i decembra.

Panevropski Univerzitet APEIRON
Kalendar vakcinacije
1. BCG – daje se odmah nakon rođenja
djeteta, u porodilištima. U koliko beba nije
zbog bilo koga razloga “besežirana“ u
porodilištu vakcinu joj obavezno treba dati
do navršena 2 mjeseca života.
Ako je i taj rok propušten, onda “besežirati“
najkasnije do kraja 1. godine života.
Dokaz o primljenoj BCG vakcini: ožiljak na
ramenu.
Ako ožiljka nema-ponovo besežirati do isteka
1. godine života.
Panevropski Univerzitet APEIRON
2. DTP (DiTePer) -polio:
1. doza sa navršena 2 ili 3 mjeseca,
2. doza 6 nedjelja kasnije,
3. doza nakon novih 6 nedjelja.
DTP vakcina ubrizgava se subkutano ili plitko
intramuskularno.
Poliovakcina daje se na usta u vidu kapi sa
sirupom.
Raniji redoslijed davanih tipova virusa bio je: tip 1,
potom tip 3, a najzad tip 2, tj. prvo vakcine
protiv virulentnijih, kasnije protiv manje
virulentnih seroloških tipova poliovirusa.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Danas se radije koristi trostruko
davanje oralne vakcine koja ima sva 3
tipa virusa (OPV III).
Ako se neki vakcinalni rok propusti, to se
bilježi u karton vakcinacije, i naknadno
se obavlja docjepljivanje.
3. Početkom 2. godine života (sa navršenih
12-13 mjeseci):
 DTP-polio, 1.revakcinacija jednom dozom,
 vakcinacija protiv morbila (ospica), rubeole
i zaušnjaka (mumpsa): MMR ili MRP ili
MoPaRu-1 doza.
Panevropski Univerzitet APEIRON
4. U 4. godini života:
 DTP-polio, 2. revakcinacija, 1 doza.
5. U 7.godini života:
 Ana-Di Te (anatoksin protiv difterije i
tetanusa) i polio, 3.revakcinacija, 1
doza.
Panevropski Univerzitet APEIRON
6. U 8. godini života (2.razred):
Testiranje na tuberkulozu intradermalnim
ubrizgavanjem 3 jedinice tuberkulina (PPDpurifed protein derivative, ili proba po MantuuMantoux). Očitavanje reakcije vrši se nakon 72
sata.
Pozitivna reakcija: tvrd, lako bolan, crven otok
(induracija) širine 6 mm ili više.
Negativna reakcija ili nema promjena na mjestu
ubrizgavanja ili ima samo crven kolutić, bez
induracije, a širine do 5 mm ili postoji induracija
i crvenilo, ali uže od 5 mm u promjeru.
Kod svih koji nisu jasno pozitivno reagovali odmah
se ponavlja davanje BCG.
Panevropski Univerzitet APEIRON
7. U 6. razredu:
-MMR ili MRP, 1.revakcinacija, 1 doza.
8. U 7. razredu:
retestiranje (ponovni test) na tuberkulozu
intradermalnim davanjem 3 jed. PPD
tuberkulina).
Ako je reakcija negativna ponavlja se davanje
BCG-a.
9. U 8. razredu:
Ana Di Te i polio III,4.revakcinacija,1 doza.
10. U završnom razredu srednje škole:
Ana-DiTe (bez polija !), 5.revakcinacija, 1 doza.
Panevropski Univerzitet APEIRON
KLINIČKI TOK, OBLICI I SINDROMI KOD
INFEKTIVNIH BOLESTI


Simptomi po kojima treba klinički
raspoznavati, dijagnosticirati i liječiti zarazno
oboljenje mogu biti različitog intenziteta i
ekstenziteta.
Ipak, svi se simptomi mogu grupisati u dvije
velike skupine koje sačinjavaju opšti i
specijalni simptomi.


Neki od simptoma mogu biti zajednički za
mnogobrojne zarazne bolesti i u
dijagnostičkom pogledu se ne mogu iskoristiti
potpuno, te se zbog toga nazivaju o p š t i
simptomi.
Drugi simptomi su u vezi sa jednom
određenom bolešću, tj. sa njenom
lokalizacijom i vrstom patološkog procesa pa
se zato nazivaju
specijalni
simptomi.


U toku evolucije bolesti može se uočiti i
izdvojiti nekoliko stadija bolesti.
Prelazi između pojedinih stadija su kod nekih
bolesti jasno izraženi dok kod drugih oni
neprimjetno prelaze jedan u drugi.
1.




