Transcript Bankarsko računovodstvo

Bankarsko računovodstvo
Doc dr Milena Žižić
1. Unutrašnji platni promet
• Platni promet je skup svih plaćanja nezavisno od osnova i
načina izvršenja.
Unutrašnji – sva plaćanja u zemlji u domaćoj valuti;
Međunarodni – sva plaćanja između zemalja u stranoj
valiti.
Unutrašnji platni promet u užem i širem smislu;
Osnov plaćanja:
1.Roba;
2.Usluga;
3.Dažbine;
4.Kreditna obaveza.
• Platni promet kod nas je uglavnom bezgotovinski i
oganizovan je na jedinstven način.
• Platne operacije (radnje)obavljuju se
brzo,sigurno,ekonomično i racionalno , posebno pri
elektronskoj razmjeni podataka.
• Učesnici u platnom prometu su sva pravna i fizička lica
koja vrše plaćanja preko žiro računa u eurima.
• U razvijenim tržišnim privredama kontrolu vrše centralne
banke, preko mreže poslovnih banaka, koje izvršavaju:
1.Platne naloge;
2.Vrše obradu čekova i prenos sredstava,
3.Vode monetarno kreditnu politiku,
4.Održavaju likvidnost banaka i privrednih subjekata.
• Kao konkurentske institucije u platnom prometu se u
tržišno razvijenim ekonomijama mogu javiti:
• štedionice;
• Kreditne zadruge,
• Pošte;
• Osiguravajuća društva .
• Osnovni instrumenti platnog prometa su:
• Virmanski platni nalog;
• Ček;
• Druge hartije od vrijednosti.
• U nekim zemljama (SAD,Velika Britanija,
Njemačka)plaćanja se većinom obavljaju čekovima.
2. Instrumenti platnog prometa
• Osnovni instrument platnog prometa je račun kod
poslovne banke, koji po knjigovodstvenom principu
,,duguje,, za svako odobrenje (prihod) i ,,potražuje,, za
svako zaduženje (plaćanje) na desnoj strani, gdje se
plaćanje obavlja virmanski.
• Za nosioce platnog prometa (poslovnu banku) posao sa
žiro-računima spada u Pasivne poslove , s obzirom na to
da se ona javlja kao dužnik prema vlasniku žiro-računa.
• To je obaveza prema depozitaru.
• U bilansima stanja depozitara/komitenta/žiro račun je
račun Aktive, kao poseban oblik imovine.
• Prema tome Saldo na vlastitom računu je aktivan a na
tuđem računu banke je pasivan.
• Raspolaganje sredstvima na žiro računi može biti:
1.individualno;
2.Kolektivno.
Ako trenutna isplata po nalogu prevazilazi saldo, isplata se
odlaže do priliva.
U slučaju da je vrijeme manjeg priliva prihoda od prispjelih
obaveza duža od 60 dana, sprovodi se blokada žiro
računa, što negativno utiče na bonitet firme.
Stečajni postupak je zakonski osnov prinudne naplate
potraživanja koja su dospjela a nijesu naplaćena.
Pored žiro računa pravna i fizička lica mogu imati i tekući
račun (,,conto corento,,)preko koga se vrše sve tekuće
promjene gdje se sve isplate knjiže na lijevoj strani, kao
dugovanja a naplate na desnoj kao potraživanja.
• Bezgotovinski platni nalozi su najvažniji platni nalozi
gdje se, virmanisanjem (prenosom) određenog novčanog
iznosa sa računa platioca(nalogodavca), na račun
korisnika, realizuje preko 90%platnog prometa.elektronsko bankarstvo
• Najvažniji bezgotovinski instrumenti platnog prometa, kod
nas su :
1.Opšti nalog za prenos (virman);
2.Akceptni nalog (zamjenjen mjenicom);
3.Barirani ček.
Opšti nalog za prenos (izdavalac-banka-korisnik)
Poseban nalog za prenos, praktično kao i opšti samo što
primjerak ostaje nalogodavcu kao dokaz izvršenog
plaćanja.
• Akceptni nalog je oblik obezbeđenja naplate svojih
potraživanja u ugovorenom roku.