Klinički tok bolesti
Inkubacija, koja, u zavisnosti od uzročnika, može da
traje od 30 minuta do više godina.
To je period u kojem u većini slučajeva mehanizmi
nespecifične i specifične zaštite pokušavaju da
eliminišu patogen.
Ukoliko se patogen ne uništi stupaju na red
proinflamatorni mehanizmi koji pomažu nastanak
upale, kojom bi se definitivno eliminisao patogen.
Kraj inkubacije je epidemiološki veoma značajan jer
je u to vrijeme zaražena osoba naročito zarazna za
okolinu.
Panevropski Univerzitet APEIRON




I n k u b a c i j a je period latencije.
To je ono vrijeme između momenta infekcije i
pojave prvih simptoma bolesti.
Međutim, ne bi trebalo inkubaciju shvatiti kao
inaktivni period u toku bolesti ili kao stanje
mirovanja, već, naprotiv, kao vrlo intenzivnu
borbu između makroorganizma i
mikroorganizma, pri čemu se odvija određeni
patološki proces u napadnutim organima i
tkivima.
Ove patološke promjene se samo klinički ne
manifestiraju, te ostaju latentne.

Prodromalni (od grč. pro: prije i drome: ići,
predhoditi) ili inicijalni period, je interval u kojem
se pojavljuju prvi, nespecifični simptomi i koji u
različitim bolestima traje različito dugo, ali u
većini zaraznih bolesti izmedju 1 i 10 dana.
Epidemiološki je značajan zbog visoke
zaraznosti.
Panevropski Univerzitet APEIRON



Pojedine bolesti ponekad mogu biti i bez
ovog stadija, ali ako se pomno pregleda i
ispita bolesnik, mogu se ipak naći diskretni
(jedva primjetni) simptomi (subfebrilne
temperature, slabiji apetit, laki zamor i dr.).
Ovaj stadij se karakteriše opštim infektivnim
sindromom.
Kod nekih bolesti prevaliraju
gastrointestinalni, a kod nekih respiratorni
simptomi uz opšti infektivni sindrom.

U ovom stadiju nastupa generalizacija
infekcije (bakterijemija, rikecijemija,
parazitemija), te se u hemokulturi mogu naći
uzročnici bolesti.
Stadijum progresije ili razvoja bolesti (Stadium
incrementi: uzlazni stadijum) je onaj
stadijum u kojem se razvija simptomatologija
(stanje velike zaraznosti)
 Stadijum potpuno razvijene bolesti, vrhunca
(acme, ili Stadium acmis, od lat. acme:vrh).
...U ovom stadijumu sva simptomatologija je u
cjelini razvijena i tada je kliničku dijagnozu
najlakše prepoznati.
...Bolesnik je zarazan.



Stadijum povlačenja bolesti (St. Decrementi,
silazni stadijum), sa povlačenjem simptoma, ukoliko
je bolest srećno prošla (mala zaraznost ili bez
zaraznosti).
Rekonvalescencija, ili stadijum oporavka, koji u
različitim bolestima različito dugo traje, od 3-4 dana
do više mjeseci, u kojem je bolesnik samo
privremeno i u nekim prilikama zarazan.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Eventualni redicidiv ili relaps bolesti:
 recidiv je obnavljanje bolesti, obično izgleda kao
nova, skraćena varijanta bolesti u kojoj bolesnik
ponovo može postati kliconoša.
 Relaps je drugi naziv za recidiv, ali ako se više
puta ponove neki simptomi nakon prestanka
bolesti onda se govori o relapsima, sada ne kao
o recidivima, nego kao o valovitom i
produženom toku osnovne bolesti (protrahirane
forme).
Panevropski Univerzitet APEIRON
Tok zarazne bolesti podliježe variranju u
intenzitetu, dužini, težini i simptomatologiji
.... zavisno od infektivne doze, patogenosti i
virulencije uzročnika,
.... ali i od stanja nespecifične i specifične
zaštite, odnosno od postojanja ili
nepostojanja drugih prethodnih
poremećaja.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Varijacije toka infektivnih bolesti mogu
da budu kvantitativne ili kvalitativne.
Kvantitativne varijacije pokazuju da li
je bolest, laka, srednje teška ili teška
odnosno smrtonosna te da li je ona
tipična ili atipična, skraćenog ili
produžnog toka, što se reperkutuje i
na dužinu perioda zaraznosti.
Panevropski Univerzitet APEIRON
Kvalitativne varijacije
(klinički oblici-forme):


Inaparentna infekcija, (inaparentno:
neotvoreno) stanje nakon infekcije, ali bez
ikakvih vidljivih, ili sa sasvim malo vidljivih
simptoma.
Latentna infekcija, stanje inficiranosti koje se
može održavati danima i godinama, uglavnom
bez simptoma.
Panevropski Univerzitet APEIRON


Rudimentarne infektivne bolesti,
oboljenja sa oskudnom, “zakržljalom“,
simptomatologijom.
Mitigirane forme su bolesti ublaženog
toka.
Abortivne forme, oblici sa uobičajenim
razvojem oboljenja koje spontano i naglo
prestaje (lat.abortio:prekid).
... Ove forme su uobičajene kod bolesnika
koji su u fazi razvoja bolesti započeli
odgovarajuću terapiju.