• Izdaje ga dužnik, upisuje datum i mjesto izdavanja, datum
dospijeća, ovjerava, potpisuje i uručuje povjeriocu.
• Sadrži:žr.poslovne banke nosioca platnog prometa,
mjesto i datum izdavanja,dospijeća, naziv i sjedište
dužnika, žiro račun dužnika ,broj zaduženja, svrha i šifra
plaćanja, iznos, sjedište i naziv primaoca, žiro račun
primaoca, poziv na broj odobrenja, potpis i pečat
akceptanta, primaoca i datum dospijeća.
• Ček je vrijednosni papir gdje izdavalac(TRASANT),daje
nekoj banci (TRASATU) bezuslovno da na teret
raspoloživih (deponovanih) novčanih sredstava isplati
osobi (REMITENTU) u čiju korist je izdat ček navedenu
vrijednost.
• Plativ je po viđenju i mora imati pokriće na računu u
momentu izdavanja.
• Ček zbog značaja u fin. Transakcijama mora da sadrži:
Oznaku, serijski broj;
Naređenje o bezuslovnom plaćanju i iznos;
Naziv platioca po čeku – banku;
Mjesto plaćanja;
Potpis izdavaoca.
Elementi čeka su:
1.Datum izdavanja;
2.Naziv ili ime remitenta (kome se plaća);
3.Iznos vrijednosti;
4.Svrha isplate.
• Gotovinski platni nalozi mogu biti:
1.Gotovinski ili blagajnički ček ima svrhu pretvaranja
žiralnog u gotov novac (zarada i sl.)
2.Opšta uplatnica je oblik gotovinskih uplata kada platilac
nema, a korisnik ima žiro račun ( uplate pazara,
pretvaranje gotovog novca u žiralni)
3.Posebna uplatnica, kao opšta s tim što sadrži kao dokaz
primaocu sredstva da je izvršena uplata.
4.Uputnica je gotovinski instrument kojim se žiralni novac
pretvara u gotovinski onim licima koje nemaju
račune(stipendije, penzije i sl.)
Poštanska ( obična i telegrafska – Westernunion);
Uputnica za doznake iz inostranstva.
• Specijalni instrumenti platnog prometa
1.Akreditivi po nalogu nalogodavca, na teret njegovog žiro
računa stavlja na raspolaganje novčana sredstva korisniku
(pravnim ili fizičkim licima).
Mogu biti :
• Lični;
• Dokumentorni(robni);
• Opozivi/neopozivi;
• Permanentni (trajni).
Za lične akreditive isplata nije uslovljena nekim uslovima za
razliku od dokumentornog ili robnog.(gdje je uslov:faktura,
tovarni list, konosman).
Opozivi akreditiv (do utvrđenog roka) a neopozivi samo uz
prethodnu saglasnost korisnika.
Permanentni trajni je zanovljiv do isteka roka trajanja, bilo da
se radi o nedeljnom, petnaestodnevnom, mjesečnom i sl.
Elementi akreditiva su:
1. Naziv poslovne banke;
2. Broj akreditiva;
3. Naziv, mjesto i broj računa nalogodavca;
4. Naziv i broj računa korisnika;
5. Iznos;
6. Vrsta;
7. Rok trajanja;
8. Uslovi povremenog gašenja;
9. Mjesto i datum izdavanja;
10.Ovjera i potpis;
11.Ovjera banke.
Sastoji se od četiri primjerka:
• Akreditiv;
• Izvještaj o otvaranju akreditiva;
• Izvještaj organizovane jedinice korisnika akreditiva;
• Izvještaj korisnika akreditiva.
Cirkularno kreditno pismo je mogućnost instrumenata
platnog prometa, koje banke ili druge finansijske
organizacije izdaju svome komitentu, kod jedne ili više
banaka, mogu podizati novac ili vršiti bezgotovinska
plaćanja , do određenog iznosa u određenom
vremenskom roku.
Kreditna kartica, ekspanzija plaćanja u savremenim
uslovima u svim učesnicima gdje su izdavaoci (banke)
stvorili ugovornu obavezu.
• Mjenica je bezuslovna novčana obaveza data u
određenom pravnom roku.
• Osnovne funkcije:
Kreditna;
Funkcija prenosa;
Funkcija plaćanja.
Pravo potraživanja , po isteku roka, može se prenijeti
drugom licu indosiranjem na poleđini.
Indosiranjem mjenice preuzima se odgovornost za plaćanje
po mjenici pred svakim sledećim držaocem.
Indosiranje može biti puno i blanko, sa određenim imenom
ili bez imena.
Ako se u indosament unese klauzula ,,bez obaveza,, ,,povratka na mene,, - skida se odgovornost , čime se gubi
sigurnost naplativosti.
• U trgovini se mjenice javljaju u vidu:
1.Sopstvene (solo) i učestvuju samo dva lica;
2.Vučene mjenice tri učesnika.
TRASANT – izdavalac naloga;
TRASAT- lice kome se daje nalog za plaćanje i lice u čiju
korist ima da se izvrši plaćanje – REMITENT.
Eskontovanje mjenice je radnja prevremene naplate, gdje
banka uzima premiju.
Avaliranje mjenice je garantovanje njene naplativosti.
• Organizacionu šemu platnog prometa čini:
1.Glavna centrala;
2.Centrala;
3.Filijala;
4.Ekspozitura , a sve u cilju efikasnije organizacije i
funkcionisanja platnog prometa.
Centrale se tretiraju kao obračunska mjesta. Preko njih
se vrši obračun između filijala pripadnosti istog ili
različitog obračunskog mjesta.
U glavnoj centrali se vode računi centog rala kao
obračunskih mjesta.
U filijalama se vodi tekući obračun obračunskog mjesta.
Problem različitog obračunskog mjesta javlja se kad
komitenti imaju otvorene račune kod različitih filijala
istog obračunskog mjesta, što se rešava el.obradom
podataka.
Elektronski platni promet
•
•
•
•
•
•
Razvoj informacionih tehnologija
Novac postaje numerička informacija
Bankarski ATM bankomati
Terminali na prodajnim mjestima
Kućno bankarstvo tzv.e – banking
Klirinški sistem plaćanja(neto- saldo na kraju dana, bruto –
momentalno odmah)
• Pod platnim prometom ili bilansom plaćanja
podrazumijevamo skup svih priliva i odliva prema
inostranstvu u toku godine.
Aktivan/pozitivan;
Pasivan/negativan.
II Međunarodni platni promet
• Nosioci međunarodnog platnog prometa su sve
akreditovane banke nosioci swift poruka.
• Učestvuju:
Nalogodavac;
Banka nalogodavca;
Banka korisnika;
Korisnik.
Kontokorektni odnosi domaće banke i ino na bazi
reciprociteta:
Nostro /naš tekući račun otvoren kod ino banke;
Loro/njihov tekući račun otvoren kod naše banke
To je aktivno/pasivni račun.
• Šta su devize? – sva kratkoročna potraživanja prema
inostranstvu u stranoj valuti.
• Stiču se:
1.Prodajom roba i usluga;
2.Kredita kao pozamljenog kapitala;
3.Poslana doznaka.
Devize mogu biti :
1.Konvertibilne/nekonvertibilne;
2.Klirinške/neklirinške;
3.Čvrste/meke;
4.Promptne/terminske.
Razlika između terminskog(višeg) i promptnog(nižeg)
deviznog kursa je ažio ( premija ).
• Prodajna devizna opcija je pravo ali ne i obaveza da se
dio deviza proda po ugovorenom kursu u određenom
vremenu.
• Devizni fjučersi su standardizovani ugovori da se po
ugovorenom deviznom kursu kupi ili proda određeni iznos
deviza u određenom budućem vremenu.
• Devizni svop je istovremeno promptna prodaja i terminska
kupovina istog iznosa date devize, čime se obezbeđuje
zaštita od rizika promjene deviznog kursa.
• Kupovina i prodaja valuta
• Valuta je efektivni strani novac , razlika između deviza i
valuta je što je deviza žiralni novac.
• Kurentne valute-svakodnevno u prometu
• Egzotične – nepoznate ne zna im se pravi kurs.