Panevropski Univerzitet APEIRON


Klasične forme bolesti odgovaraju
poznatim opisima i javljaju se u toku
epidemija kod većeg broja registrovanih
bolesnika. Za njih se često govori „kao
da su iz knjige“.
Recidivantne ili recidivirajuće bolesti su
one koje razvijaju recidiv ili više relapsa.

Rekurentne forme su takođe obnovljene forme.
Neke zarazne bolesti u većini klasičnih slučajeva
imaju upravo takav tok, na prim: povratni tifus
(typhus recurrens; razni oblici malarije;
bruceloza u tipičnim formama, eventualno
kalaazar, ali i brojne „domaće bolesti“
stafilokokne, streptokokne, pneumokokne
infekcije, hepatitis B).
Panevropski Univerzitet APEIRON
Najteži oblici akutnih zaraznih bolesti
imaju svoje posebne atribute:


Fulminantni (plamteći), oblik (na pr. teška
purpura variolosa-najteži oblik variole),
Siderantne (meteorski brze) forme, na pr.
cholera siderans u kojoj od početka do
smtnog ishoda ne prođe ni par sati
(tzv.suha kolera-cholera sicca),
Panevropski Univerzitet APEIRON


Fudrojantne (munjevite) forme koje se
završavaju smrtno (letalno) i traju od
početka do kraja par sati (na pr.
purpura fulminans kod meningokokne
sepse),
„Galopirajuće“ forme, vrlo brze forme
tuberkuloze sa smtnim ishodom
(tuberculosis galoppans).



KLINIČKI SINDROMI
Pod kliničkim sindromom se podrazumeva
skup simptoma i znakova koji su zajednički za
više sličnih bolesti različite etiologije.
Infektivne bolesti se u kliničkom pogledu
odlikuju svojim posebnim simptomima,
znacima i evolucijom.


INFEKTIVNI SINDROM
Definicija. Skup nespecifičnih simptoma,
praćenih poremećajem opšteg stanja
bolesnika, koji se javljaju na početku većine
infektivnih bolesti, kao nespecifičan odgovor
organizma na dejstvo mikroorganizama ili
njihovih toksina, naziva se infektivnim
sindromom.



Infektivni sindrom
obuhvata povišenu telesnu temperaturu,
groznicu, znojenje, glavobolju, malaksalost,
gubitak apetita, osećaj mučnine i bolove u
mišićima i zglobovima.
Ovaj sindrom je jače izražen kod akutnih
(npr. influence) nego kod hroničnih (npr.
tuberkuloze) infektivnih bolesti.
Pored toga, naročito je izražen na početku
infektivne bolesti, za vreme tzv. invazivnog
stadijuma bolesti.




Telesna temperatura može biti normalna (36- 37°C,
merena aksilarno ili oralno, a za 0,6°C viša, merena
rektalno), snižena (ispod 36°C) i povišena (iznad
37°C).
Postoje normalne dnevne varijacije temperature od
0,5-(),7°C, sa najnižim vrednostima rano ujutro, a
najvišim u večernjim časovima (oko 18 č).
Ovo je važno znati posebno kod male dece, jer se
febrilne konvulzije češće javljaju u večernjim
časovima.
Povišene temperature mogu biti supfebrilne (37,237,5°C), febrilne (oko 38°C) i visoko febrilne
temperature (preko 39°C).



Povišena telesna temperatura kod infektivnih bolesti
je u prvom redu posledica poremećaja rada centra
za termoregulaciju koji se nalazi u hipotalamusu.
Poremećaj "hipotalamičnog termostata“ nastaje
usled direktnog ili indirektnog dejstva
mikroorganizma na termoregulacioni centar.
Direktno dejstvo se odvija preko egzotoksina ili
endotoksina bakterija, a indirektno uticajem
infektivnog agensa na lučenje pirogenih supstanci
od strane limfocita i makrofaga.


1. Kontinua temperatura. Visoka temperatura, koja se
održava više dana ili nedelja, pri čemu dnevna kolebanja ne
prelaze 1°C. Trbušni tifus u stadijumu acmis je klasičan
primer za ovaj tip temperature.
2. Remitentna temperatura. Odlikuje se visokom
temperaturom, čije dnevne oscilacije imaju znatne padove
koji prelaze 1-2°C, ali nikada ne pada na normalne
vrednosti. Ovaj tip temperature nalazi se kod kala-azara.

3. Intermitentna temperatura. Karakteriše se visokom
temperaturom od 39 i 40°C, koja ima veće dnevne oscilacije
od 2°C i spušta se u toku dana i na normalne vrednosti. Takva
temperatura se nalazi kod sepse, apscesa jetre i, često,
holangitisa.



4. Periodična intermitentna temperatura. Ova
temperatura se odlikuje visokim skokovima temperature
do 39 i 40°C, koja traje nekoliko sati, i naglim padom na
normalne vrednosti i tako može ostati 1 do 3 dana, da bi
se ponovo podigla na 39 ili 40°C.
Skokovi i padovi temperature se periodično ponavljaju u
određenom vremenskom razmaku.
Ovaj tip temperature se sreće kod malarije.

5. Rekurentna temperatura. U povratnoj
groznici (Febris recurrens) smenjuju se
periodi visoke febrilnosti sa periodima
afebrilnosti.

6. Iregularna temperatura. Dnevne
oscilacije temperature su bez ikakvog reda.

Febris undulans


Pad temperature može biti litičan (postepen)
i kritičan (nagli).
Ostali simptomi opšteg infektivnog sindroma
su cefalgija, mialgije, artralgije, ostealgije,
adinamija, prostracija (krajnja iznemoglost),
nesanica, znojenje i nezainteresovanost.






Meningealni sindrom čine klinički simptomi i
znaci koji nastaju usled povišenog
intrakranijumskog pritiska.
Normalne vrednosti intrakranijumskog pritiska
kod odraslih osoba su 70-100, a kod dece 4590 cm vodenog stuba.
U fiziološkim uslovima, konstantne vrednosti
intakranijumskog pritiska obezbeđuju:
1) zapremina cerebrospinalne tečnosti – CST
(oko 150 ml),
2) zapremina mozga (oko 1400 ml) i
3) intrakranijumski krvni volumen (oko 75 ml).

U toku zapaljenjskih oboljenja centralnog
nervnog sistema (CNS), mogući uzroci
povišenja intrakranijumskog pritiska su:



1. poremećaj hidrodinamike CST (povećana
produkcija, usporena cirkulacija ili reapsorpcija CST),
2. edem mozga (vazogeni, citotoksični,
intersticijumski)
3. poremećaj autoregulacije cerebralne cirkulacije,
cerebralna vazomotorna paraliza, cerebralna
vazodilatacija, povećanje intrakranijumskog krvnog
volumena i povećanje cerebralnog krvnog protoka
(broj ml krvi na 100 g moždanog tkiva u toku 1
minuta).




Meningealni simptomi i znaci nastaju usled
povišenog intrakranijumskog i intraspinalnog
pritiska na mozak i prednje i zadnje korenove
kičmene moždine.
Najvažniji meningealni simptomi su glavobolja,
povraćanje i opstipacija.
Glavobolja nastaje usled rastezanja mekih
moždanica, koje su bogate nervnim završecima.
Povraćanje nastaje zbog nadražaja centra za
povraćanje u produženoj moždini i nadražaja
vagusa.
Opstipacija je posledica nadražaja vagusa.


Meningealni znaci su objektivni klinički
znaci koje lekar konstatuje pri pregledu
pacijenta koji ima povišen intrakranijumski i
intraspinalni pritisak.
To su odbrambeni refleksi na dodatno
povišenje već povišenog intrakranijumskog i
intraspinalnog pritiska.



Najvažniji meningealni znaci su ukočen vrat,
Kernigov znak i znaci Brudžinskog (gornji i donji).
Usled hipertonusa dorzalne, paravertebralne vratne
muskulature nastaje ukočen vrat, a usled
hipertonusa dorzalne paravertebralne leđne i
lumbalne muskulature, pozitivan je Kernigov znak
(pri podizanju pacijenta iz ležećeg položaja, trup sa
donjim ekstremitetima ne može da zauzme prav
ugao, a pri podizanju donjih ekstremiteta u
uspravan položaj, ovi se ne mogu dovesti pod prav
ugao u odnosu na trup pacijenta)


Pri snažnoj pasivnoj antefleksiji glave i vrata,
gornji deo kičmene moždine se pomera
naviše za 2-5 cm i najviše se istežu korenovi
završnog dela kičmene moždine koji inervišu
donje ekstremitete.
Ovaj jak bolni nadražaj usled istezanja izaziva
refleksnu fleksiju donjih ekstremiteta u
zglobovima kukova i kolena - pozitivan znak
gornjeg Brudzinskog.


Pri maksimalnoj fleksiji jedne noge u zglobovima
kuka i kolena dolazi do istezanja n. Ischiadicusa sa
te strane i istezanja korenova distalnog dela
kičmene moždine.
Ovaj jak bolni nadražaj takođe izaziva refleksni
odgovor ("fenomen skraćenja"), fleksiju druge noge
u kuku i kolenu, da bi se smanjila bolna zategnutost
nerava sa te strane – pozitivan znak donjeg
Brudzinskog.



Napeta fontanela se javlja samo kod odojčadi
i male dece kod koje lobanjske kosti još nisu
srasle.
Zbog povećanog pritiska na moždanu koru,
kranijalne senzitivne živce i zadnje korenove
kičmene moždine, nastaju znaci pojačanog
senzibiliteta –fotofobija
Prisustvo simptoma i znakova meningealnog
sindroma je indikacija za lumbalnu
punkciju





SINDROM OSPE
Ospa ili egzantem je morfološka promena
koja se javlja po koži celog tela, ili većeg dela tela,
a retko regionalno.
Ospa na sluznicama naziva se enantem i javlja se
obično pre egzantema, ali i ranije iščezava.
Prepoznavanje ospe kod infektivnih bolesti
omogućava brzu dijagnozu i lečenje.
Kod osipnih groznica ospa je najstalniji i najvažniji
znak bolesti.