• Kliring može biti:
1.Totalni (obuhvata sva plaćanja ),
2.Parcijalni (samo konkretno utvrđeno),
3.Čvrsti ( 100% kompezacija međusobnog potraživanja),
4.Mješoviti ( dio u kompezaciji dio u devizama).
Kombinovani obično dvije vrste usluga – robe i usluga.
Bilateralni kompezacija potraživanja dvije zemlje.
Multilateralni više zemalja zajednički račun.
Kliring nije ništa drugo do vrsta kompezacije između
dvije ili više zemalja potpisnica sporazuma.
Kompezacija je način plaćanja koji se obavlja po osnovu
direktne razmjene sa inostranstvom ( izvoza sa uvozom)
zemalja ili preduzeća.
Instrumenti međunarodnog platnog prometa:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dokumentarna naplata(inkaso poslovi),
Doznake bankarske;
Čekovi(bankarski, putnički,lični, dokumentarni)
Kreditna karta,
Kreditno pismo(za rambusni kredit-dokument)
Mjenica i
Bankarska garancija.
Akreditivi mogu biti:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Nostro(uvozni odlazeći),
Loro(izvozni dolazeći),
Potvrđeni(neopozivi) i nepotvrđeni;
Prenosivi i neprenosivi,
Domicilarni u zemlji kupca ili u inostranstvu;
Pokriveni i nepokriveni(unaprijed dostavljeno pokriće),
Obični i rivolving(obnovljivi),
Dokumentarni akreditiv po viđenju i terminski akreditiv.
Glavna centrala
Centrala A
Obračunsko mjesto
Filijala A
Filijala B
Centrala A
Obračunsko mjesto
Filijala C
Filijala D
Pitanja:
Šta podrazumijevamo pod platnim prometom?
Ukratko opisati kako funkcioniše platni promet kod nas?
Ko su nosioci platnog prometa?
Ko su učesnici u platnom prometu?
Koja je uloga Centralne banke u platnom prometu?
Koji su osnovni instrumenti platnog prometa?
Koja su dva osnovna poslovna računa kod banke i po
čemu se razlikuju?
8. Šta predstavlja ,,conto corrento´´račun?
9. Šta su ezgotovinski(virmanski)platni nalozi?
10.Kako i na koji način kod nas funkcioniše elektronsko
bankarstvo?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Pitanja:
1. Šta je opšti nalog za prenos i iz čega se sastoji?
2. Šta predstavlja poseban nalog za prenos?
3. Šta predstavlja akceptni nalog?
4. Šta sadrži akceptni nalog, na kojoj relaciji funkcioniše?
5. Šta je ček i čemu služi?
6. Na koga mogu biti izdati čekovi?
7. Šta je barirani ček, a šta gotovinski ili blagajnički ček?
8. Šta je opšta uplatnica, a šta posebna?
9. Šta je uputnica i iz čega se sastoji?
10.šta je poštanska a šta uputnica za doznake iz
inostranstva?
Pitanja:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Koji su specijalni instrumenti platnog prometa?
Šta su akreditivi i čemu služe?
Koje vrste akreditiva postoje?
Koji su osnovni elementi akreditiva?
Šta je cirkularno kreditno pismo i čemu služi?
Šta su kreditne kartice i koje vrste kreditnih kartica
postoje?
7. Šta je mjenica, koje su osnovne funkcije mjenice?
8. Šta je trasat, trasant i remitent?
9. Šta je akcept?
10.Koji su osnovni sastojci mjenice?
Pitanja
Šta je eskont mjenice?
Šta je diskontovanje mjenice?
Prikazati org.šemu platnog prometa?
Šta su korespodentski odnosi?
Šta je elektronski platni promet?
Iz čega se sastoji elektronski platni promet?
Šta je klirinški sistem plaćanja?
Šta je međunarodni platni promet, koje su opšte
karakteristike međunarodnog platnog prometa?
9. Koliko subjekata učestvuje u međ.platnom prometu,
navesti?
10.Šta su devize i koje vrste deviza postoje?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
• HVALA NA PAŽNJI!
• Doc dr Milena Žižić
• Mail:[email protected]