Kod svake ospe potrebno je voditi računa o
sledećem: vremenu izbijanja, lokalizaciji,
načinu širenja, morfologiji i evoluciji ospe.

Vreme izbijanja ospe. Kod variole i morbila
ospa obično izbija od 3.-5. dana, kod varicele
i rubeole od 1.-2. dana bolesti, a kod šarlaha
posle 12-24 sata od početka bolesti.

Lokalizacija ospe. Ospa može da bude
cijelom tijelu, kao kod virusnili osipnih
groznica, ili je nema na licu, dlanovima i
tabanima, kao kod šarlaha.



a) Difuzna, kada se između elemenata ospe ne
vide delovi zdrave kože, (npr. kod šarlaha);
b) Mestimična, kada između elemenata ospe
postoje delovi zdrave kože (npr. ospa kod varicele,
morbila, rubele).
U pogledu rasprostranjenosti, ospa može imati i
svoj specifičan raspored: centrifugalnu (kada je
najgušća na glavi i okrajcima ekstremiteta, kao kod
variole) i centripetalan (kada je najgušća na trupu,
kao kod varicele).


Način širenja o s p e .
Treba znati gde se ospa prvo pojavila i da li
je izbila odjednom, kao kod šarlaha, ili u
talasima, kao kod varicele, odnosno
postepeno, kao kod morbila. Uz to, potrebno
je znati da li ospa izbija po redu ili bez reda.
Ospa kod morbila izbija strogo određenim
redom, od glave pa naniže (kranio-kaudalno),
što je važan dijagnostički kriterij um.





Morfologija ospe.
Ospa se sastoji od pojedinačnih promena na koži
koje se zovu eflorescencije. One mogu biti različite.
Makula (mrlja, pega) predstavlja malu, okruglasto
oblikovanu ružičastu ili crvenu mrlju u nivou kože,
veličine prosa, koja se jasno razlikuje od okolnih
struktura zdrave kože.
Nastaje zbog vazodilatacije kapilara, praćene lakom
hiperemijom kože i nestaje na pritisak prstima.
To je važna osobina zbog razlikovanja makule od
sitnog krvarenja po koži (petehija), koje ne iščezava
na pritisak.



Papula je mala, okruglasta, ružičasta ili
crveno prebojena primarna eflorescencija
iznad nivoa ravni kože.
Posledica je vazodilatacije kapilara i
nakupljanja zapaljenjskih ćelija u papilarnom
sloju derma.
M a k u l o p a p u l o z n a ospa se klinički
manifestuje promenama u vidu i makula i
papula a nalazi se kod velikog broja bolesti





Vezikula je jasno ograničen mehurić, prečnika 1-5
mm, ispunjen bistrom tečnošću. Izgleda kao
"kapljica rose".
Zid vezikule je tanak i providan tako da se vidi njen
sadržaj (serum, limfa, krv).
Predstavlja jednu od primarnih promena na koži,
koja nekada svrbi. Nakon iščezavanja ne ostavlja
ožiljak na koži.
Pustula (gnojanica) je mehurić, veličine kao i
vezikula, ali sa nakupljanjem zamućenog sadržaja gnoja.
Posle iščezavanja obično ostavlja ožiljak na koži.






Krusta je promena na koži koja nastaje sušenjem sadržaja
vezikule ili pustule (serum, krv ili gnojni eksudat).
Boja kruste zavisi od vrste sasušenog sadržaja i može biti
žuta (serum), žutozelena (gnoj) i tamnocrvena ili crna (krv).
Evolucija eflorescencija.
Kod morbila i rubele ospa uvek ostaje makulopapulozna, kod
varicele prolazi kroz sve stadijume, (od makule, papule,
preko vezikule do kruste), tako da se istovremeno vide svi
stadijumi ospe.
Zato se ospa kod ovčjih boginja naziva polimorfnom ospom.
Kod variole, za razliku od varicele, sve eflorescencije na
istom predelu tela su u istom stadijumu razvoja, te ospu
nazivamo uniformnom.
SINDROM ANGINE
 Angina je termin koji označava zapaljenjske
 promene u predelu tonzila (tonsillitis) i ždrela
(pharyngitis), čiji je glavni simptom bol u guši.
 Sama reč angina vodi poreklo od grčke reči
anho i znači stežem.
 Sindrom angine čini grupa oboljenja različite
etiologije, najčešće infektivne, čiji je glavni
simptom bol u guši, a u objektivnom nalazu
postoje znaci zapaljenja tonzila i ždrela.



Iako se najčešće radi o lakim oboljenjima, njihov
praktični medicinski značaj leži u mogućnostima
čestih recidiva, pojavi komplikacija i nastanka
sekvela.
Etiologija. Najčešći uzročnici angina su virusi, ali
najveći značaj ima bakterijski tonzilofaringitis
izazvan Streptococcus pyogenesom, zbog potrebe
za antibiotskom terapijom i komplikacija koje mogu
nastati ukoliko se ne leči (reumatska groznica,
akutni glomerulonefritis).



Od virusnih uzročnika najznačajniji su rinovirusii
korona virusi, zatim adenovirusi, herpes simpleks
virusi, parainfluenca, influenca virusi, dok ostali
virusni uzročnici, kao što su koksaki A virusi, Epštajn
Bar (KRV), HIV-l, spadaju u retke uzročnike
faringitisa.
Među bakterijama najveći značaj ima Streptococcus
pyogenes (grupa A beta hemolitičkog streptokoka).
Faringitis izazivaju i grupa C i G hemolitičkih
streptokoka, različite anaerobne bakterije....



Epidemiologija.
Najčešće obolevanje od faringitisa je u toku
hladnijih meseci, ali ima i izuzetaka, kao što
su adenovirusne i koksaki virusne infekcije
koje se javljaju leti.
Put prenošenja je najčešće kapljični (npr. S.
pyogenes), ali i kontaktni (EBV), kao i preko
kontaminirane hrane (Streptokok grupe C i G,
jersinija).



Patogeneza.
Normalna flora guše ima veliki značaj u održavanju
lokalne i opšte imunske homeostaze.
Infekcija patogenim bakterijama kao što je S.
pyogenes dovodi do oštećenja epitela, izazvanog


različitim ekstracelularnim produktima kao što su
eritrogeni toksin, streptolizin, hemolizin i dr.
Nastaje inflamacija čiji su znaci crvenilo, otok, i
eksudacija.
Virusi vrše invaziju faringealne sluznice, dovodeći do
citopatogenog efekta na ćelijama epitela.



Klinička slika u velikoj meri zavisi od
uzročnika bolesti.
Kod virusnih infekcija bolest najčešće protiče
kao prehlada: javljaju se grebanje, laki bolovi
u guši, kijavica, kašalj, obično nema povišene
temperature i drugih znakova sistemske
infekcije.
Ozbiljniju kliničku sliku, praćenu povišenom T
i drugim kliničkim manifestacijama, srećemo
kod nekih virusnih uzročnika kao što su
adenovirusna ili EBV infekcija.


Lokalni nalaz u guši je najčešće
nekarakterističan:
postoje hiperemija i edem sluznice
(tonsillopharyngitis acuta, angina catarrlialis).



Anaerobni faringitis (Vinsentovu anginu) karakteriše
prisustvo gnojnog eksudata na tonzilama (obično
samo na jednoj), uz karakterističan zadah iz usta.
Subjektivne tegobe bolesnika nisu jako izražene i
postoji diskrepanca između obilnog lokalnog nalaza i
malih subjektivnih smetnji.
Difteriju karakteriše prisustvo pseudomebrana, koje
su slaninastog izgleda, čvrsto priljubljene uz
podlogu, a mogu se širiti i izvan tonzila, na nepce.


Najvažniji dijagnostički zadatak je razdvojiti
virusne faringitise od bakterijskih, naročito od
faringitisa izazvanog S. pyogenesom.
Kako klinički nalaz i epidemiološki podaci
često nisu dovoljni, potrebno je uzeti bris
guše.

Sindrom hepatosplenomegalije predstavlja
uvećanje jetre i slezine, koje prati mnoge
infektivne bolesti.



Hepatomegalija.
Hepatomegalija može imati veoma različitu
patogenezu i može da nastane zbog otoka,
bubrenja ćelija jetre, infiltracije jetre ćelijama
inflamacije, infiltracije liepatocita mastima ili drugim
supstancama koje se normalno ne nalaze u jetri,
venske kongestije, retencije žuči itd.
Kod bolesnika sa hepatomegalijom treba obratiti
pažnju na to da li je u pitanju primarna bolest jetre
ili je uvećanje jetre u sklopu neke druge bolesti.


Udruženo uvećanje jetre i slezine je često
kod generalizovanih infektivnih oboljenja kao
što su:
trbušni i pegavi tifus, povratna groznica,
infektivna mononukleoza, leptospiroza,
bruceloza, tularemija, ornitoza, malarija,
kala-azar, sepsa različite etiologije itd.


Splenomegalija. Slezina je organ koji
učestvuje u imunološkim reakcijama,
odstranjivanju oštećenih i nenormalnih ćelija,
portalnoj cirkulaciji i hematopoezi.
Uvećanje slezine može nastati zbog povećane
funkcije koju ona i normalno obavlja, ili kao
posledica infiltracije različitim ćelijama.







Osnovni mehanizmi povećanja slezine su:
1. retikuloendotelna ili imunološka
hiperplazija (infekcije, hemoliza, imunološki
poremećaji);
2. kongestivno povećanje slezine (bolesti
jetre, tromboza vena);
3. ekstramedularna hematopoeza u slezini
(mijeloidna metaplazija);
4. infiltracija (neoplastička, metabolička);
5. ciste i hemangiomi;
6. hematom nastao usled traume




SINDROM LIMFADENOPATIJE
D e f i n i c i j a . Limfadenopatija predstavlja
uvećanje limfnih čvorova.
U organizmu čoveka ima mnoštvo limfnih
čvorova (oko 500) i oni normalno nisu veći od
1 cm u prečniku.
U zdravih odraslih osoba jedino se palpiraju
ingvinalni limfni čvorovi i obično su veličine
od 0,5 do 2 cm.






Uvećanje limfnih čvorova je često i može biti
prouzrokovano:
1. porastom broja benignih limfocita i makrofaga u
toku odgovora na antigenu stimulaciju;
2. infiltracijom inflamatornim ćelijama u infekcijama
limfnih čvorova (limfadenitis);
3. proliferacijom malignih limfocita ili makrofaga;
4. infiltracijom limfnih čvorova metastatskim
malignim ćelijama;
5. infiltracijom limfnih čvorova makmfazima u
kojima su nakupljeni metaboliti, u bolestima
praćenim nakupljanjem lipida.




Limfadenopatija ukazuje na značajno oboljenje, pre
u odraslih nego u dece, zato što deca burnije
reaguju limfoidnom hiperplazijom i na male
stimuluse.
U 80% bolesnika mladih od 30 godina
limfadenopatija je benigna, a u bolesnika starijih od
50 godina benigna je samo u 40% bolesnika,
Treba obratiti pažnju na raspored uvećanih limfnih
čvorova.
Lokalni regionalni limfni čvorovi su uvećani kod
angine, difterije, tularemije


Generalizovana limfadenopatija se nalazi npr.
kod infektivne mononukleoze, rubele,
bruceloze, kala-azara, toksoplazmoze i drugih
oboljenja.
Moramo precizno opisati lokalizaciju,
konzistenciju, pokretljivost, bolnost i
promenu kože iznad uvećanog limfnog čvora


Pored dobro uzete anamneze i detaljno obavljenog fizikalnog
pregleda, utvrđivanju uzroka limfadenopatije mogu doprineti
i laboratorijska ispitivanja: kompletna krvna slika,
sedimentacija eritrocita, nivo fibrinogena i C reaktivnog
proteina u serumu, antistreptolizinski titar, bakteriološka
ispitivanja (bris guše, bris rane, hemokulture), serološke
analize (određivanje specifičnih antigena i antitela), kožni
testovi (PPD npr.) itd.
Ukoliko se uvećani limfni čvorovi ne smanjuju ni posle mesec
dana od njihovog nastanka, a raznim laboratorijskim
testovima su isključene infekcije (infektivna mononukleoza,
citomegalovirusna infekcija, toksoplazmoza itd.) uz normalnu
rendgenografiju pluća) test, indikovana je biopsija limfnog
čvora.

Sindrom proliva ili dijareje predstavlja
pojavu učestalih (dve ili više na dan),
neformiranih (kašastih, tečnih ili vodenih)
stolica, ponekad sa primesama sluzi i krvi,
ponekad praćenih tenezmima, bolovima u
trbuhu, povišenom temperaturom, mukom,
povraćanjem i smanjenjem volumena tečnosti
u cirkulaciji.




Proliv mogu da prouzrokuju brojni mikroorganizmi:
bakterije, protozoe, virusi, gljivice, crevni paraziti,
ali i toksini i preosetljivost ili nepodnošljivost
pojedinih sastojaka hrane.
Virusi su najčešći uzrok proliva kod dece i odgovorni
su za njihov nastanak u 70% slučajeva.
Infektivna dijareja se klasifikuje kao inflamatoma i
neinflamatorna.

Ove dve vrste dijareje se međusobno razlikuju po
kliničkom nalazu i prisustvu ili odsustvu leukocita i
laktoferina u stolici



Kod inflamatorne dijareje nalaze se leukociti
u stolici i povišen nivo laktoferina.
Za razliku od nje, kod neinflamatorne dijareje
nema leukocita u stolici i laktoferin nije
povišen.
Inflamatornu infektivnu dijareju najčešće
izazivaju: Shigellae, Salmonella enteritidis,
Campylobacter jejuni, E. coli





Prema dužini trajanja, prolivi mogu biti akutni i
hronični.
Prolivi prouzrokuju gubitak vode, minerala, crevnih
sokova i različitih sastojaka hrane.
Usled toga mogu nastati akutna ili hronična
dehidracija i neuhranjenost različitog stepena.
Kod naglih i intenzivnih gubitaka vode može doći do
cirkulatornih smetnji, hipovolemičnog šoka, akutne
renalne insuficijencije, poremećaja svesti,
konvulzija, a ponekad i letalnog ishoda.
Zato je neophodno što pre primeniti supstitucionu
terapiju.



Akutni proliv.
Nastaje kod prethodno zdrave osobe i karakteriše
se učestalim, tečnim stolicama, uz brzu
dehidrataciju i pogoršanje opšteg stanja.
Akutni proliv može biti praćen tenezmima (grčeviti
bol u čmaru, sa osećajem prisustva stranog tela u
njemu i potrebom za pražnjenjem creva koje se, i
pored naprezanja, ne ostvaruje), grčevitim bolovima
duž kolona ili u predelu pupka, ubrzanom
peristaltikom creva i distenzijom prednjeg trbušnog
zida.



Akutni gastroenteritis se karakteriše
jakim povraćanjem i prolivom, sa obilnim
vodenastim stolicama, uz grčeve u trbuhu.
Akutni enterokolitis prati proliv sa retkim
ili kašastim sluzavim stolicama, uz grčeve u
trbuhu.
Akutni kolitis (dizenterični sindrom)
prati proliv s oskudnim, kašastim stolicama,
uz primese sluzi i krvi, grčeve u trbuhu i
tenezme.




Hronični proliv.
Posle 1 do 2 meseca od početka akutne faze
bolesti, ukoliko ne prestane, proliv prelazi u
subakutni ili hronični oblik bolesti.
Hronični proliv obično ima blaže simptome i
često je praćen slabijim apetitom i gubitkom
u telesnoj težini.
On se može ispoljavati kao povremena ili
stalna pojava.


Sindrom ikterusa ili žutice se karakteriše
ikteričnom (žutom) bojom kože, beonjača i
sluznica, koja nastaje zbog taloženja
bilirubina.
Povećana koncentracija bilirubina u serumu
(hiperbilirubinemija), obično preko 30
mikromol/l, daje ikterus.




Klasifikacija žutica.
Povećana koncentracija bilirubina u serumu može
nastati zbog povećanog stvaranja bilirubina ili zbog
oštećenja funkcije hepatocita i prepreke u
izlučivanju bilirubina.
U zavisnosti od vrste bilirubina koji dominira
poremećajem, postoje konjugovani i nekonjugovani
tip hiperbilirubinemije.
Prema načinu nastanka, odnosno lokalizaciji
promena koje dovode do nastanka žutice, one se
dele na: hemolitičke (prehepatičke), hepatičke
(hepatocelularne) i posthepatičke (opstruktivne)
žutice.





Hemolitički ikterus. Kod bolesnika sa ovim oblikom
ikterusa, vek eritrocita je skraćen, a povećani su
razgradnja eritrocita i stvaranje bilirubina.
Količina stvorenog bilirubina premašuje kapacitet
konjugacije u jetri, pa raste količina
nekonjugovanog bilirubina u serumu, praćena
ikterusom.
Nekonjugovani bilirubin može da čini više od 90%
ukupnog bilirubina.
U urinu nema bilirubina jer nekonjugovani bilirubin
ne prolazi bubrežne filtre, dok je urobilinogen
povišen.
U krvi postoje pokazatelji bolesti krvi: skraćen vek
eritrocita, anemija, povišen broj retikulocita....






2. Hepatocelularni ikterus.
Povećana je koncentracija konjugovanog bilirubina.
Koža može biti intenzivno žuta ali su sklere još žuće
(konjugovani bilirubin ima afinitet prema vezivu
sklera, pa se tu nakuplja u većoj količini).
U urinu je prisutan bilirubin koji mu daje tamnu
boju, boju piva. Stolica je normalne boje ili je nešto
bleđa u odnosu na raniju boju.
Ovaj ikterus je najčešće uzrokovan difuznim
patološkim procesima u jetri, kao što su hepatitis i
ciroza jetre.
Zato su često prisutni i drugi simptomi i znaci
bolesti jetre kao što su malaksalost, slab apetit,
muka.....

Opstruktivni ikterus. Procesi koji remete protok žuči ka
dvanaestopalačnom crevu daju opstruktivni ikterus, a mogu
biti u samoj jetri (intrahepatički) ili van jetre




(ekstrahepatički).
Intrahepatički opstruktivni ikterus prati primarnu bilijarnu
cirozu, primarni sklerozirajući holangitis, oštećenje jetre
nekim lekovima i dr.
Ekstrahepatički opstruktivni ikterus je sindrom izazvan
delimičnim ili potpunim prekidom u oticanju žuči izvan jetre.
Naziva se još hirurška ili mehanička žutica. Svaka prepreka u
protoku žuči na nivou ekstrahepatičkih žučnih vodova izaziva
ekstrahepatičku holestazu.
Najčešći uzroci su holelitijaza, tumori glave pankreasa,
žučnih puteva i Vaterove papile kao i paraziti.